Na Aʻoaʻo i Matou e o Matou Mātua ia Alolofa i le Atua

UA FAAMATALAINA E ELIZABETH TRACY

O ni tagata faaauupegaina, o ē na taʻitaʻiina atu se motu o tagata faatupu vevesi faasaga ia i matou i le taeao o lena aso, na latou fetoso faamalosi ese Tamā ma Tinā mai le taavale. Sa tuua ai na o aʻu, ma loʻu uso i le nofoa i tua o le taavale, ma sa ma tau mānatu pe faamata o le a mafai ona ma toe vāai i o ma mātua. O le ā le mea na māfua ai ona tupu o lenei mea e mataʻu ai e latalata i Selma, i Alapama, i Amerika i le 1941? Ma na faapefea i mea na aʻoaʻoina ai i maʻua e o ma mātua ona fesootaʻi atu ma lenei mea na tupu?

O LOʻU tamā o Dewey Fountain, na tausia aʻe e se tasi o tauaiga i se faatoʻaga i Texas ina ua maliliu ona mātua, a o pepe lava. Mulimuli ane, sa alu atu o ia ma galue i nofoaga e maua ai le suāuu. I le 1922, ina ua 23 ona tausaga, na faaipoipo ai o ia ia Winnie, o se teine talavou aulelei mai Texas, ma amata ona faia fuafuaga e faamautū ma tausia aʻe se aiga.

Sa fausia e Tamā se fale i le nofoaga o togālaau e fai ai laupapa i le itu i sasaʻe o Texas e latalata i se aai laitiiti o Garrison. Iinā na ia fai ai se faatoʻaga o ituaiga o laau eseese, e aofia ai le vavae ma le sana. Na ia tausia foʻi ituaiga eseese o manu e masani ona ola i faatoʻaga. A o faagasolo le taimi, na matou fananau ai—o Dewey laitiiti, na fanau ia Me 1924, o Edwena ia Tesema 1925, ma ia Iuni 1929, na ou fanau ai.

Aʻoaʻoina Upu Moni o le Tusi Paia

Sa manatu Tinā ma Tamā ua la malamalama i le Tusi Paia, talu ai ona sa la auai atu i le Ekalesia a Keriso. Ae i le 1932, na tuu ai e G. W. Cook ia Monroe Fountain le uso o Tamā ia tusi o le Deliverance ma le Government, na lomia e le Sosaiete o le Olo Matamata. I le naunau e fia tufa atu i oʻu mātua mea na ia aʻoaʻoina, sa masani ai lava ona sau Monroe i lo matou fale i le taimi o le taumafataga o le taeao, ma faitau se mataupu mai Le Olomatamata, ma na “teʻi” ai lava ua galo le mekasini i lo matou fale. Mulimuli ane, sa faitau ai e Tinā ma Tamā le mekasini.

I le taeao o le tasi Aso Sa, na valaaulia ai e le uso o loʻu tamā o Monroe ia Tamā i se fale o se tasi o tuaoi mo se suʻesuʻega faale-Tusi Paia. Na ia faamautinoa atu ia te ia e faapea, o le a mafai e le Susuga ia Cook ona taliina ana fesili uma lava mai le Tusi Paia. Ina ua foʻi mai Tamā mai le suʻesuʻega, sa ia faailoa mai ma le fiafia i le aiga e faapea: “Ua taliina aʻu fesili uma, ma na maua mai ai foʻi ma le tele o isi faamatalaga faaopoopo! Sa ou manatu ua ou iloa uma na mea, ae ina ua amata ona faamatala mai e Cook e uiga i seoli, le solu, le fuafuaga a le Atua e faatatau i le lalolagi, ma le auala o le a faaliliuina ai e le Malo o le Atua, sa amata ona ou lagona e faapea, ou te matuā lē iloa lava se mea e uiga i le Tusi Paia!”

 Sa avea lo matou fale ma nofoaga autū o faatasitasiga faitele. Sa ō mai aiga ma uō e asiasi mai ma faia ni lole, ma sana suamalie e faalapotopoto, ma pepese ae tā e Tinā le piano. Sa faasolosolo mālie lava ona avea nei faatasiga ma auala e talanoaina ai mataupu faale-Tusi Paia. E ui lava sa leʻi malamalama i ai i matou le fanau i mea uma na talanoaina, ae sa matuā iloatino lava le malosi o le alofa o o matou mātua i le Atua ma le Tusi Paia, o lea, na tuputupu aʻe ai foʻi ia i matou le fanau se alofa mo le Atua ma lana Afioga.

