Ia Faaauau Ona Faia Mea ua A‘oa‘oina ai Outou
Ia Faaauau Ona Faia Mea ua Aʻoaʻoina ai Outou
“O mea foi ua aʻoaʻoina ai outou, ma outou talia, ma outou faalogo i ai, ma outou vaai mai ia te au, ia outou faia ia lava mea; ona ia te outou lea o le Atua e ona le manuia.”—FILIPI 4:9.
1, 2. I le tulaga i le lautele, pe o iai ea ni taaʻiga a le Tusi Paia i soifuaga o tagata o ē e faapea mai o i latou o tagata lotu? Faamatala.
“UA TELĒ le Taaʻiga a Lotu, ae e Lē Taulau Tulaga Tau Amio.” O le ulutala lenei sa tusia i le nusipepa o le Emerging Trends sa otooto mai ai iʻuga o se suʻesuʻega sa faia i le Iunaite Setete. E aliali mai, ua mātauina e lenā atunuu le faatuputupulaʻia o le aofaʻi o tagata e auai i lotu ma faapea mai e tāua tele le lotu i o latou olaga. Peitaʻi, na faapea mai le lipoti: “E ui lava i nei faamatalaga mataʻina, e toʻatele tagata Amerika e latou te lē talitonu i le iai moni o ni taaʻiga a lotu i soifuaga o tagata lautele.”
2 E lē tasi se atunuu o loo aafia i lenei tulaga. I le lalolagi atoa, e toʻatele tagata e faapea mai e latou te taliaina le Tusi Paia ma e ō i lotu, ae latou te lē o faatagaina le Tusi Paia e taaʻina moni o latou olaga. (2 Timoteo 3:5) Na taʻua e le faauluuluga o se tasi vaega suʻesuʻe e faapea: “O loo tumau pea ona matou faaaloalogia le Tusi Paia, peitaʻi, o le faaaluina o se taimi e faitau ai, suʻesuʻe ma faatatauina—e matuā lē mafai lava ona fai.”
3. (a) Ua faapefea ona aafia i le Tusi Paia olaga o i latou ua avea ma Kerisiano moni? (e) O faapefea ona faatatauina e ē mulimuli iā Iesu le fautuaga a Paulo o loo i le Filipi 4:9?
Kolose 3:5-10) O le manatu o ē mulimuli iā Iesu, o le Tusi Paia e lē o se tusi e na ona teuteu ai le fata tusi ae lē faaaogāina. Na i lo lenā, na taʻu atu e le aposetolo o Paulo i Kerisiano i Filipi e faapea: “O mea foi ua aʻoaʻoina ai outou, ma outou talia, ma outou faalogo i ai, ma outou vaai mai ia te au, ia outou faia ia lava mea; ona ia te outou lea o le Atua e ona le manuia.” (Filipi 4:9) E sili atu mea e fai e Kerisiano na i lo le talia o le Afioga a le Atua. Latou te gaoioi e tusa ma mea ua latou aʻoaʻoina, ma faaauau ona faatatauina fautuaga a le Tusi Paia i aiga, i galuega, i le faapotopotoga, ma isi vala o le soifuaga.
3 Peitaʻi, e ese ai le tulaga o Kerisiano moni. Ona o le faatatauina o fautuaga mai le Afioga a le Atua ua suia ai o latou manatunatuga ma amioga. Ua mātauina moni lava e isi le tagata fou lea ua latou faaalia. (4. Aiseā e lē faigofie ai ona usitaia tulafono a le Atua?
4 E lē faigofie le faatinoina o tulafono ma mataupu silisili a le Atua. O loo tatou ola i se lalolagi o loo pulea e Satani le Tiapolo, o lē o loo taʻua e le Tusi Paia o “le atua o le lalolagi nei.” (2 Korinito 4:4; 1 Ioane 5:19) O le mea lea, e tāua tele le leoleo faasaga i so o se mea e faalavelavea ai i tatou mai i le tausisi i le faamaoni iā Ieova le Atua. E faapefea ona tatou tausia le faamaoni i le Atua?
