Le Mauaina o le Saogalemu Nei—E Saogalemu Foʻi e Faavavau

AISEĀ e masani ai ona faigatā ona maua le saogalemu, ma pe afai e maua, e lē tumau? Pe ona e faavae o tatou lagona e uiga i le saogalemu i le moomoo i mea e tatou te fia maua na i lo o mea ua mafai ona tatou mauaina? O lenā manatu e lē talafeagai ma le tulaga moni o le olaga o loo i ai.

O mafaufauga moomoo, ua mafai ona tataʻiese ai le mafaufau mai le olaga moni ma ona popolega, ma faaofi i ai ni mafaufauga i se olaga saogalemu matagofie, ma oo ai ina lē amanaʻia so o se mea e ono faalavelavea ai na mafaufauga manaia. E ui i lea, o le tulaga masani lava, pe a oo loa ina tutupu faafuaseʻi mai ni faafitauli o le olaga moni ma faalavelave atu i nā mafaufauga moomoo, ma vave mou atu ai faalogona saogalemu, ona faatoʻā iloa ai lea e lē o loo moomoo le tulaga moni ua iai.

Seʻi o tatou talanoaina se tasi o itu o loo saʻili i ai tagata mo le olaga manuia—i le nuu e mau ai. Mo se faaaʻoaʻoga, i se aai tele atonu e iai ni vaaiga mananaia e faaoso ai manatu e uiga i taimi o fiafiaga, i le tetelē o totogi, ma fale matagofie. Ioe, e ono foliga mai e maua ai le olaga manuia ma le saogalemu lea ua leva ona faatalitalia. Ae po o se mea moni ea?

Pe Maua i le Aai po ua na o ni Moomooga Lē Taunuu?

I atunuu tauatiaʻe, ua faaaogā ai i le aai tele le maunu o faasalalauga faapisinisi na atonu ua maileia ai mafaufauga o tagata e naunau tele i mea faitino. O faalapotopotoga o loo faia ia faasalalauga, e lē o mafaufau i lou olaga saogalemu, ae i le taulia o a latou oloa. Ua latou natia faafitauli o le olaga moni i le faailoaina mai o ni vaaiga ua faaatagia mai ai ni olaga taulau manuia. I lea, ua oo ina faatusa ai le olaga saogalemu ma a latou oloa ma le olaga i le aai tele.

Seʻi manatu i se faaaʻoaʻoga lenei. I se tasi aai i Aferika i Sisifo, ua faaalia ai e ni alii ofisa ia ni laupapa ua tusia matamata tetele ai e faapea, o le ulaula, o le mea moni, e leai lava se eseesega ma le faatamaʻia o tupe na maua i le tigā. O se vaega lea o le tauiviga e lapataʻia ai ona tagatānuu faasaga i le ulaula. Ae ua faia foʻi ma le poto e tagata e gaosia ma faatauina atu sikaleti ni faasalalauga tusitusia i ni laupapa, ua faaalia ai tagata ulaula i ni vaaiga faatosina e foliga fiafia ma le taulau manuia. E lē gata i lea, ua faaofu e se tasi kamupani gaosi sikaleti nisi o ana tagata faigaluega i ni togiga ua matuā teuteuina faamanaia ma pulou taumata pesipolo feʻilafi ina ia tufatufaina atu sikaleti i tagata talavou i le alatele e faalaeiauina ai i latou taʻitoʻatasi e fetagofi e “faataʻitaʻi.” O le toʻatele o nei talavou e ō mai mai nuu i tua, e lē masani i nei faasalalauga faatogafiti, ma ua maileia ai i latou i nei faatosinaga. Na oo ina fai ma a latou masani le ulaula. Na ō mai talavou mai i  nuu i tua i le aai tele e saʻili se olaga manuia ina ia fesoasoani ai i o latou aiga pe ina ia maua ai foʻi se olaga manuia tautupe. Ae na i lo o lea, sa latou faaalu uma le tele o tupe na semanū e mafai ona latou faaaogā mo nisi fuafuaga e sili ona lelei.

