Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Laufanua Fuatele O Tagata Venda

Laufanua Fuatele O Tagata Venda

Laufanua Fuatele O Tagata Venda

MO LE sefulu o tausaga ua mavae, sa ma galulue ai ma laʻu avā o ni faievagelia faataimi atoa i tagata Venda. E aumau tagata Venda i saute o le Vaitafe o Limpopo i le itu i mātū o Aferika i Saute, ma e faia aʻe lo latou nuu i ni ituaiga eseese na sopoiaina le Limpopo i senituri ua mavae. Ua manatu nisi tagata Venda e faapea na nofoia e o latou augātamā iinei i le silia ma le 1,000 o tausaga ua teʻa.

O le mea moni, o lenei itumalo o se tasi o vaega o se pulega tuai e taʻua o le Malo o Mapungubwe. O se nuu muamua pito telē lea e latalata i le aai o Aferika i Saute, ma na ia puleaina le vanu tele o le Vaitafe o Limpopo, mai lava i le itu i sisifo o Botswana e oo atu i le itu i sasaʻe o Mozambique. E amata mai pe tusa o le 900 T.A. e oo atu i le 1100 T.A. na saunia ai e Mapungubwe mo tagata faatauoloa Arapi ia nifo elefane, seu o le rhino, paʻu o manu, apa memea, ma e oo lava i auro. O mea na vaneina ma le tomai ma teuteuina i auro na eliina aʻe mai se fanuatanu maupuepue o le aigatupu e taʻua o Mapungubwe. Ua manatu faapea se tasi lomifefiloi, o mea nei o loo iai “i uluai faailoga o le eliina o le auro i le itu i saute o Aferika.”

Ua lē o toe eliina ni auro iinei. I aso nei, o laufanua o tagata Venda ua lauiloa ona o lona fuatele. I le itu i saute o Atumauga o Soutpansberg e taatia mai ai se vanu lauusiusi, lea e ola ai le anoanoai o laau ʻaina e pei o avoka, faʻi, mago, ma kuava. E ese mai i fatu laau e pei o le pecan ma le lama, e iai foi le tele o fualaau faisua. E aofia ai i nei laau le muroho, lea o lona tofo e pei o se kapisi ma e fiafia tele i ai tagata o lea lava vaipanoa.

O Venda o se nuu e filemu ma talimalo. O se mea e masani ai le faatonu atu e le ulu o le aiga ina ia faavelaina se moa mo se malo sa lei faatalitalia. E ʻaiina faatasi ma le vhuswa, o se meaʻai e masani ai, e faia mai le saga. Pe a tuumuli le asiasiga, ona savalivali atu lea o le ulu o le aiga e ō faatasi ma lana malo mo sina mamao itiiti. O le tu masani lenei e faaalia ai le faaaloalo mo se malo. E aʻoaʻoina tamaiti ina ia faafeiloai malo i se auala alofa e ala i le punou teisi i lalo ma felafoai lima e pei e piilima. I lenei itulau, o loo vaai atu ai i ni tamaitai Venda o loo faafeiloai atu e le tasi le isi i se auala e tusa ma la latou tu masani.

Se Gagana Faigata

O le gagana Venda e lē faigofie ona aʻoaʻoina e tagata mai Europa. O se tasi o faafitauli o le tele o upu e tutusa le sipelaina ae eseese faaleoga. A o faia se lauga i se faapotopotoga o Molimau a Ieova e tautatala i le gagana Venda i se tasi aso, sa ou taumafai ai e faalaeiau le aofia ina ia talanoa atu i tagata taitoatasi. Sa lē mafai ona taofiofi le ʻata a se tasi o le aofia ona sa ou faapea atu o le “tamatamai lima i le isi tamatamai lima” na i lo le “mai lea tagata i le isi tagata.”

I le taimi muamua na ou taumafai ai e talanoa atu i le gagana Venda i le galuega molimau i le lautele, na tali mai se tamaitai Venda e faapea: “Ou te lē iloa tautala faa-Peretania.” Sa ou manatu o lea faatoʻā uma atu laʻu tala i le gagana Venda, ae sa ia manatu o lea ou te talanoa atu faa-Peretania! A o oʻu faalatalata atu i se fale i se isi taimi, na ou faapea atu ai i se talavou ina ia valaau atu i le ulu o le aiga. O le upu Venda mo le ulu o le aiga o le thoʹho. O le measese, sa ou faapea atu thoho, o lona uiga o loo fai atu e fia talanoa i le manuki a le aiga! O measese faapenei sa faavaivaia ai aʻu, ae e ala i lo ma finafinau ma laʻu avā, ua mafai ai i le taimi nei ona talanoa atu i se auala manino i le gagana a tagata Venda.

