Ofoina o Taulaga e Talia e Ieova

I SE tasi taimi o le talafaasolopito, sa mafai ona matauina ai se mea uigaese i le ala i sasaʻe e ulu atu ai i le faatoaga o Etena. * O iina, sa tutū ai ni kerupi malolosi o loo leoleo, o o la foliga paū sa manino mai ai e matuā leai lava se isi e tofotofo ona sopoia atu. Sa tutusa lelei foi ma le faasaaga na faaali mai e le pelu afi mumū o loo feliuliuai, lea e faaoo atu ai se malamalama e faamataʻuina ai faasaga i laau o siomia ai pe a oo i le po. (Kenese 3:24) So o se tagata lava la e fia matamata atu i lenei vaaiga, sa tatau ona tū atu i se mamao talafeagai.

Atonu sa ō atu soo Kaino ma Apelu e asiasi i le fanua. Talu ai na fananau mai i laua e Atamu ma Eva ae ua i fafo o le faatoaga, na pau lava la le mea la te mafaia e na o le taumate pe na faapeī le ola ai i totonu o le Parataiso, e pei ona sa ola ai muamua o la mātua, i ona laufanua lauusiusi, le lanulauava ma le anoanoai o ona fualaau aina suamalie ma fualaau faasua. Nei la, atonu o sina vaega itiiti o Etena lea e mafai ona iloa atu, e mautinoa ua foliga lafulafuā mai ma vaoa.

E mautinoa ua uma ona faamatala atu e Atamu ma Eva i le la fanau le mafuaaga ua leai ai se tasi e tausia lelei le faatoaga ma le mafuaaga ua faasa ai ona la toe oo atu i ai. (Kenese 2:17; 3:6, 23) Pagā se lē fiafia atonu na lagona e Kaino ma Apelu! Sa mafai ona la vaai atu i le faatoaga, ae sa lē mafai ona la ulu atu i ai. Sa nonofo latalata atu lava i latou i le Parataiso ae o lea sa matuā lē oo atu lava i ai. Ua pisipisia i laua i le lē lelei atoatoa, ma sa leai se mea tele e mafai e Kaino ma Apelu ona faia i ai.

Sa lē mafai e le faiā a o la mātua ona faaleleia ai le tulaga o mea. Ina ua fofoga mai le faasalaga o Eva, na fetalai le Atua: “E uai atu lou manao i lau tane, e pule foi o ia ia te oe.” (Kenese 3:16) Na moni lena valoaga, auā e foliga mai ua faatino nei e Atamu lana pule i lana avā, atonu ua lē o toe feutagai ma ia o se aumea ma o se fesoasoani. Ma e foliga ua faaalia foi e Eva se uiga matuā fia tutoatasi mai lenei tamaloa. Na oo lava ina matuā faapea mai se isi faamatalaga e faamatala ai le ‘uai atu o le manao’ o Eva e faapea “o se faanaunauga ua toetoe lava pei o se maʻi.”

E lē o taʻu maia e le Tusi Paia po o le ā le telē na faaaafia ai e lenei faiā faalefaaipoipoga, le uiga faaaloalo atu o tama i o la mātua. Peitai, e manino mai, na faataatia e Atamu ma Eva se faaaoaoga lē mautu mo le la fanau.

Filifilia o Olaga Eseese

Mulimuli ane, ua avea Apelu ma leoleo mamoe ae avea Kaino ma galue fanua. (Kenese 4:2) A o ia leoleoina ana lafu, e lē taumatea sa tele se taimi o Apelu e mafaufau mamafa ai i le valoaga uigaese sa fofogaina mai a o lei tutuliesea ona mātua mai Etena: “Ou te faatupuina  le feitagai ia te oulua ma le fafine, o lau fanau foi ma lana fanau; na te tuʻimomomoina lou ulu, a o oe e te tuʻimomomoina lona mulivae.” (Kenese 3:15) Atonu sa tau mānatu Apelu, ‘O le a faapefea ona faataunuuina le folafolaga a le Atua e faatatau i se fanau o le a na tuʻimomomoina le gata, ae o le a faapefea ona tuʻimomomoina le mulivae o lenei fanau?’

