Ina ua ou lē toe masalosalo ma amata laʻu paeonia, na tatala mai ai se avanoa o faamanuiaga e sili atu nai lo o mea na ou manatu ou te oo i ai. (Efe. 3:20) Ae atonu e te taumānatu pe na faapefea ona tupu lenā mea. Seʻi oʻu amata mai i le amataga.

Na ou fanau i Perelini i Siamani, i ni nai masina talu ona amata le Taua Lona Lua a le Lalolagi i le 1939. A o lata ina taufaaiʻuiʻu le taua i le 1945, na faateteleina le tuʻi pomuina o Perelini. I se tasi osofaʻiga, na faaleagaina ai le vaipanoa na matou i ai i se pomu, ma na sosola atu lo matou aiga i se nofoaga e malupuipuia mai ai i pomu. Mo lo matou saogalemu, na mulimuli ane matou sosola atu i Erfurt, o le nuu na fanau ai loʻu tinā.

Na matuā saʻiliʻili ma le naunau loʻu tinā mo le upu moni. Na ia faitau i tusi a tagata faifilosofia ma saʻiliʻili i lotu eseese, ae e leʻi faamalieina. Pe ā o le 1948, na asiasi ane ni Molimau a Ieova se toʻalua i lo matou fale. Na valaaulia e loʻu tinā i le fale ma ia tuʻifesili i laʻua. E leʻi atoa se itula, ae faapea mai loa loʻu tinā iā i maʻua ma loʻu tuafafine, “ua ou maua le upu moni!” E leʻi umi ae matou auai ma loʻu tinā ma loʻu tuafafine i sauniga i Erfurt.

I le 1950 na matou toe foʻi i Perelini, lea na matou auai ai i le Faapotopotoga a Berlin- Kreuzberg. Mulimuli ane, na matou toe siitia i totonu lava o Perelini, lea na matou auai ai i le Faapotopotoga a Berlin-Tempelhof. Na iʻu ina papatiso loʻu tinā ae na ou faatalatū. Aiseā?

Na tuai ona ou agaʻigaʻi i luma ona o loʻu matamuli. E ui na ou auai i le talaʻiga, ae mo le lua tausaga ou te leʻi talanoa lava i se tasi. Na iai suiga ina ua ou faaaluina se taimi ma uso ma tuafāfine, o ē na lototetele ma faamaoni iā Ieova. O nisi na onosaia nofoaga o faasalaga a le ʻau Nasi, po o falepuipui i Siamani Sasaʻe. Na lamatia saʻolotoga o isi i le ave faananā  o lomiga i Siamani Sasaʻe. Na matuā pāʻia loʻu loto i a latou faaaʻoaʻoga. O lea na ou faapea ifo ai, pe afai na lamatia o latou ola ma saʻolotoga mo Ieova faapea o latou uso, e tatau la ona ou taumafai e foʻia loʻu matamuli.

Na amata ona foʻia loʻu matamuli ina ua ou auai i se tauiviga faapitoa i le talaʻiga i le 1955. I se tusi na lomia i le Informant, * na faasilasila mai ai e le uso o Nathan Knorr, o lenei tauiviga o se tasi o tauiviga tele ua faatulagaina e le faalapotopotoga. Na ia taʻua, pe a faia e tagata talaʻi uma so latou sao, “e tatau la ona sili atu le fiafia e maua i le talaʻiga i lea masina, nai lo o se isi lava taimi.” Maʻeu le moni o lenā manatu! Mulimuli ane oʻu tuuina atu iā Ieova, ma na matou papatiso faatasi ai ma loʻu tamā ma loʻu tuafafine i le 1956. E leʻi umi ae ou fesagaʻia se isi filifiliga tāua.

I le tele o tausaga, na ou iloa o le paeonia o le galuega tonu lea e tatau ona fai, ae na ou faatuatuai. Muamua, na ou filifili e aʻoaʻo se tomai mo fefaatauaʻiga i Perelini. Ina ua uma, na ou manaʻo ou te faigaluega ina ia lava loʻu poto masani ma le tomai i le galuega. O lea, i le 1961 na ou talia ai se galuega i Hamburg, o se taulaga e pito sili ona telē e tuta ai vaa i Siamani. O le tele o loʻu fiafia i laʻu galuega, o le tele foʻi lenā o loʻu faatuatuai e ulu atu i le auaunaga faataimi atoa. O le ā na ou faia?

