Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Auauna i so o se Mea sa Mana‘omia ai A‘u

Auauna i so o se Mea sa Mana‘omia ai A‘u

Talaʻaga o le Soifuaga

Auauna i so o se Mea sa Manaʻomia ai Aʻu

UA FAAMATALAINA E JAMES B. BERRY

O le tausaga lena e 1939. O le Paʻū o le Tamaoaiga sa faafaigatā ai le olaga i le Iunaite Setete, ma sa faaloloʻi mai le taua i Europa atoa. Sa ma faimalaga ma loʻu uso laʻitiiti o Bennett mai lo matou aiga i Mississippi agaʻi atu i Houston, i Texas, i le saʻilia o ni galuega.

I SE tasi aso a o latalata ina faaiʻuiʻu le tau māfanafana, na ma faalogo atu ai i se faasalalauga tau lē lagona mai le leitiō e faapea: Ua agaʻi atu nei ʻautau a Hitila i Polani. Na alaga loʻu uso e faapea: “Ua amata Amaketo!” Na ma faamavae loa mai a ma galuega. Na ma ō atu i le Maota o le Malo latalata ane ma auai loa mo la ma uluaʻi sauniga. Aiseā na ma ō atu ai i se Maota o le Malo? Seʻi oʻu faamatala atu mai le amataga.

Na ou fanau i Hebron, i Mississippi, i le 1915. Sa matou nonofo i se nuu maotua o faatoaga. E faatasi i le tausaga ona asia e Tagata Aʻoga o le Tusi Paia, lea sa faaigoa ai Molimau a Ieova i lena vaitaimi lea vaipanoa, ma faia se lauga i le fale o se tasi. O le iʻuga, na maua ai e oʻu mātua le tele o lomiga faale-Tusi Paia. Sa oo ina ma talitonu ma Bennett i mea na aʻoaʻoina i nei tusi: E lē vevela ia hele, e oti le solu, o tagata amiotonu o le a ola i le lalolagi e faavavau. Ae o loo iai pea le tele o mea sa tatau ona ma aʻoaʻoina. A o mavae atu se taimi ina ua uma laʻu aʻoga, na ma agaʻi atu ai ma loʻu uso i Texas e saʻili ni galuega.

Ina ua matou feiloaʻi mulimuli ane ma Molimau i le Maota o le Malo, na latou fesili mai po o i maʻua o ni paeonia. Ma te leʻi iloa i lena taimi faapea o se paeonia o se faifeʻau faataimi atoa a Molimau a Ieova. Ona latou fesili mai lea ia i maʻua pe ma te fia talaʻi. Na ma tali atu, “Ioe!” Sa ma manatu o le a latou auina atu se tasi e matou te ō faatasi e faasino mai ia i maʻua le auala e faia ai le galuega. Na i lo lea, sa na ona latou tuu mai ia i maʻua se faafanua o le oganuu, ma faapea mai ia i maʻua, “Galulue iinā!” Oi, e ma te leʻi iloa lava ma Bennett se mea e tasi e uiga i le auala e talaʻi ai, ma sa ma lē fiafia e faamasiasia i maʻua. Na iʻu loa ina na ona ma toe lafo atu o le faafanua i se pusa meli ma toe foʻi atu i Mississippi!

Avea o le Upu Moni ma a Maʻua Meatotino

Ina ua ma toe foʻi atu i le aiga, na toetoe lava atoa le tausaga o ma faitau i lomiga a Molimau i aso uma. Sa leai se eletise i lo matou fale, o lea i le pō e faitau ai a ma tusi i le malamalama o le afi. I na aso, na asiasi atu ai ovasia femalagaaʻi i faapotopotoga a Molimau a Ieova faapea ma Molimau sa nonofo mamao ese ina ia faamalosia faaleagaga i latou. O le tasi o nei ovasia, o Ted Klein, na asiasi atu i la matou faapotopotoga ma matou ō faatasi ma Bennett i le galuega talaʻi mai lea fale i lea fale, e masani ona ia ave faatasi i maʻua i le taimi e tasi. Sa ia faamatala mai ia i maʻua le uiga o le galuega faapaeonia.

