Pe Mafai Ona Faamalieina Moni e Faiga Faaagaga o Tatou Manaʻoga Faaleagaga?

E TOFU uma lava i tatou ma manaʻoga faaleagaga faapea foʻi ma le faaletino. O le māfuaaga lena e fesiligia ai e le toʻatele o i tatou ia fesili e pei o nei, O le ā le fuafuaga o le olaga, aiseā e mafatia ai tagata ma o le ā e tupu ia i tatou pe a tatou feoti? O le toʻatele o tagata naunau moni ua saʻilia tali i nei fesili atoa ai ma isi fesili faapena i faatasiga e fai ai faafesootaʻiga ma tagata ua maliliu, lea latou te fesili atu ai i sē e fesootaʻi atu i agaga, i le faamoemoe ina ia fesootaʻi atu i agaga o ē ua oti. O le gaoioiga lenei e taʻua o le faiga faaagaga.

E maua i le tele o atunuu i latou e fesootaʻi atu i agaga, ma latou te auai i faapotopotoga ma lotu. O se faaaʻoaʻoga, i Pasili, pe tusa o le 4,000,000 tagata e fesootaʻi atu i agaga e mulimuli i aʻoaʻoga sa faatulaga mai e Hyppolyte Léon Denizard Rivail, o se faiaʻoga toe o se faifilosofia foʻi e mai i Falani i le senituri lona sefulu ma le iva, o lē sa ia faaaogāina le igoa o Allan Kardec i ana tusitusiga. Na amata fiafia lava Kardec i mea mataʻina na tutupu i fesootaʻiga ma agaga i le 1854. Mulimuli ane, sa ia fesili atu ni fesili ia i latou e faafesootaʻia agaga o ē ua oti i le tele o vaipanoa ma faamaumauina ia tali i le tusi e taʻua The Book of Spirits, sa lomia i le 1857. O isi tusi e lua sa ia tusia o le Mediums’ Book ma le Gospel According to Spiritism.

Ua leva ona vaavaalua mai ia faiga faaagaga ma faiga faalotu e pei o le voodoo, faiga faataulāitu, faiga mamana, po o le faa-Satani. Peitaʻi ane, ua faapea mai i latou ia e mulimuli atu i aʻoaʻoga a Kardec e ese mai ai o latou talitonuga. E masani ona sii mai le Tusi Paia e a latou lomiga, ma latou te faasino atu foʻi ia Iesu faapea “o le taʻiala ma le faaaʻoaʻo o tagata uma.” Latou te faapea mai o aʻoaʻoga a Iesu o “le faamatalaga sili lea ona lelei o tulafono tauatua.” E manatu Allan Kardec i tusitusiga i fesootaʻiga ma agaga e faapea o le faailoaga mai lea lona tolu o tulafono a le Atua i tagata, o uluaʻi faailoaga mai e lua na ala mai i aʻoaʻoga a Mose ma Iesu.

E tosina le tele o tagata i faiga faaagaga ona e faamatilatila ai le alofa i tuaoi ma galuega alofa. O se tasi o talitonuga o i latou ia e fesootaʻi atu i agaga e faapea: “A aunoa ma galuega alofa e leai se faaolataga.” O le toʻatele o i latou e fesootaʻi atu i agaga o loo tiotio i galuega mo le lautele e ala lea i le fesoasoani i le faatutūina o falemaʻi, faleaʻoga, ma isi mea faapena. E ave le faamālō i galuega faapena. Ae e faapefea la, pe a faatusatusa talitonuga o ē e fesootaʻi atu i agaga i aʻoaʻoga a Iesu o loo faamauina i le Tusi Paia? Seʻi o tatou talanoaina ni faaaʻoaʻoga se lua: le faamoemoe mo ē ua maliliu ma le māfuaaga o puapuaga.

O le ā le Faamoemoe mo Ē ua Maliliu?

O le toʻatele o ē e fesootaʻi atu i agaga e talitonu i le toe ola mai i se isi tino. O se tasi o tusi a i latou nei o loo taʻua ai e faapea: “O le toe ola mai i se isi tino na pau lea o le aʻoaʻoga faalotu e faamalieina ai o tatou manatu i le faamasinoga tauatua; na pau lava lea o le aʻoaʻoga e mafai ona faamalamalamaina le lumanaʻi ma faamalosia o tatou faamoemoe.” E faamalamalamaina e ē fesootaʻi atu i agaga e faapea i le taimi e maliu ai, e tuua ai le tino e le “solu lea ua toe ola mai i se isi tino,” e faapei o se pepe lele ua alu ese mai i lona tino a o avea ma lelefua. Latou te talitonu faapea o nei agaga e mulimuli toe ola mai o ni tagata ina ia faamamāina mai agasala sa faia i se olaga muamua atu. Peitaʻi, e lē mafai ona toe manatua na uluaʻi agasala. Fai mai le Gospel According to Spiritism, “Ua manatu le Atua e talafeagai ona ufiufia agasala sa faia i le taimi ua teʻa.”