Ina ua mavae se vaitaimi, atonu ua avea i laua o ni tagata matutua, ona taufai ofo atu lea e Kaino ma Apelu ni taulaga ia Ieova. Talu ai o Apelu o se leoleo mamoe, e lē faateia la i lona ofoina atu o “uluai tama a lona lafu, o e pepeti ai lava.” I se faaeseesega, na ofo atu e Kaino “fua o le fanua.” Sa talia e Ieova le taulaga a Apelu, ae “o Kaino ma lana taulaga, ua ia le silasila [“fiafia,” NW] i ai.” (Kenese 4:3-5) Aisea ua leai ai?

O loo faasino atu nisi i le manatu faapea o le taulaga a Apelu sa fai mai i “uluai tama a lona lafu,” ae o le taulaga a Kaino ua na o ni “fua o le fanua.” Peitai, sa lei iai se faaletonu o le lelei o fua na ofoina atu e Kaino, auā o loo faapea mai le tala, na silasila fiafia ifo Ieova “ia Apelu, atoa ma lana taulaga,” ae lei fiafia ia “Kaino ma lana taulaga.” Lona uiga, sa taulai atu le silasila a Ieova i le tulaga o le loto o lē o loo tapuai atu. I le silasila ifo faapea, o le ā na ia silafia ai? Fai mai le Eperu 11:4, “o le faatuatua” o Apelu na ia ofo atu ai lana taulaga. E foliga mai la sa lei iai ia Kaino le faatuatua lea na māfua ai ona talia le taulaga a Apelu.

I lenei itu, e lelei ona mātau sa aofia i le taulaga a Apelu le faamasaaina o le toto. Atonu sa saʻo ona mafaufauga faapea, o le folafolaga a le Atua e faatatau i le fanau o lē o le a tuʻimomomoina i le mulivae, o le a aofia ai le osia o se taulaga i le ola. O lea, atonu o le taulaga a Apelu sa avea o se olega mo se togisala, ma sa faaalia atu ai le faatuatua faapea, o le a saunia mai e le Atua se taulaga talafeagai mo agasala i le taimi atofaina.

I se faaeseesega, e foliga mai sa lei iai se manatu mamafa o Kaino i le taulaga na ia ofoina. Fai mai se tagata faimanatu o le Tusi Paia o le 19 senituri: “O lana taulaga ua na o sina ioega faapea o le Atua na te foaiina mai mea lelei. Sa na o se mea e taʻu atu ai e lē o iai se mea o faaletonu i le la faiā ma Lē na Foafoaina o ia, sa leai foi la se manaoga mo se taʻutinoga o agasala pe faalagolago atu i se togisala.”

E lē gata i lea, ona o ia o le ulumatua, atonu na faualuga ai le mautinoa o Kaino faapea o ia o le fanau na folafola mai o le a faaumatiaina le Gata, o Satani. Sa ono teuloto foi e Eva na faamoemoega faamaualuga mo lana tama ulumatua. (Kenese 4:1) O le mea moni, pe afai o le mea lena sa faatalitalia e Kaino ma Eva, talofa e, sa matuā sese lava i laua.

E lē o taʻu maia e le Tusi Paia le auala na faamaonia mai ai e Ieova le taulaga a Apelu. E manatu nisi tagata faimanatu o le Tusi Paia faapea sa mitiia le taulaga e se afi na sau mai le lagi. Po o le ā lava le tulaga moni na iai, ae ina ua ia iloa ua teena lana taulaga, “ona ita tele ai lea o Kaino, ua faaūū lava ona mata.” (Kenese 4:5) Na agaʻi atu Kaino i le malaia.

Le Fautuaga a Ieova ma le Tali Atu a Kaino

Sa talanoa atu Ieova ia Kaino. Na fesili atu: “Se a le mea ua e ita ai? Se a foi ua faaūū ai ou mata?” O lenei fesili na maua ai e Kaino se taimi tele e toe iloilo ai ona faalogona ma uunaiga o lona loto. Na fetalai atili Ieova: “Pe afai e te amio lelei e te le maua ea le fiafia? a e afai e te le amio lelei o loo taoto i le faitotoa le agasala. E uai atu lona manao ia te oe, e te pule foi oe ia te ia.”—Kenese 4:6, 7. (Tagai i le pusa i le itulau 23.)

Sa lei fia faalogo Kaino. Na i lo lea, na ia tataʻi atu Apelu i le fanua ma fasiotia ai. Ma ina ua fesili Ieova po o fea Apelu, sa faaopoopo atu e Kaino se pepelo i lana agasala. “Ou te lei iloa,” o lana tali faafiti lea. “O aʻu ea le leoleo o loʻu uso?”—Kenese 4:8, 9.