Na ou talisapaia le faaaogāina e Ieova o uso alolofa, e fesoasoani mai e faamuamua mea faaleagaga. O nisi o aʻu uō na amata ona paeonia, ma na latou faataatia se faaaʻoaʻoga lelei mo aʻu. E lē gata i lea, na faalaeiau aʻu e le uso o Erich Mundt, o se tasi na i le nofoaga o faasalaga ina ia ou maufaatuatuaina Ieova. Na ia faapea mai, i le nofoaga o faasalaga, na iai uso na faalagolago ia i latou lava na mulimuli ane amata ona vaivai. Ae o i latou na maufaatuatuaina atoatoa Ieova, na tumau ma le faamaoni ma avea ma poutū i le faapotopotoga.

Na faaauau foʻi ona faalaeiau e le uso o Martin Poetzinger, o lē na avea mulimuli ane ma Vaega Pule ia uso e faapea: “O le lototele o se uiga e sili ona tāua e mafai ona iā i tatou.” Ina ua ou manatunatu i nei upu, na ou faamavae loa mai i laʻu galuega ma amata ona ou paeonia iā Iuni i le 1963. O le filifiliga sili lea na ou faia. Ina ua mavae le lua masina, ma a o leʻi oo ina amata saʻili saʻu galuega fou, na valaaulia aʻu e auauna o se paeonia faapito. I nai tausaga mulimuli ane, na faamanuia aʻu e Ieova i se mea e sili atu nai lo o se mea na ou manatu i ai. Na valaaulia aʻu e auai i le vasega lona 44 o le Aʻoga o Kiliata.

“Aua e te fiugofie i lou faaeaga,” o se tasi lea o lesona tāua na ou aʻoaʻoina, aemaise mai i uso o Nathan Knorr ma Lyman Swingle. Na la uunaʻia i matou ia tumau i o matou tofiga. Na faapea mai le uso o Knorr: “O le ā e te taulaʻi i ai? O le palapalā, o manu ninii, po o le tulaga mativa? Po o le a e taulaʻi i laau, fugālaau ma foliga fiafia? Ia alolofa i tagata!” I se tasi aso, a o faamatala e le uso o Swingle le māfuaaga na fiugofie ai isi uso, na matuā ootia ona faalogona a o maligi ifo ona loimata. Sa fai ma taofi lana lauga seʻia maua lona toʻa. Na matuā pāʻia loʻu loto, ma ou maumauaʻi ai e ʻalofia le faatigā iā Keriso ma ona uso faamaoni.—Mata. 25:40.

Ina ua maua o matou tofiga, o nisi o tagata Peteli na fia iloa ma fesili mai i se vaega o i matou, i le mea o le a matou ō i ai. Na latou faia ni faamatalaga fiafia i isi tofiga, ae ina ua ou fai atu: “O Congo (Kinshasa).” Na leʻi toe pisa se isi ma na ona faapea mai lava. “Oi, o Congo! Ia faatasi Ieova ma oe!” I na aso, na lauiloa Congo (Kinshasa) i taua, fetauaʻiga ma fasiotiga tagata. Ae na tāmau pea iā te aʻu lesona na ou aʻoaʻoina. E leʻi leva talu ona uma le faauuga iā Setema i le 1967, ae matou faimalaga atu loa ma Heinrich Dehnbostel ma Claude Lindsay i Kinshasa le laumua o Congo.

Ina ua matou taunuu i Kinshasa, na matou aʻoina le gagana Falani mo le tolu masina. Ona matou malaga atu lea i Lubumbashi, lea na taʻua muamua o Elisabethville, e latalata i le tuaoi ma Zambia i le itu i saute o Congo. Na matou nonofo i se fale misionare i le ogatotonu o le aai.

Talu ai e leʻi oo lava se talaʻiga i Lubumbashi, na matou fiafia tele ai e avea ma tagata muamua e faasoa atu le upu moni i le toʻatele na nonofo i inā. E leʻi umi, ae tele a matou suʻesuʻega ae ua lē lava se taimi e fai uma ai. Na matou talaʻi foʻi i tagata maualuluga e galulue i le malō po o leoleo. O le toʻatele na faaalia le faaaloalo loloto i le Afioga a le Atua, ma la tatou galuega talaʻi. E tele ina tautatala tagata i le gagana Swahili, o lea na ma aʻoina ai ma Claude Lindsay le gagana. E leʻi umi ae tofia i maʻua i le faapotopotoga e tautatala i le gagana Swahili.