O faasalalauga ia e faaalia mai ai se olaga manuia i le aai tele, e lē o taimi uma e faia ai e le ʻaufaioloa. Atonu e mapuna mai i tagata o ē ua siitia atu i le aai tele ma ua matamumuli e toe foʻi atu i o latou nuu moni. O lo latou lē mananaʻo e foliga atu ua latou lē mafaia se mea, ua latou gugutu ai e uiga i le tamaoaiga ua manatu ua latou maua ma ni mea na faataunuuina i le aai. Ae peitaʻi, o le iloiloina lelei o tulaga ua faapea mai ua latou maua, ua faaalia ai o le ituaiga o olaga o loo latou ola ai i le taimi nei, e lē o se tulaga e faaleleia mai i o latou olaga sa ola ai muamua i le nuu; o loo latou tauivi mo le fia mauaina o ni tupe e pei o le toʻatele o isi tagata o loo nonofo i le aai.

Aemaise lava i aai tetele e taunuu atu i ai tagata fou o loo saʻiliʻili mo se manuia, e maileia i maunu a tagata amioleaga. Aiseā? Auā foʻi e leʻi lava se taimi e faia ai ni uō māfana ma o loo mamao ese mai tagata o o latou aiga. O lea, e leai nisi e avatua ni fautuaga, o ē atonu e mafai ona fesoasoani iā i latou e ʻalofia ai mailei o le olaga manaʻo tele i mea faitino i le taulaga.

E leʻi faavaleaina ai Josué i le mailei o le ulaula. E lē gata i lea, na oo ina ia iloa e faapea, e matuā lē mafai lava ona ia taulimaina ma le manuia mea o loo manaʻomia e le olaga i le aai. E tusa ai ma lona tulaga, e na o le pau lava le mea e mafai ona ofoina atu e le olaga i le aai iā te ia, ua na o ni moomooga e matuā lē taulau lava. Sa ia iloa e na te leʻi maua le saogalemu moni i le aai; e lē o se nofoaga lenā mo ia. Na lofitūina o ia i faalogona gaogao, taʻu faatauvaaina, ma le lē mafaia o se mea, ma na ia lagona mulimuli ane lona lotomaulalo ma toe foʻi atu i le nuu.

Sa popole o ia ina neʻi amusia o ia. Ae na i lo o lea, na talia fiafia o ia e lona aiga ma ana uō. Ona o le māfana o lona aiga, le siʻomaga masani o le nuu, ma le alofa o ana uō i le faapotopotoga Kerisiano, na vave ai lava ona ia lagona le matuā saogalemu nai lo o le aai tele, lea ua avea ai o ni moomooga lē taulau faamoemoega o le toʻatele. Na faateʻia lava o ia, ona o le galulue mamafa faatasi ma lona tamā i le faatoʻaga, na maua moni ai e ia ma lona aiga ni tupe e sili atu na i lo o mea na te maua pe ana i ai i le aai.

O le ā le Faafitauli Moni e Uiga i Tupe?

Pe e te maua se faalogona saogalemu i le iai o tupe? Ua taʻua e Liz, mai Kanata e faapea: “A o avea o se talavou, sa ou talitonu, o tupe sa mafai ona saʻoloto ai mai le popole.” Sa alofa o ia i se tamāloa o lē sa lelei lona tulaga tautupe. E leʻi pine ae la faaipoipo loa. Pe sa ia lagona ai ea se saogalemu? Ua faaauau mai Liz e faapea: “Ina ua ou faaipoipo, sa iai so ma fale manaia ma ni taavale se lua, ma ona o le tele o a ma tupe, na mafai ai ona ma olioli i le toetoe lava o mea uma i le itu faaletino, o faigāmalaga ma faafiafiaga. Ae o le mea e ofo ai, sa ou popole pea i tupe.” Ua ia faamatala mai le māfuaaga e faapea: “Na tele ni a ma mea e mafai ona leiloloa. E foliga mai o le tele o au mea, o le itiiti foʻi lea o lou lagona saogalemu. E leʻi aveesea e tupe le popole po o le atuatuvale.”

Afai e te manatu e lē o lava au tupe ina ia saogalemu ai, fesili ifo iā te oe lava, ‘O lē ā moni lava le faafitauli? Po ona o le lē lava o tupe, po o le lē lelei ona faasoaina o tupe?’ I le toe manatunatu i lona olaga i aso ua mavae, ua faapea mai Liz: “Ua ou iloa nei le māfuaaga o le faafitauli i loʻu aiga ina o oʻu laʻitiiti, o le lē lelei ona faasoaina o tupe. E faaaitalafu a matou faatau, o le mea lea, sa iai pea lava a matou aitalafu. O le māfuaaga lenei o popolega.”

