Mea Taua Mai Le Tusi Paia—Esera 1:1–10:44

E Faataunuu e Ieova Ana Folafolaga!

Saolotoga! Toe Faafoisia! Maeu se faamafanafana loto o lenei tala ina ua oo atu i le tafeaga o Siu i Papelonia! Ua moni e tusa ai ma le folafolaga a le Atua, ma ina ua mavae le 70 tausaga o noataga, sa toe faafoisia loa o Siu i lo latou laueleele. (Ieremia 25:12; Isaia 44:28–45:7) E le gata i lea, o mea na aveesea mai le malumalu o Ieova sa toe faafoi atu i o latou nofoaga tatau. Maeu le olioli!

Ua amata le tusi o le Tusi Paia o Esera i nei mea faamanititino. O nei mea sa tusia e le tusitala o Esera i le 460 T.L.M. e aofia ai le 70 o tausaga, mai le tatalaina mai o Siu e oo atu i le faaumaina ona fausia o le malumalu lona lua ma le faamamaina o faitaulaga. (537c.-167 T.L.M.) E matilatila le auala na faataunuuina ai e Ieova ana folafolaga. E maua ai foi i le tusi lesona taua mo Molimau a Ieova i aso nei.

Faasaolotoina o le Tafeaga

Faamolemole faitau i le Esera 1:1–3:6. Sa faagaeeina le agaga o Kuresa le tupu o Peresia e Ieova e faia se malelega: O le a toe fausia le malumalu i Ierusalema, ma o le a toe faafoisia le tapuaiga ia Ieova i ina! O tagata Isaraelu uma lava e mafai ona saosaolaumea i ai. O e e mafai ona toe foi ua saoloto e toe foi atu i o latou aiga mo le toe atiaeina o le galuega. O isi sa uunaia ina ia fai mea alofa ma le saoloto i lea fuafuaga. O mea uma foi o le uluai malumalu, na toesea i Papelonia e Nepukanesa, o le a toe faafoiina atu. I lalo o le taʻitaʻiga a Serupapelu, toetoe lava 50,000 i latou na faimalaga pe tusa ma le 1,000 maila (1,600 km) i Ierusalema. Sa latou toe fausia le fata faitaulaga paia ma ofoina atu ai taulaga ia Ieova. Ona sosoo ai lea, i le tau e afu ai mea i le 537 T.L.M. sa latou faia ai le Tausamiga o Faleapitaga. O le 70 tausaga na valoia o le faatafunaga na iu tonu lava i le taimi atofaina!—Ieremia 25:11; 29:10.

◆ 1:3-6​—Pe o tagata Isaraelu na nonofo pea i Papelonia sa lē faamaoni?

E leai, atonu o mea faitino ma le lē talisapaia atonu o ni mafuaaga na. O le poloaiga a Kuresa a lei faia faapea e manaomia tagata uma ina ia toe foi, a e sa faia i se tulaga tau ofo. O nisi foi tulaga o le tagata matua, faamaʻi, po o tiute tauave i totonu o aiga atonu na punitia ai nisi mai le toe foi atu. Ae peitai sa latou lagolagosua ia i latou na toe foi.

◆ 1:8—O ai Sesepasara?

E pei ona masani ai, e foliga mai o se igoa maualuga na tuuina atu ia Serupapelu e le aiga tupu o Kaletaia. (Faatusatusa le Tanielu 1:7) Soo se mea sa faatatauina ia Sesepasara sa faatatauina foi ia Serupapelu i soo se mea. (Esera 5:16; Sakaria 4:9) Ua tuuina atu ia i laua uma le taʻu “kovana.” (Esera 5:14; Hakai 2:21) Ma i le Esera 2:2 ma le 3:1, 2 o Serupapelu ua lautogia i le taʻitaʻiina o le toe faafoisia o le tafeaga; o lea, ua fetaui lelei ai, le le toe taʻua o le igoa o Serupapelu.

◆ 2:61-63—O le a le Urima ma le Tumema?

Sa manatu o nei mea paia sa faaaogaina pe a manaomia le taliina o se fesili mai ia Ieova. E tusa ai ma tu a Iutaia, sa nimo nei mea ina ua faatafunaina le malumalu i le 706 T.L.M. Ua lagolagoina lenei mea e le mea moni faapea o e na sailiili i o latou tupuaga faaositaulaga sa faasaina ona ʻaai i mea e sili ona paia, “seia tu mai se faitaulaga ma le Urima ma le Tumema.” Ae peitai e leai se tala faamauina o lo la toe faaaogaina mulimuli ane po o lena lava taimi.

