Litia—Se Talimalo e Tapuai i le Atua

TALU mai taimi anamua, na lauiloa ai auauna a le Atua moni ona o lo latou agaga talimalo. (Kenese 18:1-8; 19:1-3) I le faauigaina i le “alofa o, faalogona māfana mo, po o le agalelei i tagataese,” o le agaga talimalo e puna aʻe mai le loto lelei o se faailoga lena o le Faa-Kerisiano moni i aso nei. O le mea moni, o se mea manaomia mo tagata uma e tapuai i le Atua ma le taliaina.—Eperu 13:2; 1 Peteru 4:9.

O se tagata ua fai ma faataitaiga i le auala na faaalia ai le agaga talimalo o Litia. Na ia “pulunaunauina” misionare Kerisiano na asiasi i Filipi e nonofo i lona fale. (Galuega 16:15) E ui ina itiiti se taimi o taʻua ai Litia i le Tusi Paia, ae o se faamatalaga itiiti ua faia e uiga ia te ia e mafai ona avea ma faalaeiauga ia i tatou. I le ā le auala? O ai Litia? O le ā ua tatou iloa e uiga ia te ia?

“O le Faatau Ie Pāuli”

Na nofo Litia i Filipi, o le laumua lea o Maketonia. Ae peitai, e sau o ia mai Tuatira, o se aai o le itumalo o Litia, i le itu i sisifo o Asia Itiiti. Ona o lenei mafuaaga ua fai mai ai nisi e faapea o “Litia” o se igoavalaau na faaigoa ai o ia i Filipi. I nisi faaupuga, o ia “o se  fafine mai Litia,” e pei lava foi ona taʻua le fafine lea na molimau i ai Iesu Keriso “o le fafine o Samaria.” (Ioane 4:9) Na faatau atu e Litia “ie pāuli” po o isi mea na valiina i le lanu lena. (Galuega 16:12, 14) Na faamaonia mai e tusitusiga na eliina mai e tagata suesue o le palapala e faapea na iai moni tagata na valiina ie i Tuatira ma Filipi. Atonu sa siitia ese Litia ona o lana galuega, a lē ia faaauauina ai lana lava pisinisi po o le fai ma sui o se kamupanī o tagata vali ie i Tuatira.

E eseese vaega sa mafai ona maua ai vali pāuli. E sili ona taugata le ituaiga lea na faia mai i nisi o ituaiga o figota o le sami. E tusa ai ma le fatusolo i Roma i le uluai senituri o Martial, o le ie pulupulu pāuli pito sili ona lelei i Turo (o le isi oganuu lea na gaosia mai ai nei mea) atonu o lona tau na faaaluina ai le 10,000 sesterces, po o le 2,500 tenari, ua tutusa lea ma le totogi o se tagata e faigaluega mamafa mo le 2,500 aso. E manino la, ona o le taugata tele sa toaitiiti ai ē na mafai ona faatauina. Atonu la sa lelei le itu tautamaoaiga o Litia. Po o le ā lava le tulaga, ae na mafai ona ia ofoina atu le agaga talimalo i le aposetolo o Paulo ma lana aumalaga—o Luka, Sila, Timoteo, ma atonu foi ma isi.

Le Talaʻiga a Paulo i Filipi

Pe ā o le tausaga e 50 T.A. na uluai tulaueleele ai Paulo i Europa ma amata talaʻi ai i Filipi. * Ina ua taunuu i se aai fou, o le masani a Paulo le asiasi muamua i le sunako e talaʻi muamua ai i tagata Iutaia ma tagata liulotu na faapotopoto ai iina. (Faatusatusa i le Galuega 13:4, 5, 13, 14; 14:1.) Ae peitai, e tusa ai ma nisi o faamatalaga, sa faasaina e tulafono a Roma ia tagata Iutaia mai le faia o a latou lotu i “nofoaga paia” o Filipi. O lea la, ina ua maeʻa ona faaaluina “ni nai aso” iina, i le aso Sapati na maua ai e misionare se nofoaga i auvai o se vaitafe i fafo o le aai i ‘le mea ua masani ona fai ai o tatalo.’ (Galuega 16:12, 13) E manino mai o le Vaitafe o Gangites. O iina na maua i ai e misionare na o fafine, o le tasi o i latou o Litia.

O Lē “ua Mataʻu i le Atua”

O Litia sa avea ma sē “ua mataʻu i le Atua,” ae e foliga mai o ia o se tagata liulotu i le faa-Iutaia ona o le sailia o le lotu moni. E ui sa lelei tele lana galuega, ae sa lei avea Litia ma sē e naunau tele i mea faitino. Nai lo lena, na ia tuuesea se taimi mo mataupu faaleagaga. “Ua tatalaina e le Alii lona loto ia naunau i upu na tautala aʻi Paulo,” ma sa taliaina e Litia le upu moni. Ma o  lea na “papatisoina o ia atoa ma lona aiga.”—Galuega 16:14, 15.

