Talaaga o le Soifuaga

Se Tofiga Faamisionare na Avea ma o Ma Aiga

UA FAAMATALAINA E DICK WALDRON

O le afiafi lea o se Aso Sa, iā Setema 1953. O lea faatoʻā matou taunuu atu i Aferika i Saute Sisifo (lea ua igoa nei iā Namibia). E leʻi atoa se vaiaso talu ona matou iai i le atunuu, ma o le a sauni atu e faia se lauga lautele i le laumua, o Windhoek. O le ā le mea na uunaʻia ai i matou, ua matou ō atu mamao ai lava mai Ausetalia i lenei atunuu o Aferika? Na matou ō atu o aʻu ma laʻu avā, ma ni tamaʻitaʻi talavou se toʻatolu o ni misionare, e talaʻi le tala lelei o le Malo o le Atua.—Mataio 24:14.

NA OU fanau i Ausetalia, o se atunuu mamao lava i le isi itu o le lalolagi i le 1914, le tausaga iloga i le tala faasolopito. Na fetaui lelei lava loʻu olaga talavou ma le vaitaimi o le Paʻū Maulalo o le Tamaoaiga, ma sa tatau ona faia saʻu gaoioiga ina ia maua ai ni mea e tausia ai le aiga. Sa leai saʻu galuega, ae na ou faia se auala ou te alu ai e tutuli mo lapiti ʻaivao, lea sa matuā tele lava i Ausetalia. I lea, o se tasi o sao autū na ou faia, o le avatua lea e lē aunoa o aano o lapiti mo meaʻai a lo matou aiga.

I le taimi na pa ai le Taua Lona Lua a le Lalolagi i le 1939, na maua ai saʻu galuega e avea o se ave taavale i pasi ma taavale laʻu pasese i le auala i le aai o Melepone. E tusa ma le 700 tane na faigaluega fai sifi i pasi, ma i sifi uma lava e matou te feiloaʻi ai ma ave taavale eseese po o tagata e aoina tupe o totogi o pasese. Sa masani ona ou fesili atu iā i latou na, “O le ā lau lotu?” ma tuu atu i ai le avanoa e faamatala mai o latou talitonuga. E na o le pau lava le tagata sa mafai ona aumaia se tali faamalie loto, o se tasi o Molimau a Ieova. Sa ia faamatala mai iā te aʻu le feʻau a le Tusi Paia e uiga i se lalolagi parataiso, o le a ola ai e faavavau ia tagata e matataʻu i le Atua.—Salamo 37:29.

 O le taimi lenā, na feiloaʻi ai foʻi loʻu tinā ma Molimau a Ieova. Sa masani ona ou manava atu i le fale mai le sifi pō, o tuu mai saʻu meaʻai faatasi ma se kopi o le mekasini o le Consolation (lea ua igoa nei o le Ala Mai!). Sa ou fiafia lava i mea na ou faitau i ai. O le taimi lea na ou faapea ifo ai, o le lotu moni lenei, ma sa ou auaufaatasi ai loa ma le maelega ma i latou, ma na ou papatiso ai iā Me 1940.

I Melepone, sa iai se fale na nonofo ai ni paeonia se toʻa 25, o ni faifeʻau faataimi atoa a Molimau a Ieova. Sa ou alu atu ma matou nonofo faatasi ma i latou. Sa ou fiafia lava e faalogologo i lea aso ma lea aso i tala fiafia o mea na tutupu i la latou galuega talaʻi, ma na tupu aʻe ai se faanaunauga i loʻu loto ou te fia aufaatasi ma i latou i la latou galuega paeonia. Mulimuli ane, na ou talosaga atu loa mo le auaunaga faapaeonia. Na talia laʻu talosaga ma valaaulia ai aʻu ou te auauna i le ofisa o le lālā o Molimau a Ieova i Ausetalia. I lea, na avea ai aʻu ma sui o le aiga Peteli.

