Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Aiseā e Manatu Mamafa ai i le Lotu?

Aiseā e Manatu Mamafa ai i le Lotu?

Aiseā e Manatu Mamafa ai i le Lotu?

“E LĒ na o mea e ʻai e mafai ona ola ai le tagata.” (Mataio 4:4, The New English Bible) O nei upu e masani ona sii mai ua paʻia ai se manaoga faaletagata faapea ua lē o toe manatu i ai le toatele i aso nei. Ua faaalia i na upu faapea e iai se vaega faaleagaga i mea o loo faia aʻe ai i tatou lea e manaomia ona faamalieina. O le mafuaaga foi lena na fetalai mai ai lē na saunoa i na upu, o Iesu Keriso e faapea: “Maeu le faamanuiaina o i latou o ē iloa lo latou manaomia o le Atua.”—Mataio 5:3, NEB.

E na o le lotu lava e mafai ona faamalieina ai lo tatou “manaomia o le Atua.” E na o le lotu e mafai ona taliina a tatou fesili faavae e faatatau i le amataga, le fuafuaga, ma le uiga o le olaga. Ma e na o le lotu e mafai ona aumaia mea e aogā moni i o tatou olaga. Ae e lē na o so o se lotu o le a na faia nei mea uma. Na taʻu atu e Iesu i le fafine Samaria: “O e tapuai faamaoni latou te tapuai i le Tamā i le agaga ma le upu moni.” (Ioane 4:23, NW) O le tapuai ‘i le upu moni’ e sili atu lona uiga na i lo le na ona mulimuli atu i uputuu ma tu sa faamamaluina i na taimi. O nei mea e masani lava ona avatu ai ia i latou o loo faia, e na o se faalogona lelei mo sina taimi puupuu, ae o loo tuua ai i latou e matelaina faaleagaga.

Mo se faaaʻoaʻoga, sa matauina e Edwin O. Reischauer, o lē sa avea muamua ma amepasa o le Iunaite Setete i Iapani, e faapea: “Mo le toatele o tagata, o faiga faa-Shinto ma Puta e sili atu ona avea o se mataupu o tu ma le faia o mea o loo faia e tagata uma lava na i lo ni talitonuga uigā.” E moni, o le toatele o tagata Iapani ua malilie lava i latou e faia i le auala lea. Ae o le anoanoai o “lotu fou” i Iapani ua faaalia le tuputupu aʻe o le lē malilie i lotu faauputuu.

Ua naunau “lotu fou” e taulaʻi atu i taʻitaʻi e iai ni o latou malosi faapitoa—ae lē i le Atua. Ua faapea mai le toatele o nei taʻitaʻi lotu o i latou e faagaeeina tauatua. Ae o a latou aʻoaʻoga e masani lava ona na o se paluga faatasi o aʻoaʻoga faa-Puta, Shinto, ma isi lava talitonuga—faatasi ai ma le anoanoai o faafilosofia a lē na ia faavaeina ua tuu i ai. O le mea ua fiafia ai tagata ia i latou ona o le folafolaga faapea e mafai ona iai se olaga e sili atu ona lelei ma faapea mai o loo ia i latou mana e faamalōlō ai. Ae pe o aumaia e na lotu se faamaoniga faapea o loo latou aʻoaʻo a latou tagata lotu ina ia tapuai “i le agaga ma le upu moni”? E leai lava. Ua mafua ona fai atu faapea, ona o ituaiga o lotu mavae eseese e masani lava ona i inei i le asō ma mavae atu a taeao. Ona o lo latou natura e pei o ni āʻega fou e mavae atu, ua pogai ai le itiiti o lo latou manatu mamafa atu i ai.

Se Lotu e Ao ona Manatu Mamafa i Ai

Ae peitai e iai se lotu ua leva lava ona iai na i lo so o se isi lava ituaiga o tapuaiga. O le lotu lea ua aʻoaʻoina i le Tusi Paia. Sa amata ona tusia le Tusi Paia i ni senituri e 35 ua mavae, ma o nisi o ‘talafaasolopito’ ua faasaoina i ona mataupu amata ua faatausagaina e sili atu i le afe tausaga i tala atu o lena. * O loo maua ai i totonu o lea tusi faamaumauga aupito leva ua mafai ona maua e uiga i amataga o le lotu. Ua lava lena e mafua ai ona manatunatu mamafa i le lotu a le Tusi Paia.

Ua faapea mai The Encyclopedia Americana e faatatau i le Tusi Paia: “O lona malamalama ‘ua oo atu i le lalolagi uma lava.’ Ua manatu nei i ai faapea o se oloa tāua tau amio ma faalotu, lea o lana aʻoaʻoga e lē mafaiʻua, ua foliga mai o le a sili atu ona tāua a o faateleina le faamoemoe mo se lalolagi faamalamalamaina.” Ae afai e avea moni se tusi o se taʻiala e mautalitonuina i le lotu moni, pe o le a e lē faatalitalia lea tusi e matuā salalau atu i se tulaga lautele, e mafai ona maua e tagata uma o loo saili i le upu moni?

