Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

SUʻESUʻEGA 50

PESE 135 Le Augani Alofa a Ieova: “Loʻu Atalii e, ia Atamai Oe”

Mātua e​—Fesoasoani i Lau Fanau e Faamalosia lo Latou Faatuatua

Mātua e​—Fesoasoani i Lau Fanau e Faamalosia lo Latou Faatuatua

“Ia faamaonia e outou lava po o le ā le finagalo o le Atua, lea e lelei, e mālie, ma e lelei atoatoa.”ROMA 12:2.

AOTELEGA

O fautuaga aogā i le auala e faaleleia ai fesootaʻiga i le vā o mātua ma fanau, a o fesoasoani iā i latou e faamalosia lo latou faatuatua i le Atua ma le Tusi Paia.

1-2. O le ā le auala e ao ona tali atu ai mātua pe a fesili mai fanau e faatatau i o tatou talitonuga faale-Tusi Paia?

 E IOE le toʻatele o mātua, o le tausia aʻe o se fanau e manaʻomia ai le tele o taumafaiga. Pe afai o oe o se matua fai fanau, e faamālō atu i au taumafaiga fitā ina ia fesoasoani i lau fanau e faamalosia lo latou faatuatua i le Atua. (Teu. 6:​6, 7) A o tuputupu aʻe lou alo, atonu e amata ona fesilisili e faatatau i o tatou talitonuga faale-Tusi Paia, e aofia ai tapulaa tauamio o loo i le Tusi Paia.

2 I le taimi muamua, atonu e te lagona le popole i fesili a lau tama, ma oo ai ina e manatu e lē talitonu o ia i le Atua ma le Tusi Paia. Peitaʻi, o le mea moni a o tuputupu aʻe tamaiti, e manaʻomia ona latou fesili i fesili faapena ina ia filifili ai i latou lava po o ā mea e ao ona talitonu i ai. (1 Kori. 13:11) E lē tatau la ona e popole. E ao ona e vaai i fesili a lau tama o se avanoa lelei e fesoasoani ai iā te ia, e atiaʻe lona tomai e mafaufau ai pe fefulifulisaʻi ai i mea.

3. O le ā o le a tatou talanoaina i lenei mataupu?

3 O lenei mataupu, o le a tatou talanoa ai i auala e fesoasoani ai mātua i a latou fanau ina ia (1) atiaʻe se faatuatua malosi i le Atua ma le Tusi Paia, (2) faatāua tapulaa tauamio o le Tusi Paia, ma le (3) o auala e faamatala atu ai i isi o latou talitonuga. O le a tatou talanoaina foʻi itu e lelei ai fesili a tamaiti, ma nisi o mea e mafai ona faia e se aiga ina ia maua ai e mātua le avanoa e talanoa ai i fanau, e faatatau i o latou talitonuga faale-Tusi Paia.

FESOASOANI I LOU ALO IA ATIAʻE LONA FAATUATUA

4. O ā fesili e ono fesili ai se tamaitiiti, ma aiseā?

4 E lē faapea a faatuatua mātua, ona otometi ai lea ona faatuatua le fanau. Talu ai e leʻi otometi ona faatuatua mātua iā Ieova, e faapena foʻi la pe a iai ni a latou fanau. A o faagasolo taimi, atonu e amata ona fesili lau tama e faapea: ʻE faapefea ona ou iloa e iai moni se Atua? Pe e moni le Tusi Paia?’ O le mea moni, o loo faalaeiauina i tatou i le Tusi Paia ina ia faaaogā le “mafaufau lelei” ma “ia faamautinoa i mea uma.” (Roma 12:1; 1 Tesa. 5:21) O lea, e faapefea ona e fesoasoani i lau tama ina ia faamalosia lona faatuatua?

