Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Le Auala e Mafai Ona Tatou Atiina A‘e ai le Amio Lelei

Le Auala e Mafai Ona Tatou Atiina A‘e ai le Amio Lelei

Le Auala e Mafai Ona Tatou Atiina Aʻe ai le Amio Lelei

UA FAAMATALAINA e lomifefiloi faaonaponei le “amio lelei” e faapea o se “tulaga silisili ona lelei tau amio, agalelei.” O se “gaoioiga tonu ma mafaufauga tonu; o le agalelei o uiga faaletagata.” Ua faapea mai lē e tusia lomifefiloi o Marvin R. Vincent, o le uluaʻi uiga taualoa lava o le upu Eleni sa faaliliuina i le “amio lelei” sa faailoa mai ai “so o se tulaga aupito sili ona lelei.” E lē o se mea la e faateʻia ai i uiga e pei o le faautauta, lototele, pulea totino, faimea tonu, agaalofa, finafinau, faamaoni, lotomaulalo ma le alofa faamaoni ua viiviia o ni amioga lelei i nisi o taimi. Ua faamatalaina foʻi le amio lelei faapea o le “maumauaʻi mo tapulaa tonu.”

O tapulaa a ai e uiga i le tulaga silisili, agalelei ma le tonu e ao ona tatou maumauaʻi i ai? Na taʻua e le mekasini o le Newsweek e faapea: “E tusa ai ma le manatu taatele o le ʻaufaifilosofia tau amio, o masalosaloga ua tuuina mai e le Faamalamalamaina ua iʻu ai ina avea manatu uma e uiga i le saʻo ma le sesē ma mataupu totino e fiafia i ai le tagata lava ia, e tusa ma ona lava lagona ootia po o filifiliga e tusa ai ma agaifanua.” Ae pe e avea ea le mea e fiafia i ai le tagata ma auala talafeagai e filifili ai le saʻo ma le sesē? E leai. Ina ia tatou atiina aʻe le amio lelei, tatou te manaʻomia se tapulaa maufaatuatuaina o le lelei ma le leaga—se tapulaa e ono mafai ona faamasinoina ai se gaoioiga patino, uiga faaalia, po o se uiga faapea e saʻo pe sesē.

Le Puna Moni e Tasi o Tapulaa Tau Amio

E na o le tasi lava le Puna moni mo tapulaa i amioga—o Lē na Foafoaina le tagata, o Ieova le Atua. Ina ua faatoʻā uma lava ona foafoaina le uluaʻi tagata, o Atamu, na tuuina atu ai e Ieova le Atua lenei poloaʻiga i le tagata: “O laau uma o i le faatoaga e te ʻai ai. A o le laau e iloa ai le lelei ma le leaga, aua e te ʻai ai; auā o le aso e te ʻai ai e te oti ai lava.” (Kenese 2:16, 17) Na tuuina atu e Ieova le Atua i le laau lena igoa tutasi ina ia faailoa atu ai lana aiā atoatoa mo le filifilia o le mea e lelei ma le mea e leaga mo ana foafoaga. O lea na avea ai tapulaa a le Atua mo le lelei ma le leaga ma faavae mo le faamasinoina po o le fuafuaina o gaoioiga, vaaiga, ma uiga totino o se tasi. A aunoa ma tapulaa faapena o le a tatou lē mafai ona faaeseeseina ma le tonu le saʻo mai le sesē.

O le poloaʻiga e tusa ai o le laau e iloa ai le lelei ma le leaga na faataatia atu ai ia Atamu ma Eva se filifiliga—ia usitai pe ia lē usitai. Mo i laʻua, o le amio lelei o lona uiga ia usiusitai i lena poloaʻiga. Mulimuli ane, na faailoa mai ai e Ieova le mea e faafiafiaina ai o ia ma le mea e lē fiafia i ai o ia, ma sa faatonuina e ia le faamauina o lenei mea mo i tatou i le Tusi Paia. O le atiina aʻe la o le amio lelei, e aofia ai lo tatou faaōgatusa atu i tapulaa amiotonu a Ieova o loo faataatia mai i le Tusi Paia.

Ia Faamasani Atoatoa i Tapulaa a le Atua

Talu ai ua filifilia e Ieova le Atua ia tapulaa mo le lelei ma le leaga ma ua faailoaina atu i le Tusi Paia, pe e lē tatau ea la ona tatou faamasani atoatoa atu i ai? Na tusi le aposetolo o Paulo e faapea: “O tusi paia uma lava e mai le Agaga o le Atua ia, e aoga foi ia e aʻoaʻo ai, e aoai ai, e faatonu ai, e faapoto ai foi i le amiotonu, ina ia atoatoa ona lelei ai o le tagata o le Atua, ia saunia lava ia i galuega lelei uma lava.”—2 Timoteo 3:16, 17.

