Tumau—E Matuā Tāua mo Kerisiano

“Ia faaopoopoina i lo outou faatuatua . . . le tumau.”—2 PETERU 1:5, 6, NW.

1, 2. Aisea e tatau ai ia i tatou uma ona tumau seia oo i le iuga?

SA ASIASI atu le ovasia femalagaai ma lona faletua i se uso Kerisiano o lē ua silia i le 90 tausaga o lona soifuaga. E faitau sefulu tausaga o iai o ia i le faiva faataimi atoa. A o latou talatalanoa, sa toe taʻua e le uso matua nisi o faaeaga na ia olioli ai i tausaga ua teʻa. Ona ia faapea mai lea a o amata ona tafe ifo ona loimata: “Peitai, o lenei ua lē mafai ona ou toe faia ni mea se tele.” Na tatala e le ovasia femalagaai lana Tusi Paia ma faitau atu le Mataio 24:13, lea o loo sii mai ai le fetalaiga a Iesu Keriso e faapea: “A o lē tumau seia oo i le gataaga, e faaolaina lea.” Ona tepa atu lea o le ovasia i le uso ma faapea atu i ai: “O le tofiga faaiu ua ia i tatou uma, e tusa lava po o le ā le tele ma le itiiti e mafai ona tatou faia i ai, o le tumau lea seia oo i le iuga.”

² Ioe, ona o i tatou o ni Kerisiano, ua tatau ai ia i tatou uma ona tumau seia oo i le iuga o lenei faiga o mea, po o le iuga o o tatou olaga. E leai se isi auala tatou te maua ai le faamaoniga a Ieova mo le faaolataga. O loo tatou iai i se tausinioga mo le ola, ma e tatau ona tatou “taufetuli ma le onosai [“tumau,” NW]” seia oo ina tatou taunuu atu i le iuga. (Eperu 12:1) Na faamamafa e le aposetolo o Peteru le tāua o lenei uiga, ina ua ia faamalosi atu i ona uso Kerisiano e faapea: “Ia faaopoopoina . . . i lo outou faatuatua . . . le onosai [“tumau,” NW].” (2 Peteru 1:5, 6) Ae o le ā tonu lava le tumau?

Tumau—O Lona Uiga

3, 4. O le ā le uiga o le tumau?

³ O le ā le uiga o le tumau? O le veape Eleni mo le “tumau” (hy·po·meʹno) o lona uiga moni “ia tutumau po o le nofo ai pea i se mea.” E faasefulufitu ona taʻua i le Tusi Paia. E tusa ai ma faamatalaga a le au tusitala o lomifefiloi, o W. Bauer, o F. W. Gingrich, ma F. Danker, o lona uiga “ia tutumau na i lo le sola ese . . . ia mausali se tasi i lona tulaga ua iai, ia pipii mau atu.” O le nauna Eleni mo le “tumau” (hy·po·mo·neʹ) e silia i le 30 taimi o taʻua. E tusa ai ma lenei upu, ua taʻua i le New Testament Wordbook, a William Barclay e faapea: “O se uiga e mafai ona ia onosaia ni mea, e lē tau ina faamaamulu, ae i se faamoemoe olaola . . . O se uiga e faamausaliina ai se tagata a o matuā sagai atu i se mea o loo ia faatalitalia. O se uiga lelei e mafai ona suia ai se tofotofoga e sili ona faigata e avea ma mamalu, auā pe a mavae tiga, ona maua ai lea o le sini.”

⁴ O le tumau la, e mafai ai ona tatou tutū mausali, ma lē mou atu ai le faamoemoe e ui lava ina fesagai ma toatuga po o faigata. (Roma 5:3-5) E galo ai tiga o loo iai i le taimi nei, ae ati atu le vaai i le sini—le taui, po o le meaalofa, o le ola e faavavau, i le lagi po o le lalolagi.—Iakopo 1:12.

Tumau—Aisea?

5. (a) Aisea ua i Kerisiano uma ai ‘le manaoga ina ia tumau’? (e) O ā vaega e lua e ono vaevaeina i ai o tatou tofotofoga?