Sa faaavanoa foʻi e isi aiga o latou fale mo le faia ai o talanoaga faale-Tusi Paia i vaiaso taʻitasi, ia sa masani ona faaautū i se mataupu i le mekasini fou o Le Olomatamata. Ina ua oo i le taimi e talimālō ai aiga i aai tuaoi o Appleby ma Nacogdoches i le faia o sauniga, sa matou feomaʻi lava i la matou taavale, le ituaiga o le Model A Ford ma faimalaga atu iinā, e tusa lava pe timu pe laofie.

Gaoioi e Tusa ma Mea na La Aʻoaʻoina

E leʻi umi lava se taimi ae iloa e o matou mātua le manaʻomia ona fai o se gaoioiga. O le alofa i le Atua sa manaʻomia ai ona tufa atu i isi mea na aʻoaʻoina. (Galuega 20:35) Ae o lenei laasaga, o le alu atu i le lautele ma faalauiloa atu le faatuatua o se tasi, sa avea o se luʻi, ae maise lava, o uiga masani o o matou mātua o ni tagata e matamumuli ma loto maulalo. Ae peitaʻi, o lo la alofa mo le Atua na uunaʻia ai i laʻua, ma na iʻu ina fesoasoani ai lenei mea ia i laʻua i le aʻoaʻoina o i matou ina ia tuu atoatoa atu le faatuatua ia Ieova. Na faamatala mai e Tamā e faapea: “Ua faia e Ieova ni tagata talaʻi mai tagata faifaatoʻaga!” I le 1933, na faailogaina ai e Tinā ma Tamā lo la tuuina atu ia Ieova e ala i le papatisoina i se tamaʻi vai e latalata i Henderson, i Texas.

I le amataga lava o le 1935, na tusi atu ai Tamā i le Sosaiete o le Olo Matamata ma fai atu i ai ni fesili se tele e faatatau i le faamoemoe faa-Kerisiano o le ola e faavavau. (Ioane 14:2; 2 Timoteo 2:11, 12; Faaaliga 14:1, 3; 20:6) O lea, na ia maua mai ai se tali tuusaʻo mai ia Joseph F. Rutherford, le peresitene o le Sosaiete i lena taimi. Na i lo o le taliina o ana fesili, na valaaulia ai e le uso o Rutherford ia Tamā ina ia auai i le tauaofiaga a Molimau a Ieova lea na faia i Washington, D.C., ia Me.

Sa manatu Tamā e faapea: ‘E lē mafai! O i matou o ni faifaatoʻaga, e 65 eka (26 hekatea) o lo matou fanua ua totō uma i fuālaau faisua. E tatau ona seleseleina uma ma ave i le maketi i lena taimi.’ Ae peitaʻi, e leʻi pine lava mulimuli ane, na oo mai se lōlōga ma tafiesea ai uma nei mea na fai ma ana faamolemolega—o laau ʻaina, o pa, ma auala laupapa. O lea, na matou aufaatasi atu ai ma isi Molimau i se pasi a tamaiti aʻoga na tautala ma matou ō atu ai i le mamao e tusa ma le 1,000 maila (1,600 kilomita) i le itu i mātū i sasaʻe i le tauaofiaga.

I le tauaofiaga, na matuā faafiafiaina ai Tinā ma Tamā e faalogologo i le faamatalaina manino mai o le faailoaga o le “motu o tagata e toʻatele” o ē o le a faasaoina atu mai le “puapuaga tele.” (Faaaliga 7:9, 14) Mo le vaega na totoe o o la olaga, o le faamoemoe i le ola e faavavau i le lalolagi parataiso sa uunaʻia ai Tinā ma Tamā, ma na la faalaeiʻauina foʻi i matou le fanau ina ia “fetagofi atu i le ola moni,” lea sa avea foʻi ia i matou o le ola e faavavau i le lalolagi lea ua ofoina mai e Ieova. (1 Timoteo 6:19; Salamo 37:29; Faaaliga 21:3, 4) E ui lava sa na o le lima oʻu tausaga, ae sa ou olioli moni lava i le faatasi ai ma loʻu aiga i lenei tauaofiaga fiafia.