Tuuina i le Falepuipui ma Faasāina

O se tasi o aʻu galuega i Peteli, o le faagaoioia lea o se ili laupapa. I inā, e matou te tatipiina ai laupapa e faia ai malala mo le kesi. Sa faaaogā lenei kesi mo taavale a le lālā, talu ai ua utiuti nofoaga e faatau ai le penisini ona o le taua. E toʻa 12 i matou sa galulue i le ili laupapa, o i matou uma lava sa tatau ona ō atu i le vaegāʻau. E leʻi umi lava, ae faasalaina loa i matou i le taʻi ono masina i le falepuipui ona o lo matou tetee e lē auai i le vaegāʻau, sa faavae mai i le Tusi Paia. (Isaia 2:4) Na auina atu i matou i se faatoʻaga a le falepuipui mo galuega mamafa. O le ā le galuega na latou tuuina mai e matou te faia? O le tātāina o fafie, le mea lava lea na matou faia i Peteli!

Sa matuā lelei ona fai la matou galuega o le tātāina o fafie, o lea na faataga ai e le pule o le falepuipui lo matou umiaina o se Tusi Paia ma lomiga faale-Tusi Paia, e ui lava i le faatonuga maumauaʻi e matuā faasāina le aumaia o na mea iā i matou. O le taimi lava lenā na ou aʻoaʻoina ai se lesona aogā e uiga i faiā faaletagata. I le taimi na ou galue ai i Peteli, sa iai lava se uso sa lē lelei la ma faiā. Sa matuā eseese lava o ma uiga. Ae, o ai la e te manatu lea na ma potu faatasi i le falepuipui? Ioe, o le uso tonu lava lenā. O lea ua maua le avanoa e ma te faamasani lelei ai, ma na iʻu ai ina atiina aʻe sa ma faauōga māfana ma le tumau.

O le taimi lenā, sa faasāina ai le galuega a Molimau a Ieova i Ausetalia. Na faoa faamalosi uma ia tupe, ma sa tau leai ni tupe a uso i Peteli. I se tasi taimi, na sau ai se tasi o i latou iā te aʻu ma faapea mai: “Dick, ua ou fia alu e fai sina molimau atu i le taulaga, ae ua leai ni oʻu seevae, e na o seevae faigaluega.” Sa ou fiafia e fesoasoani atu iā te ia, ma na alu ai o ia i le taulaga i oʻu seevae.

Mulimuli ane, na ou maua ai le tala e faapea, ua puʻeina faapagota o ia ma tuuina i le falepuipui ona o le talaʻiga. Ou te leʻi toe faatali e auina atu se tusi puupuu iā te ia: “Talofa e, iā te oe. Ae ou te faafetai, ona ou te leʻi seeina oʻu seevae i lenā aso.” Ae e leʻi pine, ae puʻeina foʻi aʻu ma ua faalua ai ona tuuina aʻu i le falepuipui ona o loʻu solitū. Ina ua tatalaina aʻu, na tofia loa ou te vaaia le faatoʻaga lea e sapalai mai ai meaʻai mo le aiga Peteli. O le taimi lenā, na matou manumalo ai i se faamasinoga, ma faatagaina ai le galuega a Molimau a Ieova.

Faaipoipo i se Faievagelia Maelega

A o ou galue i le faatoʻaga, sa amata loa ona ou mafaufau e faaipoipo ma oo ina ou tosina atu i se tuafafine paeonia talavou, o Coralie Clogan. O le tinā o le tinā o Coralie, o le tagata muamua lea o lona aiga na faaalia lona naunau i le feʻau a le Tusi Paia. Ina o le a maliu, na faapea atu o ia iā Vera le tinā o Coralie: “Ia tausi lau fanau ina ia alolofa ma auauna i le Atua, ma o le a tatou toe feiloaʻi ai i le lalolagi Parataiso.” Mulimuli ane, ina ua alu atu se paeonia i le fale o Vera ma avatu le lomiga, Millions Now Living Will Never Die, sa amata ona malamalama o ia i na upu. Na faatalitonuina Vera e le tamaʻitusi e faapea, o le fuafuaga a le Atua mo le fanau a tagata, ia olioli i le ola i se lalolagi parataiso. (Faaaliga 21:4) Na papatisoina o ia i le amataga o tausaga o le 1930, ma e pei lava ona fautuaina ai o ia e lona tinā, sa ia fesoasoani i lana fanau teine e toʻatolu, o Lucy, Jean, ma Coralie ina ia faatupuina le alofa mo le Atua. Ae peitaʻi, sa matuā  tetee malosi lava le tamā o Coralie i faanaunauga faalelotu o lona aiga, e pei lava ona lapataʻi mai ai Iesu o se mea e ono tupu i totonu o aiga.—Mataio 10:34-36.