⁵ Ona o i tatou o ni Kerisiano, ua ia i tatou uma ai ‘le manaoga ina ia tumau.’ (Eperu 10:36) Aisea? O le pogai autū, ona tatou te ‘fetaiai ma tofotofoga eseese.’ Ua taʻua i inei i le Iakopo 1:2 i le Tusi Paia Eleni, se fetaiaiga e leʻi faatalitalia, pe e leʻi manaomia, pe afai o le a osofaia se tagata e se faomea. (Faatusatusa i le Luka 10:30.) Tatou  te fetaiai ma tofotofoga e ono mafai ona vaevaeina i vaega e lua: o tofotofoga o loo taatele i tagata ona o le agasala tuufaasolo, ma tofotofoga e mapuna aʻe ona o lo tatou tuutoina i le Atua. (1 Korinito 10:13; 2 Timoteo 3:12) O ā nisi o nei tofotofoga?

6. Na faapefea ona tumau se tasi Molimau ina ua fesagai ma se gasegase tiga?

⁶ Gasegase matuia. O nisi Kerisiano ua pei o le tulaga sa iai Timoteo, e tatau ona latou onosaia ni “maʻi e tutupu soo.” (1 Timoteo 5:23) Ae maise lava pe a maua i se maʻi tumau, po o ni maʻi matuā tigaina, e manaomia ai ona tatou tumau, ia tatou tutū mausali, atoa ma le fesoasoani a le Atua ma ia lē mou atu lo tatou faamoemoe faa-Kerisiano. Seʻi manatu i se faaaoaoga a se tasi Molimau, o lē, i le tauamatamataga o le 50 o ona tausaga, sa ia tauivi ai mo se taimi umi ma le maʻi o le fula sa matuā tuputupu vave aʻe. E faalua ona faia ni ona taotoga, ma sa ia tutumau pea i lana faaiuga ina ia lē taliaina ni tuiga toto. (Galuega 15:28, 29) Ae na toe tupu aʻe le fula i lona manava, ma tuputupu aʻe ai pea e latalata i lona tuasivi. A o iai i lea tulaga, sa ia lagona ni tiga e leʻi masani ai, e lē mafai e le tele o ni togafitiga faafomai ona foia. Peitai, sa ia faagalo i tiga na iai i lea taimi, ae taulai atu i le taui o le ola i le lalolagi fou. Sa faaauau pea ona ia taʻu atu lona faamoemoe pupula i fomai, o teine tausimai ma ē na asiasi atu. Na tumau o ia seia oo lava i le iuga—ina ua maliu o ia. Atonu e lē matautia faapena se faafitauli o lou soifua maloloina, pe tiga foi e pei o lea na oo i sia uso, peitai o loo tulai mai ai pea se tofotofoga tele o le tumau.

7. O le ā le ituaiga o tiga ua tumau ai nisi o o tatou uso ma tuafāfine faaleagaga?

⁷ Tiga o faalogona. Mai lea taimi i lea taimi, e fetaiai ai nisi tagata o Ieova ma “le loto faanoanoa” lea e iu ina “momomo ai le agaga.” (Faataoto 15:13) O mafatiaga matuitui ua lē o se mea fou i nei “aso faigata.” (2 Timoteo 3:1) Na lipotia mai e le mekasini o le Science News o Tesema 5, 1992, e faapea: “O le faitau aofai o mafatiaga matuia, e faavaivaia ai se tasi, ua faateleina i augatupulaga taitasi na fananau mai talu mai le 1915.” E eseese mafuaaga o na mafatiaga, e faasolo mai i tulaga tau i le mafaufau seia oo atu i ni mea lē lelei na tutupu. Mo nisi Kerisiano, o le tumau e aofia ai tauiviga i aso taitasi ina ia latou tutū mausali ai a o fesagai ma faalogona tiga. Peitai, latou te lē solomuli ai. Latou te tumau pea i le faamaoni ia Ieova, e ui lava i loimata  o le faanoanoa.—Faatusatusa i le Salamo 126:5, 6.

8. O le ā le tofotofoga tau tupe e mafai ona tatou fesagai?

⁸ O tofotofoga eseese tatou te fetaiai atonu e aofia ai ni faigata matuitui i tulaga tau i le tamaoaiga. Ina ua leai se galuega a se tasi uso i New Jersey, i le Iunaite Setete, e mautinoa sa popole o ia i le fafagaina o lona aiga ma le popole ina neʻi toe ave lo latou fale. Peitai, sa leʻi mou atu ai lona faamoemoe mo le Malo. A o tau suʻe se isi ana galuega, sa ia faaaogā lena avanoa e paeonia lagolago ai. Mulimuli ane ona maua ai lea o lana galuega.—Mataio 6:25-34.