Ae peitaʻi, i aso nei, ua lagona ai e Liz ma lana tane le matuā sili atu ona saogalemu, e ui lava ua faaitiitia a la tupe. Ina ua la aʻoaʻoina le upu moni o le Afioga a le Atua, la te leʻi toe faatāuaina faasalalauga faatosina e uiga i tupe, ae amata ona faalogologo i le atamai o le Atua e aofia ai  upu nei: “A o lē faalogo mai ia te au, e nofo o ia ma le fifilemu; e filemu o ia, e le fefe i se mea leaga.” (Faataoto 1:33) Sa la mananaʻo ina ia sili atu ona uigā o la olaga na i lo o se mea e mafai e ni tupe se tele o i le faletupe ona avatu iā i laʻua. I le avea o i laʻua ma misionare i se isi atunuu i le taimi nei, ua aʻoaʻoina ai e Liz ma lana tane ia tagata mauʻoa faapea ma ē matitiva e faapea, ua lē o toe umi ona aumaia lea e Ieova le Atua le saogalemu moni i le lalolagi aoao. Ua aumaia e lenei galuega le matuā faamalieina ma le tulaga mautū lea e pogai mai i se fuafuaga sili ma ni tapulaa maualuluga, ae lē o le tele o tupe.

Ia manatua lenei upu moni faavae: O le mauʻoa i le Atua e sili mamao atu ona tāua i lo o ʻoa faaletino. I Tusitusiga Paia atoa, o loo faamamafaina ai e lē o le mauaina o ʻoa faaletino, ae o le mauaina o se tulaga lelei i le silafaga a Ieova, lea e mafai ona tatou tausisia e ala i le faaauau ona faia le finagalo o le Atua i le faatuatua. Ua faalaeiauina i tatou e Iesu ina ia “mauoa i le Atua” ma ia faaputu “oa i le lagi.”—Luka 12:21, 33.

O le ā le Tulaga o E Saʻilia?

Afai ua maileia oe i le lagona e faapea, o le mauaina o se tulaga maualuga e maua ai le olaga  manuia, ona e fesili ifo lea iā te oe lava: ‘O ai o i latou o i tulaga maualuluga o loo mauaina le saogalemu moni? O le ā le maualuga e tatau ona ou tauivi ai ina ia mauaina lea tulaga?’ O se galuega taulau manuia e ono oo ai iā te oe se faalogona lē faavaea faapea ua e saogalemu, ma e iʻu ai i le lē fiafia, po o le sili atu ona leaga, o se matuā lē taulau lava.

Ua faaalia i mea moni e tutupu e faapea, o le faia o se igoa lelei ma le Atua, e maua ai le saogalemu e sili atu na i lo o se igoa e faia ma tagata. E na o Ieova e mafai ona ia aumaia i tagata le meaalofa o le ola e faavavau. E aofia ai i lenā le tusia o o tatou igoa, e lē faatasi ma tagata taʻutaʻua, ae i le tusi o le ola a le Atua.—Esoto 32:32; Faaaliga 3:5.

Pe afai e tuu ese ou mafaufauga moomoo, e faapefea la ona e fuafuaina lou tulaga i le taimi nei, ma o le ā le mea e mafai ona e faatalitalia moni mai le lumanaʻi? E leai se tasi e mafai ona mauaina mea uma. E pei ona taʻua ai e se tasi Kerisiano atamai e faapea, “E tatau ona ou malamalama e lē mafai ona e maua uma mea i le olaga, ae e manaʻomia ona e faia ni filifiliga.” Faatali mo sina minute ma faitau i le pusa “Na Faamatalaina i Benin.”

Ona tali loa lea o fesili nei: O le ā se taunuuga, po o se sini tāua i loʻu olaga? O le ā le auala e sili ona vave e oo ai i inā? Po ona o loo oʻu faafaigatāina loʻu auala, ma o le mea lea ou te manaʻo i ai e mafai ona maua ma e maua moni lava pe afai ou te faafaigofieina loʻu olaga?