Tausisi i le “Mamanu o Upu e Ola Ai”
5. O le ā ua faaalia mai i le fetalaiga a Iesu ia ‘mulimuli mai ia te au i aso fai soo’?
5 O se tasi o vala o le faia o mea ua tatou aʻoaʻoina e aofia ai le tausisi ma le faamaoni i le tapuaʻiga moni, e ui lava i teteega mai i ē lē talitonu. E manaʻomia taumafaiga ina ia tumau ai. Na fetalai Iesu e faapea: “A fia mulimuli mai se tasi ia te au, ia faafiti o ia ia te ia, ma ave lona satauro i aso fai soo, i le mulimuli mai ia te au.” (Luka 9:23) E leʻi faapea mai Iesu e na o se vaitaimi faapitoa e ao ona tatou mulimuli atu ai iā te ia. Na i lo lenā, na ia faapea mai, e ao ona tatou mulimuli atu iā te ia “i aso fai soo.” Sa faaalia i ana fetalaiga e faapea o le avea o i tatou ma soo e lē faapea e na o se vaega o o tatou olaga e aafia ai, pe o se gaoioiga e fai ma mālōlō. O le tausisi ma le faamaoni i le tapuaʻiga moni, o lona uiga o le tumau lea ma le faamaoni i le ala ua tatou filifilia, po o le ā lava e tupu mai. E faapefea ona tatou faia o lenā mea?
6. O le ā le mamanu o upu e ola ai lea sa aʻoaʻoina e uluaʻi Kerisiano mai iā Paulo?
6 Sa uunaʻia e Paulo lana aumea o Timoteo e faapea: “O matua [“mamanu,” NW] o upu e ola ai, na e faalogologo mai ai ia te au, ia e taofia i le faatuatua ma le alofa ia Keriso Iesu.” (2 Timoteo 1:13) O le ā sa uiga iai le faamatalaga a Paulo? O le upu Eleni o loo faaliliuina i inei “mamanu” e faauiga moni lava i se ata tusi a se tusiata. E ui lava e lē tele ni faamatalaga o iai, e mafai lava e le ata ona faamatala i le tagata atamai o loo maimoa i ai mea o loo aofia i le ata atoa. E faapena foʻi le mamanu po o le ata o le upu moni lea sa aʻoaʻoina atu ai e Paulo iā Timoteo ma isi, e leʻi fuafuaina ina ia mafai ona tali uma ai fesili taʻitasi e ono tulaʻi mai. Peitaʻi, o lenei faatulagaga tau aʻoaʻoga ua saunia ai taʻiala talafeagai—e pei o se auivi—ina ia iloa ai e tagata loto faamaoni le mea o faafinagaloina e Ieova mai iā i latou. O lona uiga la, ina ia faafiafia le Atua, e manaʻomia ona latou tausisi pea i lenā mamanu o le upu moni e ala i le faia o mea ua latou aʻoaʻoina.
7. E faapefea ona tausisi Kerisiano i le mamanu o upu e ola ai?
7 Sa iai tagata i le uluaʻi senituri e pei o Umenaio, Alesana, ma Fileto, o ē sa faaauilumaina manatu sa lē fetaui ma le “mamanu o upu e ola ai.” (1 Timoteo 1:18-20; 2 Timoteo 2:16, 17) Na faapefea ona lē faasesēina ai uluaʻi Kerisiano i ē na liliuese mai i le upu moni? E ala i le suʻesuʻeina māeʻaeʻa o tusitusiga mai le Atua ma faatatauina i o latou olaga. O i latou na mulimuli i faaaʻoaʻoga a Paulo ma isi o ē na faaalia le faatuatua, sa mafai ona latou iloaina ma teea so o se mea e lē tutusa ma le mamanu o le upu moni sa latou aʻoaʻoina. (Filipi 3:17; Eperu 5:14) Na i lo le ‘faavalemālosi ona finau ma suʻesuʻe i upu,’ sa faaauau ona latou agaʻi i luma i le ala saʻo o le amio Atua. (1 Timoteo 6:3-6, NW ) E mafai ona tatou faia le mea lava lenā e tasi pe a faaauau ona tatou faatatauina le upu moni ua tatou aʻoaʻoina. Maʻeu le faalaeiauina ai i le mātauina o le faitau miliona o ē o loo auauna iā Ieova i le lalolagi atoa, o loo taofi mau i le mamanu o upu moni o le Tusi Paia ua aʻoaʻoina ai i latou.—1 Tesalonia 1:2-5.
