Sili Atu i le 40 Tausaga i Lalo o Faasasaaga a Komunisi

E PEI ONA FAAMATALAINA E MIKHAIL VASILEVICH SAVITSKII

Na lipotia mai i le Watchtower o Aperila 1, 1956 e faapea, na oo “se tapu” i Molimau a Ieova ia Aperila 1, 7, ma le 8, i le 1951. Na faamatala mai i le Watchtower e faapea: “O aso ia e lē mafai ona galo i molimau a Ieova i Rusia. I na aso e tolu, o molimau uma lava a Ieova na mafai ona maua i Ukraine i Sisifo, White Russia [Belarus], Bessarabia, Moldavia, Latvia, Lithuania ma Esitonia—e sili atu i le fituafe tane ma fafine . . . na uta i taavale toso, avatu i le nofoaga o nofoaafi ma o iina na faaee ai i latou i luga o pusa o le nofoaafi e laʻu ai povi ma aauina atu i se nofoaga mamao lava.”

IA Aperila 8, 1951, na aveesea ai laʻu avā, o loʻu atalii e valu masina, o oʻu mātua, o loʻu uso laitiiti, ma le toatele o isi Molimau mai o latou aiga i totonu ma fafo atu o Ternopol’ i Ukraine. Ina ua uma ona uta i totonu o pusa e laʻu ai povi, ona latou faimalaga atu loa mo le tusa ma le lua vaiaso. Mulimuli ane, na laʻueseina i latou i se togavao mamao ese i Siberia, i le itu i sisifo o le vaituloto o le Baikal.

Aisea ou lē aafia ai i lenei tapu? Ae ou te lei faamatalaina atu le mea na ou iai i lena taimi ma le mea na tupu ia i matou uma mulimuli ane, seʻi oʻu faamatala atu le auala na avea ai aʻu ma se tasi o Molimau a Ieova.

Le Oo Mai o le Upu Moni o le Tusi Paia ia i Matou

Ia Setema 1947, i le 15 o oʻu tausaga, na asiasi atu ai ni Molimau a Ieova se toalua i lo matou aiga i se nuu laitiiti o Slaviatin, e tusa ma le 30 maila [50 kilomita] mai Ternopol’. A o ma nonofo ma Tinā ma faalogologo atu i nei tamaitai talavou e toalua—o le tasi o i laua e suafa ia Maria—sa ou iloa ai e faapea, e ese lava lenei lotu mai isi lotu. Na la faamatala mai lo la faatuatuaga ma taliina a ma fesili faale-Tusi Paia i se auala manino.

Sa ou talitonu o le Tusi Paia, o le Afioga a le Atua, ae sa ou lē fiafia i le lotu. Sa masani lava ona faapea mai le tamā o loʻu tinā: “E faamataʻu  e patele tagata i a latou faamatalaga e uiga i le faapuapuagatiaina i se afi i seoli, ae e lē fefefe lava patele latou i se mea. E na ona latou faoa mea ma faasese tagata matitiva.” Ou te manatua faiga sauā ma le susunuina o fale o tagatanuu Polani i lo matou nuu i le amataga o le Taua Lona Lua a le Lalolagi. E matuā faateia ai lava, ona o nei osofaiga sa faamaopoopoina e patele o le lotu Katoliko Eleni. Mulimuli ane, sa ou vaai ai i le anoanoai o tagata e lē sala o fasiotia, ma sa ou naunau ai lava e fia iloa mafuaaga ua faia ai nei faiga lē alofa.

A o oʻu suesueina le Tusi Paia ma Molimau, na amata ai ona ou malamalama. Sa ou aʻoaʻoina ai upu moni faavae o le Tusi Paia, e aofia ai ma le mea moni e faapea, e leai se afi e susunu ai i seoli ma o loo faaaogā e Satani le Tiapolo ia lotu sese e faapogaia ai taua ma le faamasaatoto. I nisi taimi a o faia laʻu suesuega totino, e fai ai sina au malologa puupuu ina ia ofoina atu se tatalo o le loto faafetai ia Ieova mo mea na ou aʻoaʻoina. Sa amata ona ou tufa atu nei upu moni o le Tusi Paia i loʻu uso laitiiti o Stakh, ma sa ou matuā fiafia lava ina ua ia talia ia upu moni.