Ina ua matou foʻi atu mai le tauaofiaga, na toe totō ai e lo matou aiga ia laau ʻaina, ma i se taimi mulimuli ane na maua ai e le aiga se seleselega e sili ona tele i se tulaga sa leʻi faapea ona iai muamua. Sa fesoasoani lenei mea e faamautinoa atu ai ia Tinā ma Tamā e faapea, o le tuu atoatoa atu o le faatuatua ia Ieova o le a lē mafai ona lē tauia. Sa la faia se ituaiga o galuega talaʻi faapitoa lea na la taufai malilie uma i ai e faaalu le 52 itula i le masina i le faiva. Ma ina ua sosoo mai ma le vaitau e totō ai laau, na la faatau atu ai le fale, faatoʻaga ma mea uma! Sa maua e Tamā se taavale toso e 20 i le 8 futu (6 i le 2.4 mita) le lapoʻa, na fausia faaagaga e nonofo ai i matou e toʻalima, ma na ia faatau mai foʻi se taavale fou lava o le ituaiga o le Ford e lua faitotoʻa, ina ia tosoina le taavale toso. Na faia foʻi faapena e Monroe, le uso o loʻu tamā, ma na siitia foʻi o ia ma lona aiga e nonofo i se taavale toso.

Aʻoaʻoina i Matou i le Upu Moni

Ia Oketopa 1936, na amata ai ona paeonia Tamā ma Tinā, e pei ona taʻua ai le faiva faataimi atoa. Na amata ai e lo matou aiga atoa ona talaʻi atu i nuu i le itu i sasaʻe o Texas lea sa seāseā ona galueaʻiina i le feʻau o le Malo. Na toetoe lava atoa le  tausaga o matou ō atu ai mai lea nuu i lea nuu, ae e sili i mea uma, na matou matuā olioli moni lava i lenei ituaiga o olaga. Sa aʻoaʻoina i matou e Tinā ma Tamā e ala i a la upu ma faaaʻoaʻoga ina ia faapei o uluaʻi Kerisiano o ē na tuutōina atu i latou lava i le faaooina atu o upu moni o le Tusi Paia i isi.

Sa viiviia faapitoa lava e i matou le fanau lo matou tinā ona o faataulagaina na ia faia e ala i le tuua o lona aiga. E ui i lea, ae e na o le tasi lava le mea e leʻi mafai ona teʻa ese ma ia, o lana laau suʻisuʻi. Sa avea foʻi o se faaiʻuga lelei mo ia. I lona tomai e suʻisuʻi, sa ia faia lelei ai pea o matou lavalava. I tauaofiaga taʻitasi, sa maua ai pea o matou ofu fou mananaia.

Ou te manatua lelei lava le taimi na ō mai ai i lo matou nofoaga ia Herman G. Henschel ma lona aiga i se loli a le Sosaiete o le Olo Matamata sa iai mea faaleotele leo. Sa latou faatū le loli i se vaipanoa e matuā toʻatele tagata e iai, ma tā ai se lipine puupuu na puʻe ai se lauga, ona asiasi totino atu lea i tagata ina ia faia ai ni talanoaga atili. Sa fiafia lava Dewey laitiiti i le faatasi mai o le atalii o Herman, o Milton, o lē sa sefululima ona tausaga i lena taimi. I le taimi nei, ua avea ai Milton ma peresitene o le Sosaiete o le Olo Matamata.

I le taimi o le tauaofiaga i Columbus, Ohio, i le 1937, na papatisoina ai Edwena, ma sa ofo atu ai ia Tinā ma Tamā le faaeaga e auauna ai o ni paeonia faapito. I lena taimi, sa manaʻomia ona faaalu pe a itiiti mai o le 200 itula i le masina i lenei galuega talaʻi. Pe a ou toe tepa i tua, ua ou iloa ai le tele ua fesoasoani mai ai ia te aʻu le faaaʻoaʻoga lelei a Tinā i le avatuina o le lagolagosua i tofiga faa-Kerisiano o laʻu tane.

Ina ua faia e Tamā se suʻesuʻega faale-Tusi Paia ma se aiga, sa ia alu ma ave i matou le fanau ina ia avatu ai se faaaʻoaʻoga lelei mo a latou fanau. Sa ia tuu mai ia i matou e suʻe ma faitau mau o le Tusi Paia ma tali nisi o fesili faavae. O le iʻuga, o le toʻatele o na talavou na matou suʻesuʻe o loo auauna ma le faamaoni ia Ieova e oo mai lava i aso nei. Ioe, sa faataatia ai foʻi se faavae mausalī mo i matou ina ia faaauau pea ona alolofa i le Atua.

