Vaaiga Mai le Nuu Folafolaina

Kiliata—Le Nofoaga mo Tagata Loto Tetele

I SINA taimi puupuu ae leʻi sopoia atu le Vaitafe o Ioritana e le nuu o Isaraelu e agaʻi atu i le Nuu Folafolaina, na faamalosi atu ai Mose ia i latou e faapea: “Ia outou faamalolosi, ma outou loto tetele; . . . auā o Ieova lou Atua, lua te o faatasi ma ia.”—Teuteronome 31:6.

Sa aofia ai le ituaiga o Reupena ma Kato ma le tasi vaega o le ituaiga o Manase i lenei faalaeiauga a Mose. Na latou vaavaai i le laufanua o Kiliata o se laufanua e aogā mo lafu manu ma latou talosaga atu ai ina ia tofia i latou e nonofo i le laufanua o Kiliata.—Numera 32:1-40.

O Kiliata e i le itu i sasae o le Ioritana. Sa avea moni Kiliata ma laufanua aogā mai lava i le tulimanu i matū o le Sami Mate seia oo atu i le Sami o Kalilaia. E amata mai lena laufanua i le Vanu o Ioritana e oo atu i laufanua laugatasi ma mauga maupuepue. O lea sa avea ai Kiliata ma nofoaga lelei mo le faia o ni togalaau aina ma lafu manu. O le ata o i luga o loo taʻu atu ai ia te oe le ituaiga o laufanua e iai Kiliata. Ae o le ā le sootaga a le loto tele ma lena laufanua lafulemu?

O ituaiga sa filifili e nonofo i Kiliata e mautinoa sa latou faia faapena e aunoa ma le fefefe. Ia manatua sa latou malilie e sopoia atu le Ioritana e tau ma o latou fili i le Nuu Folafolaina. Ma sa sili atu foi ona latou manaomia le loto tele i le toe foi atu i Kiliata. Aisea? Ona talu ai sa latou fesagai ma osofaiga mai sa Amonī o ē sa nonofo i le itu i saute sasae ma tagata Suria i le itu i matū. Ma sa osofaia lava i latou e sa Amonī ma tagata Suria.—Iosua 22:9; Faamasino 10:7, 8; 1 Samuelu 11:1; 2 Tupu 8:28; 9:14; 10:32, 33.

O na osofaiga o ni mea moni na tutupu sa manaomia ai le loto tetele. Mo se faaaoaoga, ina ua uma ona faatagaina e Ieova sa Amonī e faatoilaloina Kiliata, na salamō i latou ma liliu atu i le taitaiga a le “toa malosi,” o lona tamā foi sa igoa ia Kiliata. O lenei toa malosi o Iefata. Sa lauiloa o ia i le tautoga sa ia faia sa atagia ai lona saili atu i le taitaiga ma le lagolagosua a le Atua, e ui lava o ia o se toa malosi. Na tauto o ia afai e tuuina mai e le Atua le nuu o Amoni na te faatoilaloina, o le tagata muamua lava e ulufafo mai lona  fale e faafetaiai ia te ia o le a ia ‘ofoina atu ai le taulaga mu,’ pe faataulagaina i le Atua. * Na iu lena tautoga i lona afafine e toatasi o lē na mulimuli ane ona auauna lea i le malumalu o le Atua. Ioe, na faaalia e Iefata ma i se auala ese e lona afafine le loto tetele.—Faamasino 11:1, 4-40.

O se faaaliga foi o le loto tele atonu e leʻi matuā lauiloa, sa tupu i ona po o Saulo. Ina ia iloa le mea na tupu, manatua foi ina ua fai Saulo ma tupu, sa faamataʻuina e tagata Amoni faapea o le a latou sali esea mata taumatau o tagata o Iapese-Kiliata, le taulaga sa tu latalata ane i auvai o Ioritana. Sa faavave ona faamaopoopoina e Saulo vaegaau e faamalosia ai le itu a le nuu o Iapese. (1 Samuelu 11:1-11) I le manatuaina o lena mea na tupu, seʻi o tatou vaai la i le iuga o le pulega a Saulo ma tagai i le auala sa faaalia ai le loto tetele.

Atonu o e manatua sa fasiotia Saulo ma ona atalii e toatolu i le taua ma Filisitia. Sa vavaeese e na fili le ulu o Saulo ma latou faatautauina le tino oti o Saulo ma ona atalii i le pa o Petesani. (1 Samuelu 31:1-10; i le itu taumatau, e te vaaia ai mea na eliina o Petesani.) Na faalogo tagata Iapese i lenei tala, o ē na nonofo i mauga o Kiliata e latalata i Ioritana. O le ā la le mea o le a faia e tagata Kiliata i lenei fili malosi na faatoilaloina le tupu o Isaraelu?

Ia tagai atu i le faafanua ma mātau le auala sa uia e tagata Kiliata. “Ona tulai lea o tagata totoa uma ua savavali atu i latou, ua atoa le po; ua latou ave le tino o Saulo ma tino o ona atalii nai le pa o Petesani, ona o atu lea o i latou i Iapese; ona latou susunuina ai lea o i latou.” (1 Samuelu 31:12) Ioe, sa latou faia se osofaiga i le po i le aai o o latou fili. E mafai ona e malamalama i le pogai ua taʻua ai i latou e le Tusi Paia o tagata totoa, po o tagata loto tetele.

I lena taimi, na ō ese ai ituaiga e sefulu ma faia aʻe ai le malo i matū o Isaraelu, ma sa aofia ai Kiliata. Sa amata e nuu na siomia ai i latou muamua o Suria ma mulimuli ane o Asuria ona faoa vaega o lena laueleele i le itu i sasae o le Ioritana. E ui lava i faamaoniga sa iai o lo latou loto tetele, ae sa toe tauia lava i latou e o latou fili ona sa latou nonofo i ona tuaoi.—1 Tupu 22:1-3; 2 Tupu 15:29.

[Faaopoopoga i lalo]

[Ē Ana le Ata i le itulau 8]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Ē Ana le Ata i le itulau 9]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Faafanua i le itulau 8]

SAMI O KALILAIA

SAMI MATE

Vaitafe o Ioritana

Petesani

Ramota-kiliata

Iapese

KILIATA

[Ē Ana le Ata]

Based on a map copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel.