1. O le ā le tāua o falaoa i taimi o le Tusi Paia?

 O LE falaoa o se tasi o meaʻai autū i taimi o le Tusi Paia. (Kene. 14:18; Luka 4:4) E iai nisi taimi pe a taʻua ai le upu “meaʻai” i le Tusi Paia, e faasino atu i le falaoa. (Mata. 6:​11, fpl.) Na faaaogā foʻi e Iesu falaoa i nisi o ana vavega lauiloa e lua. (Mata. 16:​9, 10) O se tasi o na vavega o loo taʻua i le Ioane mataupu e 6. A o iloiloina lenei tala, ia mātau ni lesona e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai ai.

2. O le ā se tulaga na manaʻomia ai meaʻai?

² I se tasi aso ina ua uma le talaʻiga a aposetolo o Iesu, na latou tuumuli atu ai i se vaa ma agaʻi i le isi itu o le sami o Kalilaia ina ia latou mālōlō ai. (Mare. 6:​7, 30-32; Luka 9:10) Na latou ō atu i se nofoaga tuufua i Petesaita. Peitaʻi, e leʻi umi ae taunuu ane foʻi le faitau afe o tagata e fia vāai iā Iesu. Nai lo o le tuulafoaʻia o i latou, ae na faaalia e Iesu le agalelei e ala i le aʻoaʻo o i latou e faatatau i le Malo, ma faamālōlō ē e mamaʻi. Talu ai ua leva le aso, o lea, na tau mafaufau ai le ʻausoo po o fea o le a maua ai meaʻai e fafaga ai nei tagata uma. O nisi o i latou na iai ni nai meaʻai, ae o le toʻatele na manaʻomia ona ō atu i aai e faatau mai ni meaʻai. (Mata. 14:15; Ioa. 6:​4, 5) O le ā o le a faia e Iesu?

LE SAUNIA FAAVAVEGA O FALAOA

3. O le ā na faatonuina e Iesu ona aposetolo e fai? (Tagaʻi foʻi i le ata.)

³ Na fetalai atu Iesu i ona aposetolo: “E lē tatau ona latou ō, ae ia outou avatu ni meaʻai ma i latou.” (Mata. 14:16) Peitaʻi  o le faafitauli, e pe ā ma le 5,000 tane na iai, ma pe a faaopoopo i ai fafine ma tamaiti, e pe ā ma le 15,000 tagata na manaʻomia ona fafaga. (Mata. 14:21) O lea na faapea atu ai Aneterea: “O loo i inei se tamaitiiti e iai ana falaoa karite e lima ma tamaʻi iʻa e lua. Ae pe e lava ai le toʻatele i nei mea?” (Ioa. 6:9) O falaoa karite o se meaʻai masani a tagata matitiva ma isi, ma e foliga mai na faamasima ma faalalā tamaʻi iʻa. Peitaʻi, e leʻi taitai lava meaʻai sa iai i le tamaitiiti e fafaga ai le motu o tagata. Po o le mea na lava ma totoe na meaʻai?

4. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le Ioane 6:​11-13? (Tagaʻi foʻi i ata.)

⁴ Talu ai na manaʻo Iesu e faaalia le agaga talimālō i le motu o tagata, o lea na ia faatonuina ai i latou e taooto i vaega i le mutia. (Mare. 6:​39, 40; faitau le Ioane 6:​11-13.) Ua faapea mai le tala, na faafetai atu Iesu i lona Tamā mo falaoa ma iʻa. Ua matuā talafeagai ona ia faia faapea, auā o Ieova o Lē na foaʻia mai meaʻai. Maʻeu se faamanatu lelei mo i tatou ina ia mulimuli i le faaaʻoaʻoga a Iesu, e ala i le tatalo a o leʻi aai, e tusa po o tatou faatasi ma isi pe na o i tatou. Ina ua uma ona tatalo Iesu, ona ia tufatufa atu lea o meaʻai, ua aai ai le motu o tagata ma ua maoona. Na iai foʻi meaʻai na totoe, ae e leʻi manaʻo Iesu e faamaʻimau. O lea na ia faatonuina ai ona soo ina ia aoao mai nei mea, e faaaogā mo se isi taimi. Na faataatia e Iesu se faaaʻoaʻoga lelei i le tāua o le faaaogā tatau o mea ua tatou maua. Afai o oe o se matua, manaia ae faitau faatasi lenei tala ma lau fanau, ma vaai po o ā ni lesona tou te aʻoaʻoina mai ai e faatatau i le tatalo, talimālō ma le limafoaʻi.

5. Na faapefea ona tali atu tagata i mea na faia e Iesu, ma o le ā le auala na ia tali atu ai?

 ⁵ Na matuā maofa tagata i le auala na aʻoaʻo ai Iesu ma ana vavega. Talu ai na latou iloa na faapea mai Mose o le a tofia e le Atua se perofeta faapitoa, atonu la na latou taumānatu, ʻPo o Iesu le perofeta na valoia mai?’ (Teu. 18:​15-18) Pe afai o lea, atonu la o ia o se taʻitaʻi e sili ona lelei e mafai ona saunia meaʻai mo tagata uma o Isaraelu. O le iʻuga, na taumafai ai le motu o tagata e “puʻe [Iesu] e fai ma tupu.” (Ioa. 6:​14, 15) Pe ana lolo atu Iesu i lo latou manaʻo, semanū ua aafia o ia i faiga faapolotiki. Ae e na te leʻi faia faapea. Na maumauaʻi Iesu e ʻalu ese na o ia i le mauga.’ E ui i taumafaiga malolosi a tagata, ae e leʻi faia sana vaega i faiga faapolotiki. Maʻeu se faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou!

6. E faapefea ona faaalia atu e tatou te mananaʻo e mulimuli i le faaaʻoaʻoga a Iesu? (Tagaʻi foʻi i le ata.)

⁶ O le mea moni, e lē faatalitalia e nisi i tatou e saunia faavavega ni meaʻai, faamālōlō ē e mamaʻi, pe taumafai foʻi e avea i tatou o se tupu po o se taʻitaʻi o se atunuu. Ae e latou te ono faamalosia i tatou ina ia aafia i faiga faapolotiki, e ala i le palota pe faaali atu so tatou manatu, e lagolagoina ai se tasi e latou te manatu e mafai ona aumaia ni suiga lelei. Peitaʻi, e manino le faaaʻoaʻoga a Iesu. Na ia teena le faia o sana vaega i faiga faapolotiki, ma na ia faapea mai mulimuli ane: “O loʻu Malo e lē mai le lalolagi lenei.” (Ioa. 17:14;  18:36) E ao foʻi i Kerisiano i aso nei ona faaaʻoaʻo i manatu ma gaoioiga a Iesu. E tatou te lagolagoina, talaʻiina atu, ma tatalo mo lenā Malo. (Mata. 6:10) Seʻi o tatou toe iloiloina le tala i le sauniaina faavavega e Iesu o falaoa po o meaʻai, ma mātau nisi o lesona e aʻoaʻoina mai ai.

“LE UIGA O FALAOA”

7. O le ā na faia e Iesu, ma na faapefea ona tali atu le ʻauaposetolo? (Ioane 6:​16-20)

⁷ Ina ua uma ona fafaga e Iesu le motu o tagata, ona ia auina atu lea o ona aposetolo i Kapanaumi e ala i se vaa, ae alu ese atu na o ia i se mauga, ina ia ʻalofia ai taumafaiga a tagata e avea o ia ma tupu. (Faitau le Ioane 6:​16-20.) A o folau atu le ʻauaposetolo, na faafuaseʻi ona agi mai se matagi malosi ma ua sou ai le sami. Ona sau ai lea o Iesu ma ua savali mai i luga o le vai, ma valaau atu i le aposetolo o Peteru e savali mai i luga o le vai. (Mata. 14:​22-31) O le taimi lava na alu aʻe ai Iesu i luga o le vaa, ona toʻa ai lea o le matagi. Na matuā taufaiofo le ʻausoo ma faapea mai: “E moni o oe lava o le Alo o le Atua.” a (Mata. 14:33) Ia mātau, na faatoʻā faia e le ʻausoo lenei faamatalaga ina ua uma ona savali mai Iesu i luga o le vai, ae e lē i le taimi na ia saunia faavavega ai falaoa po o meaʻai. Na faapea mai Mareko: “Ua matuā ofo [le ʻauaposetolo] i lenei mea, auā e leʻi manino iā i latou le uiga o falaoa, talu ai e leʻi malamalama lava o latou loto.” (Mare. 6:​50-52) Ioe, e leʻi malamalama atoatoa le ʻausoo i le tele o le mana ua tuuina mai e Ieova iā Iesu e faia ai vavega. E leʻi umi ae toe taʻua e Iesu le vavega lea na ia saunia ai meaʻai, ina ia aʻoaʻo mai ai se lesona.

8-9. Aiseā na saʻilia ai e le motu o tagata Iesu? (Ioane 6:​26, 27)

⁸ E pau le mea na uaʻi atu i ai le motu o tagata lea na fafagaina e Iesu, o le faamalie o o latou manaʻoga faaletino. E faapefea ona tatou iloa? I le aso na sosoo ai, na ō atu ai le motu o tagata i le mea na fafagaina faavavega ai i latou e Iesu, ae e lē o iai o ia i inā ma ona aposetolo. Ona latou feosofi lea i vaa na taunuu ane mai i Tiperia, ma ō atu i Kapanaumi e saʻili Iesu. (Ioa. 6:​22-24) Pe na māfua ona latou faia faapea, ona o le fia faalogo i le feʻau o le Malo? E leai. Na latou uaʻi patino atu i le faamalieina o o latou manaʻoga faaletino. E faapefea ona tatou iloa?