9. (a) E faapefea ona manaomia le tumau ona o le maliu o sē pele? (e) O ā mau ua faaalia ai e lē sese le maligi o loimata o le faavauvau?

⁹ Afai e maliu sē e pele ia te oe, e te manaomia la se tumau e umi, a o amata ona toe foi i le tulaga masani faasologa a ē o loo tou mafuta. E te iloa foi le sili ona faigata ia te oe i tausaga taitasi pe a oo i le taimi tonu lea na maliu ai sē e pele. O le onosaia o lena mafutaga motusia e lē faapea ai e sese le maligi o loimata o le faavauvau. O se tulaga masani le faavauvau i le maliu o se tasi tatou te alofagia, ma e lē faaalia atu ai i lenei mea le leai o se faatuatua i le faamoemoe o le toetu. (Kenese 23:2; faatusatusa i le Eperu 11:19.) Na “tagi Iesu” ina ua maliu Lasalo, e ui lava sa Ia fetalai atu ma le mautinoa ia Mareta e faapea: “E toe tu mai lou tuagane.” Ma sa toe tu lava Lasalo!—Ioane 11:23, 32-35, 41-44.

10. Aisea ua iai ai i tagata o Ieova se manaoga tutasi ina ia tumau?

¹⁰ E lē gata i le tumau i tofotofoga ia e taatele i tagata uma, ae ua iai foi i tagata o Ieova se manaoga tutasi o le tumau. Na lapatai mai Iesu e faapea: “E inosia foi outou e nuu uma ona o loʻu igoa.” (Mataio 24:9) Na ia fetalai foi: “Afai ua latou faasaua mai ia te au, e faasaua foi ia te outou.” (Ioane 15:20) Aisea ua mafua ai le inoino ma sauaga uma? Talu ai, po o fea lava tatou te nonofo ai i lenei lalolagi a o avea ma auauna a le Atua, ae o loo taumafai pea Satani e lepetia lo tatou faamaoni ia Ieova. (1 Peteru 5:8; faatusatusa i le Faaaliga 12:17.) Ona o lenei mafuaaga, ua matuā faapogaia ai pea e Satani sauaga, ma matuā tofotofoina ai lo tatou tumau.

11, 12. (a) O le ā le tofotofoga o le tumau na fesagai ma Molimau a Ieova ma a latou fanau i tausaga e sefulu mai le 1930 ma tausaga amata mai le 1940? (e) Aisea ua lē faalo ai Molimau a Ieova i le faailoga a le atunuu?

¹¹ Mo se faaaoaoga, i tausaga e sefulu mai le 1930 ma tausaga amata mai le 1940, na avea ai Molimau a Ieova ma a latou fanau o ē sa nonofo i le Iunaite Setete ma Kanata, ma taulaiga o sauaga talu ai lo latou lē faalo i le faailoga a le atunuu, ona o ni mafuaaga mai le loto fuatiaifo. E faaaloalo Molimau i le faailoga a le atunuu o loo latou nonofo ai, peitai latou te usitaia le mataupu silisili ua faataatia mai e le Tulafono a le Atua i le Esoto 20:4, 5: “Aua e te fai mo oe se tupua ua ta, po o se faatusa lava o se mea o i le lagi i luga, po o i le fanua i lalo, po o i le sami o i lalo o le fanua; aua e te ifo i ai, aua foi e te auauna i ai; auā o aʻu o Ieova lou Atua, o le Atua fuā.” Ina ua tutuli ese ni tamaiti aʻoga Molimau ona o lo latou faanaunau e tapuai saʻo atu e tau lava o Ieova le Atua, sa faavaeina loa e Molimau ni Kingdom Schools (Aʻoga a Molimau a Ieova) mo le aʻoaʻoina o nei tamaiti. Na toe foi nei tamaiti i aʻoga a le malo ina ua faamaonia aloaia e le Faamasinoga Sili a le Iunaite Setete lo latou tulaga faaletapuaiga, e pei ona ua malamalama foi i ai malo i aso nei. Peitai, o le tumau lototele o nei talavou ua avea o se faaaoaoga e sili ona mataina ae maise lava i talavou Kerisiano o ē o loo fesagai nei ma tauemuga ona o lo latou taumafai e mulimuli i tapulaa a le Tusi Paia.—1 Ioane 5:21.