5. E faapefea ona fesoasoani mātua i fanau ina ia atiaʻe le faatuatua i le Tusi Paia? (Roma 12:2)

5 Faalaeiau lau tama ina ia faamaonia e ia lava le upu moni. (Faitau le Roma 12:2.) Pe a iai ni fesili a lau tama, ia faaaogā lenā avanoa e faasino atu ai iā te ia le auala e na te maua ai tali, e ala i le faaaogā o meafaigaluega e pei o le Tusi Taʻiala mo Saʻiliʻiliga a Molimau a Ieova. E mafai e lau tama ona faaaogā le tusi taʻiala, lea o loo iai le mataupu “Tusi Paia,” ma i le vaega “Faagaeeina e le Atua,” o loo iai faamaoniga e iloa ai o le Tusi Paia e lē na o se tusi na tusia e tagata. Nai lo o lea, “o le afioga a le Atua.” (1 Tesa. 2:13) O se faataʻitaʻiga, e mafai ona fai ni ana saʻiliʻiliga e faatatau iā Nineva, o se aai anamua i Asuria. I taimi ua mavae, na iai nisi o tagata faitio o le Tusi Paia na faapea mai e leʻi iai se aai o Nineva. Ae i le vaitausaga o le 1850, na maua ai toega o mea o lenei aai, ma faamaonia ai le saʻo o faamatalaga o le Tusi Paia. (Sefa. 2:​13-15) E mafai foʻi e lou alo ona faitau i le vaega “E te Silafia?” i Le Olomatamata o Novema 2021, i le auala na faataunuuina ai valoaga o le Tusi Paia i le faatafunaina o Nineva. O le faatusatusa e lou alo o mea ua ia aʻoaʻoina mai i a tatou lomiga, ma mea ua ia iloa mai i lomifefiloi ma isi tusitusiga maufaatuatuaina, e mafai ona faamalosia atili ai lona faatuatua i le Tusi Paia.

6. E faapefea ona fesoasoani mātua i a latou fanau ia iloa le saʻo aʻiaʻi o le Tusi Paia? (Tagaʻi foʻi i le ata.)

6 Fesoasoani i lau tama ia mātauina faamaoniga e iloa ai e saʻo aʻiaʻi le Tusi Paia. Mātua e, ia mataalia i avanoa e te talanoa ai i lau tama e faatatau i le Tusi Paia, ma le faatuatua i le Atua. E mafai ona faaaogā avanoa e pei o le taimi e asiasi atu ai i se fale mataaga, o se togālaau, po o se ofisa o le lālā a Molimau a Ieova. O se faataʻitaʻiga, pe a outou asiasi i se fale mataaga pe matamata i ai i luga i le initaneti, ia faauaʻi atu lau tama i mea na tutupu i le talafaasolopito po o ni mea mai i aso ua mavae, lea e faatalitonuina atili ai o ia i le saʻo aʻiaʻi o le Tusi Paia. Pe e iloa e lau tama o loo tusia le suafa o le Atua i se papa maa pe ā ma le 3,000 tausaga, lea e taʻua o le Maa Moapi? O lenei maa o loo i se fale mataaga i Falani. Na faia foʻi se ata faataʻitaʻi o lenei maa ma tuu i le vaega e taʻua o “Le Tusi Paia ma le Suafa o le Atua,” lea o loo i le mataaga i le ofisa ulu o Molimau a Ieova i Warwick, i Niu Ioka. O loo faailoa mai i lenei maa na fouvale le tupu o Mesa mai i Moapi iā Isaraelu, ma e ōgatusa lelei ma faamatalaga o loo i le Tusi Paia. (2 Tu. 3:​4, 5) Pe a vaaitino lou alo i faamaoniga o le saʻo aʻiaʻi o le Tusi Paia, o le a faamalosia atili ai lona faatuatua.—Faatusatusa i le 2 Nofoaiga a Tupu 9:6.

Pe e mafai ona e faaosofia le naunau o lou alo, e ala i le faasino i ai o mea o loo maua i fale mataaga? (Tagaʻi i le palakalafa 6)


7-8. (a) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i mea o le natura? Aumai se faataʻitaʻiga. (Tagaʻi foʻi i le ata.) (e) O ā fesili e fesoasoani i lou alo e faamalosia ai lona faatuatua i Lē na foafoaina mea?

7 Faalaeiau lau tama ia mātau mea o le foafoaga. A o oulua savalivali ma lau tama i se togālaau po o se paka matagofie, taumafai e faauaʻi lau tama i foliga eseese o mea o le natura. Aiseā? Ina ia fesoasoani ai i lau tama e iloa, e iai Sē e atamai na foafoaina na mea. O se faataʻitaʻiga, e tele tausaga o suʻesuʻeina e saienitisi mea o le foafoaga e faataaliʻoliʻo. Ua faamatalaina e le saienitisi o Nicola Fameli, pe a e faitauina liʻo o loo iai i nisi o mea o le foafoaga, o le a e iloa ai se faasologa patino o fuainumera, lea e taʻua o le Fibonacci sequence. E tele mea o le natura e faataaliʻoliʻo e pei o nisi o aniva, o atigi figota, o lau o laau ma le fugālaau o le mata o le lā. a