Fua Faaleagaga

Ua faamaonia le fuatele o laufanua o Venda i le itu faaleagaga. I tausaga e amata mai le 1950 e oo atu i le 1959, na faia aʻe ai se faapotopotoga o Molimau a Ieova i tagata malaga mai atunuu tuaoi e galulue i le eliina o le apa memea i le taulaga o Messina. O a latou gaoioiga maelega na iloaina ai e le toatele o tagata Venda upu moni o le Tusi Paia. I le sefulu o tausaga mulimuli ane ai na faia ai e se vaega o Molimau Venda sauniga i se fale o se aiga i le taulaga o Sibasa.

Ina ia faatelevaveina le faatelega, na auina atu ai e le lālā o le Sosaiete o le Olo Matamata i Aferika i Saute ni faievagelia faataimi atoa i lenei laufanua fuatele. E lei umi lava ae faatoateleina le vaega i Sibasa e avea ma se faapotopotoga tele. I lena taimi na faia ai sauniga faa-Kerisiano i se potu aʻoga. Faatasi ai ma le fesoasoani o Molimau a Ieova i le vaipanoa o Pietersburg pe ā ma le 100 maila [160 kilomita] i le itu i saute, na fausia ai se Maota o le Malo i Thohoyandou, o se taulaga e tuaoi ane.

O le faitau aofai o tagata e tautatala i le gagana Venda i le itu i mātū o Aferika i Saute e silia ma le 500,000. Sa leai ni Molimau Venda ina ua amataina le galuega talaʻi o le Malo iinei i vaitausaga mai le 1950. I le taimi nei ua sili atu ma le toʻa 150. Peitai o loo iai pea le tele o vaipanoa e lei galueaina ma o loo tele lava pea galuega e ao ona fai. I le 1989 na amata ai ona ma asia se nuu o tagata Venda e taʻua o Hamutsha. Sa na o le toatasi le Molimau sa nofo ai iina i lena taimi. I le taimi nei ua silia ma le toʻa 40 ē faalauiloa le Malo o loo nonofo ai i lena nuu. O loo matou pisi i le faamaeʻaina o la matou Maota o le Malo, ma ua mafai ona o le fesoasoani a Molimau mai faapotopotoga i Pietersburg ma meaalofa tautupe a uso i atunuu e lelei le itu tau tamaoaiga.

O loo ma nonofo i se kalaveni i se faatoaga. E ala i le tausia o o ma olaga i se tulaga faafaigofie, ua tele ai o ma taimi e faaoo atu ai i tagata o le vaipanoa le tala lelei. (Mareko 13:10) O le iuga, ua faatamaoaigaina i maʻua i faamanuiaga faatasi ai ma le faaeaga o le fesoasoani i le toatele ina ia tuuina atu o latou ola ia Ieova le Atua. O se tasi o faaaoaoga o se tamaloa e suafa ia Mikaele, o lē na mauaina le tusi E Mafai ona E Ola e Faavavau i Parataiso i Le Lalolagi i le fale o sana uo. * Na amata ona ia faitauina le tusi ma ia iloaina ai loa le upu moni. O lea na ia tusi atu ai i le Sosaiete o le Olo Matamata mo nisi lomiga faale-Tusi Paia. I lana tusi, na faamatala atu ai e Mikaele e faapea faatoʻā uma lava ona ia papatiso e avea o se sui o le lotu Aposetoliko i le vaipanoa lava lea. Na ia faaauau mai: “Ua ou iloaina, o loo oʻu ui i se ala sese i le Malo o le Atua. Ua ou filifili ai e avea ma se tasi o o outou tagata, ae ou te lē iloa pe faapefea ona faia faapea.” O lea na ia tuuina atu ai loa lona tuatusi ma talosaga atu ina ia auina ane se tasi o Molimau a Ieova e fesoasoani ia te ia. Na mafai ona ou mauaina Mikaele ma amata ai loa se suesuega faale-Tusi Paia ma ia i lona aiga. I aso nei, ua avea o ia ma Molimau papatiso ma auauna ia Ieova ma le faamaoni.

Ia Tesema o le 1997, na ma auai atu ai i le Tauaofiaga Itumalo a Molimau a Ieova o le “Faatuatua i le Afioga a le Atua” na faia i se malae taalo i Thohoyandou. E 634 le aofia, ma e toʻa 12 ē fou na papatisoina. Na maua loʻu faaeaga o le faia o ni lauga se lua i le gagana Venda. O se tumutumuga moni lena o tausaga olioli e sefulu na faaaluina i lenei laufanua fuatele!—Se Tala na Tusia Mai.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 13 Lomia e le Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.