¹² O tofotofoga eseese o loo tatou fesagai—e pei o tofotofoga o loo taatele i tagata ma tofotofoga tatou te fetaiai ona o lo tatou faatuatuaga faa-Kerisiano—ua faaalia ai le pogai tatou te manaomia ai ona tumau. Ae e mafai faapefea ona tatou tumau?

Ia Tumau Seia Oo i le Iuga—Faapefea?

13. E faapefea ona foai mai e Ieova le tumau?

¹³ E sili atu ona lelei le tulaga o tagata o le Atua na i lo o i latou o ē e lē tapuai ia Ieova. E mafai ona tatou ole atu i “le Atua . . . e tupu mai  ai le onosai [“tumau,” NW]” mo se fesoasoani. (Roma 15:5) Ae faapefea la ona foai mai pea e Ieova le tumau? O se tasi o auala, e ala mai lea i faaaoaoga a ē na tumau ia o loo taʻua i lana Afioga, le Tusi Paia. (Roma 15:4) A o tatou manatunatu pea i nei faaaoaoga, ua lē gata ina faalaeiauina ai i tatou ina ia tumau, ae ua tatou iloa atili ai foi le auala tatou te tumau ai. Seʻi manatunatu i ni faaaoaoga mataina se lua—o le tumau lototele o Iopu, ma le tumau lē ponā o Iesu Keriso.—Eperu 12:1-3; Iakopo 5:11.

14, 15. (a) O ā tofotofoga na tumau ai Iopu? (e) Na mafai faapefea e Iopu ona tumau i tofotofoga na ia faafetaiaia?

¹⁴ O ā tulaga na tofotofoina ai le tumau o Iopu? Na mafatia o ia i faigata tau i le tamaoaiga, ina ua aveesea le tele o ana mea totino. (Iopu 1:14-17; faatusatusa i le Iopu 1:3.) Na tiga Iopu ina ua fasiotia lana fanau e toasefulu i se afā malosi. (Iopu 1:18-21) Na oo foi o ia i se maʻi matautia ma le matuitui o le tiga. (Iopu 2:7, 8; 7:4, 5) E oo foi i lana lava avā sa ia uunaia o ia ina ia liliu ese mai i le Atua. (Iopu 2:9) Na fai atu e ana aumea mamae ni faamatalaga sa faatiga, e lē agalelei, ma e lē faamaoni. (Faatusatusa i le Iopu 16:1-3 ma le Iopu 42:7.) Peitai, e ui lava i nei mea uma, ae na tutumau mausali pea Iopu, i le tausisia o le faamaoni. (Iopu 27:5) O mea na ia tumau ai, e tai tutusa lava ma tofotofoga o loo fesagai ma tagata o Ieova i aso nei.

¹⁵ Na mafai faapefea e Iopu ona tumau i na tofotofoga uma? O se tasi o mea na sili ona faatumauina ai Iopu, o le faamoemoe. Na ia faalauiloa mai e faapea: “E oo lava i le laau e iai lona faamoemoe. Afai e tātuu i lalo, o le a oo lava ina toe tatupu, ma e lē mate ai pea lona pogati.” (Iopu 14:7, NW) O le ā le faamoemoe sa ia Iopu? E pei ona matauina i fuaiupu o loo sosoo mai, na ia taʻua e faapea: “Afai e oti le tagata, e toe ola mai ea o ia? . . . Ia e valaau mai, ona ou tali atu ai lea ia te oe; ia e finagalo alofa i le galuega a ou aao [po o le, moomoo mai i ai].” (Iopu 14:14, 15) Ioe, na taulai atu manatu o Iopu i mea e i tala atu o ona tiga sa iai. Sa ia iloa o le a lē faavavau ai pea ona iai ona tofotofoga. O le tele o lona tumau sa faaauau seia oo i le oti. Sa faatalitali o ia ma le faatuatua ia Ieova, o lē e finagalo alofa ina ia toe faatutuina mai ē ua oti, ma o le a toe faaolaina mai ai o ia.—Galuega 24:15.

16. (a) O le ā tatou te aʻoaʻoina mai i le faaaoaoga a Iopu e uiga i le tumau? (e) E faapeī le moni e tatau ona iai le faamoemoe o le Malo ia i tatou, ma aisea?

