Ia Aogā Au Masaniga iā te Oe

E 12 tausaga sa nofo ai le tamāloa i se tasi o pitonuu o Atenai. O aso uma lava, e ui atu ai o ia i le auala lava lea e tasi, i le agaʻi atu i lona aiga mai le galuega. Ona toe agaʻi atu lea ma nofo i se isi pitonuu o le aai. I se tasi aso ina ua mānava, sa agaʻi atu loa i le fale. Na faatoʻā ona iloa lava e sesē le auala lea na ui ai, ina ua teʻi i le oo o lana taavale i le pitonuu sa iai muamua. Ona o lana masaniga, na iʻu ai ina toe oo i lona nuu sa iai muamua!

E lētioa lava i nisi taimi e taʻua ai le masaniga, o se mea ua paʻuaʻi ai (second nature), o se taaʻiga e aafia ai o tatou olaga i ni itu malolosi. I lenei uiga, ua mafai ai ona faatusa atu masaniga i se afi. E mafai e le afi ona faamalamalama ai se mea pogisa, ma e mafai ona faamāfanafanaina ai o tatou tino ma faavevela ai a tatou meataumafa. Peitaʻi, e mafai foʻi ona avea le afi o se fili e sili ona sauā e faatamaʻia ai ola ma meatotino. E faapena foʻi i masaniga. Pe afai e lelei ona ati aʻe, e mafai ona telē so latou aogā. Ae mafai foʻi ona faaleagaina ai.

 I le tulaga o le tamāloa lea na taʻua i le amataga, o lana masani lea na iʻu ai ina maʻimau lona taimi ona ua poloka i le tele o taavale i le aai. Pe a tuu mai i mea e sili atu ona tāua, e mafai e masaniga ona tauia ai i tatou i le manuia, po o le taʻitaʻia atu ai o i tatou i ni mala. Seʻi manatu i nisi nei o mea moni na tutupu, o loo taʻua i le Tusi Paia, e faaalia ai le auala e mafai e masaniga ona fesoasoani mai pe taofia ai foʻi la tatou auaunaga i le Atua ma punitia ai la tatou faiā ma ia.

O Faaaʻoaʻoga Faale-Tusi Paia o Masaniga Lelei ma Masaniga Leaga

Sa faamanuiaina uma Noa, Iopu ma Tanielu, i le iā i latou o se faiā vavalalata ma le Atua. E viiviia i latou e le Tusi Paia ona o “la latou amiotonu.” (Esekielu 14:14) O le itu mataʻina, talu ai o olaga o nei tane uma e toʻatolu e faaalia ai sa latou atiina aʻe ni masaniga lelei.

Sa faatonuina Noa e fau se vaa, e umī atu na i lo o se malae soka ma e maualuga atu na i lo o se fale fogafalelima. O se galuega matuā telē faapena sa tatau lava ona matuā gaseā ai se tufuga fauvaa o aso anamua. Sa fausia e Noa ma tagata e toʻafitu o lona aiga le vaa e aunoa ma le faaaogāina o ni meafaigaluega faaonapōnei. E lē gata i lea, sa talaʻi atu pea Noa i tagata sa ola ai i na ona pō. E mafai ona tatou mautinoa sa ia tausia foʻi manaʻoga faaleagaga ma le faaletino o lona aiga. (2 Peteru 2:5) Ina ia faataunuu na mea uma, atonu sa lelei uiga masani o Noa i le auala e fai ai ana galuega. E lē gata i lea, sa tusia Noa i le talafaasolopito a le Tusi Paia o se tasi na ‘feooai ma le Atua. . . . Na faia foi e Noa e tusa ma mea uma na poloai atu ai Ieova ia te ia.’ (Kenese 6:9, 22; 7:5) Talu ai sa taʻua o ia i le Tusi Paia o lē “sao,” atonu la sa faaauau pea ona la feoaʻi ma le Atua ina ua mavae le Lolo ma ina ua mavae foʻi le fouvalega iā Ieova lea na mapuna aʻe i Papelu. O le mea moni, na faaauau ona savavali faatasi Noa ma le Atua seʻia oo mai lava i lona maliu ina ua 950 ona tausaga.—Kenese 9:29.