E ui e tele mea mananaia na matou tofo i ai, ae na matou fesagaʻia foʻi luʻi. E masani ona matou fetaiaʻi ma fitafita onanā e faalālā solo a latou fana, po o leoleo faatupu vevesi e faia tuuaʻiga sesē. Na iai se aso, na osofaʻia ai e se vaega o leoleo faaauupegaina, la matou sauniga na faia i le fale o misionare. Na ave i matou i le ofisa autū o leoleo, ma faanonofo i le fola seʻia oo ina tatala i matou i le 10 i le pō.

I le 1969, na tofia aʻu i le galuega femalagaaʻi. I lenā matagaluega na ou uia vao uumi ma auala  palapalā o le togāvao o Aferika. I se tasi nuu, e momoe i le pō se matuāmoa ma lana toloaʻi i lalo o loʻu moega. E lē mafai ona galo le fafaguina o aʻu e le kokoʻē leotele a le matuāmoa i vaveao. Ou te manatua pea le mananaia o a matou talanoaga ma uso i le Tusi Paia, a o matou nonofo faataaliʻoliʻo i se afi i afiafi.

O se tasi o luʻi sili, o le feagai lea ma uso pepelo na lagolagoina le vaega a le Kitawala. * O nisi o i latou, na iloagatā le auala na ō mai ai i totonu o le faapotopotoga, ma na avea isi ma toeaina. O le tele o nei “papa ua natia,” e leʻi mafai ona latou faasesēina uso ma tuafafine faamaoni. (Iuta 12) I le iʻuga, na faamamā e Ieova faapotopotoga, ma faataatia ai se faavae mo se faatelega mataʻina.

I le 1971, na tofia aʻu i le ofisa o le lālā i Kinshasa, lea na ou galue ai i le tusiaina o tusi, otaina o lomiga, ma taulima mataupu o le auaunaga. Na ou aʻoaʻoina i Peteli, le auala e faatulaga ai le galuega i se atunuu telē e tau leai ni auaunaga mo le lautele. O nisi taimi, e faitau masina faatoʻā maua meli a faapotopotoga. E laʻu ese mai i vaalele meli ma tuu i vaa. O na vaa e poloka mo vaiaso i le mafiafia o lili e ola i alāvaa. Ae na mafai lava ona fai le galuega e ui i nei faafitauli ma isi.

Na ou maofa i le auala na faatulaga ai e uso tauaofiaga tetele, e ui e lē tele ni a latou tupe. Na latou fausia pulelaa i mea maupuʻepuʻe, e faaaogā vao ofe uumi e puipui ai, ae tāʻai isi vao ofe e pei o ni momi e nonofo ai. Sa latou faaaogā ofe e fau ai le fale ae ato i fala e lalaga i vao. Ona e leʻi iai ni fao, na latou faaaogā la paʻu o laau. Na matuā ou maofa i le malolosi ma le sogasogā o uso ma tuafafine. Na matuā pele iā te aʻu i latou. Sa ou matuā misia lava i latou ina ua ou alu i loʻu tofiga fou.

I le 1974, na ou siitia i le ofisa o le lālā i Nairobi i Kenya. Na tele mea e fai, ona na lagolagoina e le lālā i Kenya le galuega talaʻi i atunuu e sefulu na lata ane, ma o nisi o nei atunuu na faasā ai la tatou galuega. Na tele ina ou asiasi i nei atunuu aemaise lava i Aitiope, lea na matuā sauāina ai o tatou uso ma feagai ma tofotofoga faigatā. O nisi na fasi faamoʻamoʻa ma tuu i le falepuipui, ae na fasiotia isi. Peitaʻi, na latou tumau faamaoni ona na iai sa latou faiā lelei ma Ieova ma isi.

I le 1980, na ou matuā fiafia ina ua ou faaipoipo iā Gail Matheson mai i Kanata, ma na ma vasega faatasi i Kiliata. Na ma fetusiaʻi. Na auauna i lona tofiga faamisionare i Polivia. Ina ua mavae le 12 tausaga, na ma toe feiloaʻi i Niu Ioka . E leʻi umi ae ma faaipoipo i Kenya. Ou te matuā lotofaafetai iā Gail i le faaleagaga o lana vaai i mea, ma lana faaaʻoaʻoga lelei o le lotomalie i mea ua maua. O loo faaauau ona avea o ia o se fesoasoani tautele ma se avā alofa.

I le 1986, na tofia ai i maʻua e galulue i le galuega femalagaaʻi, ae i le taimi e tasi o loo oʻu auauna o se Komiti o le Lālā. O le galuega femalagaaʻi, e aofia ai le auauna i atunuu e vaavaaia e le lālā i Kenya.