O le galulue faatasi ma ia na ma matuā mafaufau ai e uiga i le faia o ni mea e sili atu e auauna ai i le Atua. O lea, ia Aperila 18, 1940, na papatisoina ai e le uso o Klein i maʻua ma Bennett, ma lo ma tuafafine o Velva. Sa iai o matou mātua i le aso o lo matou papatisoga, ma sa faafiafiaina i laʻua i la matou filifiliga. I le tusa ma le lua tausaga mulimuli ane, na papatisoina ai foʻi i laʻua. Sa tumau pea lo la faamaoni i le Atua seʻia oo ina la maliliu—na maliu Tamā i le 1956 a o Tinā i le 1975.

Ina ua fesili mai le uso o Klein ia te aʻu pe mafai ona ou paeonia, sa ou fai atu, ou te manaʻo i ai, ae e leai ni aʻu tupe, leai ni lavalava, leai se mea e tasi. Na ia faapea mai: “E lē āfaina. O le a faitalia aʻu ma lena mea.” Na faapena ona ia faia. Na ia auina atu muamua laʻu tusi talosaga mo le auaunaga paeonia. Mulimuli ane, ona ia aveina lea o aʻu i New Orleans, e tusa ma le 200 maila [300 kilomita] le mamao, ma sa faasino ia te aʻu nisi o fale mautotogi mananaia i luga aʻe o se Maota o le Malo. Na faia mo paeonia. E leʻi pine lava ae ou siitia atu loa iinā ma amata ai laʻu galuega o se paeonia. Sa fesoasoani mai Molimau i New Orleans i le aumaia o lavalava, tupe, ma meaʻai mo paeonia. I le ao, e aumai ai e uso ia meaʻai ma tuu i le faitotoʻa pe tuu foʻi i totonu o le pusa aisa mo i matou. O se uso sa latalata ane sa iai se faleʻaiga, sa ia valaaulia i matou e lē aunoa i taimi e tapuni ai le faleʻaiga e aumai ni meaʻai fou—e pei o fasipovi, falaoa, o ni meaʻai feū, ma pai—e totoe o le aso.

Fesagaʻi ma Faiga Sauā a Tagata Faatupu Leaga

Ina ua mavae se taimi, na tofia ai aʻu i Jackson, i Mississippi, ina ia paeonia ai. Na fetaiaʻi ai i maʻua ma laʻu paga talavou ma faiga sauā mai tagata faatuputupu leaga iinā, ma na foliga mai sa lagolagoina ia tagata e sui o le matagaluega a leoleo i le aai! Sa faapena foʻi i le isi o ma tofiga na sosoo ai—i Columbus, i Mississippi. Talu ai sa ma talaʻi i tagata o ituaiga uma ma atunuu, na ʻinoʻino ai nisi o tagata papaʻe ia i maʻua. E toʻatele na talitonu e faapea, sa ma nofosala i le tetee i le malo. O le manatu lena sa iai i le taʻitaʻi o le faalapotopotoga e matuā lotonuu, o le American Legion. E iai ni taimi sa ia faaoso ai na tagata lotoa faatupu vevesi e osofaʻia i maʻua.

O le taimi muamua na osofaʻia ai i maʻua i Columbus, o ni tagata faatupu vevesi na mulimuli mai ia i maʻua a o ma ofoina mekasini i le auala. Sa latou tūleia i maʻua agaʻi i se faamalama tioata o se faleoloa. Na lolofi mai tagata e fia iloa po o le ā le mea lea e tupu. E leʻi pine ae taunuu mai loa leoleo ma ave i maʻua i le fale faamasino. O tagata ia na mulimuli mai ia i maʻua e oo lava i le fale faamasino, na latou faalauiloa atu i luma o tagata ofisa uma i le fale faamasino iinā e faapea, afai e ma te ō ese mai le aai i se aso ua faatulagaina, o le a ma ō ese a o ma feola. Afai e teʻa lena aso ae ma te leʻi ō ese lava, o le a āfaina i maʻua pe oo lava ina ma feoti ai! Sa ma manatu ai loa, e sili pe a tuua le aai mo sina taimi. Ae ina ua mavae ni nai vaiaso mulimuli ane, na ma toe foʻi atu ma toe faaauau le talaʻiga.