O masaniga lelei a Iopu na mafai ai ona avea o ia ma tagata ‘na sao lana amio ma amiotonu.’ (Iopu 1:1, 8; 2:3) Sa fai mana tū, po o le masani, le gaoioi o se ositaulaga mo lona aiga i le ofoina atu o taulaga mo lana fanau pe a uma a latou tausamiga taʻitasi, ina neʻi ‘agasala ma faifai i latou i le Atua i o latou loto. Sa faapea lava ona faia e Iopu i aso uma.’ (Iopu 1:5) I totonu o le aiga o Iopu, e mautinoa lava na sili ona faatāua iā i latou tū masani sa faaautū atu i le tapuaʻiga iā Ieova.

Sa auauna Tanielu iā Ieova “e le aunoa” i le taimi umi na ola ai o ia. (Tanielu 6:16, 20) O ā masaniga lelei faaleagaga sa faia e Tanielu? O se tasi o mea, sa tatalo e lē aunoa o ia iā Ieova. E ui i se poloaʻiga mai le tupu ina ia faasā ai lenei masaniga, ae sa “taʻi foi faatolu i aso ona tootuli [Tanielu] i ona tulivae, ma tatalo, ma faafetai i luma o lona Atua, faapei ona masani ai o ia.” (Tanielu 6:10) Sa leʻi mafai ona galo iā te ia lana masani o le tatalo atu i le Atua, e tusa lava pe na oo ina lamatia ai lona ola. E mautinoa o le masani lenei na faamalosia ai Tanielu a o ola i se olaga sa matuā luʻia ai le faamaoni i le Atua. E foliga mai, sa iai foʻi se masaniga lelei a Tanielu o le suʻesuʻeina lea ma mafaufau loloto i folafolaga matagofie a le Atua. (Ieremia 25:11, 12; Tanielu 9:2) E mautinoa o masaniga lelei na sa fesoasoani iā te ia e tumau ai seʻia oo i le iʻuga, ma tausiniō ai ma le faamaoni i le tausinioga mo le ola seʻia oo i le tini.

I se faaeseesega, sa iʻu leaga Tina talu ai le leaga o ana masaniga. Sa ‘[“masani,” NW ] ona alu atu o ia e maimoa i fafine o le nuu,’ o tagata sa lē tapuaʻi iā Ieova. (Kenese 34:1) O lenei masaniga e foliga mai e leai sona āfaina, na taʻitaʻia atu ai i se mala mataʻutia. Muamua, sa faaleagaina o ia e Sekema, o se tauleʻaleʻa e faapea “sa sili foi lona agafaatamaalii i tagata uma o le aiga o lona tamā.” Ona sosoo lea ma le tali fia tauimasui mai i ai a nisi o ona tuagane e toʻalua lea na iʻu ai i lo la fasiotia o tama tane uma o le aai atoa. Pagā se iʻuga mataʻutia!—Kenese 34:19, 25-29.

E faapefea ona tatou mautinoa o le a aogā a tatou masaniga iā i tatou, ae lē o le faaleagaina ai?

 Ia Faaaogā Lelei Masaniga

Na tusi mai se alii faifilosofia: “O masaniga o ni gaoioiga ua uma ona muaʻi fuafuaina.” Ae lē manaʻomia fua ona faapena. E matuā manino lava ona faaali mai e le Tusi Paia e faapea, e mafai ona tatou filifili e sui a tatou masaniga leaga ae ati aʻe masaniga lelei.

Pe a lelei masaniga, e sili atu ona maopoopo lelei le olaga faa-Kerisiano ma sili atu ona faigofie le tausisia. Ua faapea mai Aleki, o se Kerisiano mai Eleni: “O laʻu masaniga o le pipiimau atu lea i se faasologa mo le faataunuuina o tiute eseese ua faasaoina mai ai ni oʻu taimi e sili ona tāua.” E taʻua e Theophilus, o se toeaina Kerisiano, le masaniga o le muaʻi fuafuaina o mea, lea ua mafai ai ona uigā ana gaoioiga. Ua ia faapea mai: “Ou te talitonu atoatoa na semanū e lē mafai ona ou taulimaina lelei oʻu tiute faa-Kerisiano pe ana leai laʻu masaniga o le muaʻi fuafua lelei.”

