Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Ua A‘oa‘oina e Iona le Alofa Mutimutivale o Ieova

Ua A‘oa‘oina e Iona le Alofa Mutimutivale o Ieova

Ua Aʻoaʻoina e Iona le Alofa Mutimutivale o Ieova

E IAI se tofiga ua tuuina atu e Ieova i lana perofeta o Iona. O le taimi, o lona iva o senituri T.L.M., a o pule Ierepoamo II i Isaraelu. O Iona e sau mai Kataferu, o se aai o le ituaiga o Sepulona. (Iosua 19:10, 13; 2 Tupu 14:25) Ua auina atu e le Atua Iona i le laumua o Asuria, o Nineva, e silia i le 500 maila [800 kilomita] i mātū sasaʻe o lona nuu moni. E tatau ona ia lapataia tagata Nineva e faapea, ua fesagai i latou ma se faaumatiaga mai le Atua.

Atonu na manatu Iona e faapea: ‘Aisea ou te alu atu ai i lena aai ma lena nuu? E lē o tuutoina i latou i le Atua. E lei faia lava e na tagata Asuria faamasaatoto se feagaiga ma Ieova e pei ona faia e tagata Isaraelu. Atonu o le a manatu tagata o lena nuu amioleaga i laʻu lapataiga e faapea o se faamataʻu, ma latou faatoilaloina ai Isaraelu! E leai la! Ou te lē alu. O le a ou sola i Iopa ma folau atu ai i le isi itu lagi—o le a ou sola mamao lava i Tasesa, i le isi itu o le Sami Tele. O le mea lena o le a ou faia!’—Iona 1:1-3.

Lamatiaga i le Sami!

E lei umi lava ae taunuu loa Iona i Iopa i le talafatai o le Metitirane. Ua ia totogiina lona pasese ma faaee loa lana malaga i se vaa e alu atu i Tasesa, ua manatu i ai e faapea o Sepania foi lea, e sili atu i le 2,200 maila [3,500 kilomita] i le itu i sisifo o Nineva. A o i le vasa, na alu ai le perofeta ua vāivai i lalo i se potu ma moe gase ai. E lei umi lava, ae faaagi mai e Ieova se matagi matuā malosi i le sami, ma ua taitasi le auvaa ua matataʻu ma valaau i lona lava atua mo se fesoasoani. Ua felafoaiina le vaa ma matuā fesouaiina, o lea ua lafo ai i lalo le uta oloa ina ia tau faamāmā ai le vaa. Peitai, e foliga mai lava o le a malepe le vaa, ma ua faalogoina ai e Iona le alaga a le kapeteni ua lē mautonu e faapea: “A faapefea ea oe, lē moe gase? ina tulai ia, ina valaau i lou Atua, atonu e manatu mai le Atua [moni] ia te i tatou, ina ia le oti i tatou.” Ona tulai lea o Iona ma alu atu i luga i le fogavaa.—Iona 1:4-6.

Ona fetautalatalaai lea o le auvaa ua faapea: “Ina o mai ia, seʻi tatou faia le vili, ina ia tatou iloa po o ai ua oo mai ai lenei malaia ia te i tatou.” Ua faasaga le vili ia Iona. Seʻi manatu i lona popole a o faapea atu le auvaa: “Ina taʻu mai ia ia te i matou, po o ai ua oo mai ai lenei malaia ia te i tatou? o le a ea lou faiva? o fea ea na e sau ai? o ifea ea lou nuu? o ai ea tagata na e tupu mai ai?” Ona faapea atu lea o Iona, o ia o le sa Eperū o lē e tapuai “ia Ieova le Atua o le lagi” ma e mataʻu o ia i “le na faia le sami ma le eleele matutu.” Ua oo mai le afā ia i latou ona o ia o loo sola mai luma o Ieova, nai lo o le alu atu ma le usiusitai e taʻu atu le feau a le Atua i Nineva.—Iona 1:7-10.