Mo se faaaʻoaʻoga, seʻi manatu i le lē femalamalamaaʻi na tofo i ai Kunihito, lea na taʻua i le mataupu ua mavae a o ia faaalia le agamalu e pei ona manatu i ai i lana agaifanua. O se vaaiga totoʻa mulimuli ane ai i tapulaa faale-Tusi Paia na fesoasoani ia te ia ina ia taulimaina mea i se auala paleni. O le mea moni o loo faalaeiauina e le Tusi Paia le faaalia o le agamalu, ma o loo fautua mai foʻi e uiga i le mautinoa naʻuā ma le faualuga. (Faataoto 11:2; Mika 6:8) E ui i lea, ina ua otootoina mai agavaa mo se “ovasia,” na tautala ai Paulo i le “aapa atu” mo lena faaeaga. (1 Timoteo 3:1, NW) O lenei “aapa atu” e ao ona faia e lē gata e aunoa ma le gugutu po o le faualuga ae ia aunoa foʻi ma le taʻufaatauvaaina ma le lē tatau o ia lava.

O le ā o loo fai mai ai le Tusi Paia e uiga i le tulaga silisili ona lelei tau amio i faiga pisinisi? O le faia o ni faiga lē talafeagai po o le faaaogāina o ni auala faatogafiti i faatulagaga a le malo ma tulafono o lafoga o se gaoioiga taatele lea i le lalolagi o faiga pisinisi i aso nei. Peitaʻi, e ui lava i mea o loo faia e isi, ae o tapulaa a le Tusi Paia ia ‘tatou amio lelei i mea uma lava.’ (Eperu 13:18) O lea la, tatou te atiina aʻe le amio lelei e ala i le faaalia o le faamaoni ma le faimea saʻo i pule o galuega, i tagata faigaluega, tagata fai faatau, ma faiga malo. (Teuteronome 25:13-16; Roma 13:1; Tito 2:9, 10) O le mea moni o le faamaoni e uunaʻia ai le faatuatuaina ma se talaaga lelei. O le tusitusia o ni maliega e faia e masani lava ona ʻalofia ai ni lē femalamalamaaʻi ma ni fenuminumiaʻi e ono tulaʻi mai ona o le “tausaga ma le mea e tupu ai.”—Failauga 9:11; Iakopo 4:13, 14.

O le mataupu e uiga i laʻei ma teuga o se tasi lea o vala e manaʻomia ona tatou atiina aʻe ai le amio lelei. O filifiliga i laʻei e eseese e tusa ai o aganuu, ma e ono malolosi taaʻiga ina ia faaōgatusa atu ma āʻega fou o loo iai. Ae aiseā e ao ai ona tatou faataʻitaʻi i āʻega fou uma e tulaʻi mai? Ua apoapoaʻi mai le Tusi Paia ia i tatou ina ia “aua foi tou te amio faatasi ma lenei lalolagi.” (Roma 12:2) Na i lo le fafau aʻe o ni tulafono, na tusi le aposetolo o Paulo e tusa ai o le faagaeeina o ia e faapea: “Ia faapea foi fafine, ia latou teuteu ia i latou i ofu e onomea, ma ia le teuanoai, a ia faamatuāfafine; aua neʻi teteu ma le lauulu fili, po o auro, po o penina, po o ofu tau tele, o le mea lea e tatau i fafine ua taʻua latou e i latou o e amio Atua.” (1 Timoteo 2:9, 10) O le tapulaa faavae lava foʻi lena e faatatau atu i alii ma tamaʻitaʻi. O le mea moni, e iai se avanoa mo ituaiga eseese o teuga ona o filifiliga a aganuu po o mea e fiafia i ai le tagata lava ia.

O loo faailoa mai foʻi e le Tusi Paia ia faiga lē mamā lea e matuā taʻusalaina e le Atua. I le 1 Korinito 6:9, 10 tatou te faitau ai i le lapataʻiga e faapea: “Tou te le iloa ea, o e amio leaga e le fai mo latou tofi le malo o le Atua? Aua neʻi faaseseina outou; o e faitaaga, ma e ifo i tupua, ma e mulilulua, ma e tauātane, ma e faasotoma, ma e gaoi, ma e matapeapea, ma e onā, ma e agatele, ma e fao mea, e le fai mo latou tofi le malo o le Atua.” Na fesoasoani lenei mau ia Maria, lea na taʻua muamua atu, ina ia iloa faapea e tusa ai ma tapulaa o tulaga silisili tau amio lea ua faataatia mai e Lē na Foafoaina Mea, e sesē a la gaoioiga sa faia ma Juan ma e tatau ona faamutaina pe afai na te fia maua le finagalo malie o le Atua. E manino mai, ina ia atiina aʻe le amio lelei, e moomia ona tatou faamasani atoatoa atu i tapulaa a Ieova.