I lo tatou avea o ni Kerisiano, ua faalaeiauina ai i tatou ina ia “savavali ma le maopoopo i lenei lava faasologa e tasi.” (Filipi 3:16, NW ) O se faasologa e aofia ai se “faatinoga . . . masani o se faagasologa ua uma ona faamautū.” O na masaniga lelei e aogā iā i tatou, auā e lē manaʻomia ai ona tatou faaaluina se taimi i le tau toe vaʻiliʻilia o laasaga taʻitasi—ua uma ona tatou faamautūina se faatulagaga lelei e tatou te mulimuli ai e tusa ma la tatou masaniga. O masaniga ua mauaa e toetoe lava pei o le emo o le mata le faatinoina. E pei lava ona mafai e se avetaavale, o lē ua masani i le avetaavale lelei, ona ia fai ni filifiliga faafuaseʻi mo le faasaoina o ola pe a fesagaʻi ma ni lamatiaga i luga o le auala, e faapena foʻi i masaniga lelei ona fesoasoani iā i tatou ina ia fai vave ai ni filifiliga talafeagai a o tatou savavali i o tatou ala faa-Kerisiano.

E pei ona faaupu mai e le tusitala mai Egelani, o Jeremy Taylor: “O masaniga o ni fua o gaoioiga.” Pe afai e lelei a tatou masaniga, e mafai foʻi ona tatou faatinoina mea lelei e aunoa ma ni toʻatugā se tele. Mo se faaaʻoaʻoga, pe afai ua avea ma a tatou masaniga o ni faifeʻau Kerisiano, le auai e lē aunoa i le galuega talaʻi, e sili atu foʻi la ona faigofie ma avea o se mea fiafia le auai atu i le auaunaga i le fanua. E tusa ai o le ʻauaposetolo, e tatou te faitau ai e faapea, “ua le mapu foi i latou i aso uma ona aʻoaʻo atu, ma talaʻi atu i le malumalu, ma lea fale ma lea fale le tala lelei ia Iesu Keriso.” (Galuega 5:42, LT; 17:2) I le isi itu, pe afai e faavaitaimi ona tatou auai i le faiva, e tatou te ono lagona le popole, ma manaʻomia atili se taimi e faamasani ai a o tatou leʻi lagonaina le toʻa lelei i lenei galuega tāua faa-Kerisiano.

O le tulaga moni foʻi lenā i isi vala o la tatou faasologa faa-Kerisiano. O masaniga lelei e fesoasoani iā i tatou ina ia lē aunoa ona tatou ‘faitauina le Afioga a le Atua i le ao ma le pō.’ (Iosua 1:8, NW; Salamo 1:2) O le masani a se tasi uso Kerisiano lona faitauina o le Tusi Paia mo le 20 i le 30 minute a o leʻi moe i le pō. E tusa lava pe matuā vaivai, ae na te iloa e lē mafai ona lelei sana moe pe afai e alu atu e moe ae leʻi faitauina lana Tusi Paia. E tatau lava ona toe nofo aʻe i luga ma faamalie lenā manaʻoga faaleagaga. O lenei masaniga lelei ua mafai ai foʻi mo ni tausaga, ona ia faitauina atoa le Tusi Paia i totonu o le tausaga e tasi.

Sa avea ma masaniga a lo tatou Faaaʻoaʻo, o Iesu Keriso, lona auai atu i faatasiga sa talanoaina ai le Tusi Paia. “Ona ulufale lea o ia i le sunako i le aso sapati, o lana masani lea; ua tu i luga foi e faitau.” (Luka 4:16) O Siō, o se toeaina e toʻatele lona ʻauaiga, ma e uumi itula e faigaluega ai, ae ua avea sana masaniga ma itu ua mafai ai ona ia faatupu aʻe se manaʻoga ma se faanaunauga ina ia auai atu e lē aunoa i sauniga. Ua ia faapea mai: “O le masaniga lenei ua mafai ai pea ona ou faamalosi, ma aumaia ai le tele o le malosi faaleagaga o loo oʻu manaʻomia, ina ia mafai ona ou fesagaʻia ma le manuia, luʻi ma faafitauli.”—Eperu 10:24, 25.