Faatinoina o Mea na Ou Aʻoaʻoina

Sa ou iloa le manaomia ona faia o ni suiga totino ma na tuu ai loa le ulaula. Sa ou malamalama foi i le manaomia ona faatasitasi e lē aunoa ma isi mo suesuega faale-Tusi Paia ua fuafuaina. I le faia o lenei mea, sa ou savali ai e uia le togavao i le tusa ma le ono maila [10 kilomita] ina ia oo atu ai i se nofoaga faalilolilo lea sa faia ai sauniga. I nisi taimi, sa toaitiiti lava ni fafine sa mafai ona ō atu i sauniga, ma e ui lava ou te lei papatiso i lena taimi, ae na talosagaina aʻu ou te faia le sauniga.

O le umia o ni lomiga faale-Tusi Paia sa avea o se tulaga lamatia, ma afai e maua o iai se lomiga, sa ono iu ai i le tuuina i le falepuipui mo le 25 tausaga. Ae sa tumau pea ona ou faanaunau ina ia iai saʻu lava fatatusi. O se tasi o o matou tuaoi sa suesueina le Tusi Paia ma Molimau a Ieova, ae ona o le fefe, na musu ai o ia ma ia tanumia ai ana lomiga i lana togalaau. Maeu loʻu loto faafetai ia Ieova ina ua ʻeli aʻe i luga e le tamaloa ana tusi uma ma mekasini ma malie ai ou te aveina! Sa ou nanāina lomiga i le mea e iai le faamoega lagomeli a loʻu tamā, i le mea sa lē fia manao se isi e sueina.

Ia Iulai 1949, na tuuina atu ai loʻu ola ia Ieova ma papatisoina ai aʻu e fai ma faailoga o loʻu tuuina atu. Sa avea o se aso e sili ona ou fiafia ai i loʻu olaga. Na faamamafa mai e le Molimau lea na ia faia le papatisoga faalilolilo e faapea, e lē faigofie ona avea ma Kerisiano moni ma e tele tofotofoga o loo taatia mai i luma. E lei pine ae ou iloaina le saʻo o ana upu! Ae sa amata pea ma le olioli loʻu olaga i le avea o se Molimau papatisoina. Ina ua mavae le lua masina o loʻu papatisoga, na ou faaipoipo ai ia Maria, le tasi o Molimau e toalua ia na faailoaina mai le upu moni ia i maʻua ma Tinā.

Na Oo Faafuasei Mai Loʻu Uluai Tofotofoga

Ia Aperila 16, 1950, a o oʻu foi atu i loʻu aiga mai se aai laitiiti o Podgaitsi, na faafuasei lava  ona faafetaiai aʻu e ni fitafita ma maua ai ni lomiga faale-Tusi Paia ia na ou aveina i la matou suesuega a vaega. Na puʻea ma taofia aʻu. I uluai aso a o taofia aʻu, na sasa ai aʻu i se laau, ma sa lei faatagaina aʻu ou te ʻai pe ou te moe. Sa faatonuina foi aʻu ou te tu i luga ma faatū i lalo faaselau ae tuu oʻu lima i luga o loʻu ulu, ma sa ou matuā lē maua se malosi e faauma ai. Ina ua uma lena, sa lafoina aʻu i se potu simā mālūlū, ma susū mo le 24 itula.

O le fuafuaga o nei faiga lē alofa, o le taumafai ina ia faavaivaia ai loʻu maumauai ma faafaigofie ai ona latou maua atu ni faamatalaga mai ia te au. Na latou faapea mai ma le faamalosi: “O fea na e aumaia ai lomiga, ma o ai o loo e aveina atu i ai?” Sa ou musu e faailoa atu i ai se mea. Ia, ona faitau mai lea ia te au o se vaega o le tulafono lea o le a molia ai aʻu. Ua faapea mai, o le faasalalauina atu ma le teuina o ni tusi e faasagatau i le malo o Rusia, sa faasalaina ai se tagata i le oti po o le tuuina i le falepuipui mo le 25 tausaga.

Na latou fesili mai: “O le fea o faasalaga nei e te manao i ai?”

Na ou tali atu: “Ou te lē manao i se tasi o na faasalaga, ae ou te faatuatua ia Ieova, ma faatasi ma lana fesoasoani o le a ou talia ai so o se mea na te faatagaina.”

I loʻu ofo tele, ina ua mavae aso e fitu, na latou tatalaina ai aʻu. O lena mea na tupu na fesoasoani ia te au e talisapaia ai le moni o le folafolaga a Ieova: “Ou te le tuua lava oe, ou te le tuulafoai lava ia te oe.”—Eperu 13:5.