Ia Teea ‘Tala Sesē’
8. (a) Ua faapefea ona taumafai Satani e faaleagaina lo tatou faatuatua i aso nei? (e) O le ā le lapataʻiga a Paulo o loo i le 2 Timoteo 4:3, 4?
8 E taumafai Satani e faaleagaina lo tatou faamaoni e ala i le faapogaia o lo tatou masalosalo i mea ua aʻoaʻoina ai i tatou. E pei lava ona sa iai i le uluaʻi senituri, ua taumafai i latou ua liliu ese atu ma le upu moni ma isi i aso nei e faaleagaina le faatuatua o ē talitonu. (Kalatia 2:4; 5:7, 8) O nisi taimi latou te faaaogāina televise, leitiō ma nusipepa e faasalalau ai faamatalaga taufaasesē e oo lava i ni pepelo taufaaleaga e faatatau i māfuaaga ma auala e gaoioi ai tagata o Ieova. Na lapataʻi mai Paulo o le a iai nisi o le a liliu ese mai i le upu moni. Na ia tusi e faapea: “Auā e oo i ona po latou te le mafafai ai ona talia o le aʻoaʻoga e ola ai, a e tusa ma o latou lava tuʻinanau, latou te faapotopoto ai aʻoaʻo mo i latou, ina ua feū o latou taliga; latou te liliu ese foi o latou taliga i le upu moni, a e liliu atu i tala o vavau [“sesē,” NW].”—2 Timoteo 4:3, 4, LF.
9. O le ā atonu sa i le manatu o Paulo ina ua ia taʻua ‘tala sesē’?
9 Na i lo le tausisi i le mamanu o upu e ola ai, sa faagaeetia nisi i ‘tala sesē.’ O ā nei tala sesē? Atonu sa manatu Paulo i tala fatu o le vavau, e pei o tala o loo i le tusi faa-apokerifa o Topita. * E aofia ai foʻi i tala sesē ia faamatalaga lē saʻo e feaveaʻi solo e isi. Ia, ae o isi—“e tusa ma o latou lava tuʻinanau”—atonu sa faasesēina ai i latou e tagata sa iai se vaaiga tuufau i tapulaa a le Atua, po o i latou foʻi sa faitio i ē na taʻimua i le faapotopotoga. (3 Ioane 9, 10; Iuta 4) Po o le ā lava le tulaga lē saʻo sa iai, sa iai nisi na sili iā i latou faamatalaga sesē na i lo upu moni o le Afioga a le Atua. E leʻi faaauau ona latou faia mea na latou aʻoaʻoina, ma sa faapogaia ai lo latou faaleagaina faaleagaga.—2 Peteru 3:15, 16.
10. O ā nisi o tala sesē i aso nei, ma na faapefea ona faamatilatila mai e Ioane le manaʻoga ina ia faautauta ai?
10 E mafai ona tatou ʻalofia le liliu atu i tala sesē i aso nei pe afai tatou te mataalia ma filifili lelei mea tatou te faalogologo ma faitau i ai. O se faaaʻoaʻoga, e masani lava ona faaauilumaina e televise, leitiō ma nusipepa ia amioga lē mamā. E toʻatele ua latou uunaʻia le manatu o le lē mafai ona iloa le Atua, po o le leai foʻi o se Atua. E tauemu mai foʻi le ʻaufaitofā i le manatu faapea 1 Ioane 4:1) E manaʻomia lava la ona tatou faautauta.
o le Tusi Paia e mai le Atua. O loo faaauau foʻi ona taumafai i latou ua tuua le upu moni e faatupu masalosaloga ina ia faaleagaina ai le faatuatua o Kerisiano. E faatatau i le tulaga lamatia na tulaʻi mai ona o perofeta pepelo i le uluaʻi senituri, na lapataʻi mai le aposetolo o Ioane: “Le au pele e, aua tou te faalogo i agaga uma lava, a ia outou tofotofo i agaga pe mai le Atua i latou; auā e toatele perofeta pepelo ua o atu i le lalolagi.” (11. O le ā se tasi o auala e tofotofo ai ma vaai pe o tatou i ai i le faatuatua?
