Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Le Mealilo e Faatatau i le Soifuaga Ma‘i

Le Mealilo e Faatatau i le Soifuaga Ma‘i

Le Mealilo e Faatatau i le Soifuaga Maʻi

O LOO MAʻI SI TEINEITIITI O OWMADJI I LE MANAVA TATĀ. Ma ua popole ai lona tinā o Hawa i le faaitiitia o le vai i le tino o si ana tama; sa ia faalogo e faapea o le mafuaaga foi lea na maliu talu ai nei le pepe a sona tausoga i se nuu i tua. Ua manao le tinā o le tamā o Owmadji, le tinā o le toalua o Hawa, e ave Owmadji i se fomaʻi faataulaitu a lo latou aiga. Ua faapea atu o ia: “O se agaga leaga ua faapogaia le maʻi o le teine. Talu ai lou musu e avatu ia te ia se tapui e asoa e puipuia ai o ia, o lea la ua amata mai ai faafitauli!”

O LENEI tulaga e taatele i le tele o vaega o le lalolagi. E faitau selau miliona e talitonu e faapea, o agaga leaga o le mafuaaga lilo lea o faamaʻi. Pe moni ea lenei mea?

Le Amataina Mai o le Mealilo

Atonu o oe lava ia e te lē talitonu e faapogaia e agaga lē vaaia faamaʻi. O le mea moni, atonu e te tau mānatu pe aisea o le a manatu ai faapea se tasi, auā o lea ua faaalia e saienitisi e faapea, o le tele o faamaʻi e māfua mai i vairusi ma siama ninii. Ia manatua foi, sa lei iloa pea e tagata ni mea e uiga i nei siama ninii. Sa lei iloa seia oo i lona 17 o senituri, le taimi na faia ai e Antonie van Leeuwenhoek le faʻata e faalapopoa ai mea (microscope) lea ua mafai ona vaaia ai e tagata mea ninii. Ae ui i lea, sa na o suesuega lava a Louis Pasteur o lona 19 o senituri na amata ai ona malamalama le faasaienisi i le fesootaiga i le va o siama ninii ma faamaʻi.

Talu ai o le tele o le taimi i le talafaasolopito o le tagata e lei iloa ai le mafuaaga o faamaʻi, na tuputupu aʻe ai le tele o talitonuga faanuupo, e aofia ai ma le talitonuga e faapea, o maʻi uma lava e faapogaia e agaga leaga. Ua taʻua e le New Encyclopædia Britannica le tasi o auala na ono tupu aʻe ai lenei talitonuga. Ua faapea mai le tusi, sa taumafai taulasea anamua e togafitia le tagata maʻi i ituaiga eseese o aʻa o laau, lau, ma so o se mea lava na latou maua. I nisi taimi, sa aogā ai nei togafitiga. Ia ona faaopoopo atu lea e le taulasea i le togafitiga le tele o tu ma faiga faanuupo, ia sa avea ma mea na faalilo ai le togafitiga moni. O lea faiga, na faamautinoa ai e le taulasea o le a ō atu pea tagata ia te ia e fofō ai. O lenei auala, na oo ai ina natia i faiga faalilolilo le aogā o vailaau, ma na faalaeiauina ai tagata ina ia saili atu i le mana e sili atu na i lo tagata mo se fesoasoani.

Ma o loo faaauau pea ona faaaogaina nei fofō faaleaganuu i le tele o atunuu. E toatele ua faapea mai o faamaʻi ua māfua mai i agaga o tuaa ua maliliu. Ae ua faapea mai isi o le Atua ua pogai ai ona tatou mamaʻi, ma o maʻi o se faasalaga mai le Atua ona o a tatou agasala. E ui lava la ua iloa e tagata malamalama le pogai faalenatura o maʻi, ae atonu o loo matataʻu pea i latou i taaʻiga mai ni malosiaga e sili atu na i lo le tagata.

Ua faaaogā e faataulaitu ma taulasea lenei mataʻu e faataumaoia ai tagata. O le ā la e ao ona tatou talitonu i ai? Pe maua se fesoasoani pe a saili atu i agaga mo le tausiga o le soifua maloloina? O le ā o fai mai ai le Tusi Paia?