Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Mai le Matuā Mativa i le Silisili Ona Tamaoaiga

Mai le Matuā Mativa i le Silisili Ona Tamaoaiga

Mai le Matuā Mativa i le Silisili Ona Tamaoaiga

UA FAAMATALAINA E MANUEL DE JESUS ALMEIDA

Na ou fanau ia Oketopa 1916, ma o le uii o le fanau e toʻa 17. O le toaiva o oʻu uso ma tuafāfine matutua na maliliu i faamaʻi ma le leai o ni meaʻai paleni, o lea ou te lei iloa lava i latou. O le toavalu o i matou o loo totoe, sa nonofo ma o matou mātua i se nuu laitiiti e latalata i Porto, i Potukali.

O SI o matou fale faatauvaa, sa iai se potu mālōlō laitiiti ma le potu moe e tasi. O vai inu sa aumai mai se vaieli e toetoe lava kuata maila [e tusa ma le ʻafa kilomita] le mamao, ma o mea sa faaaogā e kuka ai a matou meaʻai, o ni mea mai anamuā.

I le taimi lava na gafatia ai e le malosi o oʻu uso matutua ona faigaluega, na amata ai loa ona latou faigaluega i togā sana. O a latou totogi sa fesoasoani i le faatauina mai o meaʻai mo le aiga. O la latou fesoasoani sa na o aʻu ai le tamaitiiti o le aiga na maua se aʻoaʻoga. E ui sa faigata lo matou olaga, ae sa matou matuā faamaoni lava i le Lotu Katoliko, i le faamoemoe e faapea o se auala lenei o le a fesoasoani ai i o matou olaga.

I le masina o Me, na faia ai le tu faalotu e iva aso o le tuutoina atu i le Atua E iva lelei aso sosoo, o matou savavali i le falesa i le vaveao a o lei malamalama. Iina sa matou tatalo ai, ma le manatu o le a aumaia ai e lenei mea se faamanuiaga mai le Atua. Sa matou manatu foi i le patele faapea o se tagata paia, o se sui o le Atua. Ae peitai, na oo mai le taimi na suia ai o matou manatu.

Saili mo se Mea e Sili Atu Ona Lelei

Ina ua lē mafaia ona matou totogia le lafoga i le lotu, sa leai lava se manatu mai o le patele i le matuā faigata o lo matou tulaga tautupe. O lenei mea na faalotovaivaia ai i matou. Sa vave foi ona suia loʻu manatu e uiga i le lotu, o lea, ina ua 18 oʻu tausaga, sa ou filifili ai e tuua loʻu aiga ae alu atu e saili pe faamata e lē o iai se mea e sili atu ona lelei i le olaga na i lo o le galue i le fanua ma masesei ma le lotu. I le 1936, na ou taunuu ai i Lisbon, le laumua o Potukali.

O iina na ma feiloai ai ma Edminia. E ui lava sa ou lagona na olegia aʻu e le lotu, ae sa ma mulimuli pea i ana tu ma faaipoipo ai i le Lotu Katoliko. Ma i le 1939, na amata ai le Taua Lona Lua a le Lalolagi. I le taimi o le taua, sa ou pulea ai fale faigaluega e 18 e teu ai meatau, ma e oo i le 125 uta meatau a loli na matou aauina atu i le aso e tasi.

O mea matautia na tutupu i le taua faatasi ma le matuā aafia ai o le Lotu Katoliko na ou tiga tele ai. Sa ou tau mānatu e faapea, ‘Po o manatu moni mai ea le Atua i le fanau a tagata? E ao faapefea ona tatou tapuai atu ia te ia?’ I tausaga mulimuli ane i le 1954, na talanoa mai ai ia te au se tamālii matua, o se Molimau a Ieova, e faatatau i aʻu fesili. O lena talanoaga na suia ai loʻu olaga atoa.

Faafiafiaina i le Faamoemoe o le Tusi Paia

Na faamatala mai ia te au e lenei tamaloa agalelei o Iosua e faapea, o le Malo o le Atua e na o le pau lea o le vaifofo mo faafitauli o le lalolagi ma o le filemu ma le saogalemu o le a na o le pulega lava a le Malo e mafai ona aumaia ai. (Mataio 6:9, 10; 24:14) Na faafiafiaina aʻu i mea na ia fai mai ai, ae na ou faatalatu e talia lana faamatalaga ona o mea na tutupu muamua ia te au ma lotu. Ina ua ia ofo mai e ma te suesue i le Tusi Paia, na ou taliaina ma le tuutuuga e lē fesili mai ia te au i se tupe ma e lē talanoa mai foi i ni mea faapolotiki. Sa ia malie i ai ma faamautinoa mai ia te au e faapea o le mea na ia ofo mai, e leai se totogi.—Faaaliga 22:17.