A o agaʻi ina matua Dewey laitiiti, sa ia iloa le faigatā ona ola faatasi ma ona tuafafine laiti e toʻalua i se olaga pūmoomoo. O lea, i le 1940 na ia filifili ai e tuua le aiga ma faia le faiva paeonia faatasi ma se isi Molimau. Mulimuli ane, na ia faaipoipo atu ai ia Audrey Barron. I lea, sa aʻoaʻo ai foʻi e Audrey le tele o mea mai o matou mātua, ma sa oo ina alofa faapelepele foʻi o ia ia Tinā ma Tamā. Ina ua falepuipui ia Dewey laitiiti i le 1944 ona o lona solitū faa-Kerisiano, na sau ai Audrey ma matou nonofo i la matou taavale pūmoomoo mo sina taimi.

 I le tauaofiaga tele i St. Louis, i Missouri i le 1941, na lauga saʻo mai ai lava le uso o Rutherford i tamaiti e taʻi 5 e oo i le 18 tausaga, o ē na faanonofo i se vaega faapitoa i le pito i luma. Sa ma faalogo ai ma Edwena i lona siʻufofoga mālū, ma le manino; sa pei lava o ia o se tamā alofa a o faatonuina lana lava fanau i le aiga. Sa ia faalaeiʻau atu i mātua e faapea: “I le aso nei, ua faapotopoto faatasi ai e Iesu Keriso i ona luma ona tagata o le feagaiga, ma i se auala e sili ona malosi ua ia taʻu atu ai ia i latou ina ia aʻoaʻo a latou fanau i le ala o le amiotonu.” Na ia faaopoopo mai e faapea: “Ia taofi i latou i le aiga ma aʻoaʻo i latou i le upu moni!” E fiafia lava, ona sa faia faapena e o matou mātua!

I lena tauaofiaga, na matou mauaina ai le tamaʻi tusi fou, Jehovah’s Servants Defended, lea na autaluina ai faamasinoga ia na manumalo ai Molimau a Ieova, e aofia ai ma faamasinoga na faia i le Faamasinoga Maualuga o le Iunaite Setete. Na suʻesuʻeina e Tamā ma i matou le aiga lea tusi. Sa itiiti lava so matou iloa e faapea, sa sauniunia ai i matou mo le mea na tupu i ni nai vaiaso mulimuli ane i Selma, i Alapama.

Gaoioiga a Vaega Faatupu Vevesi i Selma

I le taeao na tupu ai lena mea mataʻutia, sa avatu ai e Tamā kopi o se tusi i le leoleo itumalo, le pulenuu, ma le taʻitaʻi leoleo i Selma na faamatala atu ai la matou aiā tatau faatagatānuu e faaauau ai la matou faiva i lalo o le puipuiga a le tulafono. Ae ui i lea, na latou faia se filifiliga ina ia tutuli ese faamalosi i matou mai le aai.

I le afiafi, na ō ane ai ni tamāloloa faaauupegaina se toʻalima i la matou taavale toso ma taofia faamalosi Tinā, loʻu uso, ma aʻu i totonu o le taavale. Na latou ō atu ma saveʻu mea uma i totonu o la matou taavale toso, ma vaavaai ai mo se mea e taufaaleaga i le malo. O Tamā sa i fafo ma na latou faatonuina o ia ina ia faamau le taavale toso i le taavale ma faalālā atu a latou fana i taimi uma. Ou te leʻi fefe ai i lena taimi. Sa foliga mai o se mea valea lea ona sa manatu nei tamāloloa o i matou o ni tagata faatupu faalavelave, o lea na ma toē ai ma loʻu uso. Ae peitaʻi, i le tepa mai a Tamā ia i maʻua, sa vave ai lava ona ma lagona le tulaga matuiā o le mataupu.