8 I le aʻoga, e ono aʻoaʻoina ai e lou alo mai i le mataupu faasaienisi isi mea e faatatau i le natura. O se faataʻitaʻiga, a o ola aʻe le tele o laau, e te mātauina ai se auala taitutusa e faasolosolo ona ola aʻe ai. Pe a e vaai i se laau telē, e te vaaia ai se ogālaau o tupu mai ai ni lālā lapopoʻa, e mai i na lālā lapopoʻa e tutupu mai ai ni lālā lāiti, ma i lālā lāiti e tutupu mai ai ni lālā fou. O foliga taitutusa o loo tupu aʻe ai vaega taʻitasi nei, e taʻua o le fractal. O nei foliga taitutusa e maua foʻi i isi mea o le natura. Ae o ai na foafoaina nei mea matagofie? O le tele e manatunatu loloto ai lou alo i lenā fesili, o le tele foʻi lenā o avanoa e ono atiaʻe ai lona faatuatua i le Atua na foafoaina mea uma lava. (Epe. 3:4) A o faagasolo taimi, e mafai foʻi ona e fesili iā te ia: “Pe afai na foafoaina e le Atua i tatou, pe e lē tatau foʻi la ona ia aumaia tapulaa tauamio e tatou te ola ai ina ia maua ai le fiafia?” Pe a uma lenā, e mafai ona e faailoa atu iā te ia, o loo taʻua i le Tusi Paia le auala e maua ai le fiafia.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

O ai na foafoaina mea matagofie o loo tatou vaaia i mea o le natura? (Tagaʻi i palakalafa 7-8)


FESOASOANI I LOU ALO IA TAUSIA TAPULAA TAUAMIO A LE TUSI PAIA

9. O ā māfuaaga e ono fesiligia ai e se tamaitiiti tapulaa tauamio a le Tusi Paia?

9 Pe afai e fesiligia e lou alo tapulaa tauamio a le Tusi Paia, taumafai ia e iloa le māfuaaga ua ia fesili ai faapea. Pe faamata e lē ioe o ia i tapulaa tauamio a le Tusi Paia, po o le faafitauli e faigatā iā te ia ona faamatala atu ona talitonuga i isi? Po o le ā lava le māfuaaga, ae e mafai ona e fesoasoani i lou alo e talia tapulaa tauamio a le Tusi Paia, e ala i le suʻesuʻeina o le tusi Se Olaga Fiafia e Faavavau! b

10. E faapefea ona e fesoasoani i lou alo ia maua se la faiā māfana ma Ieova?

10 Faalaeiau lou alo ia faapelepele i le la faiā ma Ieova. A o oulua suʻesuʻe le Tusi Paia ma lou alo, ia taumafai e utufia mai ona manatu e ala i le faaaogā o fesili faatupu manatu, ma ata o loo i le tusi Se Olaga Fiafia e Faavavau! (Faata. 20:5) O se faaaʻoaʻoga, i le lesona e 8 o loo faatusaina ai Ieova i se uō lelei, o loo faamanatu mai mea e aogā ma puipuia ai i tatou. Pe a uma ona lua talanoaina le 1 Ioane 5:​3, e mafai ona e fesili atu, “Talu ai o Ieova o se Uō lelei, o le ā la le auala e ao ona tatou manatu ai i mea o loo ia faatonuina i tatou e fai?” E ui o se fesili faigofie, ae e ono fesoasoani i lou alo e vaai ai i tulafono a le Atua, o se faamaoniga o lona alofa mo i tatou.—Isa. 48:​17, 18.

11. E faapefea ona e fesoasoani i lou alo e iloa le māfuaaga e lelei ai le faatatau o fautuaga o le Tusi Paia? (Faataoto 2:​10, 11)

11 Talanoa i aogā o le faatatauina o mataupu silisili o le Tusi Paia. Pe a oulua faitauina faatasi le Tusi Paia po o le mau o le aso, ia talanoa i auala ua fesoasoani ai mataupu silisili o le Tusi Paia i lo outou aiga. O se faataʻitaʻiga, po o mātauina e lou alo aogā o le faaalia o le toʻaga ma le faamaoni? (Epe. 13:18) E mafai foʻi ona e faamatilatila atu pe e faapefea i le faatatauina o mataupu silisili o le Tusi Paia, ona puipuia ai i tatou i le itu faaletino ma tau faalogona. (Faata. 14:​29, 30) O le talanoaina o na mataupu silisili, atonu o le a fesoasoani ai i lou alo e talia fautuaga a le Tusi Paia.—Faitau le Faataoto 2:​10, 11.