E oo ane i le taimi na ou foi atu ai i le aiga, ua ou matuā maʻi tigaina lava, ae na ave aʻu e Tamā i le fomai, ma e lei pine ae ou toe malosi. E ui lava e lei auai Tamā i talitonuga faalelotu a le aiga uma, ae sa ia lagolagosua ia i matou i la matou tapuaiga.

Faafalepuipuiina ma Faaaunuuaina

I ni masina mulimuli ane, na valaaulia ai aʻu i le vaegaau a Rusia. Sa ou faamatala atu i ai loʻu teena ona e feteenai ma loʻu talitonuga faalelotu. (Isaia 2:4) Ae peitai, ia Fepuari 1951, na tuuina mai ai loʻu faasalaga e fa tausaga i le falepuipui, ma na auina atu ai aʻu i se falepuipui i Ternopol’. Mulimuli ane na siitia atu ai aʻu  i le falepuipui i L’viv, o se aai e telē atu e tusa ma le 75 maila [120 kilomita] le mamao. A o oʻu iai i le falepuipui iina, sa ou iloa ai e toatele Molimau na aauina atu i Siberia.

I le taumafanafana o le 1951, na aauina atu ai se vaega o i matou i tala atu o Siberia, i Sasaʻe Mamao lava. E tasi le masina na matou faimalaga ai—e tusa ma le 7,000 maila [11,000 kilomita]—na sopoia ai vaipanoa e 11 e tutusa aso ma itula! Sa na o le faatasi lava mo le sili atu i le lua vaiaso o matou iai i totonu o le nofoaafi, na matou mālōlō i se nofoaga na faatagaina ai i matou e taeele. Na faia lena mea i se fale taele tele lava mo tagata lautele i le aai o Novosibirsk, i Siberia.

Iina i le lotolotoi o le anoanoai o pagota, na ou faalogoina ai se tamaloa o faapea mai i se leotele: “O ai iinei e i le aiga o Ionatapa?” O le upu “Ionatapa” sa faaaogā i lena taimi e faailoa ai i latou e iai le faamoemoe o le ola e faavavau i le lalolagi. (2 Tupu 10:15-17; Salamo 37:11, 29) E toatele nisi o pagota na faailoa mai loa i latou o ni Molimau. Maeu se olioli na matou faafeiloai ai e le tasi le isi!

Gaoioiga Faaleagaga i le Falepuipui

A o iai i Novosibirsk, na matou ioe uma ai i se upu e fai ma ki e mafai ai ona iloa e le tasi le isi pe a matou taunuu i le nofoaga e matou te faataunuu i ai. Na iu ina matou ō uma lava i le falepuipui e tasi i le Sami o Iapani, e lē mamao mai Vladivostok. Na matou faamaopoopoina ai iina sauniga faifai pea mo suesuega faale-Tusi Paia. O le iai faatasi ma nei uso taumatuaina ua matutua o ē na faasalaina foi mo ni taimi uumi i le falepuipui, sa avea o se faamalosiau moni faaleagaga ia te au. Sa latou feauauai i le faia o a matou sauniga, i le faaaogaina o mau o le Tusi Paia ma manatu e fesootai i ai sa latou manatua mai mekasini o Le Olomatamata.

Sa faia ni fesili, ma sa tuuina mai e uso tali. O le toatele o i matou sa tatipiina mai ni fasi pepa mai taga pepa sa tuu ai simā ma faia ai a matou faamaumauga o o latou manatu. Sa matou teuina ia faamaumauga ma tuufaatasi mo le faaaogaina e avea o sa matou fatatusi totino e toe suʻe i ai. Ina ua mavae le lua masina, o i latou na faasalaina mo ni taimi uumi sa aauina atu i le itu i mātū mamao lava o Siberia. E toatolu i matou o uso talavou na aauina atu i Nakhodka, o se aai latalata ane e lē atoa lelei le 400 maila [650 kilomita] mai Iapani. E lua tausaga na ou falepuipui ai iina.