E faapena le tulaga o le Tusi Paia. Ua faaliliuina i gagana e 1,928, o se tusi atoa po o sona vaega, ma o le tusi ua sili atu lona faasalalauina i le talafaasolopito. E lē gata i lea, ua faamaonia lona aogā faatalafaasolopito, ma le faasaienisi. Ua molimauina e suesuega i le eleele ma le talafaasolopito le saʻo o faataunuuga o valoaga o le Tusi Paia. E auliuligia mai ituaiga uma o faiga faaagaga ma faiga faalilolilo ma faiga faataulaitu. O nei mea uma lava e ōgatasi ma le mea o loo fai mai ai le Tusi Paia lava ia faapea e faagaeeina tauatua. *2 Timoteo 3:16.

O “Fua” o le Lotu Moni

Ae pe lē moni ea ua faapea mai le tele o lotu o loo latou mulimuli i le Tusi Paia? Ma pe lē o le fetauaʻi, feitagaʻi, ma le pepelo o loo iloatino i totonu o le toatele o ē o loo faapea mai o Kerisiano? Ioe, ae e lē o se mafuaaga lea e manatu faatauvaa ai i le Tusi Paia. Na faailoa mai foi e Iesu Keriso lava ia faapea o le toatele o i latou o ē ua faia se taʻutinoga o le Faa-Kerisiano o le a lē faamaonia e le Atua. (Tagai i Mataio 7:13, 14, 21-23.) O le a faapefea la ona mafai ona mataulia e se tasi i latou o loo faia le lotu moni, lena o loo aʻoaʻoina i le Tusi Paia? Na tali mai Iesu: “Tou te iloa i latou i o latou fua. Pe tau mai ea tagata se fuifui vine mai le laau tuitui, po o mati mai le laau talatala? E faapea foi laau lelei taitasi ma fua mai i fua lelei; a o le laau leaga e fua mai i fua leaga. O lea foi tou te iloa ai i latou i o latou fua.”—Mataio 7:16, 17, 20.

Ioe, o le lotu moni e ao ona avea o se malosi mamana mo le lelei, e aumaia iʻuga aogā i tagata tapuai. Seʻi manatu mo se faaaʻoaʻoga, o Akinori, o se tamaloa Iapani, o lē i ana lava upu na “avea ma faatinoga o le agaga fia tauva.” Sa manuia o ia i le mauaina o ona sini o le faauu mai se iunivesite maualuga ma maua ai se galuega i se fale faigaluega faaaloalogia. Sa ia lagona e leai se mafuaaga e faaofi ai le lotu i lona olaga. ‘O le lotu e mo tagata vaivai o ē manaomia se fesoasoani i le olaga,’ sa manatu ai o ia.

Sa sologa lelei mea uma lava seia oo ina maua o ia i se maʻi tigaina, ona o le mafatia o le tino ma le mafaufau. Sa oo ina piʻo lona ua, ma ua “malō” lona auvae i luga o lona tauʻau tauagavale. O le toatele o “uo” i le fale faigaluega o Akinori sa faamaonia le itiiti o se faamafanafanaga na maua mai ai i le taimi o lona mafatiaga. (Faatusatusa Faataoto 17:17.) O lea na magoto atu ai o ia i le lua loloto o le tagofia o le ava malosi, ma sa oo lava ina manatu o le a pule i lona ola.

Ae peitai, o le taimi lea na amata ai ona suesue e le avā a Akinori le Tusi Paia ma Molimau a Ieova. I le tasi aso a o faia se talanoaga, sa taʻu atu e lana avā ia te ia le mau i le Kalatia 6:7, ua faitauina faapea: “O le mea e luluina e le tagata, o le mea lava lea e seleseleina mai ai e ia.” I le taia i nei upu, sa aufaatasi atu loa Akinori ia te ia i le suesuega, ma o mea na ia aʻoaʻoina sa suia ai ona manatu i le uiga o le olaga. A o mataalia atu foliga o Akinori, sa amata ona mou atu lona loto tiga sa mafatia ai! E pei ona taʻua ai e se faataoto i le Tusi Paia: “O le loto lelei [toʻafilemu], o le ola lea o le tino.” (Faataoto 14:30) Ioe, ua saunia e le lotu moni fua lelei!

O Toshiro o le tasi lea tamaloa Iapani o lē na oo ina ia iloa pe na faapefea ona avea le lotu moni ma malosi mo le lelei. E ui lava sa ia talitonu faapea e tāua le faia o le lotu, ae sa leai lava se mea na ia faia i ai. Sa taulai atu lona faanaunauga i le fia maua lea o sona lava fale. Ae peitai, o le mauaina o lena sini, sa leʻi aumaia ai le lotomalie na ia aloalo atu i ai. E lē gata i lea, a o ia vaavaai solo i lona fale faigaluega, sa ia matauina ai faapea sa taatele faiga lē faamaoni ma faapea sa iʻu ai i le leaga o faiā totino. Sa inoino Toshiro i mea na ia vaaia.

