O le ā le Umi e Mafai ona E Ola Ai?

O LE toatele lava o i tatou e ioe e faapea, e iai faafitauli e oo mai i o tatou olaga. Ae ua tatou fiafia ona o loo tatou ola. E lē faamalieina i tatou i le tau ina avea ma tamaitiiti pe puupuu foi le olaga; tatou te mananao uma e ola mo ni tausaga se tele. Peitai ane, o le oti ua foliga mai e lē mafai ona alofia. Pe e moni lea manatu?

Pe e mafai ona faatuai le oti? Pe e mafai ona faaumiumiina aso o lo tatou olaga?

Faaumiumiina le Olaga?

I le 1990, na faasilasila mai ai e tala i mea tutupu le ono mafai ona faaumiumiina o le olaga o le tagata i le “selau sefulu tausaga.” E lē tau masalomia o loo faasino lenei faamatalaga i upu a le faisalamo o Mose o loo i le Tusi Paia e faapea: “O tausaga o matou olaga e fitugafulu ia tausaga; a e afai e valugafulu tausaga ona o le malosi, a o lo latou malosi o i ai le tiga ma le puapuaga; auā e vave ona mavae atu ia, ma matou lele ese.” (Salamo 90:10) O lea, ua taʻu mai e le Tusi Paia e 70 pe 80 tausaga e ausia e le toatele o tagata. Peitai, o le ā le aofaiga saʻo lava o tausaga e mafai ona faatalitalia e se tagata e ola ai i aso nei?

Sa lomia e le WHO (World Health Organization) se lipoti i le 1992 na aumaia ai le umi o le olaga o loo faatalitalia e le lalolagi atoa, e 65 tausaga. E tusa ai ma le faamatalaga a le WHO, sa “faatalitalia lenei aofaiga e faateleina pe tusa o le fa masina i le tausaga e tasi mo le isi lima tausaga o lumanai, ae maise lava ona o le faaitiitia o le maliliu o tama meamea.” E ui i lea, e tusa lava pe fai se vavega faafomai e puipuia ai le maliu o se tagata a o leʻi aulia le 50 tausaga, fai mai le mekasini o le Time e faapea, i le Iunaite Setete, “o le faatelega o tausaga o loo faatalitalia atonu pe na o se 3 1/2 tausaga.”

Aisea ua Matuā Puupuu ai le Olaga?

Ua finau mai faapea le fomai o Dr Jan Vijg o le Netherlands’ Institute of Experimental Gerontology, e pei lava ona fesootai faamaʻi i ni tulaga lē lelei i le auala o fausia aʻe ai sela o le tino o le tagata, e faapena foi ona aafia le gasologa o le avea ma tagata matua e sela autū. E talitonu nisi tagata suesue e mafai ona tatou ola mo se taimi umi pe a mafai ona toe suia nei “sela autū” a o faasolo ina matutua. O nisi ua latou faailoa mai le “faafaigofie tele” o lena manatu.

I so o se tulaga, ua talia e saienitisi le manatu: “e foliga mai e iai se isi faiga o loo fau aʻe i totonu o le fausaga o sela o le tagata,” o le lipoti lea a le mekasini o le Time. E oo foi ia i latou o loo finau mai faapea na “fuafuaina i tatou ina ia  ola pea,” ua latou taliaina le manatu e faapea “e iai se mea ua sese.” Auā o le mea moni, e vave lava ona faamutaina o tatou olaga e le oti i le 65, 70, po o le 80 tausaga pe sili atu foi e pei ona fai mai ai le Tusi Paia.

Ae peitai, na valoia mai ma le mautinoa lava e le aposetolo Kerisiano o Paulo e faapea: “O le toe fili e faaumatia, o le oti lea.” (1 Korinito 15:26) Pe e mafai faapefea ona faaiuina le oti? E tusa lava pe afai o le a faaumatia le oti, ae e mafai faapefea ona e faafetaiaia le maliliu o ē pele i aso nei?