11 Na tusi mai Paulo e faatatau i lenei tulaga e faapea: “Ina tofotofo ia outou ia te outou, po ua outou i le faatuatua.” (2 Korinito 13:5) O loo uunaʻia i tatou e le aposetolo ina ia faaauau ona tofotofoina i tatou lava pe o tatou tumau i talitonuga uma faa-Kerisiano. Afai ua amata ona uaʻi atu la tatou faalogo iā i latou e faitio, e manaʻomia ona iloilo i tatou lava faatasi ai ma le tatalo. (Salamo 139:23, 24) Po o tatou saʻiliʻili masei ea i tagata o Ieova? Afai o le tulaga lenā, aiseā? Po ua faatigā mai ea ni upu po o ni gaoioiga a se tasi? Afai o le tulaga lenā, po ua tatou iloiloina vala uma o le mataupu? So o se mafatiaga tatou te fetaiaʻi i lenei faiga o mea, e lē tumau. (2 Korinito 4:17) E tusa lava pe e oo iā i tatou ni puapuaga i le faapotopotoga, aiseā o le a taofia ai fua lo tatou auauna atu i le Atua? Afai ua tatou lē fiafia i se mea, pe e lē sili ai ea ona fai le mea tatou te mafaia e faaleleia ai le mataupu ona tuu atu lea i aao o Ieova?—Salamo 4:4; Faataoto 3:5, 6; Efeso 4:26.
12. Na faapefea ona faataatia e tagata Perea se faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou?
12 Na i lo le soona faitio, e ao ona tatou faatumauina se vaaiga lelei faaleagaga o mea ua tatou maua, e ala iā tatou lava suʻesuʻega atoa ai ma sauniga a le faapotopotoga. (1 Korinito 2:14, 15) Na i lo le lē mautonu i mea o fai mai ai le Afioga a le Atua, maʻeu le sili atu ona atamai o le maua o le uiga o tagata Perea i le uluaʻi senituri o ē sa iloilo totoʻa i le Tusi Paia! (Galuega 17:10, 11) O lea la, seʻi o tatou gaoioi i mea ua tatou aʻoaʻoina, ia tetee atu i tala sesē ae pipii i le upu moni.
13. E faapefea ona tatou ono faasalalauina ma le lē iloa ni tala sesē?
13 E iai le isi ituaiga tala sesē e ao ona leoleoina mai ai i tatou. O le anoano o mau faamatalaga o mea tutupu o loo felaʻuaʻi solo, e masani lava ona ala mai i le Imeli. E atamai le faaeteete i faamatalaga faapena, aemaise lava pe a tatou lē iloa po o fea na amata mai ai le faamatalaga. E tusa lava pe o ni tala i ni mea na tutupu na maua mai i se Kerisiano e lelei lona talaaga, atonu e lē iloa uma e lenā tagata mea moni e uiga i le faamatalaga. O le mea lenā e lelei ai le faaeteete i le toe taʻu atu po o le toe auina atu o faamatalaga e lē faamaonia. E mautinoa lava tatou te lē mananaʻo e toe faamatala atu “tala o le vavau e lē mai le Atua,” po o “tala sesē lea e faaleagaina ai mea e paia.” (1 Timoteo 4:7; New International Version) Ona o loo iai foʻi lo tatou tiute tauave o le tautalatala faamaoni le tasi i le tasi, tatou te gaoioi la ma le atamai e ala i le ʻalofia o so o se mea e faapogaia ai i tatou e faasalalau atu ma le lē iloa ni faamatalaga e lē moni.—Efeso 4:25.
O Aogā o le Faatinoina o le Upu Moni
14. O ā iʻuga aogā e maua mai i le faatinoina o mea ua tatou aʻoaʻoina mai i le Afioga a le Atua?
14 E tele aogā e maua mai i le faatinoina o mea ua tatou aʻoaʻoina, e ala i suʻesuʻega a le tagata lava ia o le Tusi Paia ma sauniga faa-Kerisiano. Mo se faaaʻoaʻoga, e faaleleia ai a tatou faiā ma i latou tatou te aiga i le faatuatua. (Kalatia 6:10) E faaleleia ai o tatou lava uiga totino pe a tatou faatatauina mataupu silisili o le Tusi Paia. (Salamo 19:8) E sili atu i lenā, o le faatinoina o mea ua tatou aʻoaʻoina, tatou te ‘viia ai le aʻoaʻoga a le Atua’ ma e ono tosina mai ai isi i le tapuaʻiga moni.—Tito 2:6-10.