12. Na faapefea ona fesoasoani se tamā i sona atalii e iloa aogā o le tausia o poloaʻiga o le Tusi Paia?

12 Na faamatala e Steve o se tamā mai i Falani, le auala na la fesoasoani ai ma lana avā i le la tama talavou o Ethan ina ia malamalama, e faia e Ieova tulafono ona o lona alofa: “E ma te fesili atu iā te ia, ʻAiseā e faatalitalia ai i tatou e Ieova e tausia ana poloaʻiga? E faapefea ona iloa mai i ana poloaʻiga lona alofa? O le ā e tupu pe afai e tatou te lē amanaʻiaina?’” O talanoaga faapena na fesoasoani iā Ethan e tausia ai tapulaa tauamio a Ieova. Ua faapea atili mai Steve: “O lo ma sini ia fesoasoani iā Ethan e iloa, e sili atu le atamai o loo i le Tusi Paia nai lo o le atamai faaletagata.”

13. E faapefea i mātua ona aʻoaʻo a latou fanau e faatatau i mataupu silisili o le Tusi Paia? Aumai se faataʻitaʻiga.

13 Aʻoaʻo lou alo ia faatatau mataupu silisili o le Tusi Paia. O se tasi o avanoa e te faia ai faapea, pe afai e faatonuina e le faiaʻoga lou alo e faitau se tusi mo se mataupu i le aʻoga. Atonu na tusia le tusi i se auala e pei ai e lelei le faia o amioga lē mamā ma uiga sauā, lea o loo faaalia e tagata o loo i le tala. E te ono fesili atu i lou alo po o ā ni faalogona o Ieova pe a faia e tagata na ituaiga o amioga. (Faata. 22:​24, 25; 1 Kori. 15:33; Fili. 4:8) O le faia faapea, atonu o le a mafai ai ona ia avatu se molimau i lona faiaʻoga ma le vasega, pe a talanoaina ni lesona mai i le latou tusi faitau.

FESOASOANI I LOU ALO IA ILOA FAAMATALA ONA TALITONUGA

14. O le ā se mataupu e faafaigatā i talavou Kerisiano ona talanoa ai ma isi, ma aiseā?

14 O nisi taimi e faigatā ai i Kerisiano talavou ona faailoa atu i isi o latou talitonuga. Atonu e lagona le popole pe a talanoaina le mataupu o le evolusione i le latou vasega, ona e aʻoaʻoina e faiaʻoga e moni lenā aʻoaʻoga. Pe afai o oe o se matua, e faapefea ona e fesoasoani i lou alo e faailoa atu ma le mautinoa ona talitonuga?

15. O le ā e fesoasoani i se Kerisiano talavou ia mautinoa ai i ona talitonuga?

15 Fesoasoani i lou alo ia mautinoa i ona talitonuga. E lē tatau ona mā lou alo ona e talitonu i Lē na foafoaina mea. (2 Timo. 1:8) Aiseā? Talu ai ona e oo lava i le toʻatele o saienitisi, e talitonu e leʻi teʻi lava ua iai le ola. Ua iloa e nei saienitisi le iai o Sē e atamai na foafoaina mea lavelave o loo iai i le foafoaga. O le iʻuga, e latou te lē lagolagoina le aʻoaʻoga o le evolusione, lea o loo aʻoaʻo i le tele o aʻoga i le lalolagi aoao. O se tasi o mea e fesoasoani e faamalosia ai le faatuatua ma le lototele o lou alo, o lona iloa lea o le māfuaaga ua talitonu ai isi uso ma tuafāfine, e iai Sē na foafoaina mea. c

16. E faapefea ona fesoasoani mātua i lo la alo e faamatala atu māfuaaga e talitonu ai i Lē na foafoaina mea? (1 Peteru 3:15) (Tagaʻi foʻi i le ata.)

16 Fesoasoani i lou alo ia iloa faamatala māfuaaga e talitonu ai i Sē na foafoaina mea. (Faitau le 1 Peteru 3:15.) Atonu e aogā lo outou tilofaʻia faatasi o le faasologa o mataupu o loo i le jw.org ua faamatuaina, “Ua Fesili Mai Talavou—Foafoaga po o le Evolusione?” Pe a uma, ia talatalanoa po o le ā le auala sili e manatu lou alo e na te faamatalaina ai na manatu, ina ia faatalitonu ai isi e iai Lē na foafoaina mea. Ia faamanatu i lou alo, e lē manaʻomia ona latou finau ma tamaiti o le vasega. Ia faalaeiau o ia e faafaigofie le auala e fefulifulisaʻi ai ma se tasi a o talanoa i lenā mataupu. O se faataʻitaʻiga, e ono faapea mai se tamaitiiti o le vasega, “E pau mea ou te talitonu ai o mea ou te vaai i ai, ae ou te leʻi vaai lava i le Atua.” E ono tali atu se Kerisiano talavou, “Pe afai e te savali i se vaomatua e mamao ese mai i le mea o loo iai tagata, ae teʻi ua e tau atu i se fale manaia, pe e te manatu na teʻi lava ua iai i inā le fale? E mautinoa e leai, auā na tatau ona iai se isi na faia lenā fale. Pe afai o lea, e tatau la ona iai se isi na foafoaina le vateatea ma mea uma o loo iai!”