Ina ua uma ona aumaia le fautuaga i le aogā puupuu o meafaitino pe a faatusatusa i le tāua o mea faaleagaga, na fetalai Iesu ina ia “lelei” ou mata pe ia taulaʻi lelei mata. (Mataio 6:22) Sa ia faamanino mai e faapea, o mea faaleagaga ma sini e faaautū i le suafa o le Atua ma lona Malo, o mea ia e sili ona tāua i le olaga. (Mataio 6:9, 10) E lē tatau ona taulaʻi atu manatu i isi mea e faalētāua.

E tele mea puʻeata i aso nei e otometi lava ona taulaʻi atu i mea e mamao ma latalata mai. Po o tau faapena ou uiga? Po o mafai ona e mauaina mea tāua uma o loo e moomoo i ai? E tusa foʻi pe e mauaina na o se vaega o na mea, o le a faigofie lava ona leiloa le mea e aupito sili ona tāua i Kerisiano, o le Malo, ona o le tele o isi mea o loo taulaʻi i ai lou manatu. Ua apoapoaʻi malosi mai Iesu e faapea: “A ia outou muai saili lona malo ma lana amiotonu; ona faaopoopoina atu lea o ia mea uma ia te outou.”—Mataio 6:33, LF.

Saogalemu i le Taimi Nei ma Oo i le Faavavau

E tatou te moomoo uma lava i mea e sili atu ona lelei mo i tatou ma ē e pele iā i tatou. Ae peitaʻi, o le mea moni, o i tatou e lē lelei atoatoa, o loo tatou ola i se lalolagi e lē lelei atoatoa, ma ona o le puupuu foʻi o le olaga ua uunaʻia malosi ai i tatou ina ia faatapulaa mea e mafai ona tatou moomoo i ai e fia maua. Ua faamatala mai e se tusitala o le Tusi Paia i le faitau afe o tausaga ua mavae e faapea: “Ua ou toe iloa foi i lalo o le la, ua le sini i le tausinioga e ua tele vavave, ua le malo i le taua e ua malosi, ua le i ai foi i e ua popoto le mea e ʻai, ua le i ai i e ua faautauta le oloa tele, ua le i ai foi i e ua atamamai le alofaina mai; a o le tausaga ma le mea e tupu ai e oo ia te i latou uma.”—Failauga 9:11.

I nisi taimi, e oo ai ina faaalu uma lo tatou taimi i galuega masani o le olaga ma galo ai iā i tatou ona vaavaai i mea e sili atu ona tāua, o lo tatou tulaga, ma mea moni tatou te manaʻomia  ina ia lagona ai le saogalemu. Seʻi manatu i upu nei a le poto mai anamua: “O le ua manao i le ario, e le malie o ia i le ario; o le ua manao foi i le oloa tele, e leai sana mea e maua ai; o le mea faatauvaa foi lea. E lelei le moe o le faigaluega, pe itiiti, pe tele ana mea e ʻai; a o le maʻona o le mauoa e le mafai ai ona moe o ia.” (Failauga 5:10, 12) Ioe, o fea e maua ai lou saogalemu?

Afai o pei lou tulaga o moomooga lē taunuu o Josué, pe e mafai ea ona suia au fuafuaga? O le a lagolagosua i latou e alolofa moni iā te oe e pei o le aiga ma uō a Josué i le faapotopotoga Kerisiano. O le a e maua ai le saogalemu e sili atu i lou auaufaatasi ma i latou o ē alolofa iā te oe na i lo o le ola i le aai faatasi ma i latou o ē e ono taumafai e faaaogā oe.

Pe afai ua tele ni au tupe e pei o Liz ma lana tane, pe e mafai ona suia lou olaga ina ia faaalu nisi taimi e sili atu ma lou malosi e fesoasoani ai i tagata pe mauʻoa pe matitiva, e iloa le upu moni e uiga i le Malo, o le auala lea e maua ai le saogalemu moni?

Pe afai o loo e taumafai e fia maua se tulaga maualuga i le nuu po o i le galuega, atonu la e te manaʻo e manatunatu ma le faamaoni i le māfuaaga o loo e faia ai faapea. E moni, o nisi o mea o loo e maua e mafai ona maua ai le fiafiaga i le olaga. Ae po o mafai ona e taulaʻi atu ai i le Malo, le auala moni e maua ai le saogalemu tumau? Ia manatua upu a Iesu: “E sili le manuia o le na te foai atu, i lo le na te talia mai.” (Galuega 20:35) Pe afai e te faaaafia oe i gaoioiga eseese i le faapotopotoga Kerisiano, o le a e iloa ai le saogalemu moni faamalieloto.