I nisi taimi e matou te maua ai se kopi o Le Olomatamata. Mo le faitau masina sa avea ai lena kopi ma meaʻai faaleagaga mo i matou. I se taimi mulimuli ane, na matou maua ai foi ni tusi. O le tusi muamua na ou mauaina o le tusi mai loʻu aiga (lea ua faaaunuuaina) na maligi ai oʻu loimata. Na faamatala mai ai e faapea, e pei ona taʻua i upu amata o Le Olomatamata, na matuā osofaia fale o Molimau ma e na o le lua lava itula na tuuina atu i aiga e ō ese ai.

Toe Faatasi ma Loʻu Aiga

Na tatalaina aʻu ia Setema 1952, ina ua uma ona tuli le lua tausaga o loʻu faasalaga e fa tausaga. Na ou aufaatasi atu ai ma loʻu aiga i se nuu laitiiti o Gadaley e latalata i Tulun, i Siberia, o iina na aveina atu i ai i latou. O le mea moni, o se mea matagofie le toe faatasi ma i latou—o loʻu atalii o Ivan sa toeitiiti lava atoa le tolu tausaga le matua, ma o loʻu afafine o Ana sa lei atoa lelei le lua tausaga. Ae peitai, sa lē umi loʻu saolotoga. Na aveesea loʻu tusifolau e pule o le atunuu, ma sa latou mataitūina aʻu gaoioiga uma. Sa lē mafai ona ou malaga mamao ese atu mo le sili atu i le lua maila [3 kilomita] mai loʻu aiga. Mulimuli ane, na faatagaina ai aʻu ou te tietie atu i se solofanua i le maketi i Tulun. Ma le matuā faaeteete lava, na ou feiloai ai i ni uso Molimau iina.

I le taimi lena, ua maua ai la ma fanau teine e toalua, o Ana ma Nadia, ma tama e toalua, o Ivan ma Kolya. I le 1958, na maua ai foi se isi a ma tama tama, o Volodya. Ma mulimuli ane, i le 1961, na toe maua ai sa ma tama teine, o Galia.

Sa masani lava ona taofia aʻu ma faasufi e le KGB (o se vaega o leoleo sa puipuia le malo). O la latou fuafuaga sa lē gata ina taumafai ina ia ou faailoa atu ni faamatalaga e uiga i le faapotopotoga ae ina ia faatupuina ai foi se masalosaloga e faapea o loo oʻu felagolagomai ma i latou. O lea latou te ave ai aʻu i se faleaiga e sili ona  lelei ma taumafai e puʻe ni oʻu ata a o oʻu ʻataʻata e faapea ai o loo oʻu olioli i le faatasi ai ma i latou. Ae sa ou iloa a latou gaoioiga, ma i le iloa lelei sa ou taumafai ai ina ia tumau pea oʻu foliga faaūū. O taimi taitasi sa taofia ai aʻu, sa ou faailoa atu lava i uso le mea tonu lava na tupu. I lea, e latou te lei masalomia ai lava loʻu faamaoni.

Fesootai Atu i le Falepuipui

I le faagasologa o tausaga, e faitau selau Molimau na tuuina atu i nofoaga o falepuipui. I le taimi lena, sa matou tausia ai pea se fesootaiga ma o matou uso i nofoaga o falepuipui, i le avatuina pea ia i latou o lomiga. Na faapefea ona faia o lenei mea? Pe a tatalaina mai ni uso po o ni tuafāfine mai se falepuipui, na matou iloa ai mai ia i latou ia auala e ono mafai ona avatu faalilolilo ai lomiga i totonu e ui lava i puipuiga malu. Mo le tusa ma le sefulu tausaga, sa mafai ai ona matou avatu pea i o tatou uso i nei nofoaga o falepuipui kopi o mekasini ma tusi sa matou maua e ala mai i Polani ma isi atunuu.

O le toatele o o tatou tuafāfine Kerisiano sa faaalu ni itula uumi i le kopiina ma le fitā o lomiga i ni mataitusi ninii ina ia mafai ona natia se mekasini atoa i se pusa laitiiti e pei o se pusa afitusi! I le 1991, ina ua lē toe faasaina i matou ma maua mekasini felanulanuai matagofie, na faapea mai ai se tasi o o tatou tuafafine: “O lea la o le a faagaloina i matou.” Ae sa sese o ia. E ui lava atonu e galo i tagata, ae o le a lē mafai ona galo ia Ieova le galuega a na tagata faamaoni!—Eperu 6:10.