E leʻi leva lava mulimuli ane, na osofaʻia ai i maʻua e se kegi o ni tamāloloa se toʻavalu ma ave faamalosi i maʻua i totonu o a latou taavale e lua. Na latou ave i maʻua i le togavao ma talai ese o ma lavalava, ma sasa i maʻua i loʻu fusipaʻu e taʻi 30 o ma tā! Sa iai a latou fana e oo lava i maea, ma ou te fai atu na oo le fefe ia i maʻua. Na ou manatu o le a latou saisaia i maʻua ma togi i maʻua i le vaitafe. Sa latou saei a ma lomiga ma faasalalau solo ma na oo foʻi ina talepe ma nutililii la ma fonokalafi i se pogati laau.

Ina ua uma ona latou sasaina i maʻua, na latou faatonu i maʻua e fai o ma lavalava ma savavali i se auala i le togavao ae aua neʻi toe tepa mai i tua. A o ma savavali, sa ma manatu e faapea, afai e ma te toe tetepa i tua o le a latou tafanaina i maʻua ia feoti—ma lē faasalaina ai i latou! Ae ina ua mavae sina taimi puupuu, na ma faalogoina ua ō ese i latou.

I se isi taimi, na tulitā ai i maʻua e ni tagata faatupu vevesi lotoa, ma sa ma nonoa o ma lavalava i o ma ua ma feʻausi i le vaitafe ina ia ma sao ai. E leʻi umi talu ona mavae lena mea, na puʻeina ai i maʻua ma molia e faapea ua ma fouvale i le malo. E tolu vaiaso na ma nonofo ai i le falepuipui ae faatoʻā faia le faamasinoga. Sa faasalalau lelei lava le faamasinoga i Columbus. E oo lava i tamaiti aʻoga i se iunivesite latalata ane, sa faatagaina ina ia vave tuua le aʻoga ina ia auai i le faamasinoga. Ina ua oo mai le aso, na matuā patutuʻi le fale faamasino—sa na o le tūtū lava na maua ai le avanoa! O i latou na molimau mo le Setete na aofia ai ni faifeʻau se toʻalua, le pulenuu, ma leoleo.

Na aauina mai se lōia Molimau o G. C. Clarke ma lona soa e tutū mo i maʻua. Na la talosaga atu ina ia soloia moliaga o le fouvale i le malo ona e leai se faamaoniga. O le lōia lea sa galulue ma le uso o Clarke, e ui e lē o ia o se Molimau a Ieova, ae sa ia finau malosi lava mo i maʻua. I se tasi o manatu na ia faapea atu ai i le faamasino, “E fai mai tagata o Molimau a Ieova e vālea. Vālea? Sa tuuaʻia foʻi Thomas Edison e valea!” Ona ia faasino atu lea i se molī ma faapea atu, “Ae seʻi tagaʻi i lena matāuila!” Atonu sa manatu nisi ia Edison, o lē na muaʻi faia le matāuila e faapea e valea, ae e leai se tasi e mafai ona tetee atu i mea na ia ausia.

Ina ua uma ona faalogo atu i le molimau, ona faalauiloa mai loa lea e le faamasino sili o le matagaluega i le lōia a le malo e faapea: “E leai ma sina faamaoniga laʻitiiti lava o e aumaia e uiga i le fouvale i le malo, ma e iai ia i laʻua le aiā e faia ai lenei galuega. Aua lava neʻi e toe aumaia i laʻua i totonu o lenei potu faamasino ma e maʻimau ai le taimi ma tupe a le Setete faapea ma loʻu taimi, seʻi vaganā ua e maua ni faamaoniga!” O se manumalo mo i matou!

Ae ui i lea, na valaauina ai i maʻua mulimuli ane e le faamasino i lona ofisa. Sa ia iloa ua matuā tetee uma le aai i lana faaiʻuga. O lea na ia lapataʻia ai i maʻua e faapea: “O mea na ou fai atu ai sa tusa ma le tulafono, ae o laʻu fautuaga totino lava ia te oulua uma e faapea: Ō ese ma iinei, ina neʻi latou fasiotia oulua!” Sa ma iloa e saʻo o ia, o lea na ma tuua ai loa le aai.

E mai iinā sa ou aufaatasi atu ai ia Bennett ma Velva, o ē sa auauna i Clarksville, i Tennessee, i le avea o ni paeonia faapito. Ina ua mavae ni nai masina, na tofia ai i matou i Paris, i Kentucky. E tasi ma le ʻafa tausaga mulimuli ane, a o toeitiiti lava faavaeina se faapotopotoga iinā, ae ma maua loa ma Bennett se valaaulia matuā faapitoa lava.