Na tusia e Allan Kardec e faapea, “o le faafitia o le toe ola mai i se isi tino e tusa foʻi lea ua faafitia afioga a Keriso.” Peitaʻi e leʻi taʻua lava e Iesu le “toe ola mai i se isi tino” (reincarnation) ma na te leʻi taʻua lava lea manatu. (Tagaʻi i le “Pe o Aʻoaʻoina e le Tusi Paia le Toe Ola Mai i se Isi Tino?” i le itulau e 22.) Na i lo o lena, sa aʻoaʻoina e Iesu le  toetutū o ē ua oti. I le taimi o lana faiva i le lalolagi, sa ia toe faatutūina tagata e toʻatolu—o le tama a le fafine ua oti lana tane i Naina, o le afafine o le pule i le sunako, atoa ai ma lana uō mamae o Lasalo. (Mareko 5:22-24, 35-43; Luka 7:11-15; Ioane 11:1-44) Seʻi o tatou iloiloina nisi o nei mea iloga sa tutupu ma vaai po o le ā sa uiga i ai Iesu e faatatau i le “toe tu.”

Le Toetū o Lasalo

Sa faalogo Iesu ua maʻi lana uō o Lasalo. I le lua aso mulimuli ane ai, na ia fai atu ai i ona soo: “O loo moe la tatou uo o Lasalo; a e ou te alu e fafagu ia te ia.” Sa leʻi malamalama le ʻausoo i le uiga o le faamatalaga a Iesu, o lea na ia taʻu saʻo atu ai: “Ua oti Lasalo.” Ina ua taunuu atu Iesu i le tuugamau o Lasalo, e tusa ua fā aso talu lona maliu. Ae ui i lea, na faatonu atu e Iesu ina ia fuli ese le maa sa pupuni ai le tuugamau. Ona ia alaga atu lea: “Lasalo e, ina sau ia i fafo.” O le taimi lava lea na tupu ai se mea e ofo ai. “Ona alu ai lea i fafo o le na oti, ua fusifusia ona vae ma ona lima i fusi, ua fusi foi ona mata i le solosolo. Ona fetalai atu lea o Iesu ia te i latou, ‘Tatala ia ia te ia, ina tuu atu ia e alu.’”—Ioane 11:5, 6, 11-14, 43, 44.

E manino lava o lenei mea, e lē o se toe ola mai i se isi tino. Na fetalai Iesu o Lasalo lea na oti o loo moe, ua lē o toe iloa se mea. E pei lava ona faaupu ai e le Tusi Paia, ʻua faaumatia ona manatunatuga.’ Ua ia “le iloa se mea.” (Salamo 146:4; Failauga 9:5) O Lasalo lea na toe faatūina mai, e lē o se isi tagata ua iai se agaga ua toe ola mai i se isi tino. Sa tumau pea ona uiga faaletagata, sa tumau pea lona matua sa iai, ma sa tumau pea ona ia manatua o manatu sa iai muamua. Sa toe faaauau lona olaga mai le mea na oo ane le oti o fai ma toe faatasi atu i ē e pele sa faanoanoa ona o lona maliu.—Ioane 12:1, 2.

I se taimi mulimuli ane, na toe maliu ai Lasalo. O le ā la se fuafuaga na aogā ai le toe faatūina o ia? E aofia ai ma isi toetū sa faia e Iesu, ua faamalosia ai lo tatou faatuatua i le folafolaga a le Atua e faapea o le a toetutū mai Ana auauna faamaoni mai le oti i Lana taimi atofaina. O na vavega na faia e Iesu ua saga faamalosia ai ana afioga lea e faapea mai: “O aʻu nei o le toe tu ma le ola; o le faatuatua mai ia te au, e ui lava ina oti, a e ola lava ia.”—Ioane 11:25.