Ou te manatua pea sauniuniga sa faia mo se tauaofiaga i Asmara (i Eritrea) i le 1992, a o leʻi faasāina la tatou galuega i lenā vaipanoa. E na o se fale matagā na matou maua, ma e sili atu ona matagā totonu i lo o fafo. I le aso o le tauaofiaga, na ou maofa i le auala na suia ai e uso totonu o le fale i se nofoaga manaia e tapuaʻi ai iā Ieova. O le tele o aiga na latou aumaia ni ʻie felanulanuaʻi, ma ufiufi faalelei ai vaega e lē manaia i se vaai. Na matou olioli i le manaia o le tauaofiaga, lea e 1,279 le aofia na auai.

O se suiga tele iā maʻua le galuega femalagaaʻi, ona e eseese mea e ma te nonofo ai i vaiaso taʻitasi. Na iai le taimi na ma nonofo ai i se fale taugatā e lata i le sami, ae o le isi taimi na ma nonofo i se tamaʻi fale apa e 300 futu  (100 mita) le mamao o le falelētaʻua. Po o fea lava na ma auauna ai, ae o mea sili na pele iā i maʻua na ma manatua, o aso pisi i le talaʻiga ma paeonia ma le ʻautalaʻi maelega. Ina ua maua le isi o ma tofiga, na ma tuua a ma uō pele ma na ma misia tele i latou.

I le 1987 i le 1992, na faatagaina faaletulafono ai la tatou galuega i nisi atunuu na vaavaaia e le lālā i Kenya. O le iʻuga, na faatulaga ai isi lālā ma ofisa o lālā. I le 1993, na tofia i maʻua e galulue i le ofisa i Addis Abada i Aitiope, lea na faia faalilolilo ai a tatou galuega i le faitau sefulu o tausaga, a o lea ua talia faaletulafono.

Na faamanuia e Ieova le galuega i Aitiope. E toʻatele uso ma tuafafine na paeonia. E silia i le 20 pasene le ʻautalaʻi na avea ma paeonia sauatoa i tausaga taʻitasi, talu mai le 2012. E lē gata i lenā, na saunia e le aʻoga o le faiva faatiokarate toleniga na manaʻomia, ma e silia i le 120 Maota mo Sauniga na fausia. I le 2004, na siitia ai le aiga Peteli i se fale fou, ma o se faamanuiaga foʻi le iai o le Maota mo Fonotaga i lea nofoaga.

A o faagasolo tausaga, e ma te manatua pea ma Gail a matou faauōga māfana ma uso ma tuafafine i Aitiope. O latou uiga māfana ma agalelei na matuā pele iā i maʻua. Talu ai nei, ona ua iai faafitauli i lo ma soifua mālōlōina, o lea na toe tofia ai i maʻua i le lālā o Europa Tutotonu. O loo tausia lelei i maʻua i inā, ae e ma te misia tele a ma uō i Aitiope.

Ua ma tofo i le auala na faatupu ai e Ieova lana galuega. (1 Kori. 3:6, 9) O se faaaʻoaʻoga, ina ua faatoʻā ou talaʻi i tagata Rwanda na galulue i Congo e eli ʻapamemea, e leʻi iai ni tagata talaʻi i Rwanda i lenā taimi. I le taimi nei, ua sili atu ma le 30,000 uso ma tuafāfine i lenā atunuu. I le 1967, e pe ā ma le 6,000 le ʻautalaʻi i Congo. Ae i le taimi nei e tusa ma le 230,000, ma e sili atu i le miliona tagata na auai i le Faamanatuga i le 2018. I atunuu uma na vaavaaia e le lālā i Kenya, e silia ma le 100,000 le faatelega o le ʻautalaʻi.

I le silia ma le 50 tausaga talu ai, na faaaogā e Ieova uso eseese e fesoasoani mai ia ou ulu atu i le auaunaga faataimi atoa. E ui lava o loo oʻu tauivi pea ma oʻu uiga matamuli, ae na ou aʻoaʻoina ia maufaatuatuaina atoatoa Ieova. O mea na ou tofo ai i Aferika na fesoasoani iā te aʻu e atiaʻe ai le onosaʻi ma le lotomalie. E ma te talisapaia ma Gail le matilatila o le faaalia e uso ma tuafafine o le agaga talimālō, onosaia o faafitauli ma le maufaatuatuaina o Ieova. Ou te matuā lotofaafetai i lona agalelei faifua. E moni lava, o faamanuiaga a Ieova e sili atu i so o se mea na ou momoo i ai.​—Sala. 37:4.