Toe Siitia ma Faalavelave

I le faaiuiuga o le 1967, na suʻeina ai le fale o loʻu uso i Irkutsk. Na maua ai se ata ma ni kopi o lomiga faale-Tusi Paia. Na faasalaina o ia i le falepuipui mo le tolu tausaga. Ae peitai, na sueina lo matou fale ae leai se mea na maua ai. E ui i lea, sa talitonu pea pule o le malo i lo matou aafia ai, o lea sa tatau ai ona tuua e lo matou aiga lea vaipanoa. Na matou siitia atu i le itu i sisifo i se nofoaga e tusa ma le 3,000 maila [5,000 kilomita] i le aai o Nevinnomyssk i le Caucasus. Na matou pisi ai e talaʻi atu lē fuafuaina iina.

Na tupu ai se faalavelave i le uluai aso o le tuuaga a le aʻoga ia Iuni 1969. A o taumafai e toe aumai se polo na latalata i le mea e iai se masini mo le faamalosia o le eletise, na matuā sipaka le ma tama e 12 tausaga, o Kolya. E sili atu i le 70 pasene o lona tino na mū. I le falemai, na ia liliu mai ia te au ma fesili mai: “Pe e mafai ona tatou toe ō atu faatasi i le motu?” (Sa ia uiga i se motu sa masani ona matou fiafia e asiasi i ai.) Na ou faapea atu: “Ioe, Kolya, tatou te toe ō lava i le motu lena. Pe a toe faatuina mai oe e Iesu Keriso i le ola, e mautinoa lava o le a tatou ō atu i lena motu.” E ui ina vāivai ua tau lē iloa se mea, ae sa ia usuina pea se tasi o pese o le Malo sa sili ona fiafia i ai, lea sa masani ona ia iliina i lana pu i le faaili a le faapotopotoga. I le tolu aso mulimuli ane, na maliu ai o ia, ma le mautinoa o le faamoemoe i le toetu.

I le tausaga na sosoo ai, na valaaulia mai ai la ma tama o Ivan e 20 tausaga le matua mo le auaunaga faavaegaau. Ae ina ua musu o ia e auauna ai, na molia o ia ma faasalaina mo le tolu tausaga i le falepuipui. I le 1971, na toe valaaulia mai ai foi aʻu ma toe faamataʻuina i le tuuina i le falepuipui pe a ou lē auai. Sa tolo ai lava loʻu faamasinoga mo le tele o masina. I le taimi lea na maʻi ai loʻu toalua i le kanesa ma sa manaomia se tausiga tele. O le mafuaaga lea na faaleaogaina ai loa loʻu moliaga. Na maliu Maria i le 1972. Sa avea o ia o se aumea faamaoni, sa faamaoni o ia ia Ieova seia oo i lona maliu.

Ua Salalau Atu lo Matou Aiga i Nuu Mamao

I le 1973, na ou faaipoipo ai ia Nina. Na tuli ese o ia e lona tamā mai lona aiga i le 1960 ona sa avea o ia ma Molimau. O ia o se faifeau maelega o lē sa iai faatasi ma tuafāfine o ē na galulue mamafa i le kopiina o mekasini mo i latou sa i nofoaga o faasalaga. Sa oo foi ina alolofa laʻu fanau ia te ia.

Sa lē fiafia pule o le malo i la matou galuega i Nevinnomyssk ma uunaia ai i matou ina ia tuua le atunuu. O lea, i le 1975 na matou siitia atu ai ma laʻu avā, ma oʻu afafine, i le itu i saute o le vaega o Caucasus i Georgia. I lena lava taimi, na siitia atu ai oʻu atalii o Ivan ma Volodya i  Dzhambul i le tuaoi i le itu i saute o Kazakstan.

I Georgia, na faatoʻā amata ai lava le galuega a Molimau a Ieova. Sa matou talaʻi lē fuafuaina i totonu ma faataamilo i Gagra ma Sukhumi, o se taulaga i le talafatai o le Sami Uliuli, ma ina ua mavae se tausaga, na papatisoina ai ni tagata talaʻi fou se toasefulu i se vaitafe i le mauga. E lei pine lava, ae uunaia i matou e pule o le malo ina ia matou ō ese mai lea vaipanoa, ma na matou ō atu ai loa i sasaʻe o Georgia. Na faateleina ai a matou taumafaiga iina e sailia tagata e pei o ni mamoe, ma na faamanuia i matou e Ieova.