I le Auaunaga Faamisionare

Ina ua ma vaai i le tusi valaaulia ina ia ma auai i le vasega lona lua o le Aʻoga Faale-Tusi Paia a le Olomatamata o Kiliata, sa ma manatu e faapea, ‘Ua sesē la latou filifiliga! Aiseā o le a latou valaaulia ai ni tama talavou lē taualoa se toʻalua mai Mississippi i lena aʻoga?’ Sa ma manatu e latou te manaʻomia ni tagata sa lelei aʻoaʻoga, ae ui lea, na ma ō lava. E toʻa 100 tagata aʻoga sa iai i le vasega, ma e lima masina na faia ai le aʻoga. Na fai le faauuga ia Ianuari 31, 1944, ma sa ma naunau lava e fia auauna i se isi atunuu. Ae i na taimi, sa tele se taimi e faaalu i le mauaina o tusi folau ma visa, o lea sa tofia ai tagata aʻoga mo se taimi lē tumau i le Iunaite Setete. Ina ua mavae sina taimi na paeonia ai i Alabama ma Georgia, na iʻu lava ina maua lo ma tofiga ma Bennett—i Barbados, i Initia i Sisifo.

Sa faia pea le Taua Lona Lua a le Lalolagi, ma na faasā ai le galuega ma lomiga a Molimau i le tele o nofoaga, e aofia ai ma Barbados. I le fale tiute iinā, e talai ai e alii ofisa a ma ato ma suʻe, ma maua ai lomiga sa ma nanāina i le ato. Sa ma manatu, ‘O le iʻuga lea o i maʻua.’ Ae na i lo o lea, sa na ona faapea mai lava o se tasi alii ofisa ia i maʻua: “E faamalie atu ona o le suʻeina o a lua ato; o nisi o nei lomiga e faasāina i Barbados.” Ae na ia faatagaina lava i maʻua e ma te ō ma ave a ma lomiga uma lava na avatu! Mulimuli ane ina ua ma talaʻi atu i tagata maualuluga o le malo, na latou faapea mai latou te leʻi iloaina pe aiseā na faasā ai lomiga. Ina ua mavae ni nai masina, na tatala ai loa le faasāsāga.

E tele ni mea na ma taulau manuia ai i le faiva i Barbados. Na ma faia ni suʻesuʻega faale-Tusi Paia a itiiti mai e 15 suʻesuʻega a le tagata e toʻatasi, ma o le toʻatele o tagata suʻesuʻe sa agaʻigaʻi i luma faaleagaga. Sa ma lagona le fiafia e vaai atu ua ō mai nisi i sauniga a le faapotopotoga. Ae peitaʻi, talu ai sa faasāina ia lomiga mo se taimi, sa leai ai se malamalama auiluma o uso iinā i le auala e faia ai sauniga. E ui i lea, e leʻi pine ae mafai ona ma toleniina nisi o uso agavaa. Sa ma fiafia lava e fesoasoani atu i le toʻatele o a ma tagata suʻesuʻe e amata ona faia le faiva faa-Kerisiano ma i le vaai atu i le tuputupu aʻe o le faapotopotoga.

O le Tausia Aʻe o se Aiga

Ina ua mavae le tusa ma le 18 masina i Barbados, sa manaʻomia ona faia soʻu taotoga ma sa ou toe foʻi atu ai i le Iunaite Setete. A o iai iinā sa ou faaipoipo atu ai i se Molimau e suafa ia Dorothy o lē sa ma fetusiaʻi. O lea na ma paeonia ai ma laʻu avā i Tallahassee, i Florida, ae ina ua mavae le ono masina na ma siitia atu ai i Louisville, i Kentucky, o iinā na ofo mai ai e se Molimau se galuega mo aʻu. Sa faaauau pea le auaunaga a loʻu uso o Bennett i Barbados mo le tele o tausaga. Sa ia faaipoipo atu mulimuli ane i se tuafafine misionare ma auauna ai i le galuega femalagaaʻi i na atumotu. Na iʻu ina la toe foʻi atu i le Iunaite Setete ona o tulaga o le soifua mālōlōina. Sa faaauau ona la auauna i le galuega femalagaaʻi i faapotopotoga e tautatala i le gagana Sepania seʻia oo i le maliu o Bennett i le 1990 ina ua 73 ona tausaga.