Lesona mo i Tatou: O le tulaga e pei o le tafeaga a tagata Siu ua i ai i Molimau a Ieova i aso nei. E le o i latou uma ua mafai ona auai atoatoa i le faiva po o le tuua o o latou aiga ina ia auauna i le mea o loo tele ai le manaomia. O lea ua latou faatino le mea latou te mafaia mo le auiluma o manaoga mo le tapuaiga mama i le tauofoina o mea alofa ma avatu faalaeiauga ia i latou e mafai ona auai i le faatelega o le galuega.

Tetee i le Galuega o le Toe Fausia

Faitau le 3:7-4:24. Ma le olioli tele, sa faavaeina ai e Siu na toe taliu ma le fale o Ieova. Ae peitai mo le tele o tausaga sa taumafai ai tagata tetee e faalotovaivai e na fausia le malumalu. I le iuga sa latou faaseseina le tupu faapea “o le aai fouvale ma le matua leaga” ua toe fausia, ua taofia e nei fili le galuega i se poloaiga a le tupu. Sa faaauau pea lenei taofiga “seia o o i lona lua o tausaga o le nofoaiga a Tariu le upu o Peresia.”

◆ 3:12—Ai se a na fetagisi ai nei tagata?

Sa manatua e nei toeaina le matagofie o le ata tauatua o le malumalu o Solomona na i ai. A o le mea ua taatia mai nei i o latou manatu pe a faatusa atu i ai. Sa faapena foi ona faalotovaivaia ai i latou, sa faaletonu pe mafai e a latou taumafaiga ona aumaia le uluai mamalu sa i ai.—Hakai 2:2, 3.

◆ 4:1-3—Ai se a na teena ai le fesoasoani na ofoina atu?

O nei tagata e le ni Siu na aumaia e le tupu o Asuria ina ia faaaiga ai le laueleele e le o ni tagata tapuai moni o le Atua. (2 Tupu 17:33, 41) A talia la latou fesoaosani o le a avea ma faagutugutulua i le tapuaiga moni, ma sa lapataia faapitoa lava e Ieova ona tagata faasaga i ni gaoioiga faifai mea faatasi. (Esoto 20:5; 34:12) E le gata i lea, ua taʻua e le faamatalaga nei tagata e le ni Siu o “fili”

Lesona mo i Tatou: Pe a fesagai ma teteega i le auaunaga a le Atua, e ao ona tatou faataʻitaʻi i Siu  na toe foi mai ma vave ona faapotopoto faatasi e pei o se “tagata e tasi” mo le tapuaiga. O le faalagolago ia Ieova ma faamuamua lana tapuaiga sa faamalosia ai i latou e faaumaina le galuega na tofia ai i latou—Esera 3:1-12.

Faaumaina le Malumalu

Faitau le 5:1–6:22. I le faagaeega a perofeta o Hakai ma Sakaria, sa faaauau pea le galuega ma le maelega toe faafouina. Ina ua le mafai ona latou taofia le galuega, sa toe faameo foi fili. Sa suesueina e le Tupu o Tariu ma maua ai le uluai poloaiga a Kuresa. Sa le gata ina faatonuina e tetee ina ia ‘taofia le tetee ma ia solomuli” a e sa faatonuina ina ia fesoasoani i mea faitino! Faatasi ai ma faalaeiauga sa tuuina atu pea e perofeta a Ieova, sa faaumaina ai le malumalu i le 515 T.L.M. ma ua faaulufaleina. Ma le olioli sa tuuina atu ai i le Atua, o le na faataunuuina ana folafolaga.

◆ 5:5—Ai se a na lē taofia ai e ē na tetee le fausia o le galuega?

Sa leoleo e Ieova ana auauna faamaoni. (2 Nofoaiga a Tupu 16:9) Ona o le faamalosi mai o le agaga o le Atua, sa le mafai ai ona faavaivai le au toeaina. Sa latou faasino atu i le poloaiga ua galo a Kuresa i aso ua mavae. Talu ai ona o tulafono a Peresia e le toe tatalaina, sa faapea ona fefefe ai fili e tetee atu i le poloaiga mamalu. (Tanielu 6:8, 15) E mauitnoa lava le taʻitaʻiga a Ieova, ma ua faaauau ai le galuega.

◆ 6:21—O ai na vavae “mai ia te i latou ai le leaga o tagata ese o i le nuu”?

Atonu o i latou o tagata e lē ni Isaraelu o e na foi mai ma Siu, po o tagata Samaria o e na ainaina le nuu, po o Siu foi o e na toe foi mai ua faaleagaina e faatosinaga faapaupau. (Faatusatusa le Esera 9:1) O le agaigai i luma o le tapuaiga mama a Ieova i Ierusalema na matuā uunaia ai i latou e faia suiga manaomia i o latou olaga.

Lesona mo i Tatou: O toeaina Kerisiano i aso nei e ao foi ona saili atu i le taʻitaʻiga a Ieova Na te aumaia le vaaiga saʻo e manaomia pe a tatou fesagai ma e tetee.—Salamo 32:8.