Sa matou faatasitasi i ni vaega toʻalaiti. Sa avea le gagana ma faafitauli, talu ai matou te lē iloa tāutala i le gagana Georgia, ma o nisi tagata Georgia, sa lē iloa lelei tāutala i le gagana Rusia. Muamua lava, sa na o tagata Rusia na matou suesue. Ae peitai, e lei pine lava, ae agaigai i luma i le talaʻi ma le aʻoaʻo atu i le gagana Georgia, ma i le taimi nei ua iai le faitau afe o ē folafola o le Malo i Georgia.

I le 1979, i uunaiga a le KGB na fai mai ai loʻu pule i le galuega e lē o toe talia aʻu i lona atunuu. O le taimi lena na aafia ai loʻu afafine o Nadia i se faalavelave tau taavale lea na maliliu uma ai o ia ma si ana tama teine laitiiti. I le tausaga muamua atu, na maliu ai loʻu tinā i Nevinnomyssk o faamaoni pea ia Ieova, ma tuua ai na o loʻu tamā ma loʻu uso. O lea na matou filifili ai e toe foi atu iina.

Faamanuiaga Ona o le Tumau

I Nevinnomyssk, sa faaauau ai pea ona matou saunia faalilolilo lomiga faale-Tusi Paia. I se tasi taimi i le taulotoaiga o tausaga o le 1980 ina ua samania mai aʻu e pule o le malo, sa ou fai atu ia i latou sa fai laʻu miti e faapea, sa ou nanāina a matou mekasini. Sa toē i latou. A o oʻu alu ese, na faapea mai se tasi o i latou: “Talosia ia aua neʻi toe faia ni au miti e uiga i le auala e te nanāina ai au lomiga.” Na ia faapea mai i le faaiuga: “Ua lē pine ona faaalia lea o na lomiga i luga o au lava fata, ma o le a e alu i sauniga ma uulima ma lau avā faatasi ma lau Tusi Paia i lou lima.”

I le 1989, na matou lagona ai le faanoanoa ona sa maliu loʻu afafine o Ana i le maʻi o le aneurysm i le faiʻai. Sa na o le 38 ona tausaga. I le tausaga lava lena ia Aokuso, na togipau ai e Molimau i Nevinnomyssk se nofoaafi ma faimalaga atu ai i Warsaw, Polani, ina ia auai i se tauaofiaga faava-o-atunuu. E toʻa 60,366 i latou na auai, e aofia ai ma le faitauafe mai Rusia. O le mea moni lava sa matou manatu o loo faia sa matou miti! E itiiti mai i le lua tausaga mulimuli ane, ia Mati 27, 1991, na ou maua ai le faaeaga e avea o se tasi o toeaina e toalima ua leva i le faapotopotoga i Rusia na sainia le faamaumauga tāua i Moscow, lea na faamaonia ai le aloaiaina faaletulafono o le faalapotopotoga faalelotu a Molimau a Ieova!

Ua ou fiafia lava ona o loo auauna pea ma le faamaoni ia Ieova laʻu fanau lea o loo ola. Ma o loo oʻu vaavaai atu i luma i le lalolagi fou a le Atua lea o le a mafai ai ona ou toe vaai ia Ana, Nadia ma lana tama, faapea Kolya. Pe a toe faatuina mai Kolya, o le a ou tausia pea laʻu folafolaga e ave o ia i lena motu lea sa masani ona matou matuā olioli faatasi ai mo le tele o tausaga ua mavae.

Peitai, i le taimi nei, maeu se olioli ua iai i le vaai atu i le vave ona tuputupu aʻe upu moni o le Tusi Paia i lenei atunuu matuā telē lava! Ua ou matuā fiafia lava i loʻu tofi i le olaga, ma ou te faafetai ia Ieova ona o le faatagaina o aʻu e avea o se tasi o ana Molimau. Ua ou talitonu i le moni o le Salamo 34:8: “Ina tofotofo ia outou, ma ia outou iloa e lelei Ieova; amuia lava le tagata o lē faatuatua ia te ia.”

[Ata i le itulau 25]

Le tausaga na ou aufaatasi atu ai i loʻu aiga i Tulun

[Ata i le itulau 26]

Pito i luga: Loʻu tamā ma laʻu fanau i fafo o lo matou fale i Tulun, i Siberia

Pito i luga i le taumatau: O loʻu afafine o Nadia ma lana tama teine, ia na maliliu uma i se faalavelave tau taavale

Taumatau: O se ata o le aiga i le 1968