O Aafiaga Tugā o Taua

NA TAʻUA e se tasi na avea muamua ma fitafita o lē na tau i le Taua Lona Lua a le Lalolagi e faapea: “E leai nisi e manumalo i taua. Na o ē toʻilalo.” E toʻatele o le a ioe faatasi ma ia. O le tau o taua e matuā mataʻutia; o ē manumalo faapea ma ē ua faatoʻilaloina na latou totogia se tau mataʻutia. E ui lava foʻi ina ua faamutaina se fetauaʻiga na faia i auupega, ae faitau miliona na faaauau pea ona mafatia i aafiaga matuitui o taua.

O ā na aafiaga tugā? E mafai e taua ona faatamaʻia se faitau aofaʻi o tagata, ae tuua ai se aofaʻiga tele o tamaiti mātuaoti ma fafine ua maliliu a latou tane. O le toʻatele e sao mai ai ua aafia i ni manuʻaga ogaoga i le tino, faatasi ai ma ni āuga leaga i o latou mafaufau. E faitau miliona e ono tuua i se tulaga mativa po o le ono faamalosia ona fesuluaʻi solo. Pe mafai ona tatou manatu i le ʻinoʻino ma le nutimomoia lea e faaumiumi ona aafia ai loto o i latou e sao mai na feteenaʻiga?

Aafiaga Tugā e Faatuputupulaʻia Pea

O aafiaga ua mauaa i loto o tagata ona o taua e faaauau pea ona aumaia ai le tigā e tusa lava po ua taofia taua, lē toe pāpā ni fana, ma ua tuumuli foʻi fitafita i o latou aiga. E ono teulotoina e augatupulaga o loo fai mai le lototigā o le tasi i le isi. Ona o lenei tulaga, o aafiaga la o le tasi taua e mafai ona avea ma māfuaaga o le isi taua o sosoo mai.

Mo se faaaʻoaʻoga, o le Feagaiga i Versailles, lea na sainia i le 1919 ina ia faaiʻuina aloaʻia le Taua Muamua a le Lalolagi, na oo ai ni tulaga i Siamani lea na manatu ai ona tagatanuu o ni faiga sauā ma le fia tauimasui. E tusa ai o le Encyclopædia Britannica, o aiāiga o le feagaiga “na māfua ai le feita o tagata Siamani ma na fesoasoani lena e uunaʻia ai i latou e taui atu.” I ni nai tausaga mulimuli ane, “o le feita i le feagaiga o le filemu na maua ai e Hitila se avanoa e amata gaoioi ai” ma o se tasi lena o pogai na taʻitaʻia atu ai i le Taua Lona Lua a le Lalolagi.

Na amata le Taua Lona Lua a le Lalolagi i Polani ma faasolo atu ina aafia ai ma le vaipanoa e taʻua o le Balkans. O manuʻaga na faaoo e isi ituaiga i isi ituaiga i lena itu o le lalolagi i le vaitaimi e amata mai i le 1940, na fesoasoani i le faapogaia o le taua i le Balkans i le vaitaimi e amata mai i le 1990. Na taʻua e le nusipepa a Siamani o le Die Zeit e faapea: “O le faataamilosaga aasa o le feitagaʻi ma le fia tauimasui o loo faatupulaʻia pea ma faalauteleina, seʻia oo mai lava i o tatou taimi.”

Afai e mafai ona nonofo ma le filemu tagata, e mautinoa o le a faapea loa ona foʻia aafiaga tugā o taua. E mafai faapefea ona faataunuuina lena fuafuaga? O le ā e mafai ona faia ina ia tafiesea ai le feitagaʻi ma le nutimomoia? O ai na te mafaia ona foʻia aafiaga tugā ona o taua?

 [Faamatalaga i Ata i le itulau 2]

FAAVAA: Fatmir Boshnjaku

[Faamatalaga i Ata i le itulau 3]

U.S. Coast Guard photo; UN PHOTO 158297/J. Isaac