Ona fesili atu lea o le auvaa: “Se a se mea matou te faia ia te oe, ina ia malū ai le sami mo i matou?” A o agaʻi ina matuā sousou tele le vasa, ona fai atu lea o Iona: “Ina sii ia ia te au, ma lafo ifo ia te au i le sami, ona malū ai lea o le vasa ia te outou; auā ua ou iloa o aʻu ua oo mai ai lenei afā tetele ia te outou.” I le lē mananao e lafo le auauna a Ieova i le sami ma oti ai, ua taumafai malosi tagata e taualo i le paʻumātū. Ina ua lē manuia la latou taumafaiga, ona alalaga lea o le auvaa ua faapea atu: “Matou te aioi atu ia te oe, Ieova e, aua neʻi fano i matou ona o le ola o lenei tagata o le a aveesea, aua foi neʻi faaee i luga ia i matou le toto o le tagata e le sala; aua o oe Ieova e, ua e faia le mea ua e finagalo i ai.”—Iona 1:11-14.

Lafo i le Sami!

O lea, na lafo ai e le auvaa Iona i le sami. A o magoto ifo o ia i le sami sousou, ona amata ai lea ona malū le sami. Ina ua vaai i lenei mea, ‘ona matuā matataʻu ai lea o ia tagata ia Ieova, ma latou faia se taulaga ia te ia ma faia ni taʻutinoga.’—Iona 1:15, 16.

A o lofia Iona i le sami, e lē taumatea lona faia o se tatalo. Ona ia faalogoina ai lea o lona seesee mālie atu i se isi ala ua saunia i totonu o se avanoa e sili ona telē. O le mea e ofo ai, ona o loo mafai pea ona ia mānava! I le auaueseina o limulimu o le sami mai lona ulu, ua iloa ai e Iona, o loo iai o ia i se nofoaga e matuā uigaese. Ua tupu lenei mea auā “na tofia e Ieova le iʻa tele e foloina Iona. Na i ai foi Iona i le manava o le iʻa e tolu ao e tolu foi po.”—Iona 1:17.

Le Tatalo Faatauanau a Iona

Sa maua e Iona le avanoa e tatalo ai mai le manava o le iʻa tele. O nisi o ana upu, sa taitutusa lava ma upu i nisi o salamo. Na faamauina mulimuli ane e Iona ana tatalo e faaalia ai lona faanoanoa ma lona salamō. Mo se faaaoaoga, na foliga mai ia te ia e faapea, o le a avea le manava o le iʻa ma Seoli po o se tuugamau mo ia. O lea na ia tatalo ai: “Na aʻu valaau atu ia Ieova ona o loʻu puapuaga, ua na faafofoga mai foi ia te au, na ou alaga atu nai le mea maulalo i tuugamau, ua e faafofoga i loʻu leo.” (Iona 2:1, 2) O Pese e lua o le Ō Aʻe—e pei ona usuina e tagata Isaraelu ina ua ō aʻe i Ierusalema mo tausamiga faaletausaga—o loo faaalia ai foi manatu faapena.—Salamo 120:1; 130:1, 2.

I le manatunatu i lona alu ifo i le sami, ua tatalo ai Iona e faapea: “Na e [Ieova] lafoina aʻu i le moana, i totonu lava o le sami; na siosioina lava aʻu e le au; na lofia aʻu i ou galu ma ou peau uma lava.”—Iona 2:3; faatusatusa i le Salamo 42:7; 69:2.

Ua fefe Iona ina neʻi avea lona lē usiusitai ma mea e lē fiafia ai le Atua ia te ia, ona lē toe mafai lea ona ia vaai i le malumalu o le Atua. Ua ia tatalo ai e faapea: “Ua lafoaiina aʻu ai luma o ou fofoga! E faapefea ona ou toe faasaga atu i lou malumalu paia?” (Iona 2:4; faatusatusa i le Salamo 31:22.) E foliga mai e matuā leaga lava le tulaga o Iona, o lea ua ia faapea mai ai: “Ua siosioina aʻu e le sami, [na lamatia ai lona ola]; ua ufitia aʻu i le moana, ua fusia loʻu ulu i le limu.” (Iona 2:5; faatusatusa i le Salamo 69:1.) Seʻi manatu i le tulaga lamatia o Iona, auā ua ia faapea mai atili: “Ua ou alu ifo i vae mauga [i totonu o le manava o le iʻa]; ua faamauina faamau o le lalolagi [e pei o se tuugamau] i luga ia te au e faavavau; a e te aveina ae loʻu ola ai le lua [i le aso tolu], Ieova e, loʻu Atua.”—Iona 2:6; faatusatusa i le Salamo 30:3.