Na vave lava ona ou talitonuina Iosua. O lea na ou talosaga atu ai ia te ia mo se mea sa ou faanaunau lava i ai a o oʻu laitiiti. “Pe faamata e mafai ona maua saʻu lava kopi totino o le Tusi Paia?” Ina ua maua, maeu loʻu fiafia e faitau mo le uluai taimi le Afioga lava a Lē na Foafoaina i tatou e faatatau i folafolaga e pei o lea e faapea mai: “E [faatasi ma tagata] le Atua lava. E sōloiesea foi e le Atua loimata uma i o latou mata; e leai foi se toe oti, po o se faanoanoa, po o se aue, e leai foi se toe puapuaga; auā ua mavae atu mea muamua”!—Faaaliga 21:3, 4.

Ae maise lava folafolaga a le Tusi Paia e uiga i le soloiesea o le mativa ma maʻi, sa avea o se faamafanafanaga ia te au. Na faapea mai le tagata faamaoni o Eliu e uiga i le Atua: “Ua ia foai mai ai foi mea e ʻai e tele.” (Iopu 36:31) Ma i le pulega amiotonu a le Malo o le Atua, ua faapea mai le Tusi Paia, “e le fai mai foi se tasi ua mau ai, Ou te maʻi.” (Isaia 33:24) Maeu se naunau alofa mai o Ieova le Atua i le fanau a tagata! Maeu le faatupuina o loʻu naunau fiafia i ana folafolaga!

Na ou auai i laʻu uluai sauniga a Molimau a Ieova ia Aperila 17, 1954. Sa avea o se sauniga faapitoa—o le faamanatuina o le Faamanatuga o le maliu o Keriso. Mai lena taimi ma agaʻi mai ai, sa ou auai e lē aunoa i sauniga. E lei pine ae amata loa ona ou tufa atu mea lelei ia na ou aʻoaʻoina i isi. I na aso i Potukali, na faia ai i masina uma sa matou tafaoga e latalata i le matafaga, ma na sosoo ai ma le faia o se papatisoga. Ina ua mavae le fitu masina talu la ma uluai talanoaga ma Iosua, na ou faia ai loa loʻu tuuina atu ia Ieova le Atua ma faailogaina i le papatisoga i le vai i le sami.

I le amataga lava o le 1954, pe tusa na o le selau Molimau i Potukali atoa. I lea, sa manaomia tele ai ni tane e taimua i le galuega talaʻi. Sa vave lava ona ou agaigai i luma faaleagaga, ma e lei pine ae tuuina mai ia te au ni tiute tauave i le faapotopotoga. I le 1956, na tofia ai aʻu e avea ma auauna o le faapotopotoga, e pei ona taʻua ai le ovasia taimua i na aso, i le faapotopotoga lona lua o Molimau a Ieova i Lisbon. I aso nei, ua iai le sili atu i le selau faapotopotoga i lenei aai ma nofoaga taulata ane.

Maua Aogā i le Faaalia o le Agaga Talimalo

E ui ina sa lē tele ni a ma tupe ma Edminia, ae sa ma talileleia pea o ma uso Kerisiano i lo ma fale. I le 1955, na afe ane ai i Potukali se paeonia, e pei ona taʻua ai faievagelia faataimi atoa a Molimau a Ieova, i lana malaga atu mai lona nuu o Pasili i le Fonotaga Faava-o-atunuu o “Le Malo Manumalo” na faia i Siamani. Ona o faafitauli tau i auala o femalagaaiga, na nofo ai o ia i lo ma fale mo se masina, ma maeu ni aogā faaleagaga na ma maua mai ai i lana asiasiga!

O isi tagata na asiasi ane i lo ma aiga i lena taimi, sa aofia ai nisi mai le aiga o le ofisa ulu o Molimau a Ieova i Brooklyn, Niu Ioka, e pei o Hugo Riemer ma lana aumea la te potu faatasi o Charles Eicher. Na matou fai taumafataga faatasi ma la fofogaina atu foi ni lauga i le auuso i Potukali. I le pei o ni tamai moa faatoʻā fofoa o loo faamamaga atu gutu (tulou), sa faapena lo matou faatalitali atu mo ni meaʻai susua faaleagaga na saunia mai e na uso.

