O Ieova o se Atua e Alofa Agalelei ia te Aʻu

UA FAAMATALAINA E JOHN ANDRONIKOS

O le tausaga lea e 1956. I le na o le iva aso talu ona ou faaipoipo, sa ou tu ai i luma o le faamasinoga apili i Komotiní, i Eleni i mātū. Sa ou faamoemoe ina ia sōloia le 12 masina o loʻu faasalaga lea na tuuina mai ona o le talaʻiina o le Malo o le Atua. O le faaiʻuga a le faamasinoga apili—e ono masina i le falepuipui—na faalēaogāina lena faamoemoe ma na avea lea mea ma amataga o se faasologa umi o tofotofoga. Ae peitaʻi, e ui i nei mea uma, sa faamaonia le avea o Ieova o se Atua e alofa agalelei ia te aʻu.

INA ua ou fanau ia Oketopa 1, 1931, sa nonofo loʻu aiga i le aai o Kaválla, o le aai anamua o Neapoli i Maketonia lea na asiasi atu i ai le aposetolo o Paulo i le taimi o lana malaga faamisionare lona lua. Na avea Tinā ma se tasi o Molimau a Ieova ina ua lima oʻu tausaga, ma e ui na matuā lē lelei lava lana faitau tusi, ae sa ia faia le mea e sili na ia mafaia e totō ai i loʻu loto le alofa i le Atua ma le mataʻu ia te ia. O loʻu tamā, o se tagata sa matuā maumauaʻi i ona talitonuga, o se tagata sa pipii mau ma le loto maaʻa i uputuu a le lotu Orthodox a Eleni. Na matuā leai lava se fiafia i le upu moni o le Tusi Paia ma tetee i loʻu tinā, e masani lava ona iʻu i lona faia o faiga sauā.

I lea, na ou ola aʻe ai i se aiga e fevaevaeaʻi, e fasi ai e Tamā ma faileagaina Tinā ma oo lava ina lafoaʻia i matou. A o oʻu laitiiti lava, na ave ai aʻu ma loʻu tuafafine laitiiti e Tinā i sauniga faa-Kerisiano. Ae peitaʻi, ina ua 15 oʻu tausaga, o tuʻinanauga o talavou ma le agaga fia tutoʻatasi na faaliliueseina ai aʻu mai Molimau a Ieova. Ae ui i lea, sa taumafai malosi lava loʻu tinā faamaoni, ma sa tele ona loimata na maligi i ana taumafaiga e fesoasoani ia te aʻu.

Ona o le mativa ma le olaga leaga lea na ou ola ai, sa oo ai ina ou maʻi tigaina ma faataotolia ai mo le sili atu i le tolu masina. I lena taimi, o se uso e matuā loto maulalo lava o lē na fesoasoani i loʻu tinā e aʻoaʻo le upu moni, na ia mātauina loʻu alofa faamaoni mo le Atua. Sa ia lagona e faapea, e mafai ona fesoasoani mai ia te aʻu ina ia ou toe malosi faaleagaga. Na faapea atu isi tagata ia te ia: “E maʻimau lou taimi e taumafai ai e fesoasoani ia Ioane; e lē tāitai lava ona toe fiafia i mea faaleagaga.” Ae peitaʻi, o le onosaʻi o lenei uso ma lona finafinau e fesoasoani ia te aʻu, na fua mai. Ia Aokuso 15, 1952, ina ua 21 oʻu tausaga, na faailogaina ai loʻu tuuina atu ia Ieova i le papatisoga i le vai.

 Faatoʻā Uma Ona Faaipoipo ae Tuu i le Falepuipui

I le tolu tausaga mulimuli ane na ma masani ai ma Mareta, o se tuafafine e naunau i mea faaleagaga ma e iai ni ona uiga mataʻina, ma e leʻi pine lava ae ma faamau loa. I se tasi aso, na ou matuā maofa lava ina ua fai mai Mareta ia te aʻu: “O le aso lenei ua ou fuafua ai ou te alu ou te talaʻi mai lea fale i lea fale. E te fia sau ta te ō?” E oo mai i lena taimi, ou te leʻi auai lava i lenei vala o le galuega, sa tele lava ina ou talaʻi lē fuafuaina. I lena taimi sa faasāina ai le galuega talaʻi i Eleni, ma sa faia faalilolilo ai la matou galuega talaʻi. Sa tele taimi na puʻeina ai faapagota, faamasinoina, ma faasalaina mamafa i le falepuipui ona o lena mea. Ae sa lē mafai ona ou fai atu e leai, i laʻu uō o lē ua uma ona ma faamau!