 E tāua tele na masaniga i le tausinioga faa-Kerisiano mo le ola. Na taʻua i se lipoti mai se atunuu o loo sauāina ai tagata o Ieova e faapea: “O ē o loo lelei a latou masaniga faaleagaga ma talisapaia loloto le upu moni, e lē o faigatā mo i latou le tutū mausalī pe a oo mai tofotofoga, peitaʻi o ē o loo misi soo sauniga, e seāseā auai i le auaunaga i le fanua ma faagutugutulua i nai mataupu ninii a o ‘taugalemu aso,’ e masani lava o i latou na e paʻūʻū pe a fetaiaʻi ma tofotofoga ‘aasa.’”—2 Timoteo 4:2.

Ia ʻAlofia Masaniga Leaga, ae Fai Masaniga Lelei

Ua taʻua faapea ‘e tatau i se tagata ona ati aʻe na o masaniga o loo ia naunau e puleaina ai o ia.’ O masaniga leaga e mautinoa lava le avea o se pule sauā. E ui i lea, e mafai ona taofia.

Na umi se taimi o avea Stella o se tagata na pulea atoa e le matamata TV. Ua ia taʻutino mai: “I masaniga leaga uma sa ou lolo atu i ai, e masani lava ona iai se māfuaaga ‘e lē leaga’.” O le tulaga lenā sa iai lana masaniga o le malosi o le matamata TV. Sa ia faapea ifo, e na o sina matamata lava mo “sina koma laʻitiiti” pe mo “sina suiga.” Peitaʻi na oo ina lē toe mafai ona pulea lana masaniga, ma faapena ai lava ona saofaʻi i luma o le televise mo le tele o itula. Ua ia faapea mai: “Na oo i le tulaga, ua faalavelavea e lenei masaniga leaga loʻu agaʻigaʻi i luma faaleagaga.” Ae o ni taumafaiga maumauaʻi, na iʻu ai ina mafai ona ia faaitiitia le taimi sa matamata ai i le TV ma mafai loa ona ia filifilia lelei polokalame e matamata ai. Ua faapea mai Stella: “Ou te taumafai lava e manatua i taimi uma le māfuaaga na ou manaʻo ai e taofia lenei masaniga, ma ou te faalagolago atu iā Ieova ina ia ou pipiimau ai i laʻu faaiʻuga.”

Ua taʻu mai e se uso Kerisiano e suafa iā Charalambos se masaniga leaga na taofia mai ai lona alualu i luma faaleagaga—o le faimea tuu. “Ina ua ou iloa e leaga le masaniga lea o le tolopo soo o mea, sa amata loa ona ou taumafai e suia loʻu olaga. Ina ua ou faatutūina ni sini, sa ou fuafuaina patino lava le taimi ma le auala e amata ai ona ou galue ina ia ausia na sini. O le vaifofō lava o le faifai pea ona faatinoina o aʻu filifiliga ma aʻu fuafuaga, ma ua avea ai lava o se masaniga lelei e oo mai i le taimi nei.” Ioe, o masaniga lelei o se suiga sili lenā ona lelei mo masaniga leaga.

E mafai foʻi e a tatou aumea ona taaʻina ai i tatou e ati aʻe ni masaniga, pe lelei pe leaga. O masaniga lelei e pei o se mea e pipisi, e pei lava foʻi o masaniga leaga. E pei lava ona avea “le feoai ma e amio leaga e leaga ai amio [“masaniga,” NW] lelei,” e faapena foʻi i aumea lelei ona aumaia iā i tatou faaaʻoaʻoga o ni masaniga aogā ina ia faataʻitaʻi i ai. (1 Korinito 15:33) O le itu e sili ona mataʻina, e mafai e masaniga ona faamalosia pe faavaivaia ai foʻi la tatou faiā ma le Atua. Ua faapea mai Stella: “Pe afai e lelei a tatou masaniga, e faafaigofie ai foʻi la tatou tauiviga e auauna atu iā Ieova. Pe afai e leaga, e mafai ona taofia mai ai a tatou taumafaiga.”

Ia ati aʻe masaniga lelei, ma ia taʻitaʻia ai oe. O le a avea o ni uunaʻiga malolosi ma le aogā i lou olaga.

[Ata i le itulau 19]

I le pei o le afi, e faapena foʻi i masaniga ona aogā pe faaleagaina ai

[Ata i le itulau 21]

Sa avea ma tū masani a Iesu le iai i le sunako i le Sapati mo le faitauina o le Afioga a le Atua

[Ata i le itulau 22]

O masaniga lelei faaleagaga e faamalosia ai la tatou faiā ma le Atua