I se tasi aso, sa valaaulia ai e lana avā se tasi o toeaina mai le faapotopotoga a Molimau a Ieova i lo la vaipanoa e asiasi atu ia te ia. Sa vave lava ona iloatino e Toshiro le ese o le toeaina mai tagata o lana lotu. O le mafuaaga? Ona sa faatatauina ma le faamaoni e le toeaina mataupu silisili o le Tusi Paia i lona olaga. I le maofa i lenei mea, sa talia ai e Toshiro le valaaulia ina ia suesueina le Tusi Paia ma amata ona faia le lotu a le Tusi Paia ma ona auala o le olaga.

Ua matou valaaulia foi oe ina ia e faamasani ma Molimau a Ieova. O “fua” o latou fuaina mai ua aumaia ai le faamaoniga faapea o loo latou tapuai “i le agaga ma le upu moni.” Latou te tinoū i le faatinoina o aʻoaʻoga a le Tusi Paia ina ia galue i o latou olaga. Ma ona o i latou o ni tagata, e matuā lē lelei atoatoa ai i latou, ae i le avea o se vaega, latou te faatinoina ai le maeu o le malosi o le mana faaleagaga e mafai ona iai i le lotu lelei moni.

E faitau afe o loo iai i Molimau a Ieova sa lē fiafia i taimi muamua i auala o o latou olaga. Ae ala i le faatatauina o mataupu silisili o le Tusi Paia, ua mafai ai e le toatele o i latou ona faia suiga e maofa ai. E ala i le atiina aʻe o le mea ua taʻua e le Tusi Paia o “fua o le Agaga,” ua taʻua, o uiga o le alofa, olioli, filemu, onosai, agalelei, lelei, faamaoni, agamalu, ma le lē gaoia, ua latou maua ai le ki i le fiafiaga totino.—Kalatia 5:22, 23.

Aogā e Faavavau mai le Faia o le Lotu Moni

Ae peitai, o le lotu moni, e tatau ona faia e sili atu na i lo le suia o uiga faaletagata pe faamāmāina ai faafitauli totino. O faafitauli faalekelope e pei o le polusione, le faamataʻu mai o taua faaniukelea, ma gaoioiga manatu faapito e fai ina ia maua ai ni faasiliga ua faamataʻu mai ina ia faaleagaina lo tatou laueleele matagofie. O faafitauli tau tamaoaiga ua taofia ai le fiafia ma le tulaga lelei o le faitau miliona o tagata. E leai lava se lotu e mafai ona manatu mamafa i ai seiloga ua ia ofo mai se faamoemoe mo le foiaina o nei faafitauli faalekelope.

Ua ofoina mai e le lotu a le Tusi Paia lena faamoemoe. Ua folafola mai e le Atua o le a faafeaoina mai se lalolagi fou amiotonu i lalo o se pulega faalelagi po o le “malo.” (Mataio 6:9, 10; 2 Peteru 3:13; Faaaliga 21:3, 4) O lenei Malo o le vaifofo faalevateatea mo maʻi uma o le fanau a tagata. Ma e tusa ai o na aogā tumau o le lalolagi lautele, ua faamautinoa ai i tatou e le Tusi Paia: “O le a mavae atu foi le lalolagi, atoa ma lona tuʻinanau, a o lē fai le finagalo o le Atua, e tumau lea e faavavau.” Ioe, o le ola e faavavau i le fiafia o le faamoemoe lena o Kerisiano moni uma lava! (1 Ioane 2:17; Ioane 17:3) Ae na o i latou o ē e matuā uigā ia i latou le faia o le lotu moni o le a maua aogā mai lenei Malo o loo sau. O le mea lea ua matou uunaia ai oe ina ia amata nei se suesuega uigā o le Tusi Paia. * (Ioane 17:3) A o amata ona e faataga le malamalama o le Afioga a le Atua e susulu atu i lou olaga, o le a e tofo ai i le olioli sili a o agaʻigaʻi malie atu ina faamalieina lou ‘manaoga mo le Atua.’ E moni, o faamanuiaga e faavavau o le a fai mo oe auā ua e talia ma manatu mamafa ai i le lotu—ioe, le lotu moni.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 7 Mo se faaaʻoaʻoga, tagai i le Kenese 2:4; 5:1; 6:9.

^ pala. 9 Mo nisi faamatalaga auiliili, tagai i le tusi The Bible—God’s Word or Man’s?, e mafai ona maua mai i ē o faasalalauina lenei mekasini.

^ pala. 21 E fiafia Molimau a Ieova e fesoasoani ia te oe e tusa ai o lenei mea. E mafai ona fuafua se suesuega faale-Tusi Paia i le aiga e aunoa ma se totogi e ala i lou faafesootai atu a lē o i latou o lomia lenei mekasini, i le faapotopotoga a Molimau a Ieova i lou nuu.

[Ata i le itulau 5]

O le mauaina o le Tusi Paia i gagana e sili atu i le 1,900 ua ōgatasi pea ma lona faapea mai ua faagaeeina tauatua

[Ata i le itulau 7]

O le lotu a le Tusi Paia o loo ia tuuina mai le faamoemoe e uiga i tulaga filemu i le lalolagi aoao i lalo o se pulega faalelagi