Na avea Mareta ma aʻu avā i le 1956. Ma i le taimi lea, e faatoʻā iva aso talu ona ma faaipoipo, na faasalaina ai aʻu i le ono masina i le falepuipui mai lena faamasinoga apili i Komotiní. O lenei mea na ou toe manatua ai se fesili na ou fesili atu ai i se tuafafine Kerisiano i se taimi muamua atu, o se uō a loʻu tinā: “E mafai faapefea ona ou faailoa atu o aʻu o se Molimau faamaoni a Ieova? E leʻi iai lava se avanoa na ou maua e faamaonia atu ai loʻu faatuatua.” Ina ua sau lenei tuafafine e asi mai aʻu i le falepuipui, sa ia faamanatu mai ia te aʻu e uiga i lena fesili ma faapea mai: “O le taimi la lenei e mafai ai ona e faailoa atu ia Ieova po o le ā le tele o lou alofa ia te ia. O lou tofiga lena.”

Ina ua ou iloa e faapea sa taumafai laʻu loia e suʻe ni tupe e tatala ai aʻu mai le falepuipui, sa ou fai atu ia te ia, e sili ia te aʻu le tuli uma o loʻu faasalaga. Ina ua faaiʻuina loʻu faasalaga e ono masina, maʻeu loʻu fiafia ina ua ou vaai atu i ni pagota se toʻalua sa matou falepuipui faatasi ua talia le upu moni! I le faagasologa o tausaga mulimuli ane, na aofia ai aʻu i le tele o faamasinoga i fale faamasino ona o le tala lelei.

Faaiʻuga e Leʻi Tāitai Ona Ma Faanoanoa Ai

I le 1959, i le lua tausaga talu ona tatalaina o aʻu, sa avea ai aʻu ma auauna o le faapotopotoga, po o le ovasia taʻimua, ma sa valaaulia aʻu ou te auai i le Aʻoga o le Faiva o le Malo, o se aʻoga e toleni ai toeaina o le faapotopotoga. I le taimi lava e tasi, sa ofo mai ai ia te aʻu se galuega tumau i le falemaʻi a le mālō, o se galuega o le a faamautūina ai aʻu ma loʻu aiga i le tulaga tau tupe i le olaga atoa. O le ā e tatau ona ou filifilia? Ua uma ona ou galue mo se taimi lē tumau e tolu masina i le falemaʻi, ma sa matuā faamalieina le faatonu o le falemaʻi i laʻu galuega, ae ina ua taunuu mai le valaaulia ou te auai i le aʻoga, sa lē mafai ona faatagaina aʻu e le faatonu o le falemaʻi e ave e oo lava i ni aso mālōlō e aunoa ma se totogi. Ina ua uma ona ou mafaufau lelei faatasi ma le tatalo i lenei mataupu faigatā, na ou filifili ai e faamuamua manaʻoga o le Malo ma teena ai le ofo mai le galuega.—Mataio 6:33.