E faatatau atu i lena toetū i le lumanaʻi, na fetalai Iesu: “Aua tou te ofo i lenei mea, auā e oo mai le aso e faalogo ai i lona leo o i latou uma ua i tuugamau, ma latou o mai ai; o e na amio lelei, e toe tutū i le ola; a o e na amio leaga, e toe tutū i le faasala.” (Ioane 5:28, 29) E pei lava o le mea na tupu ia Lasalo, o loo faasino atu i le toetutū o tagata oti. E lē o uiga atu i se tuufaatasia o ni agaga o loo ola ma ni tino ua liu palapala atonu ua liu i nisi mea ninii, ae o le a toe faatutū mai. O le toe faatutūina mai o ē ua oti o se mea e lē faigata ona faia e Lē na Foafoaina le lagi ma le lalolagi, o lē e lē gata mai i le atamai ma le mana.

Pe ua lē faaalia ea e le aʻoaʻoga i le toetū, e pei ona aʻoaʻoina ai e Iesu Keriso, le alofa loloto o le Atua i tagata taʻitoʻatasi? Ae faapefea le fesili lona lua lea na lāgā atu muamua?

O le ā le Māfuaaga o le Puapuagatia?

O le tele o puapuaga o loo feagai ma tagata e māfua mai i mea e fai e tagata e leai se atamai, leai se potomasani, faapena foʻi ma tagata amioleaga. Peitaʻi, e faapefea mea mataʻutia na tutupu ia e lē tuuaʻia ai tagata faapea o latou na māfua ai? O se faaaʻoaʻoga, aiseā ua tutupu ai faalavelave faafuaseʻi ma mala faalenatura? Aiseā ua fananau mai ai nisi tamaiti e faalētonu o latou mafaufau po o tino foʻi? E manatu Allan Kardec i na mea o ni faasalaga. Na ia tusi e faapea: “Afai ua faasalaina i tatou o lona uiga atonu sa iai ni mea sesē na fai. Afai e leʻi faia na mea sesē i le olaga lenei atonu la sa fai i le olaga sa iai muamua.” Ua aʻoaʻoina ē e fesootaʻi  atu i agaga ina ia tatalo: “Le Alii e, o Oe o le faamasinotonu uma. O faamaʻi ua e filifilia ia oo mai ia te aʻu e foliga mai, ua tatau lava . . . Ua ou taliaina e avea o se totogi o mea na ou faia i le taimi ua teʻa ma o se tofotofoga o loʻu faatuatua ma loʻu usiusitai i Lou finagalo faamamaluina.”—The Gospel According to Spiritism.

Pe sa aʻoaʻoina ea e Iesu lea ituaiga manatu. E leai. Sa silafia lelei e Iesu le faamatalaga a le Tusi Paia lea e faapea mai: “O le tausaga ma le mea e tupu ai e oo ia te i latou uma.” (Failauga 9:11) Na ia silafia o nisi taimi e tutupu ai mea leaga. O nei mea e lē o ni faasalaga mo ni agasala.

Manatu i le mea lenei na tupu a o soifua Iesu i le lalolagi: “Ua maliu ane o ia [Iesu], ua silafia le tagata ua tauaso talu ina fanau mai. Ona fesili mai lea o ona soo ia te ia, ‘Rapi e, po o ai ea na agasala, po o ia nei, po o ona mātua, ina ua fanau mai o ia o tauaso?’” O le tali na avatu e Iesu e mafai ona aʻoaʻoina ai i tatou: “E lei agasala lenei tagata, po o ona mātua; a e peitai ina ia faaalia ai o galuega a le Atua ia te ia. Ua fetalai atu nei upu, ona feanu ifo lea o ia i le eleele; ona faia lea o le palapala i le feanuga, ua nini mata o le tauaso i le palapala; ona faapea atu lea o ia ia te ia, ‘Alu ia, ina mulumulu i le taelega i Seloa’ . . . Ona alu lea o ia, ua mulumulu, ua toe foi mai, ua vaai.”—Ioane 9:1-3, 6, 7.

Sa faaalia i upu a Iesu e lē o le tagata ma e lē o ona mātua foʻi na māfua ai lona tauaso talu lona fanau mai. O lea, e leʻi lagolagoina foʻi e Iesu le manatu e faapea sa faasalaina le tagata ona o agasala sa fai i le olaga muamua sa iai. E moni sa silafia e Iesu o tagata uma lava ua tuufaasolo mai i ai le agasala. Peitaʻi, ua tuufaasolo mai i ai le agasala a Atamu ae lē o ni agasala sa latou faia a e latou te leʻi fananau mai. Ona o le agasala a Atamu, ua fananau mai ai tagata uma ma le lē lelei atoatoa faaletino, ua pulea e le maʻi ma le oti. (Iopu 14:4; Salamo 51:5; Roma 5:12; 9:11) O le mea moni lava ia, o le tulaga lena na auina mai ai Iesu e faaleleia. Sa taʻua e Ioane le Papatiso e faapea o Iesu o “le Tamai mamoe a le Atua, na te aveesea le agasala a le lalolagi!”—Ioane 1:29. *