⁹ Ia mātau le mea na tupu ina ua maua atu e le motu o tagata Iesu e lata i Kapanaumi. Na fetalai tuusaʻo atu Iesu, e pau le mea o loo latou mananaʻo ai o le faamalieina o latou manaʻoga faaletino. E ui lava na latou “aai i falaoa ma maoona ai,” ae na taʻua e Iesu o nei mea ua na o ni “meaʻai e pala.” Na ia faalaeiauina i latou ina ia galulue mo “meaʻai e tumau ai i le ola e faavavau.” (Faitau le Ioane 6:​26, 27.) E mautinoa na matuā faateʻia tagata ina ua latou faalogo i meaʻai e mafai ona maua ai le ola e faavavau. O ā na ituaiga o meaʻai, ma e faapefea ona latou maua?

10. O le ā le ʻgaluega a le Atua’ lea na manaʻomia ona iloa e tagata?

¹⁰ E foliga mai na manatu na tagata Iutaia, e iai ni gaoioiga po o ni galuega e tatau ona latou faia ina ia maua ai na ituaiga o meaʻai. Atonu na latou mafaufau i “galuega” o le Tulafono a Mose. Peitaʻi, na faapea atu Iesu: “O le galuega lenei a le Atua, ia outou faatuatua i lē ua Ia auina mai.” (Ioa. 6:​28, 29) E pei ona taʻua e Iesu i se taimi na muamua atu, e tatau ona latou faaalia le faatuatua i lē o loo fai ma sui o le Atua, ina ia latou ʻmaua ai le  ola e faavavau.’ (Ioa. 3:​16-18, 36) E iai isi mea na mulimuli ane taʻua e Iesu e manaʻomia ina ia maua ai le ola e faavavau.—Ioa. 17:3.

11. Na faapefea ona iloa na uaʻi atu pea tagata Iutaia i le faamalieina o i latou i meaʻai? (Salamo 78:​24, 25)

¹¹ E leʻi talia e tagata le aʻoaʻoga fou e faatatau i le ʻgaluega a le Atua.’ Na latou fesili atu iā Iesu: “O le ā se faailoga e te faia ina ia matou vāai i ai ma talitonu ai iā te oe?” (Ioa. 6:30) Na latou taʻua faapea na maua e o latou tuaa i aso o Mose le manai, lea na avea ma a latou meaʻai. (Nee. 9:15; faitau le Salamo 78:​24, 25.) E manino mai, na latou uaʻi atu pea i le faamalieina o i latou i falaoa po o meaʻai. Ina ua taʻua foʻi e Iesu “le areto [falaoa] moni mai i le lagi,” lea e sili atu nai lo o le manai mai i le lagi, e latou te leʻi fesili atu iā te ia po o le ā le uiga o lana faamatalaga. (Ioa. 6:32) O lo latou soona uaʻi tele i manaʻoga faaletino, na latou lē amanaʻia ai upu moni faaleagaga lea na taumafai Iesu e faasoa atu iā i latou. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i lenei tala?

MEA E AO ONA FAAMUAMUA

12. Na faapefea ona faailoa mai e Iesu le mea e sili ona tāua?

¹² O le ā se lesona tāua e tatou te aʻoaʻoina mai i le Ioane mataupu e 6? E ao ona tatou uaʻi atu e faamuamua o tatou manaʻoga faaleagaga. O le manatu foʻi lenā na faamatilatila mai e Iesu ina ua faaosoosoina o ia e Satani. (Mata. 4:​3, 4) I le lauga a Iesu i luga o le mauga, na ia faamatilatila mai ai le tāua o le manatu mamafa i o tatou manaʻoga faaleagaga. (Mata. 5:3) O lea, e mafai ona tatou fesili ifo, ʻPo o atagia atu i le auala o loo oʻu ola ai ou te faamuamua le faamalieina o oʻu manaʻoga faaleagaga, nai lo o oʻu manaʻoga faaletino?’