I le taimi lava foʻi lena, na ō mai ai le ovasia itumalo ma le ovasia matagaluega e asia la matou faapotopotoga. Sa tatau ona faia faalilolilo a matou sauniga i fale o aiga ona o le tetee tele o failotu a le lotu Orthodox i Eleni ma taʻitaʻi o le mālō. Ina ua uma se tasi o sauniga, na sau ai le ovasia itumalo ma fesili mai ia te aʻu pe sa ou manatunatu e ulu atu i le auaunaga faataimi atoa. Sa pāʻia loʻu loto i lana fautuaga talu ai sa avea lenei mea ma oʻu faanaunauga talu mai lava ona ou papatiso. Sa ou tali atu: “Ou te matuā manaʻo lava i ai.” Ae peitaʻi, ua iai foʻi se isi tiute tauave faaopoopo, o le tausia lea o se afafine. Na faapea mai le uso ia te aʻu: “Ia faatuatua ia Ieova, ma o le a  fesoasoani o ia ia te oe e faataunuuina au fuafuaga.” I lea, e aunoa ma le tuulafoaʻia o o ma tiute tauave faaleaiga, sa mafai ai e i maʻua ma laʻu avā ona fetuunaʻi o ma tulaga, ma ia Tesema 1960, na amata ai ona ou auauna i Maketonia i sasaʻe e avea o se paeonia faapito—o aʻu o se tasi mai le na o le toʻalima o paeonia faapito i le atunuu.

Ina ua uma ona ou galue o se paeonia faapito mo le tasi le tausaga, na valaaulia ai aʻu e le ofisa o le lālā i Atenai ou te auauna o se ovasia femalagaaʻi. Ina ua ou foʻi mai i lo matou aiga mai le toleniga e tasi le masina i lenei ituaiga o auaunaga, ma a o faamatala atu ia Mareta laʻu tala i mea na tutupu, na asiasi mai ai ia te aʻu le faatonu o se kamupani eli minerale tele ma valaaulia aʻu e avea ma pule o le matagaluega e faamamāina minerale, ma ofoina mai ia te aʻu se konekarate e lelei le totogi mo le lima tausaga, o se fale manaia, ma se taavale. Na ia tuu mai ia te aʻu aso e lua e fai atu ai saʻu tali. Ma le leai foʻi o se faaletonu, sa ou tatalo atu ia Ieova: “O aʻu lenei, ina auina atu aʻu.” (Isaia 6:8) Sa malie atoatoa i ai laʻu avā. I le faatuatua atu i le Atua, na ma amata ai loa i le galuega femalagaaʻi, ma i le alofa agalelei o Ieova, e na te leʻi tuulafoaʻiina lava i maʻua.

Auaunaga i le Taimi o se Faafitauli Tugā

E ui lava sa iai faafitauli tau tamaoaiga, ae sa ma agaʻi pea i luma ma na saunia e Ieova mea na ma manaʻomia. I le amataga lava, sa masani ona ou asiasi atu i faapotopotoga i se tamaʻi uilaafi, e oo atu i le 300 maila (500 kilomita) le mamao. E tele taimi na ou oo ai i ni tulaga faigatā, ma sa iai foʻi ni nai faalavelave faafuaseʻi. I loʻu foʻi atu i le aiga mai le asia o se faapotopotoga i se tasi taimi o le tau mālūlū, sa ou sopoia ai se vaitafe sa tafe malosi, ae pē loa le uilaafi, ma sa susū uma ai loʻu ofuvae e oo i oʻu tulivae. Ona sosoo ai lea ma le pā o le paʻu o le uilaafi. Na fesoasoani mai ia te aʻu se tagata na ui ane sa iai sana pamu paʻu, ma i lea na mafai ai ona ou taunuu i le nuu aupito lata ane ma o iinā na faalelei ai le paʻu. Na faatoʻā ou taunuu i le fale i le tā o le tolu i le vaveao o le isi aso, ae ua ou matuā maalili lava ma vāivai.

I se tasi aso, a o oʻu alu atu mai le tasi faapotopotoga i le isi faapotopotoga, na sesee ai le uilaafi ma paʻū i loʻu tuli. Sa iʻu ina masae ai loʻu ofuvae  ma ua lilofia i le toto. E leai se isi oʻu ofuvae, o lea, i lena afiafi na ou ofuina ai le ofuvae o le isi uso ina ia faia laʻu lauga ae sa matuā ʻoʻo tele mo aʻu. Ma sa leai lava se mea faigatā na mafai ona faavāivaia ai loʻu naunau e auauna ia Ieova ma uso pele.

