Ua Matuā Manaʻomia ni Faamāfanafanaga!

“Faauta foi i loimata o e ua sauaina, ua leai foi se na te faamafanafanaina i latou; ua lima malosi foi e na saua ia te i latou; a ua leai se na te faamafanafanaina i latou.”—FAILAUGA 4:1.

PE O e sāʻilia ea ni faamāfanafanaga? Po o e moomoo ea i ni upu faamāfanafana seʻi tau tafiesea ai ao pogisa o le atuatuvale? Po o e naunau ea seʻi faaleleia le olaga ua faaleagaina i mafatiaga ogaoga ma ni tulaga lē fiafia ua e oo i ai?

Mai lea taimi i lea taimi, tatou te matuā manaʻomia uma ai ni faamāfanafanaga ma faalāʻeiʻauga. Ua māfua lenei ona o le anoanoaʻi o mea i le olaga e faapogaia ai le faanoanoa. Tatou te manaʻomia uma lava se puipuiga, se māfana mai, ma le feopoopotaʻi. O nisi o i tatou ua agaʻi ina matutua le soifua ma e lē o fiafia ai ona o lena tulaga. O isi ua matuā faanoanoa lava ona ua ese se tulaga ua oo i ai le soifuaga na i lo mea sa faamoemoe i ai. O loo iai foʻi isi ua matuā gatete lava i lipoti o loo maua mai nofoaga o loo faia ai suʻesuʻega i faamaʻi.

E lē gata i lena, e itiiti nisi o le a finau mai i le mea moni e faapea o mea tutupu i o tatou taimi ua faapogaia ai se manaʻoga tele mo faamāfanafanaga ma faamoemoega. I le senituri ua mavae, e silia i le selau miliona tagata sa maliliu ona o taua. * Toetoe lava o i latou uma na maliliu na tuʻua ni ʻāiga faavauvau—o tinā ma tamā, tuafāfine ma tuagane, o fafine ua oti a latou tane ma tamaiti mātuaoti—ua matuā manaʻomia lava se mapusaga. I aso nei, e silia ma le piliona tagata o loo ola i se tulaga matuā mativa lava. E tusa o le ʻafa o le faitau aofaʻi o le lalolagi latou te lē o maua togafitiga faafōmaʻi e masani ai atoa ma fuālaau manaʻomia. I alatetele o aai tetele ua faapolusioneina o loo nonofo ai le faitau miliona o tamaiti ua lafoaʻia, o le toʻatele o na tamaiti o loo faaaogāina fuālaau faasāina ma faia faiga faatalitane. E faitau miliona tagata o loo mafatia i tulaga sili ona leaga i togālauapi mo tagata sulufaʻi.

Peitaʻi, o fuainumera—e ui e faateʻia ai i tatou i na aofaʻiga tetele—e lē mafai ona faamatalaina ai tigā ma mafatiaga tōtino o loo oo i ai nisi i o latou olaga. Manatu mo se faataʻitaʻiga, ia Sulana, o se tamaʻitaʻi talavou mai Balkans o lē na fanau mai i se tulaga matuā mativa lava. * Fai mai  o ia: “Ina ia maua ni tupe, sa faatonu aʻu e oʻu mātua ou te alu ou te ʻaisi pe gaoi. Sa matuā leaga lava le tulaga i le ʻāiga, na iʻu ai lava ina ou aafia i faiga faamataifale. Na maua laʻu galuega i se faleʻaiga, ma na fai mai loʻu tinā o lē sa alu uma i ai le tupe o loʻu totogi, afai ae ou teʻa ma laʻu galuega, o le a pule i lona ola. O nei mea uma na iʻu ai ina ou ola o se talitane. Faatoʻā 13 lena o oʻu tausaga. Na iʻu ina ou maua i le maʻitaga ma sa ou faapaʻūina laʻu tama. E 15 ane oʻu tausaga, ua pei lava oʻu foliga o se fafine ua 30 ni tausaga.”