¹⁶ O le ā tatou te aʻoaʻoina mai i le tumau o  Iopu? Ua iloa ai, ina ia tumau seia oo i le iuga, e lē tatau lava ona mou atu lo tatou faamoemoe. Ia manatua foi, o le faamautinoaina o le faamoemoe o le Malo o lona uiga, e so o se mafatiaga lava tatou te fetaiai, ua na o ni mea e “vave mavae” atu. (2 Korinito 4:16-18) O lo tatou faamoemoe tautele, ua faavae mausali lea i le folafolaga a Ieova e uiga i se lumanai e lē o toe mamao, lea o le a ia “sōloiesea [ai] . . . loimata uma i o [tatou] mata; e leai foi se toe oti, po o se faanoanoa, po o se aue, e leai foi se toe puapuaga.” (Faaaliga 21:3, 4) O lena faamoemoe “e le mā ai,” e tatau ona leoleo maluina ai o tatou mafaufauga. (Roma 5:4, 5; 1 Tesalonia 5:8) E tatau ona moni ia i tatou—ia matuā moni, ina ia mafai ai e mata o lo tatou faatuatua ona tatou faaataina i tatou lava i totonu o le lalolagi fou—o le a lē toe tauivi ai ma ni maʻi ma le loto mafatia, ae o le a maleifua aʻe i aso taitasi i se soifua maloloina lelei ma se mafaufau manino; e lē toe popole i omiga matuia tau i le tamaoaiga, ae o le ola saogalemu; e lē toe auē ona o ni ē pele ua maliliu, ae o le a tofo i le fiafiaga o le vaai atu ua toe tutū mai i latou. (Eperu 11:1) Pe ana leai lena faamoemoe, semanu tatou te matuā fememeai lava i tofotofoga o loo iai nei, ma oo ai ina tatou faavaivai. Ae ona o lo tatou faamoemoe, maeu la se faamautinoaga ofoofogia ua tatou maua ina ia tauivi ai pea, ia tumau ai pea seia oo i le iuga!

17. (a) O ā tofotofoga na tumau ai Iesu? (e) O mafatiaga matuitui na tumau ai Iesu e ono faamautinoa mai i ā mea moni? (Tagai i faamatalaga i le pito i lalo.)

¹⁷ Ua fautuaina i tatou e le Tusi Paia ina ia ‘matuā vaavaai atu’ ia Iesu ma ia ‘mafaufau loloto ia te ia.’ O ā tofotofoga na ia tumau ai? O nisi o tofotofoga, na faapogaia ona o le agasala ma le lē lelei atoatoa o isi. Sa tumau Iesu e lē gata i “le faatuʻiese faapena ia te ia o e agasala,” ae o faafitauli foi o ona soʻo, e pei o lo latou fefinauai pea po o ai lē e silisili. E lē gata i lea, na ia fesagai foi ma se tofotofoga lē mafaatusalia o le faatuatua. Na “onosai [o ia] i le satauro.” (Eperu 12:1-3; Luka 9:46; 22:24) E faigata, e oo lava i le tau mānatu i puapuaga faalemafaufau ma lona tino foi sa aofia ai i tiga o le faasatauroina ma le faalumaina i le faasalaina i se tuuaiga e faapea o ia o sē na upuleaga. *

18. E tusa ai ma upu a le aposetolo o Paulo, o ā mea e lua na faatumauina ai Iesu?

¹⁸ O le ā na mafai ai e Iesu ona tumau seia oo i le iuga? Ua taʻu mai e le aposetolo o Paulo mea e lua na faatumauina ai Iesu: ‘o olega ma faatoga,’ ma le “olioli sa tuu i ona luma.” Sa lē mā foi Iesu, le Alo lelei atoatoa o le Atua, e talosaga atu mo se fesoasoani. Na tatalo atu o ia “ma le tagi tele ma loimata.” (Eperu 5:7; 12:2) Ae maise lava i le taimi ina ua latalata i lona tofotofoga matuia, na ia silafia ai le tatau ona ia tatalo atu pea ma le naunautai, mo le malosi. (Luka 22:39-44) I le tali mai i olega a Iesu, sa leʻi taofia ai e Ieova le tofotofoga, ae na ia foai ia Iesu le malosi e tumau ai. Na tumau foi Iesu talu ai sa taulai atu ona manatu i lona taui pe a mavae le faasatauroina—o le olioli lea o le a ia maua ona o lona faapaiaina o le suafa o Ieova ma le togiolaina o tagata mai le oti.—Mataio 6:9; 20:28.