E ui o loo iai o ia i le manava o le iʻa, e lei manatu Iona e faapea: ‘Ua ou matuā puapuagatia, ua lē mafai ona ou tatalo.’ Nai lo o lea, ua tatalo atu o ia e faapea: “Ina o vaivai o loʻu loto i totonu ia te au [toeitiiti a ou oti]; na ou manatua Ieova [i le faatuatua, e faapea, o Lē e lē mafaatusalia lona mana ma le alofa mutimutivale]; na oo atu foi laʻu tatalo ia te oe i lou malumalu paia.” (Iona 2:7) Na faafofogaina e le Atua ia Iona mai le malumalu faalelagi, ma laveaiina o ia.

I le faaiuga, ua tatalo ai Iona e faapea: “O e ua anaana i mea faatauvaa ma le pepelo [e ala i le faatuatua i faatusa o atua pepelo e leai se ola] ua lafoaiina e i latou o mea e manuia ai i latou [i le tuulafoaiina o Lē o faaalia lenei uiga]. A o aʻu, ou te faitaulaga ia te oe [Ieova le Atua] ma le upu faafetai; ou te faia le mea na ou tauto ai [e tusa ai o lenei mea ua tupu ia te au po o nisi mea]. E mai ia Ieova le olataga.” (Iona 2:8, 9; faatusatusa i le Salamo 31:6; 50:14.) I le iloa e na o le Atua e mafai ona laveaiina o ia mai le oti, na tuuina atu ai e le perofeta ua salamō [e pei o tupu o Tavita ma Solomona i ona luma] e faapea, o le olataga e mai ia Ieova.—Salamo 3:8; Faataoto 21:31.

Ua Usiusitai Iona

Ina ua uma ona matuā mafaufau loloto i ai ma le tatalo faatauanau, ua lagona ai e Iona e pei ua tūlei faamalosi atu o ia i fafo mai le ala lea na ia alu atu ai i totonu. Ua iu ina lafoina atu o ia i le eleele mātūtū. (Iona 2:10) I le loto faafetai ona o le laveaiina, ua usiusitai ai loa Iona i le afioga a Ieova: “Ina tulai ia, ina alu i Nineva le aai tele, ma talaʻi atu i ai le talaʻiga ou te fai atu ai ia te oe.” (Iona 3:1, 2) Ona amata loa lea ona malaga Iona i le laumua o Asuria. Ina ua ia iloaina po o le ā le aso lea, ua ia manatua ai e faapea na iai o ia i le manava o le iʻa mo aso e tolu. Ua sopoia e le perofeta le isi itu o le Vaitafe o Eufirate i lona piʻoga tele i le itu i sisifo, ma faimalaga atu ai i le itu i sasaʻe agaʻi i Mesopotamia i mātū, sau ai i le Vaitafe o Hitekelu, ma iu ai ina taunuu i le aai taʻutaʻua.—Iona 3:3.

Ua ulu atu Iona i Nineva, o se aai telē. Ua savalia e ia le aai atoa mo le aso e tasi ma folafola atu e faapea: “E toe fagafulu po ona faaumatia lea o Nineva.” Pe na faavavega ona maua e Iona le poto i le gagana Asuria? E lē o faailoa maia ia i tatou. Ae e tusa lava pe tautala o ia i le faa-Eperu ae faaliliu e se tasi, na maua lava iuga o lana faalauiloaga. Ua amata ona faatuatua tagata o Nineva i le Atua. Ua latou talaʻi se anapogi ma oofu i le ie talatala, e amata mai i ē matutua seia oo i lē aupito itiiti o i latou. Ina ua logo atu le upu i le tupu o Nineva, ona tulai lea o ia ai lona nofoalii, aveese lona ofu tautupu, ua ofu o ia i le ie talatala, ma nofo i le lefulefu.—Iona 3:4-6.