E lelei foʻi ona mātau, e leʻi faapea mai Iesu o le  Atua na faapogaia le tagata ina ia fanau mai e tauaso ina ia oo ai i se aso afio mai Iesu ma faamālōlō. Pagā se gaoioiga lē alofa ma le faamaualuga pe a na fai e moni lena manatu! Pe faamata e viia ai le Atua i lena tulaga? E leai. Na i lo o lena, o le faapupulaina faavavega o le tagata tauaso sa mafai ona ‘faaalia ai galuega a le Atua.’ E faapei o le tele o isi faamālōlōga sa faia e Iesu, sa faaalia ai le alofa faamaoni o le Atua i le fanau a tagata o loo mafatia ma sa faamautinoa ai le maufaatuatuaina o Lana folafolaga, o le a aumaia le iʻuga i maʻi uma ma mafatiaga o loo feagai ma tagata i Lana taimi e tatau ai.—Isaia 33:24.

Pe ua lē faamāfanafanaina ai ea i le iloa e faapea na i lo o le faapogaia mai o mafatiaga e lo tatou Tamā faalelagi, o loo ia “foaiina mai . . . mea lelei i e ole atu ai ia te ia?” (Mataio 7:11) Maʻeu se viiga o le a iai mo Lē Silisili Ese pe a faapupulaina mata o ē tauaso, faalogoa taliga o ē tutuli, ma o le a savavali, osooso, ma tamomoʻe o ē pipili!—Isaia 35:5, 6.

Faamalieina o Tatou Manaʻoga Faaleagaga

Na faalauiloa mai e Iesu e faapea: “E le na o mea e ʻai e ola ai le tagata, a o afioga uma e tulei mai i le fofoga o le Atua.” (Mataio 4:4) Ioe, e faamalieina o tatou manaʻoga faaleagaga pe a tatou faitauina le Afioga a le Atua, le Tusi Paia, ma ia amioaʻi o tatou olaga e tusa ma le Tusi Paia. O le fesili atu i se tasi o lē e faia fesootaʻiga ma agaga, e lē faamalieina ai o tatou manaʻoga faaleagaga. O le mea moni lava ia, o faiga nei o loo matuā taʻusalaina lava i tusitusiga ia sa faasino atu i ai Allan Kardec, e faapea o le uluaʻi faailoaina mai o tulafono a le Atua.—Teuteronome 18:10-13.

O le toʻatele, e aofia ai ma ē e faafesootaʻia agaga, latou te amanaʻiaina le Atua o ia o le Silisili Ese, e faavavau, e matuā lelei atoatoa, e agalelei, e lelei, ma e faamasinotonu. Peitaʻi, e sili atu isi mea ua faailoa mai e le Tusi Paia. O loo faalauiloa mai ai e faapea e iai lona suafa, o Ieova, lea e ao ona tatou faamamaluina e pei ona sa faia e Iesu. (Mataio 6:9; Ioane 17:6) O loo faaata mai ai le Atua o ia o se peresona moni lava o lē e mafai e tagata ona olioli ai i se faiā vavalalata ma ia. (Roma 8:38, 39) O le faitauina o le Tusi Paia, ua tatou iloa ai o le Atua e alofa mutimutivale ma e “lei faia e ia ia i tatou e tusa ma a tatou agasala; e lei taui mai foi o ia ia i tatou e tusa ma a tatou amio leaga.” (Salamo 103:10) E ala mai i lana Afioga tusia, ua faaalia mai ai e le Alii Silisili Ese o Ieova lona alofa, lona pule aoao, atoa ma lona fetuutuunaʻi. O ia o Lē e taʻitaʻia ma puipuia tagata usiusitai. O le iloaina o Ieova ma lona Alo o Iesu Keriso, e maua ai “le ola e faavavau.”—Ioane 17:3.