Ina ua matou sauni e ō, sa mananaʻo ia tamāloloa e ma te ō atu ma Edwena i la latou taavale. Sa maumauaʻi Tamā e tetee i lea tulaga. Sa ia folafola atu e faapea: “E lē mafai ona outou aveina oʻu afafine i la outou taavale, a o oʻu ola!” Ina ua uma ona faia ni talanoaga, na faatagaina ai lo matou aiga e malaga faatasi, ae mulimuli atu ai le taavale a tamāloloa faaauupegaina. Pe ā ma le 15 maila (25 kilomita) le mamao ese mai le aai, na tālo mai ai ia i matou ina ia tū la matou taavale i autafa o le auala ma ave ai loa Tinā ma Tamā. Sa feauauaʻi tamāloloa i le taumafai e faaōleōle i laʻua e faapea: “Ia lafoaʻi lena lotu. Toe foʻi atu i le faatoʻaga, ma tausi faalelei la lua fanau teine!” Sa taumafai Tamā e faamalamalama atu ia i latou ae leʻi mafai.

I le iʻuga, na faapea mai ai se tasi tamāloa: “Ō nei loa, ma afai e tou te toe ō mai i Dallas County, o le a matou fasiotia outou uma lava!”

Na maua le mapusaga ma toe faatasia i matou, na matou faimalaga mo ni nai itula ma tū ai la matou taavale ina ua po. Na matou tusia i lalo le numera o le laisene o la latou taavale. Na vave loa ona lipoti atu e Tamā mea uma i le Sosaiete o le Olo Matamata, ma i ni nai masina mulimuli ane, na maua ai nei tamāloloa ma puʻea faapagota i latou.

I le Aʻoga Faamisionare i Kiliata

I le 1946, na maua e Edwena se tusi valaaulia ina ia auai i le vasega lona 7 o le Aʻoga Faale-Tusi Paia a le Olomatamata o Kiliata i South Lansing, Niu Ioka. Na taʻua e Albert Schroeder, o se tasi o faiaʻoga, uiga lelei o Edwena i lē na la paeonia faatasi muamua, o Bill Elrod o lē sa auauna ai i Peteli i lena taimi, i Brooklyn, Niu  Ioka, le nofoaga mo aʻoaʻoga a Molimau a Ieova i le lalolagi. * Na feiloaʻi atu Edwena ia Bill, ma i le tusa ma le tausaga talu ona uma lona faauuga mai Kiliata, ona la faaipoipo ai lea. Mo le tele o tausaga, sa tumau ai i laʻua i le faiva faataimi atoa, e aofia ai ma le lima tausaga na la auauna faatasi ai i Peteli. Ona oo lea i le tasi aso i le 1959, na faasilasila atu ai e le uso o Schroeder i le vasega lona 34 o Kiliata e faapea, ua avea lana uo pele ma tamā o se masaga, o le tama ma le teine.

A o matou auauna ma oʻu mātua i Meridian, i Mississippi, i le faaiʻuiʻuga o le 1947, na maua ai e i matou e toʻatolu se valaaulia ina ia auai i le vasega lona 11 o Kiliata. Na faateʻia i matou auā e tusa ai ma āiāiga, sa ou matuā laitiiti lava, ma ua matutua tele foʻi Tinā ma Tamā. Ae peitaʻi na faia se avanoa faapitoa mo i matou ma na matou mauaina ai lena faaeaga sa matou manatu e leʻi agavaa i ai, e faaauilumaina ai le aʻoaʻoina i le Tusi Paia.

Auaunaga Faamisionare ma Oʻu Mātua

O lo matou tofiga faamisionare, o Kolomepia, i Amerika i Saute. Ae peitaʻi, e sili atu ma le tausaga talu ona uma lo matou faauuga, ma ia Tesema 1949, na matou taunuu ai i Bogotá i se aiga o misionare lea ua nonofo ai isi e toʻatolu. I le taimi muamua, na manatu ai Tamā e faapea, e sili atu ona faigofie pe a aʻoaʻo tagata i le gagana Peretania na i lo o lona aʻoaʻoina o le gagana Sepania! Ioe, sa iai faigatā, ae maʻeu ni faamanuiaga sili! Sa itiiti ifo i le selau Molimau sa iai i Kolomepia i le 1949, ae i le taimi nei, ua sili atu i le 100,000 o loo iai!