A o lei fasiotia ma ina ua uma foi ona fasiotia Apelu, na musu Kaino e “amio lelei.” Sa ia filifili e pulea o ia e le agasala, ma o le mea lena, na faasaina ai Kaino mai le laueleele sa nonofo ai le aiga faaletagata. Sa tuuina  se “faailoga,” atonu ua na o se poloaiga, ina ia leai se tasi na te tauia le toto o Apelu e ala i le fasiotia o Kaino.—Kenese 4:15.

Mulimuli ane ona sagaʻi atu lea o Kaino e fausia se aai, ma faaigoa i le igoa o lona atalii. E lē o se mea e faateia ai, le oo ina lauiloa i a latou amioga sauā ē na tupuga mai ia te ia. I le iuga, na faamutaina le gafa o Kaino ina ua tafiesea e le Lolo i aso o Noa tagata uma amioletonu.—Kenese 4:17-24; 7:21-24.

O le tala a le Tusi Paia e uiga ia Kaino ma Apelu sa lei na ona faasaoina mai e avea ma tala e malie i le faitau. Na i lo lea, sa ‘tusia e aʻoaʻo mai ai ia te i tatou’ ma “e aoga foi ia e aʻoaʻo ai, e aoai ai.” (Roma 15:4; 2 Timoteo 3:16) O le ā e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai lenei tala?

Se Lesona mo i Tatou

I le pei o Kaino ma Apelu, ua faapena ona valaaulia Kerisiano i aso nei ina ia ofo atu se taulaga i le Atua—e lē o se taulaga moni e mū, ae o “le taulaga o le viiga i le Atua, o le fua lea o tatou laugutu, o loo faafetai atu i lona suafa.” (Eperu 13:15) Ua faataunuuina i le lalolagi aoao lenei taulaga i aso nei, a o talaʻi atu e Molimau a Ieova le tala lelei o le Malo o le Atua i le silia ma le 230 atunuu. (Mataio 24:14) Po o faia ea sou sao i lena galuega? E mafai la ona e mautinoa “e le amioletonu le Atua, na te le faagalogaloina la outou galuega ma le alofa ua outou faaali mai ai i lona suafa.”—Eperu 6:10.

E pei o taulaga a Kaino ma Apelu, e lē faamasinoina lau taulaga i ona foliga atu i fafo—mo se faaaoaoga, e lē na o le aofaiga o itula e te faaaluina i le faiva. E loloto atu le silasila a Ieova. Ua faapea mai le Ieremia 17:10 o ia o loo “suesue i le loto” ma ua oo foi ina “tofotofo i manatu”—o manatunatuga sili ona loloto, o faalogona, ma uunaiga o uiga faaalia o se tasi. O le mea la e sili ona taulia, o le uunaiga, ae lē o le tele. O le mea moni lava, e tusa pe telē pe itiiti, ae e tāua i le Atua se taulaga pe a ofo atu mai le loto ua uunaia e le alofa.—Faatusatusa le Mareko 12:41-44 ma le 14:3-9.

I le taimi lava e tasi, e tatau ona tatou manatua o le a lē talia e Ieova ni taulaga mamaʻi, e pei ona sa ia lē talia le taulaga a Kaino sa lei faia ma sona loto atoa. (Malaki 1:8, 13) E finagalo Ieova ina ia e tuuina atu ia te ia le mea sili e te mafai, ia e auauna ia te ia ma lou loto atoa, solu atoa, mafaufau atoa, ma le malosi atoa. (Mareko 12:30) Po o e faia ea lena mea? Ona e maua ai lea o se mafuaaga lelei e te loto malie ai i lau taulaga. Na tusi mai Paulo: “Ia taitoatasi ma faamasino i lana lava galuega, ona ia te ia lea o se mea e mitamita ai ia te ia lava, a e le o se tasi.”—Kalatia 6:4.

Sa tutusa le tausiga na tausia aʻe ai Kaino ma Apelu. Peitai o taimi ma tulaga o mea na avatu ai ia i laua taitoatasi le avanoa e faatupu aʻe ai ni uiga e tutasi ai le tagata lava ia. Na faasolosolo ona faaleagaina le amio a Kaino e le lotoleaga, le fia faatavā, ma le lotoa.