I le 1950, na fanaua ai e Dorothy la ma tama muamua, o se pepe teine na ma faaigoaina ia Daryl. Sa iʻu ina maua la ma fanau e toʻalima. O la ma tama lona lua, o Derrick, na maliu ona o le fiva faiʻai i le maea ario (cerebrospinal meningitis) ina o na o le lua ma le ʻafa tausaga le matua. Ae na fanau Leslie i le 1956, sosoo ai ma Everett i le 1958. Sa ma taumafai lava ma Dorothy e tausi aʻe la ma fanau i ala o upu moni o le Tusi Paia. E ma te taumafai pea e faia se suʻesuʻega faale-Tusi Paia faalevaiaso a le aiga ma faia ina ia fiafia i ai tamaiti uma. A o laiti lava ia Daryl, Leslie, ma Everett, sa ma tuuina atu ia i latou taʻitoʻatasi ia fesili i vaiaso taʻitasi e faia i ai ni a latou saʻiliʻiliga loloto ma tali mai i le vaiaso e sosoo ai. E latou te faataʻitaʻia foʻi le talaʻi mai lea fale i lea fale. E alu le isi i totonu o le potu e tautau ai lavalava ma faafoliga e faapea o lē e ona le fale. E tū le isi i fafo ma tuʻituʻi le faitotoʻa. E latou te faaaogāina ia tala mālie ina ia faamā ma faafefe ai e le tasi le isi, ae sa fesoasoani lenei mea ia i latou e ati aʻe ai le naunau mo le galuega talaʻi. Sa matou talaʻi foʻi e lē aunoa ma i latou.

Ina ua fanau mai la ma tama tama aupito laʻitiiti o Elton i le 1973, o le taimi lena ua toeitiiti lava atoa le 50 tausaga o Dorothy, a o aʻu ua latalata i le 60. Sa faaigoa maʻua e le faapotopotoga o Aperaamo ma Sara! (Kenese 17:15-17) E masani lava ona ave e tama matutua ia Elton ma latou ō faatasi i le faiva. Sa ma lagona e faapea, sa avea lea o se molimau malosi i tagata pe a vaai mai i aiga—o uso ma tuafafine, o mātua ma fanau—o galulue faatasi, i le tufaina atu o upu moni o le Tusi Paia i isi. E auauaʻi uso matutua o Elton e ave o ia i luga o o latou tauʻau, ae tuu se sāvali faale-Tusi Paia i lona lima. E toetoe lava o tagata uma e faalogo pe a latou tatalaina mai le faitotoʻa ma vaaia lenei alii laʻitiiti aulelei o tietie i luga o le tauau o lona uso matua. Sa aʻoaʻo e tama ia Elton e ave le sāvali i le tagata pe a uma se talanoaga ma fai atu ni nai upu puupuu. O le auala lena na amata ai ona ia talaʻi.

I le faagasologa o tausaga, ua mafai ona ma fesoasoani atu i isi ina ia latou iloa Ieova. I le faaiʻuga o tausaga o le 1970, na matou siitia atu ai mai Louisville i Shelbyville, i Kentucky, ina ia auauna ai i se faapotopotoga sa manaʻomia se fesoasoani. A o matou iai iinā, sa lē gata ina matou vaaia ai le tuputupu aʻe o le faapotopotoga, ae sa fesoasoani atu foʻi i le saʻilia o se fanua ma le fausiaina o le Maota o le Malo. Mulimuli ane na talosagaina i matou e auauna i se isi faapotopotoga e lē mamao tele.

Mea Lē Mautinoa o le Olaga Faaleaiga

O oʻu moomooga, maʻimau pe ana tumau la ma fanau uma i le ala o Ieova, ae e lē o le tulaga lena ua iai. Ina ua latou matutua aʻe ma ō ese atu mai le aiga, o la ma fanau e toʻatolu mai tamaiti e toʻafā o loo feola, sa latou tuua le ala o le upu moni. Ae peitaʻi, o la ma tama tama o Everett na mulimuli i laʻu faaaʻoaʻoga ma ulu atu i le faiva faataimi atoa. Na auauna mulimuli ane o ia i le ofisa ulu o Molimau a Ieova i le lalolagi aoao i Niu Ioka ma i le 1984, na valaaulia ai e auai i le vasega lona 77 o Kiliata. Ina ua uma le faauuga, na alu atu ai o ia i lona tofiga i Sierra Leone, i Aferika i Sisifo. I le 1988 na ia faaipoipo ai ia Marianne, o se paeonia mai Peleseuma. Talu mai lena taimi, ua la auauna faatasi ai o ni misionare.