Ia fefulifulisaʻi i se auala faigofie pe a talanoa ma se tamaitiiti o le vasega (Tagaʻi i palakalafa 16-17) d


17. E faapefea ona faalaeiau e mātua a latou fanau e saʻili avanoa e faasoa atu ai upu moni o le Tusi Paia i isi? Ia faataʻitaʻi.

17 Faalaeiau lou alo e saʻili avanoa e faasoa atu ai upu moni o le Tusi Paia i isi. (Roma 10:10) E te ono faatusaina ana taumafaiga e faasoa atu ona talitonuga i isi, i taumafaiga e manaʻomia ina ia aʻo ai le tāina o se meafaifaaili. Atonu e amata i le tāina o nota po o pese faigofie, ma a o faagasolo taimi e mafai foʻi ona ia tāina isi pese. I se tulaga talitutusa, atonu e faaaogā e se talavou Kerisiano i le taimi muamua se taulimaga faigofie, e faasoa atu ai ona talitonuga i isi. O se faataʻitaʻiga, e mafai ona ia fesili atu i se tamaitiiti o lana vasega: “Pe e te iloa e masani ona fausia e saienitisi mea e kopi mai i mea o le natura? Seʻi oʻu faaali atu le vitiō lenei.” Pe a uma ona faaali atu se vitiō mai i le faasologa o vitiō Pe na Teʻi Lava ua Iai?, e ono fesili atu le talavou: “Pe afai e viiviia se saienitisi ona o mea na ia fausia e kopi mai i mea o le natura, o ai la e tatau ona viiviia i mea ua tatou vaaia i le natura?” O lenei taulimaga faigofie e ono faaosofia ai le naunau o le talavou aʻoga, e aʻoaʻo atili e faatatau iā Ieova.

FAAAUAU ONA FESOASOANI I LOU ALO E ATIAʻE LONA FAATUATUA

18. E faapefea i mātua ona fesoasoani pea i lo la alo e faamalosia lona faatuatua i le Atua?

18 Ua tatou ola i se lalolagi ua tumu i tagata e lē faatuatua iā Ieova. (2 Pete. 3:3) O lea, mātua e, a o suʻesuʻe le Tusi Paia ma a outou fanau, ia faalaeiau i latou e saʻiliʻili i mataupu e faaloloto atili ai lo latou talisapaia o Afioga a le Atua, ma ana tapulaa tauamio. Ia fesoasoani i lou alo e faaaogā lona tomai e mafaufau ai, e ala i le faauaʻi atu o ia i foafoaga matagofie a Ieova. Ia fesoasoani foʻi iā te ia e malamalama i valoaga mataʻina o le Tusi Paia, ma le auala ua faataunuuina ai. O le mea e sili ona tāua, ia tatalo faatasi ma lau fanau, ma ia tatalo foʻi mo i latou. Pe a e faia faapea, e mautinoa o le a faamanuia e Ieova au taumafaiga, e fesoasoani ai i lou alo e faamalosia lona faatuatua.—2 No. 15:7.

PESE 133 Tapuaʻi iā Ieova a o Talavou

a Mo nisi faamatalaga, tagaʻi i le jw.org i le vitiō The Wonders of Creation Reveal God’s Glory—Patterns.

b Pe afai ua uma ona suʻesuʻeina e lou alo le tusi Se Olaga Fiafia e Faavavau!, atonu la e mafai ona oulua toe autaluina nisi o lesona i le vaega 3 ma le 4, lea o loo talanoaina ai tapulaa tauamio a le Tusi Paia.

c Tagaʻi i le mataupu, “Why We Believe in a Creator” i le Awake!, o Setema 2006, ma le polosiua The Origin of Life—Five Questions Worth Asking. Mo nisi faamatalaga faaopoopo, tagaʻi i le jw.org ma maimoa i le faasologa o vitiō, Manatu e Faatatau i le Amataga o le Ola.

d FAAMATALAGA O ATA: O se talavou Molimau a Ieova o loo talanoa i se tamaitiiti o lana vasega e fiafia i drone, ma o loo ia faaali atu i ai se vitiō mai i le faasologa o vitiō “Pe na Teʻi Lava ua Iai?”