Maeu le faateʻia ai o Iona! Ua aauina atu e le tupu o Asuria ni avefeau ma le alaga ua faapea atu: “Aua neʻi ʻai sina mea e tagata, po o manu, po o lafu povi, po o lafu mamoe; aua lava neʻi latou aai, aua foi latou te inu vai; a ia ufitia lava tagata ma manu i ie talatala, ma ia latou matuā alalaga atu i le Atua; ia latou taitasi foi ma liliu mai i lana amioga leaga, ma le faasaua ua i o latou lima. O ai se na te iloa, atonu e liliu mai le Atua, ma salamo, ma liliu ese i lona toasa mamafa, ina ia le fano ai i tatou?”—Iona 3:7-9.

Ua gauai atu tagata Nineva i le poloaiga a lo latou tupu. Ina ua silasila atu le Atua ua liliu ese tagata Nineva mai o latou ala leaga, ona salamō ai lea o ia i le mala na ia fetalai i ai e faaoo ia i latou, o lea na ia lē faaooina atu ai. (Iona 3:10) Ina ua salamō i latou, lotomaulalo, ma faatuatua, ua finagalo ai Ieova ia lē faaoo atu ia i latou le faamasinoga na ia manatu e faaoo i ai.

Le Perofeta Faaʻuʻu

Ua mavae aso e fasefulu, ma e leai se mea na tupu ia Nineva. (Iona 3:4) I le iloa o le a lē faaumatia tagata Nineva, na matuā lē fiafia lava Iona, ma ua ita tele ma tatalo atu e faapea: “O lenei, Ieova e, e le o laʻu upu ea lenei ina ou i ai i loʻu nuu? O le mea foi lea na ou muai sola ai i Tasesa; auā ua ou iloa oe o le Atua alofa fua, ma le alofa mutimutivale, e tele gese lou toasa, ua tele foi lou alofa, ua e salamo foi ma ua le faaoo le malaia. O lenei foi, Ieova e, ou te aioi atu ia te oe, ia e ave ese loʻu ola; auā e lelei ona ou oti, a e leaga ona ou ola.” Ua tali atu le Atua ia Iona i le fesili lenei: “Ua lelei ea lou ita?”—Iona 4:1-4.

Ona o lena mea, na teva ese ai Iona mai le aai. Ua alu atu agaʻi i sasaʻe ua faatūina ai se fale apitaga ina ia nofo ai o ia i lona paolo seia iloa e ia po o le ā se mea o le a oo i le aai. O lea, ma le alofa mutimutivale, ‘ua saunia ai e Ieova se laau o le kikaIona, ina ia sosolo aʻe i luga o Iona, ia avea ma faapaologa i lona ulu ma laveai ai o ia mai lona tiga.’ Maeu le olioli o Iona ona o le laau o le kikaIona! Ae na faapogaia e Ieova se anufe na te ʻatiina le laau i le vaveao, ma amata ai ona mago. E lei pine ae ua pe atoa le laau. Ua faaagi mai foi e le Atua se matagi vevela mai sasaʻe. Ua ogotia ai le ulu o le perofeta i le vevela o le la, o lea ua oo ina vāivai ai o ia. Ua faatoga atu pea o ia ina ia oti. Ioe, ua fai atu pea o ia, ua faapea atu: “E lelei ona ou oti, a e leaga ona ou ola.”—Iona 4:5-8.

Ua fetalai atu nei Ieova. Ua fesili atu ia Iona: “E lelei ea lou ita ona o le kikaIona?” Ua tali mai Iona: “Ou te ita tele lava, e oo lava i le oti.” O lea la, ua taʻu atu nei e Ieova i le perofeta e faapea: ‘Ua e alofa i le kikaIona, o le mea na e le galue ai, pe faatupuina; o le mea na tupu i le po e tasi, na mamae foi i le po e tasi.’ Ua fetalai atili atu le Atua e faapea: ‘O aʻu foi ou te le alofa ea i Nineva le aai tele, o loo iai tagata e sili atu ona toatele i le 120,000, o ē lē iloa o latou lima taumatau po o latou lima tauagavale; ma manu vaefa foi e tele?’ (Iona 4:9-11) Ua iloatino nei le tali saʻo.