Na faamatala mai e Laimoni, o se tama talavou mai Latvia, ona manaʻoga mo ni faamāfanafanaga atoa ai ma lona manatua pea o mea leaga na tutupu, na aveesea ai lona fiafia. I le 29 o ona tausaga, na lavea ai o ia i se faalavelave tau taavale ma iʻu ina pē ai lona tino mai le sulugātiti agaʻi i lalo. Sa ia lagona ua matuā leai lava sona faamoemoe ma liliu atu loa i le ʻava mālosi. E lima tausaga mulimuli ane, ua matuā lē aogā lava—o se tagata ua pē le tino ma pulea e le ʻava mālosi, ma ua leai se isi mea o ia toe faamoemoe i ai i le lumanaʻi. O fea o le a ia maua mai ai ni faamāfanafanaga?

Ia pe manatu i le tulaga o Anela. E faatolu ona faia taʻotoga o le faiʻai o lana tane lea na iʻu ina muamua pē ai se vaega o lona tino. I le lima tausaga talu mai le taʻotoga mulimuli, sa aafia ai o ia i se faalavelave matuiā, na semanū e uma ai lona ola. Ina ua ulu atu lana avā i le potu mo faalavelave faafuaseʻi ma iloa atu lana tane o taoto mai ua ia lē iloa se mea ona o le ogaoga o se manuʻa i lona ulu, na ia iloa ai o le a oo mai se tulaga faigatā. E lē faigofie le tulaga o le a fesagaʻi nei ma ia ma lona ʻāiga i le lumanaʻi. O le a faapēfea nei ona ia maua le lagolagosua ma faalāʻeiʻauga?

O le mea na tupu ia Peti i se aso o le tau mālūlū i ni tausaga ua tuanaʻi sa foliga na amata lelei lava le aso e pei ona masani ai. Peitaʻi o le isi tolu aso na sosoo ai, na ia matuā lē manatua lava. Na taʻu atu e lana tane ia te ia faapea, sa matuā tigā tutui lava lona fatafata, ona iʻu ai lea ina matuā lē tātā lona fatu. Sa amata ona tātā faatopetope lona fatu ona toe tātā fetoʻitoʻi lea, seʻia oo ai loa ina matuā lē toe tātā lava. Sa nofo lana mānava. Fai mai Peti: “E tusa ai ma vaʻaiga faafōmaʻi, na ou oti moni lava.” E ui i lea na ola pea o ia. I le taimi umi lea na iai o ia i le falemaʻi, fai mai lana faamatalaga: “Sa ou fefe i le tele o suʻesuʻega sa fai, ae maise lava ina ua latou taumafai e faatopetope ma taofi le tātā o loʻu fatu, e pei ona sa faia muamua.” O le ā sa ono avatua ia te ia se mapusaga manaʻomia ma se toʻafilēmū i nei taimi faigatā?

Na maliu le tama tama e 19 tausaga a Siō ma Repeka i se faalavelave tau taavale. Fai mai le la faamatalaga: “Ma te leʻi feagai muamua lava ma se mea ua sili atu ona ma mafatia ai faapea. E ui lava i taimi ua teʻa, sa ma faanoanoa faatasi ma isi i ni a latou foʻi maliu, ae ma te leʻi lagona moni se mafatiaga sili o le loto e pei o lea ua ma oo nei i ai.” O le ā e ono faaleleia lena ituʻāiga o “mafatiaga sili o le loto”—le tigā tutui ona o le motusia i le oti o le lua mafutaga ma se tasi e pele ia te oe?

O i latou uma lava nei taʻitoʻatasi, ma le faitau miliona o isi, ua latou maua moni se puna sili o faamāfanafanaga ma mapusaga. Ina ia iloa le auala e maua ai foʻi e oe aogā mai lena puna, faamolemole seʻi faitau pea.

[Faamatalaga pito i lalo]

[Faamatalaga i Ata i le itulau 3]

UNITED NATIONS/PHOTO BY J. K. ISAAC

UN PHOTO 146150 BY O. MONSEN