19, 20. Ua faapefea i le faaaoaoga a Iesu ona fesoasoani ia i tatou ina ia maua ai se vaaiga mautinoa i le mea ua aofia i le tumau?

¹⁹ O le faaaoaoga a Iesu ua tatou aʻoaʻoina mai  ai le tele o mea e fesoasoani ia i tatou ina ia maua se vaaiga moni o mea e aofia ai i le tumau. E lē faigofie le tulaga o le tumau. Afai tatou te iloa e iai se tofotofoga e faigata ona tatou tumau ai, e faamafanafanaloto pe afai tatou te iloa, o le tulaga moni foi lena na oo i ai Iesu. Ina ia tumau seia oo i le iuga, e tatau ona tatou tatalo atu pea mo le malosi. Pe a tofotofoina, e iai nisi taimi atonu tatou te manatu ai ua lē aogā ona tatou tatalo. Peitai ua valaaulia i tatou e Ieova ina ia sasaa atu o tatou loto ia te ia ‘auā e manatu mamafa mai o ia ia i tatou.’ (1 Peteru 5:7) Ma, ona o mea na folafolaina mai e Ieova i lana Afioga, ua ao ai ia te ia ona foaiina mai pea le ‘mana e sili atu i lo mea e masani ai’ ia i latou o ē valaau atu ia te ia i le faatuatua.—2 Korinito 4:7-9.

²⁰ O nisi taimi e tatau ai ona tatou tumau faatasi ma loimata. O le tiga o le satauro ia Iesu sa lē o se mafuaaga moni lea e olioli ai. Ae na ala ona olioli, ona o le taui sa i ona luma. I lo tatou tulaga, e lē moni le faapea o le a tatou fiafia pea ma olioli pe a fetaiai ma tofotofoga. (Faatusatusa i le Eperu 12:11.) Peitai, o le vaavaai atu i le taui, e ono mafai ai ona tatou “manatu, o le mea e fiafia tele ai” e tusa lava pe tatou te fetaiai ma tulaga e sili ona tofotofoina ai. (Iakopo 1:2-4; Galuega 5:41) O le mea tāua, o lo tatou tutumau pea—e tusa lava pe oo ai ina tatou fetagisi. Auā sa leʻi fetalai mai Iesu, ‘O lē e itiiti ona loimata e toulu o le a faasaoina,’ ae na ia fetalai e faapea, “O lē tumau seia oo i le gataaga, e faaolaina lea.”—Mataio 24:13.

21. (a) I le 2 Peteru 1:5, 6, o le ā le mea ua uunaia i tatou ina ia faaopoopo atu i lo tatou tumau? (e) O ā fesili o le a talanoaina i le mataupu o sosoo mai?

²¹ E matuā tāua tele la le tumau mo le faaolataga. Peitai, i le 2 Peteru 1:5, 6, ua uunaia ai i tatou ina ia faaopoopo atu i lo tatou tumau le tuutoina i le Atua. O le ā le tuutoina i le Atua? E faapefea ona fesootai atu i le tumau, ma e mafai faapefea ona e mauaina? O le a talanoaina nei fesili i le mataupu o sosoo mai.

[Faaopoopoga i lalo]

E Faapefea ona E Tali?

□ O le ā le uiga o le tumau?

□ Aisea ua iai ai i tagata o Ieova se manaoga tutasi ina ia tumau?

□ O le ā na mafai ai e Iopu ona tumau?

□ Ua fesoasoani faapefea ia i tatou le faaaoaoga a Iesu ina ia maua ai se vaaiga moni i le tumau?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Ata i le itulau 10]

Sa faavaeina “Kingdom Schools” (Aoga a Molimau a Ieova) ina ia aʻoaʻoina ai fanau Kerisiano na tutuli ese mai i le aʻoga ona o le tuusao atu o la latou tapuaiga ia Ieova

[Ata i le itulau 12]

Ona o le maumauai e faamamaluina lona Tamā, na tatalo atu ai Iesu mo le malosi ina ia tumau ai