Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Ta‘ita‘iga Lelei—O se Lu‘i i le Lalolagi Aoao

Ta‘ita‘iga Lelei—O se Lu‘i i le Lalolagi Aoao

Taʻitaʻiga Lelei—O se Luʻi i le Lalolagi Aoao

O ia o se tusitala ma o se fatusolo foʻi. Sa matuā tele ona faamoemoega mo le lumanaʻi. I le tusa ma le 90 tausaga ua mavae, na ia faaata ai i lona mafaufau se nofoaga “e leai ai se mataʻu i le mafaufau, o le a fiafia i taimi uma le loto ona o faamoemoega mautinoa; e maua fua le poto; e leʻi fevaevaeaʻi ai le lalolagi i ni vaega eseese ona o eseesega i manatu ma tulaga o atunuu; e na o le faamaoni e tautala ai; [ma] o le a avea le lelei atoatoa ma taunuuga o taumafaiga fitā a tagata.”

ONA faailoa mai lea e lenei tusitala lona faamoemoega e faapea, e iai se aso o le a oo ai lona atunuu, faapea foʻi le lalolagi atoa i se ituaiga o nofoaga faapena. Pe ana faapea o loo soifua mai lava i aso nei lenei fatusolo, o lē na manumalo i se faailoga faapitoa i le lalolagi e taʻua o le Nobel Prize, e mautinoa lona matuā lē fiafia. E ui i le tele o le atamai ma le mau meafou ua iai, ae ua sili atu nei ona fevaevaeaʻi le lalolagi na i lo o se isi lava taimi. Ma o loo tumau pea ona foliga lē manuia le lumanaʻi mo tagata.

Ina ua fesiligia se tasi o faifaatoʻaga i le māfuaaga na tutupu faafuaseʻi ai ni faiga sauā i le va o nisi vaega o tagata i lo latou atunuu, na ia taʻua ai se māfuaaga, e tusa o lona manatu. Na ia faapea mai: “Ua māfua ona o le piʻopiʻo o taʻitaʻi.” I lana tusi Humanity—A Moral History of the Twentieth Century, o loo faamatala ai foʻi e le tusitala o talafaasolopito o Jonathan Glover se manatu faapena, i le faapea mai: “O le fasiotiga tagata [i lenā lava atunuu] e lē o se mea na tupu faafuaseʻi ona o le feitagaʻi i le va o vaega eseese, ae ona o se mea na fuafuaina e tagata o loo mananaʻo i le pule.”

Ina ua gāpā le taua i le va o malo e lua ia sa taʻua muamua o Yugoslavia, i le amatamataga o vaitausaga e sefulu mai le 1990, na tusi ai se tamaʻitaʻi tusitala i nusipepa e faapea: “E tele tausaga sa matou nonofo faatasi ai ma le fiafia, ae o lenei ua matuā leaga faia lava, ua oo i le tulaga o le fefasiotiaʻi o tagata. O le ā ea le mea ua tatou faapenei ai?”

I le faitau afe o maila mai Europa, o loo iai le atunuu o Initia, o le atunuu moni lenā o le fatusolo na taʻua i le amataga o le mataupu. I se lauga na faamatuaina, “Pe Mafai Ona Avea Initia o se Malo e Tasi?,” na taʻua ai e le tusitala o Pranay Gupte e faapea: ‘E tusa o le 70 pasene o le faitau aofaʻi o Initia o ni talavou e i lalo ifo o le 30 tausaga le matutua, peitaʻi e leai ni taʻitaʻi o avea ma faaaʻoaʻoga lelei i na talavou.’

I nisi atunuu, sa tatau ai ona faamavae ese nisi taʻitaʻi mai o latou tofiga na iai ona o ni moliaga i faiga faapiʻopiʻo. E tele lava la māfuaaga e foliga mai ai ua oo le lalolagi i se mala e tusa ai ma ona taʻitaʻi. E molimau tulaga o mea o loo iai i le moni o upu a se tasi perofeta na ola i le tusa ma le 2,600 tausaga ua mavae. Na ia faapea mai: “E le o i le tagata lona ala, e le o i le tagata e savali ona faatonuina le mea e ui ai o ia.”—Ieremia 10:23.

Pe mafai ea ona toe faaleleia le mafatiaga ua iai lenei lalolagi? O ai e na te mafaia ona taʻitaʻiina atu le fanau a tagata i se lalolagi e lē o fetauaʻi pe matataʻu ai tagata, se lalolagi o loo maua fua ma tamaoaiga ai le poto, ma o loo latalata ai ina maua e tagata le lelei atoatoa?

[Faamatalaga i Ata i le itulau 3]

Fatmir Boshnjaku