Pe o Pulea Lou Olaga e Iuga Tuupoina?

“ALA NÒ DON.” I le gagana Bambara a Mali, i Aferika i Sisifo, o le uiga o lenei faaupuga, “O le galuega a le Atua.” O upu faapenei ua matuā taatele i na vaega o le lalolagi. I le gagana Wolof, e faapea le faaupuga, “Yallah mo ko def” (Na faia e le Atua). Ae i se tasi o ituaiga o gagana Aferika o Dogon, i le latou gagana e faapea mai, “Ama biray” (Na faapogaia e le Atua).

O nei faaupuga e iai o latou faaupuga talitutusa i isi foi atunuu. O faaupuga e pei o le “Ua oo mai lona taimi” ma le “O le finagalo lava o le Atua” ua masani ona faalogo i ai pe afai e maliu se tasi pe oo i tulaga pagatia. I Aferika i Sisifo, o faaupuga e pei o le “E faatū e le tagata, ae soloia e le Atua” ua taatele ona tusia i taavale o femalagaai ai ma ua faapipii foi e avea o ni faailoilo i faleoloa. Mo le toatele ua na o ni faaupuga e talanoa i ai. Ae i le tele o taimi, ua atagia mai ai se talitonuga ua mauaa e faatatau i iuga tuupoina.

O le ā le iuga ua uma ona tuupoina? Ua faamatalaina faapea e le World Book Encyclopedia “o le talitonuga e faapea o mea tutupu ua faatulagaina e ala i ni malosiaga, lea e lē mafai e tagata soifua ona latou puleaina.” O ā nei “malosiaga”? I le faitau afe o tausaga ua tuanai, sa talitonu tagata Papelonia e faapea o iuga tuupoina mo se tagata ua iai sona aafiaga tele i le faatulagaga o fetu i le taimi o lona fanau mai. (Faatusatusa i le Isaia 47:13.) Na talitonu tagata Eleni e faapea o iuga tuupoina sa pulea e atua fafine e toatolu o ē viliina, fuaina, ma faamutaina le ola. Peitai, o aʻoaʻo o Kerisinetoma na uluai tupuga mai ai lea talitonuga faapea o le Atua lava ia na te fuafuaina iuga tuupoina mo le tagata!

Mo se faataitaiga sa teena e “Sagato” Aokusotino, “manatu sese ma le faaleagaina ai” o tagata suesue i fetu. Ae i le isi itu, na ia finau mai e faapea “o le taliaina o le manatu o loo soifua le Atua, ae i le taimi e tasi e latou te faafitia ai le silafia e le Atua o mea i le lumanai, o se matuā mea valea lava.” Sa ia faailoa mai e faapea ina ia moni le avea o le Atua o lē ona le malosi uma lava, e  tatau ai ona ia “silafia mea uma a o lei tutupu mai” e “leai se mea na te lei faatulagaina.” Ae, sa finau mai ma le naunautai Aokusotino e faapea e ui ina muai silafia e le Atua mea uma o le a tutupu i le lumanai, ae tumau le mea moni, e iai pea i tagata le saʻolotoga e filifili ai.—The City of God, Tusi V, Mataupu 7-9.

I senituri mulimuli ane, na faatupu atili aʻe ai e le aʻoaʻo Porotesano e igoa ia John Calvin le manatu ma finau mai e faapea, a o “tuupoina [e le Atua] nisi e avea ma fanau ma suli mo le malo faalelagi,” ae o isi ua uma ona faatulagaina e avea ma “ē e mauaina lona toasa”!

O aso nei, ua taliaina le talitonuga o iuga tuupoina i le tele o vaega o le lalolagi. Seʻi manatunatu i le mea na tupu ia Ousmane, o se tama talavou i Aferika i Sisifo. O ia o se tasi o tamaitiiti aʻoga e pito sili ona lelei i le aʻoga, ae ina ua faia lana suega mulimuli na lē pasi ai o ia! O lona uiga la ua lē gata ina toe nofo faalua i lana vasega mo le isi tausaga, ae ua ia mafatia foi i le masiasi i lona aiga ma ana uo. Sa taumafai sana uo e faamafanafana ia te ia e ala i lona fai atu e faapea ona o le finagalo o le Atua ua māfua ai. Sa faapena foi ona tuuaʻia e le tinā o Ousmane iuga ua tuupoina mo lona lē pasi.

I le taimi muamua sa fiafia Ousmane e taliaina a latou taumafaiga ona o le tiga alofa ia te ia. Auā foi, afai o lona lē pasi e pogai moni mai i le finagalo o le Atua, o le a leai la se mea e na te mafaia ona fai e alofia ai. Ae peitai sa ese le vaaiga a lona tamā. Sa ia taʻu atu ia Ousmane e faapea o lona lē pasi i suega e māfua mai lava ia te ia—ae lē o le Atua. Na lē pasi Ousmane ona o lona faatamala e suesue.

Talu ai ua faateʻia lona talitonuga i iuga tuupoina, sa filifili ai loa Ousmane e toe iloilo mea mo ia lava. E matou te valaaulia nei oe ina ia e faia le mea lava lea e tasi e ala i lou iloiloina o le mataupu o loo sosoo mai.