15. (a) Na faapefea e se tasi talavou ona maua le lototele e molimau atu ai i le aʻoga? (e) O le ā na e aʻoaʻoina mai i lenei mea na tupu?
15 E aofia ai i Molimau a Ieova le toʻatele o le ʻautalavou o ē o loo faatinoina mea ua latou aʻoaʻoina e ala i suʻesuʻega a le tagata lava ia o le Tusi Paia, ma lomiga faa-Kerisiano atoa ai ma le auai i sauniga a le faapotopotoga. Ua avea a latou amio o se molimau malosi i faiaʻoga ma tamaiti i aʻoga. (1 Peteru 2:12) Manatu i le mea na tupu iā Leslie, o se teine e 13 tausaga le matua i le Iunaite Setete. Na ia taʻutino mai e masani lava e lē faigofie ona ia talanoa i tamaiti latou te aʻoʻoga e faatatau i ona talitonuga, peitaʻi i se tasi aso na suia ai lenā tulaga. “Sa talanoa le vasega e faatatau i le auala e taumafai ai nisi e faatau atu ni mea iā te oe. Na sii le lima o se tasi teine ma faapea mai, o se faaaʻoaʻoga o Molimau a Ieova.” Sa faapefea ona tali atu Leslie ona o ia o se Molimau? Fai mai Leslie, “sa ou taʻu atu le mea saʻo e faatatau i loʻu talitonuga, ma ou te mautinoa lava sa faateʻia ai tagata uma, auā e lē o aʻu o se tagata e tautala soo i le aʻoga.” O fea na iʻu i ai le lototele o Leslie? Fai mai Leslie: “Sa mafai ona ou tuuina atu se polosiua ma se sāvali i le teine aʻoga, ona sa iai ni ana fesili.” Maʻeu le faafiafiaina ai o Ieova pe a faatino e ē talavou mea ua latou aʻoaʻoina ma maua le lototele e molimau atu ai i aʻoga!—Faataoto 27:11; Eperu 6:10.
16. Sa faapefea ona aogā le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate i se tasi talavou?
16 O le isi faaaʻoaʻoga o Elisapeta. Na amata atu lava i le fitu o ona tausaga a o iai i le aʻoga tulagalua, so o se taimi lava e fai ai sana lauga i le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate, na te valaaulia ai lava lona faiaʻoga i le Maota o le Malo. Afai e lē sau le faiaʻoga i le sauniga, e faatali Elisapeta pe a tuua le aʻoga ona fai lea o le lauga i le faiaʻoga. I lona tausaga mulimuli i le aʻoga maualuga, na tusia ai e Elisapeta se lipoti e sefulu itulau e faatatau i aogā o le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate ma faamatala atu a o faalogologo ni faiaʻoga se toʻafā. Sa valaaulia foʻi o ia e faataʻitaʻi le faiga o se lauga o le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate, lea sa ia filifilia ai le mataupu “Aiseā ua Faataga Ai e le Atua le Amioleaga?” Sa maua e Elisapeta aogā mai i le polokalame tauaʻoaʻoga o loo faia e Molimau a Ieova i le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate. O ia o se tasi o le toʻatele o Kerisiano talavou o ē o loo viiaina Ieova e ala i le faatinoina o mea ua latou aʻoaʻoina mai i lana Afioga.
17, 18. (a) O le ā le fautuaga ua aumaia e le Tusi Paia e faatatau i le faamaoni? (e) Na faapefea ona aafia se tamāloa i le amio faamaoni a se tasi o Molimau a Ieova?