13. (a) Aiseā e lē sesē ai lo tatou olioli i meaʻai? (e) O le ā le lapataʻiga e tatau ona tatou utagiaina? (1 Korinito 10:​6, 7, 11)

¹³ E lē o se mea leaga le tatalo mo o tatou manaʻoga faaletino, ma maua le olioli mai i na mea. (Luka 11:3) Ua taʻua i le Tusi Paia, o se mea lelei i tagata “le ʻai ma inu, ma maua le fiafia i ana galuega mamafa,” auā e “mai i le aao o le Atua moni.” (Fai. 2:24; 8:15; Iako. 1:17) Peitaʻi, e lē tatau ona avea na mea faaletino ma mea e sili ona tāua i o tatou olaga. O le manatu lenā na faamatilatila e le aposetolo o Paulo, i lana tusi i Kerisiano na soifua i le taufaaiʻuiʻuga o le faiga o mea faa-Iutaia. Na ia taʻua le faaaʻoaʻoga leaga a tagata Isaraelu a o iai i le toafa, e aofia ai ma le mea na tupu e lata i le mauga o Sinai. Na ia lapataʻia Kerisiano ina ia “aua neʻi o [latou] tuʻinanau i mea leaga,” e pei ona tuʻinanau i ai tagata Isaraelu. (Faitau le 1 Korinito 10:​6, 7, 11.) O le soona naunau o tagata Isaraelu i meaʻai, na iʻu ai ina avea meaʻai na saunia faavavega e Ieova o se “mea leaga.” (Nu. 11:​4-6, 31-34) Ina ua latou tapuaʻi foʻi i le tamaʻi povi auro, na faaalia mai i a latou gaoioiga lo latou faamuamua o meaʻai, o le inu, ma mea faafiafia. (Eso. 32:​4-6) Na taʻua e Paulo lenā mea e fai ma lapataʻiga, i Kerisiano na ola i le taufaaiʻuiʻuga o le faiga o mea faa-Iutaia i le 70 T.A. A o tatou ola ai i le taufaaiʻuiʻuga o lenei faiga o mea, e lelei foʻi ona tatou utagiaina le fautuaga a Paulo.

14. O le ā le manatu o le Tusi Paia i meaʻai i le lalolagi fou?

¹⁴ Ina ua taʻua e Iesu a “matou meaʻai mo le asō,” na ia taʻua foʻi le taimi o le a faia ai e le Atua lona “finagalo i le lalolagi, e pei ona faia i le lagi.” (Mata. 6:​9-11) O le a faapeʻī le lalolagi pe a oo atu i lenā taimi? Ua taʻua i le Tusi Paia o le a matuā tele ai meaʻai lelei. E tusa ai ma le Isaia 25:​6-8, o le a matuā tele meaʻai  susua i le pulega a le Malo o Ieova. Ua valoia mai e le Salamo 72:16: “O le a tele saito i le laueleele; o le a fau ma soloi i tumutumu o mauga.” Pe e te tulimataʻia le taimi o le a e kukaina ai se meaʻai e sili ona e fiafia i ai, pe faataʻitaʻi foʻi nisi kuka fou? E lē gata i lea, ae o le a e olioli foʻi i le tele o fua o vine. (Isa. 65:​21, 22) O le a olioli foʻi tagata uma i na mea matagofie.

15. O le ā le polokalame tauaʻoaʻoga o le a maua e i latou o le a toe faatutūina mai? (Ioane 6:35)

¹⁵ Faitau le Ioane 6:35. Seʻi toe mafaufau foʻi i tagata na aai i falaoa ma iʻa na saunia faavavega e Iesu. Atonu o le a e toe feiloaʻi i nisi o i latou na i le toetū. E ui lava e latou te leʻi faaalia le faatuatua i aso ua mavae, ae atonu o le a toe faatutūina mai nisi o i latou. (Ioa. 5:​28, 29) Peitaʻi, e manaʻomia ona latou iloa le uiga o le fetalaiga a Iesu e faapea: “O aʻu o le areto [falaoa] o le ola. O lē e sau iā te aʻu, e lē toe fia ʻai lava o ia.” E manaʻomia ona latou atiaʻe le faatuatua i le taulaga togiola a Iesu, o lē na maliu mo i latou. Ae i le taimi e tasi, o le a iai foʻi se polokalame tauaʻoaʻoga faaleagaga, lea o le a aʻoaʻoina ai ē o le a toe faatutūina mai, faapea so o se tamaitiiti e fanau mai i lenā taimi. Maʻeu lo tatou olioli i le faia ai o so tatou sao i lenā polokalame tauaʻoaʻoga! O lo tatou fesoasoani i isi ia atiaʻe se faiā ma Ieova, o le a tatou maua ai le olioli e sili atu nai lo o le fiafia e maua mai i meaʻai susua.

16. O le ā o le a talanoaina i le mataupu o loo sosoo mai?

¹⁶ E ui na tatou talanoaina se vaega o le tala o loo i le Ioane mataupu e 6, ae e tele isi mea na aʻoaʻo mai e Iesu e faatatau i le “ola e faavavau.” E pei ona manaʻomia ona faalogologo lelei atu na tagata Iutaia iā Iesu, e manaʻomia foʻi ona tatou faia faapea. I le mataupu o loo sosoo mai, o le a tatou talanoaina atili ai le Ioane mataupu e 6.