I se faaeseesega, sa manatua Apelu e le Atua faapea o se tagata amiotonu. (Mataio 23:35) O lona faanaunauga e matuā faafiafia le Atua na matuā ese ai Apelu mai tagata lē loto faafetai o lona aiga—o Atamu, Eva, ma Kaino. Ua taʻu mai e le Tusi Paia ia i tatou faapea e ui ina oti Apelu, ae ‘ua tautala mai pea o ia.’ O lana auaunaga faamaoni i le Atua o se vaega lea o se faamaumauga faatalafaasolopito e tumau ona iai i le Tusi Paia. Tau ina ia tatou mulimuli atu i le faaaoaoga a Apelu, e ala i lo tatou faaauau ona ofoina atu taulaga e taliaina e le Atua.—Eperu 11:4.

[Faaopoopoga i lalo]

 [Pusa/Ata i le itulau 23]

Se Faaaʻoaʻo mo le Au Faufautua Kerisiano

“SE A le mea ua e ita ai? Se a foi ua faaūū ai ou mata?” O le fesili lenei, na faaaogā e Ieova e talanoa atu ai ma le agalelei ia Kaino. Na te lei faamalosia Kaino e sui, auā o Kaino o se tagata ua iai lana filifiliga saoloto. (Faatusatusa i le Teuteronome 30:19.) E ui i lea, sa lei faatalatū ai Ieova e faailoa atu āuga o le ala lē saʻo o Kaino. Sa ia lapataia Kaino: “Afai e te le amio lelei o loo taoto i le faitotoa le agasala. E uai atu lona manao ia te oe.”—Kenese 4:6, 7.

E tāua ona mātau, e oo lava i lenei faasaʻoga mamafa, sa lei feutagai ai Ieova ma Kaino e peiseai o se ‘tagata ua leai se aogā.’ Na i lo lea, sa ia taʻu atu ia Kaino faamanuiaga o loo faatali maia o ia pe afai na te suia ona ala, ma sa ia faaleo mai foi lona mautinoa e mafai e Kaino ona foia lenei faafitauli pe ana fai sa ia manao i ai. Na fetalai Ieova: “Pe afai e te amio lelei e te le maua ea le fiafia?” Sa ia fesiligia foi Kaino e faatatau i lona lotoa fia fasioti tagata (NW): “A o oe, po o le a e pule foi oe ia te ia?”

I aso nei, e ao i toeaina i le faapotopotoga Kerisiano ona faataitai atu i le faaaoaoga a Ieova. E pei ona taʻua i le 2 Timoteo 4:2, e tatau ona iai taimi latou te “aoai atu” ma “faatonu atu,” i le faaali saʻo atu o āuga o le ala lē saʻo o se tasi ua faia se mea sese. Ae i le taimi lava e tasi, e tatau i toeaina ona “apoapoai atu.” O le upu Eperu pa·ra·ka·leʹo o lona uiga “ia faalaeiau atu.” “O le timaiga e lē tatau ona avatua i ni upu sosoʻa, ia lē osofai malosi atu, pe faitio,” o se faamatalaga lea a le Theological Dictionary of the New Testament. “O le isi uiga o le upu e faasino atu i le faamafanafana.”

O le mea mataina, o le upu Eleni pa·raʹkle·tos o loo fesootai i ai, e mafai ona faasino atu i se tagata o loo fesoasoani atu, po o sē o loo lagolago atu i se mataupu faaletulafono. O lea la, e tusa lava pe avatu e toeaina se faasaʻoga tuusaʻo, e ao ona latou manatua o i latou o ni ē fesoasoani—ae lē o ni fili—o le tagata o loo manaomia le fautuaga. I le pei o Ieova, e ao i toeaina ona iai uiga mautinoa, ia faaalia mai lo latou mautinoa e mafai e lē ua fautuaina ona manumalo i le faafitauli.—Faatusatusa i le Kalatia 6:1.

O le mea moni lava, i le tulaga faaiu, e paʻū atu i le tagata pe na te faatatauina le timaiga. (Kalatia 6:5; Filipi 2:12) Atonu e iloa e le au faufautua e iai nisi latou te lē utagia a latou lapataiga, e pei lava ona filifili Kaino e lē amanaia le faasaʻoga mai Lē na Foafoaina Mea. Peitai, a o faataitai atu toeaina ia Ieova, le Faaaʻoaʻo e atoatoa ona lelei mo le au faufautua Kerisiano, e mafai ona latou mautinoa ua uma ona latou faia le mea sa tatau ona latou fai.