Sa nonofo foi i lo ma fale ovasia femalagaai o Molimau a Ieova i taimi o a latou asiasiga. O se uso e lē mafai ona galo, na asiasi ane i le 1957, o Álvaro Berecochea, o le ovasia o le lālā i Moroko, o lē na tofia e asiasi atu i Potukali ina ia faamalosiau i le auuso. Sa auai o ia i le suesuega tautusi lea sa faia i lo ma fale, ma sa ma pulunaunau atu ina ia matou nonofo pea i le taimi atoa o lana asiasiga i Potukali. Sa matuā faamanuiaina i maʻua ma puputa i meaʻai faaleagaga i le masina atoa o lana asiasiga, a e sa puta foi Alvaro i le itu faaletino ona o le manaia o kuka a si aʻu avā pele o Edminia.

O le matuā tele o le mativa e pei ona sa oo ia te au i le taimi a o oʻu laitiiti, e mafai ona tuua ai ni aafiaga loloto i se tagata. Peitai, sa oo ina ou talisapaia e faapea o le tele o mea tatou te foai atu ia Ieova ma ana auauna faamaoni, o le tele foi lea o ana faamanuiaga ia i tatou. Mai lea taimi i lea taimi, o lenei mea moni na oo ai ia te au se faalogona fiafia a o ma faaalia le agaga talimalo ia i latou uma lava na ma mafaia ona faia i ai.

I la matou tauaofiaga i Porto i le 1955, na faia ai se faasilasilaga e uiga i le tauaofiaga faava-o-atunuu a Molimau a Ieova lea sa faia i le Yankee Stadium i le Aai o Niu Ioka i le 1958. Na tuu ai se pusa mo meaalofa tauofo i Maota taitasi o le Malo i le atunuu—sa lei tele ni Maota i lena taimi—e fesoasoani ai mo ni tupe e aauina atu ai ni sui usufono mai Potukali e ō atu i le tauaofiaga. Pe e te iloa lo ma olioli ina ua filifilia i maʻua ma laʻu avā e auai faatasi ma nei sui usufono? Maeu le fiafia na iai i le asiasi atu i le ofisa ulu o Molimau a Ieova i Brooklyn a o matou iai i le Iunaite Setete mo le tauaofiaga.

Tumau i Sauaga

I le 1962, na faasāina ai le galuega talaʻi a Molimau a Ieova i Potukali, ma na tutuli ese ai misionare ma a latou avā—e aofia ai Eric Britten, Domenick Piccone, ma Eric Beveridge. Mulimuli ane, sa lei faatagaina i matou e faia a matou sauniga i Maota o le Malo, o lea na faia ai faalilolilo a matou sauniga i fale o aiga; sa lē mafai foi ona toe faia ni tauaofiaga tetele i Potukali. O lea na avea ai o se tiute tauave mo aʻu le faia o fuafuaga mo ni auala o femalagaaiga mo o matou uso ma tuafāfine Kerisiano ina ia auai atu i na tauaofiaga i isi atunuu.

O le faia o fuafuaga mo le anoanoai o Molimau e faimalaga atu i isi atunuu sa lē faigofie. Peitai, sa aogā lelei taumafaiga, pe a manatu atu i aogā ofoofogia faaleagaga na maua e uso Potukali. Maeu se mea e atiina ae ai mo i latou i le auai i tauaofiaga na faia i Suisilani, Egelani, Italia, ma Falani! O na tauaofiaga na maua ai foi se avanoa mo i latou e aumaia ai lomiga i Potukali. I le faagasologa o na tausaga, na matou faia ai le anoanoai o talosaga ina ia lesitalaina i matou e avea o se faalapotopotoga faalelotu i Potukali, ae na teena lava nei talosaga uma.

Ina ua tutulieseina misionare i le amataga o le 1962, na amata ai ona faamalosia e leoleo nanā a latou taumafaiga ina ia taofia la matou galuega talaʻi. E toatele o matou uso ma tuafāfine na pueina ma tuuina atu i faamasinoga. O lipoti faamaumauina e uiga i nei mea na tutupu na lomiaina i lenei mekasini ma lona soa o le Ala Mai! *

Ia i latou na tuuina i le falepuipui ona o le talaʻiga, sa aofia ai se paeonia o lē na ou faailoa i ai le tala lelei o le Malo o le Atua. Talu ai na maua e leoleo loʻu tuatusi i ana mea totino, na samania mai ai aʻu ma suesueina.

Mulimuli ane, na asia ai e ni leoleo se toalua loʻu fale. Na la aveesea aʻu tusi mo suesuega faale-Tusi Paia faapea ma kopi e 13 o le Tusi Paia. Sa faaauau pea ona la faasoesa mai ia te au i le foi mai i taimi eseese e fitu ina ia suʻeina lo ma fale. I na taimi taitasi, e la te tuʻifesili ai i maʻua i le anoanoai o fesili.