Ua salamō Iona ma ola mo se taimi ina ia tusia le tusi o le Tusi Paia o loo faaigoaina i lona igoa. Na faapefea ona ia iloa e faapea na matataʻu le auvaa ia Ieova, faia se taulaga ia te ia, ma tauto i ni tautoga? Ua mafai ona iloa e ala i se faagaeega tauatua, pe atonu e mai se tasi o le auvaa po o nisi o le pasese sa iai i le malumalu.—Iona 1:16; 2:4.

“Le Faailoga o Iona

Ina ua fesili atu le ʻau tusiupu ma le ʻau Faresaio ia Iesu Keriso mo se faailoga, na ia fetalai atu: “O le tupulaga leaga ma le mulilulua ua latou sailia mai se faailoga; a e leai se faailoga e avatua i ai, ua na o le faailoga o Iona le perofeta.” Ua faaopoopo atu Iesu: “Auā e pei o Iona sa i le manava o le iʻa tele i ao e tolu ma po e tolu, e faapea foi ona i ai o le Atalii o le tagata i lalo i le eleele i ao e tolu ma po e tolu.” (Mataio 12:38-40) O aso faa-Iutaia e amata i le goto o le la. Na maliu Keriso i le aoauli o le Aso Faraile, o Nisani 14, 33 T.A. Na tuuina lona tino i se tuugamau a o lei goto le la o lena lava aso. Na amata Nisani 15 i lena lava po ma faasolo atu ai seia oo i le goto o le la i le Aso Toonai, le aso lona fitu ma o le aso faaiu lea o le vaiaso. O le taimi lena na amata ai Nisani 16 ma faasolo atu ai seia oo i le goto o le lā i le aso ua tatou taʻua, o le Aso Sa. O lea la, na maliu Iesu ma tuu i le tuugamau mo se vaitaimi o Nisani 14, ma sa iai i le tuugamau mo le aso atoa o Nisani 15, ma na iai pea i le tuugamau mo le po o Nisani 16. Ina ua ō atu nisi fafine i le tuugamau i le taeao o le Aso Sa, ua uma ona toe faatūina o ia.—Mataio 27:57-61; 28:1-7.

Sa iai Iesu i le tuugamau mo se vaega o aso e tolu. I lea, ua maua ai e ona fili “le faailoga o Iona,” ae na fetalai Keriso: “E tutū mai tagata o Nineva i le faamasinoga faatasi ma le tupulaga nei, e faasala i ai; auā na latou salamo i le talaʻiga a Iona; faauta foi, o iinei lē sili ia Iona.” (Mataio 12:41) Maeu le moni! Na iai Iesu Keriso—o se perofeta e sili mamao atu ia Iona, i le lotolotoi o tagata Iutaia. E ui sa lava le faailoga o Iona i tagata Nineva, ae na talaʻi Iesu ma le pule e sili mamao atu ma o se faamaoniga sili nai lo o mea na faia e lena perofeta. Peitai, sa lei talitonu lava i ai tagata Iutaia lautele.—Ioane 4:48.

I le avea o se nuu, sa lei talia ai ma le lotomaulalo e tagata Iutaia le Perofeta e sili atu ia Iona, ma latou te lei faatuatua foi ia te Ia. Ae faapefea o latou augatamā? Sa leai foi so latou faatuatua ma se agaga lotomaulalo. O le mea moni lava lea na auina mai ai e Ieova Iona i Nineva ina ia faaalia ai le eseesega o tagata Nineva ua salamō ma tagata Isaraelu uamaaʻa, o ē na matuā leai se faatuatua ma se lotomaulalo.—Faatusatusa i le Teuteronome 9:6, 13.

Ae faapefea Iona lava ia? Sa ia aʻoaʻoina ai le matuā tele o le alofa mutimutivale o le Atua. E lē gata i lea, o le uiga faaalia o Ieova i le muimui o Iona e uiga i le alofa mutimutivale na ia faaalia i tagata Nineva ua salamō, e ao ona taofia ai i tatou mai le muimui pe a faasalafa atu e lo tatou Tamā faalelagi le alofa mutimutivale i tagata i aso nei. O le mea moni, seʻi o tatou olioli ia, ona o tausaga taitasi, e faitauafe ē ua liliu atu ia Ieova i le faatuatua ma le lotomaulalo.