17 Ua fautuaina Kerisiano e le Tusi Paia ina ia Eperu 13:18) E mafai ona faaleagaina la tatou faiā ma isi ona o le lē faamaoni, ae sili atu i lenā, o la tatou faiā ma Ieova. (Faataoto 12:22) O lo tatou maufaatuatuaina ua faamaonia atu ai o loo tatou faatinoina mea ua tatou aʻoaʻoina, ma ua faapogaia ai le toʻatele e faaaloalo i Molimau a Ieova.
latou amio lelei ma ia faamaoni i mea uma. (18 Manatu i le mea na tupu i se fitafita e suafa iā Filipo. Na leiloa sana siaki ua uma ona saini ae e leʻi tusia le aofaʻi o le tupe, ae faatoʻā ia iloa ina ua lafo atu iā te ia i le meli. Na maua le siaki e se tasi o Molimau a Ieova, ma sa toe lafo atu iā te ia faatasi ai ma se tusi e taʻu atu ai e faapea, ona o talitonuga faalelotu o lē na mauaina le siaki sa uunaʻia ai o ia e toe faafoʻi atu le siaki. Sa meia Filipo. Fai mai a ia: “Na semanū latou te talaina uma laʻu $9,000 (tupe Amerika)!” Sa ia matuā lē fiafia lava i se tasi mea na tupu ina ua gaoia lona pulou i le falesā. E foliga mai o se tasi la te masani na aveina lona pulou, ae o lea ua toe faafoʻi mai e se tagata la te lē masani se siaki e faitau afe tālā! E mautinoa lava, e viia Ieova le Atua i Kerisiano faamaoni!
Ia Faaauau Ona Faatino Mea ua E Aʻoaʻoina
19, 20. E faapefea ona tatou maua aogā mai i le gaoioi e tusa ma mea ua tatou aʻoaʻoina mai i le Tusi Paia?
19 O i latou o ē e faatinoina mea latou te aʻoaʻoina mai le Afioga a le Atua e selesele le anoanoaʻi o aogā. Na tusi le soo o Iakopo e faapea: “A o lē matuā matamata i le tulafono o le saʻolotoga ua atoatoa ona lelei, ma ua tumau i ai o ia, e le se faalogologo ma le faagalogalo lena tagata, a o le anaana i le galuega, e manuia o ia i lona lava anaana.” (Iakopo 1:25) Ioe, afai tatou te gaoioi e tusa ai ma mea ua tatou aʻoaʻoina mai le Tusi Paia, o le a tatou maua le fiafia moni ma o le a sili atu ona lelei lo tatou faafetaiaʻia o omiga o le olaga. E sili atu i lenā, o le a tatou maua le faamanuia a Ieova ma le avanoa e ola ai e faavavau!—Faataoto 10:22; 1 Timoteo 6:6.
20 O le mea la lea, ia faaauau ona e suʻesuʻeina le Afioga a le Atua. Ia faatasitasi e lē aunoa ma tagata tapuaʻi iā Ieova, ma uaʻi atu i mea o talanoaina i sauniga faa-Kerisiano. Ia faatatau mea ua e aʻoaʻoina, ia faaauau ona faatinoina, “ona ia te outou lea o le Atua e ona le manuia.”—Filipi 4:9.
[Faamatalaga pito i lalo]
^ pala. 9 E foliga mai na tusia le tusi o Topita i le senituri lona tolu T.L.M., ma e aofia ai tala i faiga faanuupō a le tagata Iutaia e igoa iā Tovia. O le tagata lenei e tusa ai ma le faamatalaga, sa iai le malosi e faamālōlō ai maʻi ma tutuli temoni e ala i le faaaogā o le fatu, ma le auʻona, ma le ate o se iʻa.
Pe E te Manatua?
• O le ā le “mamanu o upu e ola ai,” ma e faapefea ona tatou tausisi i ai?
• O ā ‘tala sesē’ e ao ona tatou teea?
• O ā aogā e maua e i latou e faatatauina mea ua latou aʻoaʻoina mai le Afioga a le Atua?
[Fesili mo le Suʻesuʻega]
[Ata i le itulau 17]
Sa faapefea ona ʻalofia e uluaʻi Kerisiano le taʻitaʻisesēina e i latou ua liliu ese mai i le upu moni?
[Ata i le itulau 18]
E mafai ona lūlūina fatu o le masalosalo e leitiō, televise ma nusipepa, e ala i le Initineti, ma tagata ua liliu ese mai i le upu moni i aso nei
[Ata i le itulau 19]
O se mea valea le faasalalau o lipoti e lē faamaonia
[Ata i le itulau 20]
E faatatauina e Molimau a Ieova mea ua latou faitauina i le Afioga a le Atua i galuega, i aʻoga, ma i so o se tulaga