E lē o faapatino mai e le Tusi Paia ia isi tagata o le aiga o Litia. Talu ai e lē o taʻu maia se tane, atonu la sa nofofua po o se fafine ua oti lana tane. Masalo na aofia ai ona auaiga i ‘lona aiga,’ ae e mafai foi ona faatatau atu lena faaupuga i pologa po o auauna. Po o le ā lava le tulaga, ae na tufa atu ma le maelega e Litia mea na ia aʻoaʻoina ia i latou na nonofo ia te ia. Maeu se olioli sa ia te ia ina ua latou talitonu ma opogi le faatuatuaga fou!

“Ua Pulunaunauina Foi i Matou e Ia”

A o lei feiloai ma Litia, atonu na faamalieina le ʻau misionare i nofoaga sa totogi i a latou lava tupe. Ae sa fiafia o ia e ofoina atu nisi nofoaga faaopoopo e api ai. Ona ua mautinoa sa matuā faatauanau atu Litia, e aliali mai ai na faatalatū Paulo ma ana aumea i lana ofo. Aisea? Sa manao Paulo e ‘avatua le tala lelei e aunoa ma se tau, i le lē faaaogaseseina o lana pule’ ma ia lē avea ma avega mamafa i so o se tasi. (1 Korinito 9:18; 2 Korinito 12:14) Ae na faaopoopo mai Luka e faapea: “Ua papatisoina o ia atoa ma lona aiga, ona aioi mai lea o ia, ua faapea mai, ‘Afai ua outou manatu o aʻu o lē faatuatua i le Alii, o mai ia i loʻu fale, ma nonofo ai.’ Ua pulunaunauina foi i matou e ia.” (Galuega 16:15) Sa sili ona manatu mamafa Litia i le faamaoni ia Ieova, ma o le faaalia o le agaga talimalo o se faamaoniga lea o lona faatuatua. (Faatusatusa i le 1 Peteru 4:9.) Maeu se faaaoaoga matagofie! Pe tatou te faaaogaina foi la a tatou mea faitino e faaauilumaina ai manaoga o le tala lelei?

O Uso i Filipi

Ina ua faasaʻolotoina Paulo ma Sila mai le falepuipui ina ua maeʻa le mea na tupu i le auauna teine lea na uluitinoina e temoni, sa la toe foi atu i le fale o Litia, lea sa la maua ai iina nisi o uso. (Galuega 16:40) Atonu na faaaogā e uso talitonu o le faapotopotoga fou i Filipi le fale o Litia o se nofoaga e fai ai e lē aunoa ia sauniga. Ua talafeagai ai le manatu faapea sa faaauau ona avea lona fale ma nofoaga tutotonu o galuega faatiokarate i le aai.

O le uluai agaga talimalo māfana lea na faaalia e Litia na faamaonia mai se uiga tumatilatila lea o le faapotopotoga atoa. E ui i lo latou matitiva, ae i nisi o taimi na auina atu ai e uso Filipi mea na manaomia e Paulo, ma na loto faafetai ai le aposetolo.—2 Korinito 8:1, 2; 11:9; Filipi 4:10, 15, 16.

E lē o taʻua e Paulo ia Litia i lana tusi lea na auina atu i uso Filipi e tusa i le 60-61 T.A. E lē o faaalia mai e le Tusi Paia le mea sa oo ia te ia ina ua mavae mea na tutupu o loo tusia i le Galuega mataupu e 16. Ae ui i lea, o faamatalaga pupuu e uiga i lenei fafine maelega ua uunaia ai i tatou e mananao e “tausisi i le uiga o le talimalo.” (Roma 12:13, NW) Maeu lo tatou faafetai i le iai o ni Kerisiano e pei o Litia i lo tatou lotolotoi! Ua aumaia e lo latou agaga le māfana ma le faaleuo i faapotopotoga, ma viia ai Ieova le Atua.

[Faaopoopoga i lalo]

[Pusa i le itulau 28]

Olaga o Tagata Iutaia i Filipi

Atonu sa lei faigofie le olaga i Filipi mo tagata Iutaia ma tagata liulotu i le faa-Iutaia. Atonu na iai lagona lē fiafia e faasagatau ai i le faa-Iutaia, auā a o lumanai ititi lava le asiasiga a Paulo, na faasaina ai e le Emeperoa o Kalaotio tagata Iutaia mai Roma.—Faatusatusa i le Galuega 18:2.

E lētioa la, ona tosoina i luma o faipule Paulo ma Sila ina ua uma ona la faamaloloina le auauna teine o lē sa iai se agaga leaga. Na muta ai iina se auala na maua ai oloa a tagata na vaavaaia lenei teine, i le faaalialia mai o faiga faaituau o o latou tagatanuu i lo latou faapea mai: “Ua matuā faasoesa mai nei tagata i lo tatou nuu, o tagata Iutaia foi i laua, ua folafola mai foi e i laua o tu e sa ona talia pe faia e i tatou tagata Roma.” O le iuga, na sasaina Paulo ma Sila i laau ma lafoina i le falepuipui. (Galuega 16:16-24) I se siomaga faapena, sa manaomia ai le lototele ina ia tapuai i luma o le lautele ia Ieova, le Atua o tagata Iutaia. Ae ua faamaonia e Litia sa lei afaina ia te ia le avea ma sē e ese mai ai.

[Ata i le itulau 27]

Mea na faaleagaina i Filipi