Ina ua uma ona auauna i Bogotá mo le lima tausaga, sa aauina atu Tinā ma Tamā i le aai o Cali. I lena vaitaimi, i le 1952, na ou faaipoipo ai ia Robert Tracy, o se aumea na ma galulue faamisionare i Kolomepia. * Sa ma nonofo ai i Kolomepia seʻia oo i le 1982, o le taimi lena na tofia atu ai i maʻua i Mekisikō, ma talu mai lava lena taimi, o loo ma auauna ai pea iinā. Mulimuli ane, i le 1968, na tatau ona toe foʻi atu ai oʻu mātua i le Iunaite Setete mo ni togafitiga faafomaʻi. Ina ua toe malolosi, na la faaauau ai pea e avea o ni paeonia faapito e latalata i Mobile, i Alapama.

Tausia o o Matou Mātua

A o mavae atu tausaga, sa agaʻi ina vāivai Tinā ma Tamā ma sa la manaʻomia se lagolagosua ma se tausiga. I la la talosaga, na tofia ai i laʻua e auauna i se nofoaga e latalata ia Edwena ma Bill i Atenai, i Alapama. Mulimuli ane na manatu ai lo ma tuagane o Dewey laitiiti e faapea, o se faiga atamai le nonofo felataʻi o le aiga i Karolaina i Saute. O lea na suia ai e Bill le nofoaga o lona aiga i Greenwood, faatasi ma Tinā ma Tamā. O lenei fetuunaʻiga alofa na mafai ai e i maʻua ma Robert ona faaauau pea i la ma auaunaga faamisionare i Kolomepia, ona sa ma iloa o loo lelei ona tausia oʻu mātua.

Ona oo lea i le 1985, na puapuagatia ai Tamā ina ua maua i le maʻi na pē ai lona itu na lē mafai ai ona tautala ma faataotolia ai. Sa matou faapotopoto faatasi mo le faia o se talanoaga faaleaiga e iloilo ai se auala e sili ona lelei e tausia ai o matou mātua. Na filifilia e faapea, o Audrey o le a gafa ma le tausiga o Tamā, a o maʻua ma Robert, e sili ona lelei pe a ma fesoasoani e ala i le auina mai o ni tusi i vaiaso taʻitasi e faamatala mai ai ni tala faalaeiʻau i mea na tutupu ma ia asiasi mai e lē aunoa i le mea e mafai ai.

O loo manatua lelei pea i loʻu mafaufau laʻu asiasiga mulimuli ia Tamā. Sa lē mafai ona ia tautala mai e pei ona masani ai, ae ina ua ma taʻu atu i ai o le a ma toe foʻi i Mekisikō, sa taumafai malosi lava o ia ma lona loto atoa e faaleo mai le upu lava e tasi, “Adios!” (Tofa). E ala i lenei upu, na ma iloa ai e faapea, i le loto o Tamā o loo ia lagolagoina la ma faaiʻuga ina ia faaauau pea i lo ma tofiga faamisionare. Na maliu o ia ia Iulai 1987, ma na maliu Tinā i le iva masina mulimuli ane ai.

I se tusi na ou maua mai i loʻu uso ua maliu lana tane, na auiliili lelei mai ai le talisapaia na lagona e i matou taʻitoʻatasi mo o matou mātua. “E matuā tāua ia te aʻu loʻu tofi tautele faa-Kerisiano ma e leʻi iai lava se taimi na oo ai ia te aʻu se lagona e faapea, e sili atu ona ou fiafia pe ana filifilia e o matou mātua se isi auala ese e tausia aʻe ai i matou. O la laʻua faaaʻoaʻoga o le faatuatua malosi, faataulagaina totino, ma le faalagolago atoatoa atu ia Ieova, na fesoasoani ia te aʻu e tumau ai i taimi o mafatiaga i loʻu olaga.” Na faaiʻu mai faapea Edwena: “Ou te faafetai ia Ieova mo mātua o ē e ala i upu ma faaaʻoaʻoga ua faailoa mai ai ia i tatou le fiafiaga e mafai ona tatou maua pe a faaautū o tatou olaga i le auaunaga i lo tatou Atua alofa, o Ieova.”

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 22, 23]

Le aiga o Fountain: (agavale i le taumatau) Dewey, Edwena, Winnie, Elizabeth, Dewey laitiiti; taumatau: O Elizabeth ma Dewey laitiiti i le pito i luma o le taavale e iai mea faaleotele leo a Henschel (1937); taumatau i lalo: O Elizabeth o loo faia le galuega o le asoaina o ni pepa lapopoa o loo faasilasila ai le feʻau o le malo a o 16 tausaga