O i latou e faatuatua atoatoa atu iā Ieova ma lona Malo, e mafai ona ola i se saogalemu e faamāfanafanaina ai le loto i le taimi nei ma vaavaai atu i le saogalemu atoatoa i le lumanaʻi. Na faapea mai le faisalamo: “Ou te tuu Ieova i oʻu luma e le aunoa; aua o i loʻu itu taumatau o ia, e le faagaeetia ai lava aʻu. O le mea lea e fiafia ai loʻu loto, ma olioli ai loʻu mamalu; e malolo foi loʻu tino ma le saogalemu.”—Salamo 16:8, 9.

[Pusa/Ata i le itulau 6]

Na Faamatalaina i Benin

Ua faaafe ona faamatalaina lenei tala i le tele o tulaga eseese. Talu ai nei lava, na faamatala ai foʻi e se tasi o tagata matua i Benin, i Aferika i Sisifo i nisi o talavou le tala lenei.

Ua foʻi mai le tagata faifaiva i lona aiga i lona paopao ma ua feiloaʻi ma se tagata faipisinisi mai se isi atunuu o loo galue i lenei atunuu tauatiaʻe. Ua fesili atu le tagata faipisinisi i le faifaiva i le pogai ua vave aʻe mai ai lona faiva. Ua ia tali atu e faapea, e tatau ona ia fagota pea mo se taimi umi, ae o lea ua lava iʻa mo le tausiga o lona aiga.

Na fesili atu le faipisinisi: “Ae o le ā la lau mea e fai i le isi taimi atoa?”

Ua toe tali atu le faifaiva: “Ia, ou te fagota mo sina taimi puupuu. Ona matou taaalo lea ma laʻu fanau. Ae a oo ina vevela le lā, ona fai uma lava lea o sina a matou moe. Ae a oo i le pō, ua matou aai faatasi. Mulimuli ane, ona matou faapotopoto lea ma aʻu uō e faalogologo i sina musika, ma isi mea faapena.”

Ua toe oso atu le tagata faipisinisi mai fafo: “Vaai, o lea e iai loʻu faailoga mai le iunivesite ma ua uma ona ou suʻesuʻe i mea nei. Ou te fia fesoasoani atu la iā te oe. E tatau ona e fagota mo se taimi umi. O le a tele ni au tupe e maua ma e lē pine ae mafai ona faatau sou vaa e lapoʻa atu i lenei paopao. O le iai o se vaa telē, o le a e maua ai nisi tupe ma mafai ai ona fai ni ou vaa se tele e tosoina upega e maua ai iʻa.”

“Ona ā lea?” ua fesili atu ai le faifaiva.

“Na i lo o le faatau atu o iʻa i tagata o ē e latou te faatau atu i nisi, e mafai ona tou feutagaʻi saʻo lava ma le fale iʻa tele, ia pe amata sau lava pisinisi e faatau atu ai iʻa. O le a mafai foʻi ona e tuua lou nuu ae agaʻi atu i Cotonou, po o Pale, po o Niu Ioka ma faagaoioi ai mai i inā lau pisinisi atoa. E mafai foʻi ona e mafaufau e tuu atu lau pisinisi i le maketi o fefaatauaʻiga ma e mauoloa ai.”

Ona fesili atu lea o le faifaiva: “O le ā le umi o le a faia ai na gaoioiga uma?”

Ua tali atu le faipisinisi: “Atonu o le 15 i le 20 tausaga.”

“Ona ā lea?” ua toe fesili atu ai le faifaiva.

Ona faamatala atu lea e le faipisinisi: “A oo loa ina sologa lelei le olaga, ona e mālōlō loa lea. Ona e siitia atu loa lea i se nuu i tua mai le olaga fevesiaʻi i aso uma i le aai.”

“Ona ā lea?” ua fesili atu ai le faifaiva.

“Ia ona e maua loa lea o le avanoa e fai ai sina fagotaga, taaalo ma lau fanau, momoe pe a vevela le lā, taumamafa faatasi ma lou aiga, ma faapotopoto faatasi ma au uō e faalogologo i se musika.”

[Ata i le itulau 7]

Pe e maua le saogalemu i le siitia o le tulaga?

[Ata i le itulau 8]

E naunau moni lava ou uso Kerisiano i lou saogalemu