I loʻu lava mafaufau e pei foʻi o isi mātua, sa avea o se mea e faavaivai loto ia i maʻua le vaai atu i le toʻatolu o la ma fanau ua lafoaʻia le ala o le ola o loo faamalieina ai i le taimi nei, ma o loo iai le faamoemoe matagofie o le ola e faavavau i le lalolagi parataiso i le lumanaʻi. I nisi taimi, sa ou tuuaʻia ai lava aʻu. Ae na ou maua faamāfanafanaga i le iloa e faapea, e oo lava i nisi o fanau agaga lava a Ieova po o agelu, na latou tuua le auauna atu ia te ia—e ui lava ua faia aʻoaʻiga a Ieova i le alofa ma le agalelei ma e leʻi faia lava ni mea sesē. (Teuteronome 32:4; Ioane 8:44; Faaaliga 12:4, 9) Na faamamafa mai ai e lenei mea ia te aʻu e faapea, po o le ā lava le taumafai malosi o mātua e tausia aʻe a latou fanau i le ala o Ieova, ae ui i lea, e ono iai lava nisi o le a mumusu e talia le upu moni.

I le pei o se laau ua loʻu i matagi malolosi, e manaʻomia lava ona tatou fetuunaʻi atu i faigatā ma faafitauli eseese e fetaiaʻi ma i tatou. I le faagasologa o tausaga, na ou iloa ai e faapea, o le suʻesuʻeina e lē aunoa o le Tusi Paia ma le auai i sauniga, ua aumaia ai ia te aʻu lena malosi ina ia fetuunaʻi ma ia tumau ai i le itu faaleagaga. A o agaʻi ina ou matua ma vaai atu i mea sesē na ou faia i aso ua mavae, ou te taumafai lava e vaai i le itu lelei. I nei mea uma lava, afai e tumau lo tatou faamaoni, o na mea tutupu o le a na ona faaleleia atili ai lo tatou tulaga ati aʻe faaleagaga. Afai e tatou te aʻoaʻo mai na mea na tutupu, ona mafai lea ona avea vala faalēmanuia o le olaga ma nisi o vala mautinoa e aʻoaʻoina ai i tatou.—Iakopo 1:2, 3.

I le taimi nei, ua lē o toe maua e i maʻua ma Dorothy le soifua mālōlōina ma le malosi e faia ai mea ma te mananaʻo e fai i le auaunaga a Ieova. Ae ma te faafetai tele lava i le lagolagosua alofa a o ma uso ma tuafāfine Kerisiano pele. I le toetoe lava o sauniga uma, e taʻu mai ai e uso ia i maʻua le tele o lo latou talisapaia o lo ma auai iinā. E latou te faasalafa mai foʻi la latou fesoasoani ia i maʻua i so o se auala e mafaia—e oo lava i le toe faaleleia o le fale ma le taavale.

I nisi taimi, e mafai ai lava ona ma auai i le auaunaga paeonia lagolago, ma o loo ma faia suʻesuʻega ma tagata lotofiafia. O se mea faapitoa lava e ma te fiafia ai pea o le maua mai lea o tala mai la ma tama lena o loo auauna i Aferika. E faia pea a ma suʻesuʻega faaleaiga e ui lava e na o le toʻalua i maʻua i le taimi nei. Ua ma fiafia ona o le tele o tausaga na ma tuutoina atu i le auaunaga a Ieova. Ua ia faamautinoaina mai i maʻua e faapea, o le a ia lē ‘faagaloina la ma galuega ma le alofa na ma faaalia i lona suafa.’—Eperu 6:10.

[Ata i le itulau 25]

O Velva, Bennett, ma aʻu o loo papatisoina e Ted Klein ia Aperila 18, 1940

[Ata i le itulau 26]

I maʻua ma laʻu avā o Dorothy, i le amataga o vaitausaga o le 1940 ma i le 1997

[Ata i le itulau 27]

Le lauga lautele, “The Prince of Peace,” (Le Alii o le Filemu) na faasalalauina i tua o se pasi i se aai i Barbados

[Ata i le itulau 27]

O loʻu uso o Bennett i luma o le fale o misionare