I se isi faalavelave faafuaseʻi, na ou matuā manuʻa leaga ai lava, na gau ai loʻu lima ma leaga ai oʻu nifo talāluma. O le taimi lena na asiasi mai ai ia te aʻu loʻu tuafafine e lē o se Molimau, e nofo i le Iunaite Setete. Maʻeu se mapusaga na oo mai ina ua fesoasoani mai o ia ia te aʻu e faatau se taavale! Ina ua faalogo uso i le lālā i Atenai e uiga i le faalavelave na tupu ia te aʻu, na latou auina mai ia te aʻu se tusi faalaeiʻau, faatasi ai ma isi mea, na latou faaaofia mai ai foʻi ma upu i le Roma 8:28, (LF ) lea o loo faapea mai se vaega: “E galue le Atua i mea uma lava mo le lelei faatasi ma i latou o e ua alolofa atu ia te ia.” Ua sāga faamaonia mai ai lava le moni o lenei faamautinoaga i loʻu olaga!

Se Mea Lelei na Faateʻia Ai

I le 1963, sa ma galulue ai ma se paeonia faapito i se nuu sa lē tali fiafia mai ai tagata. Sa ma filifili ma te galulue taʻitoʻatasi, o le tasi i le isi itu ma le isi i le isi itu o le auala. I se tasi fale, e na ona ou tuʻituʻi atu lava i le faitotoa ae tatala mai loa e se fafine ma toso faavave atu aʻu i totonu ma tapuni ma loka le faitotoa. Sa ou matuā lē mautonu lava, ma tau mānatu po o le ā le mea ua tupu. E leʻi umi lava se taimi mulimuli ane, ae valaau faanatinati atu o ia i le isi paeonia faapito e sau i totonu o le fale. Ona fai mai lea o le fafine ia i maʻua: “Aua le pisa! Aua foʻi e te lua gaoioi!” Ina ua mavae sina taimi, na matou faalogoina ai ni leo o tagata matuā feita i fafo. Na latou suʻeina i maʻua. Ma ina ua toʻafilemu mea uma, na faapea mai le fafine ia i maʻua: “Na ou faia lenei mea mo le puipuiga o oulua. Ou te faaaloalo ia te outou ona ou te talitonu o outou o Kerisiano moni.” Na ma faafetai tele atu lava ia te ia ma ō ese loa, ma na tuua ai le tele o lomiga ia te ia.

I le sefulufa tausaga mulimuli ane, a o oʻu auai i se tauaofiaga itumalo i Eleni, na sau ai se fafine ia te aʻu ma faapea mai: “Uso, o e manatua aʻu? O aʻu o le fafine lea na faalafiina oulua mai tagata tetee i le taimi na lua ō atu ai e molimau atu i lo matou nuu.” Na siitia atu o ia i Siamani, suʻesuʻe ai le Tusi Paia, ma auaufaatasi ma tagata o Ieova. Nei la, ua iai lona aiga atoa i le upu moni.

O le mea moni, i le gasologa o nei tausaga uma lava, na faamanuiaina ai i maʻua i le tele o ‘tusi taʻuleleia.’ (2 Korinito 3:1) O le toʻatele o i latou o ē na ma maua le faaeaga e fesoasoani atu i ai e maua le poto e uiga i upu moni o le Tusi Paia, ua auauna nei o ni toeaina, auauna o le faiva, ma ni paeonia. Maʻeu le faafiafiaina ai i le vaai atu i le ʻau talaʻi toʻaitiiti i matagaluega na ou auauna ai i tuā i le amataga lava o le 1960 ma agaʻi mai ai, ua faateleina e sili atu i le 10,000 tagata tapuaʻi o Ieova! E avatu ai le viiga uma i lo tatou Atua o le alofa ma le agalelei, o lē ua ia faaaogāina i tatou i le auala ua ia finagalo i ai.