Ia Aʻoaʻoina ma le Loto

O le amio lelei e lē o le tau ina ʻalofia le mea e leaga. E iai lona malosi tau amio. O le tagata e amio lelei e ia te ia le agalelei. Na faapea mai se tasi polofesa: “E manaʻomia ona aʻoaʻoina le amio lelei ma le loto faapena foʻi ma le mafaufau.” O le atiina aʻe la o le amio lelei, e sili atu mea e aofia ai na i lo le tau ina faamasani atoatoa i le Afioga a le Atua. E manaʻomia ai le manatunatu loloto i mea o loo tusia ai ina ia faatumulia ai o tatou loto i le faafetai mo Ieova ma uunaʻia ai i tatou e faatatauina mataupu silisili o le Tusi Paia i o tatou olaga.

Na alaga le faisalamo e faapea: “Ua tele lava loʻu naunau i lau tulafono; ou te mafaufau i ai i le aso atoa.” (Salamo 119:97) Na tusi le tupu o Tavita e faapea: “Ou te manatu i aso anamua; ou te manatunatu i mea uma na e [le Atua] faia; ou te mafaufau i galuega a ou aao.” (Salamo 143:5) E ao foʻi ia i tatou ona avea le manatunatu loloto faatasi ma le tatalo o se vaega tāua o lo tatou suʻesuʻeina o le Tusi Paia ma lomiga e faavae mai i le Tusi Paia.

O le mea moni, o le faaavanoa o se taimi mo suʻesuʻega filigā e aofia ai ma le manatunatu loloto e mafai ona avea o se luʻi. Ae o le saʻilia o le amio lelei e manaʻomia ai lo tatou faasao o le taimi mai le faia o isi galuega. (Efeso 5:15, 16) E faasaoina mai e Arona o lē ua 24 tausaga le matua lena taimi i aso taʻitasi e ala i le vave ona ala mo le 30 minute na i lo taimi e masani ai. Na ia faamatala mai e faapea: “I le amataga lava, sa na ona ou faitauina ai le Tusi Paia mo le ʻafa itula atoa. Ae leʻi umi lava ae ou iloaina loa le tāua o le manatunatu loloto. O lea i le taimi nei ua ou faaaluina ai le ʻafa o lena taimi e mafaufau ai i manatu na faatoʻā uma ona ou faitauina. Sa matuā tauia moni ai lava aʻu.” E mafai ona manatunatu loloto i isi taimi. I se pese ia Ieova, na pese ai Tavita: “Ou te mafaufau [“manatunatu loloto,” NW] ia te oe i leoleoga i itu po.” (Salamo 63:6) E lē gata i lea ua faamatala mai e le Tusi Paia e faapea: “Ua alu atu foi Isaako i le fanua i le afiafi e mafaufau [“manatunatu loloto,” NW] ai.”—Kenese 24:63.

E aogā tele le manatunatu loloto i le atiina aʻe o le amio lelei, auā e fesoasoani ia i tatou ina ia lagona e pei o Ieova ma ia avea lana silafaga o la tatou vaaiga. Mo se faaaʻoaʻoga, na iloa e Maria e faasāina e le Atua le faitaaga. Ae ina ia ‘ʻinoʻino i le leaga ae pipii i le lelei,’ sa moomia ai ona ia manatunatu loloto i mau autū o le Tusi Paia. (Roma 12:9) Na mafai ona fesoasoani ia te ia ina ia iloa le manaʻoga o le faia o ni suiga ina ua uma ona ia faitauina le Kolose 3:5, lea o loo timaʻi mai ina ia ‘fasiotia o tatou itu tino [e uiga lea i le] faitaaga, o le amio leaga, o le faamatāitu, o le tuʻinanau leaga, ma le matapeapea.’ Sa ao ia Maria ona fesili ifo ia te ia lava: ‘O le ā le ituaiga o naunau i faiga faaleituaiga e ao ona ou fasiotia? O le ā e ao ona ou ʻalofia lea e ono faagaeeina ai ni tuʻinanauga lē mamā? Pe e iai ni suiga e manaʻomia ona ou faia i le auala ou te feagai ai ma le isi ituaiga?’

O le manatunatu loloto e aofia ai le mafaufau i le iʻuga o se gaoioiga e fai. Na timaʻi atu Paulo i Kerisiano ina ia ʻaloese mai le faitaaga ma faaalia le pulea totino ina ia “aua neʻi sopo tapulaa se tasi, ma agaleaga i lona uso.” (1 Tesalonia 4:3-7) O fesili e lelei ona tomanatu i ai: ‘O ā ni aafiaga leaga o le a oo ia te aʻu lava, loʻu aiga, po o isi foʻi ona o le faia o lenei gaoioiga? O le a faapefea ona aafia ai aʻu faaleagaga, tau i faalogona, ma le faaletino? Na faapefea ona aafia ai isi o ē na latou solia tulafono a le Atua i taimi ua teʻa?’ O na iloiloga na faamalosia ai le loto o Maria, ma e mafai foʻi ona tupu ia i tatou.