Toe Foi Mai Esera

Faitau le 7:1-8:36. Ua mavae se taimi. I le 468 T.L.M., na tuuina mai ai foi e le Tupu o Aretaseta “mea uma na ia fai atu ai,” ina ia mafai ona ia tuuina atu le fesoasoani i Ierusalema. O le poloaiga sa faamalosia ai Siu uma o e na mananao e toe foi atu, ma sa ia tuuina atu foi siliva ma auro ina ia faia ai mea uma e manaomia o le fale o Ieova. Sa faamalosia Esera e tofia faamasino sili ma faamasino, o e faamalosia le tulafono a Ieova ma le tupu. Faatasi ma le faalagolago ia Ieova, sa faamalosia ai Esera e faia lenei malaga fita. Na te lei talosagaina se leoleo faaauupegaina, aua o le a avea lena o se vaaiga o le leai o se faatuatua ia Ieova ma lana puipuiga malosi. Faatasi ai ma le lagolagoina e le Atua, sa taunuu ma le manuia ai Siu.

◆ 7:1, 7, 11—O ai lenei Aretaseta?

O le tupu lenei o Peresia o Aretaseta 1 (Longimanus). I lona 20 o tausaga, sa ia faatagaina ai le talosaga a Neemia ina ia toe foi atu i Ierusalema e toe fausia ona pa ma ona alatatala. (Neemia 2:1-8) Sa viia e tusitala anamua lenei Aretaseta i se auala alofa ma le limafoai. Talu ai ona o le tele o lana foai sa tusia ai o ia i le Esera 6:14 ona o ana poloaiga na mafai ai ona faaumaina le malumalu, e ui lava o lona fausiaina sa faamaeaina i le 47 tausaga muamua. E ese o ia mai le Aretaseta na taofia le toe faia o le galuega. (Esera 4:7-23) O ia lena o Gaumata, o le na pule mo le valu masina i le 522 T.L.M. E tino mai o le igoa “Aretaseta” o se taʻu po o se igoa tau tupu mo le nofoalii.

Lesona mo i Tatou: Ua faataatia e Esera se faaaoaoga lelei mo auauna a Ieova i aso nei. O se tusiupu tomai o le e suesue ma le maelega le Afioga a le Atua, na ia tuuina atu le viiga uma lava i le Silisili Ese ma e manatu mamafa i le viiga o Ieova na i lo o sona lelei faapitoa.—Esera 7:27, 28; 8:21-23.

Ua Faamamaina le Nuu

Faitau le 9:1–10:44. Sa iloa vave e Esera o le toatele e lei “vaevaeina i latou ai tagata o nuu ese, a o loo fai e tusa ma a latou mea inosia.” O Siu, e aofia ai faitaulaga ma sa Levi, ua feusuai ma sa Kanana faapaupau. Ua segia le mauli o Esera. Sa ia tuu atu le mataupu i luma o Ieova i tatalo, ua faailoa atu ma le masiasi agasala a le nuu. I lalo o lana taʻitaʻiga, sa salamo le nuu ma ua tonu o le a faatea a latou ava ese. Sa faamamaina le nuu e tusa ma le tolu masina.

◆ 9:2—Ai se a na avea ai le feusuai o se agasala?

Sa aumaia ai le faamataʻu i le toe atiaeina o le tapuaiga moni. (Teuteronome 7:3, 4) O i latou nei o ni fafine e ifo i tupua ma le le talitonu. O le feusuai ma i latou sa ono mafai ai lava ona latou lolo atu i faiga a nuu faapaupau o loo siomia ai, ma o le a mou ese atu ai le tapuaiga mama mai luga o le lalolagi.

◆ 10:3, 44—Ai se a sa tuuesea ai foi ma tamaiti?

E masani lava ona manaomia e tamaiti o latou tina. Ae peitai e mafai ona toe foi mai fafine ua faateaeseina ona o aafiaga e ala ia latou fanau. O le tapuaiga mama a Ieova e tatau lava ona faamuamuaina.

Lesona mo i Tatou: E pei o Siu faatuatua i taimi o Esera, sa matua pipii atu Molimau a Ieova i tapulaa a le Atua mo faaipoipoga. Sa latou iloa lelei e tatau ona faaipoipo “tau lava o le ua i le Alii.”—1 Korinito 7:39.

Sa tausia e Ieova lana folafolaga mo le toe faafoisia o se tapuaiga mama ia Ierusalema anamua. E faapena foi ona ia faataunuuina lana folafolaga mo le faia o lana tapuaiga mama i le lalolagi aoao. (Sapakuka 2:14) Pe o le a e i ai faatasi ma ona tagata tapuai pea a oo ina faataunuuina e Le Tausi Folafolaga Sili le aumaia o le filemu ma le fiafia i luga o lenei lalolagi.?—Salamo 37:10, 11; Faaa. 21:3, 4.