‘I Luga o le Moega Maʻi’

I le faagasologa o o ma tausaga i le galuega femalagaaʻi, na faamaonia ai le avea o Mareta ma paaga mataʻina o le loto fesoasoani, e ia te ia pea le olioli. Ae peitaʻi, ia Oketopa 1976, na oo ai ina maʻi tigaina o ia ma faia ai se taotoga tigā. Sa iʻu ai ina lē mafai ona savali o ia ma faaaogā ai se nofoa faataavalevale. O le a faapefea ona ma faafesagaʻia le tulaga faigatā o tupe faaalu ma faalogona mafatia? O le faalagolago atu ia Ieova na ma toe tofo ai foʻi i lona alofa ma le aao mafola. Ina ua ou alu ou te auauna i Maketonia, na nofo Mareta i le fale o se uso Molimau i Atenai mo le faia o ana faamalositino. E telefoni atu pea o ia ia te aʻu i upu faalaeiʻau: “O lea e tulaga lelei aʻu. Ae faaauau pea oe, ma a mafai loa ona ou toe gaoioi, ona ou aufaatasi atu lea ia te oe iinā i loʻu nofoa faataavalevale.” Ma o le mea tonu lava lena na ia faia. Na aauina mai e o  ma uso alolofa i Peteli ia i maʻua le tele o tusi faalaeiʻau. Sa faamanatu mai ai pea ia Mareta upu i le Salamo 41:3: “E lagolago ane Ieova ia te ia i le taotoga o lona maʻi; e te liua lona moega uma lava i lona maʻi.”

Ona o nei faafitauli matuiā o le soifua mālōlōina, i le 1986 na faia ai se filifiliga e faapea, e talafeagai mo aʻu ona auauna o se paeonia faapito i Kaválla, o iinā, ou te nofo latalata atu ai i le aiga o si a ma tama teine pele. Ia Mati i le tausaga ua mavae, na maliu ai si aʻu pele o Mareta, a o tumau faamaoni e oo i le oti. Pe a fesili atu uso ia te ia i le taimi a o leʻi maliu: “O ā mai oe?” e masani lava ona ia tali atu: “Talu ai loʻu vavalalata atu ia Ieova, o lea o loo manuia ai lava aʻu!” Pe a ma sauniuni mo sauniga pe maua foʻi ni valaaulia faamalosiʻau e auauna i vaipanoa o loo tele ai le seleselega, e masani lava ona faapea mai Mareta: “Ioane, ta ō ta te auauna i le mea o loo manaʻomia tele ai le fesoasoani.” E leʻi tāitai ona faaitiitia lona agaga maelegā.

I ni nai tausaga ua mavae, sa ou fesagaʻi ai foʻi ma se faafitauli matuiā o le soifua mālōlōina. Ia Mati 1994, na iloa ai ua maua aʻu i se maʻi e lamatia ai le ola, o le faafitauli o le fatu, ma sa tatau ai ona faia se taotoga. Na ou toe lagona ai foʻi le aao alofa o Ieova o lagolago mai ia te aʻu i lea taimi faigatā. E lē mafai ona galo ia te aʻu se tatalo na faia e se ovasia matagaluega i tafatafa o loʻu moega ina ua ou teʻa mai le potu mo gasegase tigaina, faapea foʻi ma le faamanatuina o le Faamanatuga lea na ou faia iinā i loʻu potu i le falemaʻi faatasi ma isi tagata mamaʻi e toʻafā o ē na faaalia le naunau fiafia i le upu moni.

Ua Avea Ieova ma o Ma Fesoasoani

Ua vave lava ona mavae atu le taimi, ma ua faasolo ina vāivai o ma tino, ae peitaʻi ua faafouina o ma agaga e ala i suʻesuʻega ma le auaunaga. (2 Korinito 4:16) O lea ua 39 nei tausaga talu le taimi na ou fai atu ai, “O aʻu lenei! Ina auina atu aʻu.” Ua avea o se olaga faamalieina, fiafia, ma tauia. Ioe, i nisi taimi ou te lagona ai e faapea, “a o aʻu nei, ua ou puapuagatia ma ou mativa,” ae e mafai ona ou faapea atu ma le mautinoa ia Ieova: “O oe lava loʻu fesoasoani ma loʻu faaola.” (Salamo 40:17) Ua avea moni lava o ia o se Atua e alofa ma agalelei mai ia te aʻu.

[Ata i le itulau 25]

I maʻua ma Mareta i le 1956

[Ata i le itulau 26]

Le uafu i Kaválla

[Ata i le itulau 26]

I maʻua ma Mareta i le 1997