Ia Aʻoaʻoina Mai Faaaʻoaʻoga

Pe mafai ona aʻoaʻoina le amio lelei i se potu aʻoga? O se tasi lenei o fesili na iso ai le ʻaufaimafaufauga mo le tele o tausaga. Na lolo atu le fai filosofia Eleni o Plato faapea e mafai. Ae i le isi itu, na manatu Aristotle faapea e maua le amio lelei e ala i le faataʻitaʻi. Ae na taaofaʻi e se tusitala le felafolafoaʻiga i lenei mataupu i le auala lenei: “Pe a aotele, o tapulaa tatau e tusa ai o le amio lelei e lē mafai ona teʻi lava ua aʻoaʻoina. E lē mafai foʻi ona aʻoaʻoina mai ni tusi aʻoga. O ni uiga lelei faaletagata e maua mai le ola aʻe i sosaiete o tagata . . . lea e faalaeiauina ma tauia ai le faaalia o le amio lelei.” Ae o fea tatou te maua ai tagata e amio lelei moni lava? E ui o loo faaofi mai e nisi vaega o tagata nisi o faaaʻoaʻoga o le amio lelei, lea o loo taʻua i a latou tala faafagogo ma tagata totoa, ae o loo iai i le Tusi Paia le anoanoaʻi o faaaʻoaʻoga moni.

O le faaaʻoaʻoga silisili ona matilatila o le amio lelei o Ieova. E gaoioi ma le amio lelei o ia i taimi uma ma na te faia le mea ua tonu ma lelei. E mafai ona tatou atiina aʻe le amio lelei e ala i le avea ma ē e “faaaʻoaʻo . . . i le Atua.” (Efeso 5:1) E faapea foʻi i le Alo o le Atua, o Iesu Keriso, ‘ua tuuina mai e ia le faaaʻoaʻo mo i tatou, ina ia tatou mulimuli atu i ona tulagāaao.’ (1 Peteru 2:21) E lē gata i lea, o loo iai i le Tusi Paia le tele o tala e uiga i tagata faamaoni, e pei o Aperaamo, Sara, Iosefa, Ruta, Iopu, ma Tanielu ma ana aumea Eperu e toʻatolu. Ae lē galo ai ia faaaʻoaʻoga o le amio lelei o loo iai i auauna a Ieova i aso nei.

E Mafai Ona Tatou Taulau Manuia

Pe mafai moni lava ona tatou taulau manuia i le faia o le mea silisili ona lelei i fofoga o le Atua? Ona o le tuufaasolo mai o le lē lelei atoatoa, i nisi o taimi e avea ai o se tauiviga aasa i totonu o i tatou le taua i le vā o le mafaufau ma le tino—i le vā o le manaʻo e faia le mea silisili ona lelei ma le mulimuli atu i o tatou tuʻinanauga agasala. (Roma 5:12; 7:13-23) Ae e mafai ona manumalo i lea taua e ala i le fesoasoani a le Atua. (Roma 7:24, 25) Ua saunia e Ieova lana Afioga ma lomiga e faavae mai i le Tusi Paia. E ala i le suʻesuʻeina ma le tinoū o le Tusi Paia ma le manatunatu loloto faatasi ma le tatalo i na manatu, e mafai ai ona tatou maua se loto e mamā. Mai lena lotomamā e puna mai ai manatunatuga, upu ma gaoioiga e silisili ona lelei. (Luka 6:45) E faavae i faaaʻoaʻoga a Ieova le Atua ma Iesu Keriso, e mafai ona tatou atiina aʻe se uiga faaleatua. Ma e mafai moni lava ona tatou aʻoaʻoina le tele o mea mai tagata o loo auauna ma le faamaoni ia Ieova i aso nei.

Na apoapoaʻi atu le aposetolo o Paulo i lana ʻaufaitau ina ia “manatunatu” i le amio lelei ma isi mea e viia. O le faia o lenei mea e mautinoa le iʻu ai i faamanuiaga a le Atua. (Filipi 4:8, 9) Faatasi ai ma le fesoasoani a Ieova, e mafai ai ona tatou taulau manuia i le atiina aʻe o le amio lelei.

[Ata i le itulau 6]

Ia avea le manatunatu loloto ma vaega o lou suʻesuʻeina o le Tusi Paia

[Ata i le itulau 7]

Ia atiina aʻe se uiga faaleatua e ala i le faataʻitaʻi ia Keriso Iesu