E tele foi taimi na valaauina ai aʻu ina ia ou molimau e fai ma sui o uso Molimau i faamasinoga. E ui lava e lei lava saʻu aʻoaʻoga faaleolaga nei, ae na foai mai e Ieova ia te au le ‘atamai sa lē mafai ai e i latou uma na aufaatasi e faasagatau mai ona tetee pe finau mai.’ (Luka 21:15) I se tasi o taimi, na matuā maofa ai le faamasino i laʻu molimau o lea na fesili mai ai po o le ā le vasega na gata ai laʻu aʻoga. Na toē tagata uma sa iai i le potu faamasino ina ua ou fai atu e na o le vasega fa na oo i ai loʻu olaga.

A o faateleina sauaga, sa faapena foi ona faateleina le aofai o i latou na tali mai i le feau o le Malo. I lea, o nai Molimau toaitiiti e i lalo ifo o le 1,300 sa iai i Potukali i 1962, na tupu aʻe e sili atu i le 13,000 i le 1974! I lena taimi, ia Me 1967, na valaaulia ai aʻu e auauna o se ovasia femalagaai. I lenei galuega na ou asiasi atu ai i faapotopotoga o Molimau a Ieova ina ia faamalosia faaleagaga i latou.

Olioli i le Oa Aupito Silisili

Ia Tesema 1974, na faaeaina ai aʻu e auai i le lesitalaina lea na faamaonia ai faaletulafono le galuega a Molimau a Ieova i Potukali. I le tausaga na sosoo ai na avea ai i maʻua ma laʻu avā ma sui o le aiga Peteli o Molimau a Ieova i Estoril. Na tofia ai foi aʻu e auauna e avea o se sui o le Komiti o le Lālā i Potukali.

Maeu se olioli i le vaai atu i le olaola o le galuega talaʻi i Potukali ma i oganuu i lalo o le vaaiga a la matou lālā! E aofia ai i oganuu nei Angola, le atu Azores, Cape Verde, Madeira, São Tomé ma Príncipe. I le faagasologa o tausaga, ua avea o se mea e fiafia ai le vaai atu i misionare mai Potukali o aauina atu e auauna i nei atunuu, o loo faaalia ai le matuā fiafia i le feau o le Malo. Seʻi manatu i lo matou olioli i le taimi nei ina ua iai le sili atu i le 88,000 ē folafola le Malo i nei nofoaga, e aofia ai ma le sili atu i le 47,000 i Potukali! O i latou na auai i le Faamanatuga i nei atunuu i le 1998 na sili atu i le 245,000, pe a faatusatusa atu i le itiiti ifo i le 200 ina ua avea aʻu ma Molimau i le 1954.

E ma te ioeina ma le loto atoa ma Edminia upu a le faisalamo o i le Tusi Paia o lē na faapea mai “e sili ona lelei le aso e tasi i lotoa o le fale o Ieova i lo o le afe i se isi mea.” (Salamo 84:10, NW) Pe a ou toe mafaufau i tua i loʻu amataga faatauvaa ma faatusatusa atu na mea i le tamaoaiga faaleagaga lea ua ou olioli ai talu mai na taimi, ua oo ai ia te au se lagona e pei o le perofeta o Isaia: “Ieova e, o loʻu Atua lava oe; ou te faaneenee ia te oe; ou te vivii atu i lou suafa; auā ua e faia mea e ofo ai; . . . auā o oe e malosi ai le ua vaivai, e malosi ai le ua mativa.”—Isaia 25:1, 4.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 26 Tagai i le Awake! o Me 22, 1964, itulau 8-16, ma le Watchtower o Oketopa 1, 1966, itulau 581-592.

[Ata i le itulau 24]

Pito i luga: Le uso o Almeida i Lisbon o loo faasilasila atu le fuafuaga mo le aauina atu o sui usufono i le tauaofiaga i Niu Ioka i le 1958

Ogatotonu: O loo faasino le auala e faia ai le fono a auauna i le Fonotaga Faava-o-atunuu o le “Filemu i le Lalolagi” i Pale

Pito i lalo: O pasi sa togipau ua sauni mo le fonotaga itumalo i Falani

[Ata i le itulau 25]

Le faia o le tapuaiga i le taeao i le lālā i Potukali

[Ata i le itulau 25]

Le lālā i Potukali, na faapaiaina i le 1988

[Ata i le itulau 26]

I maʻua ma laʻu avā

[Ata i le itulau 26]

O lauga a le uso o Hugo Riemer na faalaeiauina ai i matou ina ua ia asiasi mai le Peteli i Brooklyn