Ua saunia e le Tusi Paia faamatalaga uma lava tatou te manaʻomia e faatatau i fuafuaga a le Atua, ma o loo taʻu mai ai ia i tatou ia mea e ao ona tatou faia pe a tatou mananaʻo e faafiafia ia te ia. O se iloiloga ma le faaeteete o le Tusi Paia, o le a maua ai tali saʻo ma faamalieina ai a tatou fesili. O loo aumaia foʻi ia i tatou e le Tusi Paia ia taʻiala e iloa ai mea e saʻo ma mea e sesē, ma o loo aumaia ai ia i tatou se faamoemoe mautū. O loo faamautinoa mai ai ia i tatou e faapea i le lumanaʻi lata mai, o le a “soloiesea foi e le Atua loimata uma i o latou [fanau a tagata] mata; e leai foi se toe oti, po o se faanoanoa, po o se aue, e leai foi se toe puapuaga; aua ua [o le a] mavae atu mea muamua.” (Faaaliga 21:3, 4) E ala ia Iesu Keriso, o le a faasaʻolotoina ai e Ieova le fanau a tagata mai le agasala ma le lē lelei atoatoa na tuufaasolo mai, ma o le a maua e tagata usiusitai le ola e faavavau i se lalolagi parataiso. I le taimi lena, o le a matuā faamalieina atoatoa ai lava o latou manaʻoga faaletino faapea foʻi ma le faaleagaga.—Salamo 37:10, 11, 29; Faataoto 2:21, 22; Mataio 5:5.

[Faamatalaga pito i lalo]

[Pusa i le itulau 22]

PE O AʻOAʻOINA E LE TUSI PAIA LE TOE OLA MAI I SE ISI TINO?

Pe o iai ea se mau o le Tusi Paia o lagolagoina ai le aʻoaʻoga o le toe ola mai i se isi tino (reincarnation)? Seʻi iloiloina nisi o mau o loo faaaogā e i latou e talitonu i lenei aʻoaʻoga:

“Auā ua vavalo mai le au perofeta uma ma le tulafono, ua oo lava ia Ioane . . . ‘O Elia lava lea na tuu e sau.’”—Mataio 11:13, 14.

Pe o Ioane ea le Papatiso o Elia lea ua toe fanau mai? Ina ua fesiligia: “O Elia ea oe?” Na tali mai ma le manino Ioane: “E le o lea.” (Ioane 1:21) Peitaʻi, sa valoia mai e faapea o Ioane o le a muamua mai i le Mesia “ma le agaga ma le malosi o Elia.” (Luka 1:17; Malaki 4:5, 6) I nisi faaupuga, sa avea Ioane le Papatiso ma Elia i le uiga faapea sa ia faia se galuega e tutusa ma le galuega sa fai e Elia.

“A le toe fanau le tagata, e le mafai ona iloa e ia o le malo o le Atua. ʻAua e te ofo auā na ou fai atu ia te oe, E ao ina toe fanau mai outou.”—Ioane 3:3, 7.

Na tusia mulimuli ane e se tasi o le ʻauaposetolo e faapea: “Ia faafetaia le Atua, le Tamā o lo tatou Alii o Iesu Keriso, o le na fanaufouina i tatou ona o lona alofa tele, ina ia iʻu i le faamoemoe ola, i le toe tū mai o Iesu Keriso nai e ua oti.” (1 Peteru 1:3, 4, Revised Standard Version; Ioane 1:12, 13) E manino lava la, o le toe fanau mai sa i le finagalo o Iesu iinei o le tulaga lea faaleagaga o le a oo i ai ona soo a o ola pea, ae lē o se toe ola mai i se isi tino i le lumanaʻi.

“Pe a oti le tagata, e ola e faavavau o ia: pe a uma oʻu aso i le Lalolagi, ou te faatalitali atu, seia oo ina ou toe foʻi mai.”—O se “faaliliuga faa-Eleni” o le Iopu 14:14 o loo maua i le Gospel According to Spiritism.

O le faitauina lenei e le Revised Standard Version o le mau lea: “Afai e oti le tagata, e toe ola mai ea o ia? Ou te faatalitali atu i aso uma o laʻu auaunaga, seʻia oo ina faasaʻolotoina o aʻu.” Ia faitau fuaiupu o loo siʻomia ai lena mau. O le a e silafia ai o loo faatalitali ē ua maliliu i tuugamau mo lo latou “faasaʻolotoina.” (Fuaiupu 13) A o iai i lea tulaga faatalitali, sa matuā feoti moni lava ae leʻi faatalitali i se isi nofoaga. “O le tagata ua oti ua matuā oti moni lava, ma pe a oti le tagata ola, ua lē toe iai lea tagata.”—Iopu 14:10, Bagster’s Septuagint version.

[Ata i le itulau 21]

O le faamoemoe o le toetū ua faaalia ai le matuā naunau totino mai o le Atua ia i tatou taʻitoʻatasi

[Ata i le itulau 23]

O le a aumaia e le Atua se iʻuga i mafatiaga uma o tagata