O le aiga o Clogan, e talenia i mea tau musika, e tofu lava le tamaitiiti ma lana mea faifaaili e tā. Sa tā e Coralie le vaiolini po o le laau ili, ma i le 1939 a o 15 ona tausaga, na ia maua ai se tusi pasi i mea tau musika. Ina ua pa le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na amata ai ona manatunatu mamafa Coralie i lona lumanaʻi. Na oo mai le taimi ua tatau ai ona fai sana filifiliga i se mea o le a faia i lona olaga. I se tasi itu, sa iai se avanoa e avea ai ma faimusika. Sa ia maua se valaaulia e avea ai o se tasi o le faaili o le Melbourne Symphony Orchestra. Ae i le isi itu, sa iai le avanoa e tuutoina atu ai lona taimi i le galuega aupito sili o le talaʻia o le feʻau o le Malo. Ina ua uma ona mafaufau lelei i lenei itu, ona papatisoina ai lea o Coralie ma ona uso e toʻalua i le 1940, ma sauniuni ai e amata i le galuega faaevagelia faataimi atoa.

Ina ua uma ona faia le filifiliga a Coralie e auai i le faiva faataimi atoa, na talanoa atu iā te ia se uso mai le lālā i Ausetalia, o Lloyd Barry, o lē na avea mulimuli ane ma sui o le Vaega Pule o Molimau a Ieova. Na seʻi faatoʻā uma lava ona fai lana lauga i Melepone ma na faapea atu iā Coralie: “O lea o le a ou toe foʻi i Peteli. Aiseā e ta te lē ō atu faatasi ai i le nofoaafi ma aufaatasi atu ma le aiga Peteli?” Sa ia talia fiafia le valaaulia.

Na faia e Coralie ma isi tuafāfine o le aiga Peteli se galuega tāua i le sapalaiina atu pea o lomiga faale-Tusi Paia i uso i Ausetalia a o faasāina le galuega i taimi o le taua. Sa tele lava ina latou lolomiina lomiga i le vaavaaiga a le uso o Malcolm Vale. Sa lomia ma tuufaatasia ai ia tusi, The New World ma le Children, ma e leai lava se kopi e tasi o lomiga o le Olomatamata na misi talu mai le lua tausaga lea na faasāina ai.

E pe a ma le faa-15 taimi sa fesiitaʻi solo ai le masini lomitusi ina ia aua neʻi maua e leoleo. I se tasi taimi, na lomia ai lomiga faale-Tusi Paia i le potu i lalo o se fale lea sa lomia ai isi tusi eseese, ina ia lē mateʻia ai. Sa mafai e le tuafafine lea e i le ofisa ona faatatagi le logo i le potu i lalo, pe a iai se tulaga lamatia e tau aliali mai, ina ia mafai ai e tuafāfine i lalo ona nanā lomiga a o leʻi suʻeina e se tasi le fale.

A o faia se asiasiga faapena, na lagona ai e nisi o tuafāfine le atuatuvale ina ua latou iloaina sa taatia se kopi o Le Olomatamata i luga o se laulau sa mafai ona iloa e tagata uma. Ina ua sau le leoleo i totonu, sa ia faataatia lana atopaʻu i luga tonu lava o Le Olomatamata, ae fai lana suʻesuʻega. Ina ua leai se mea na maua, na alu atu toe tago i lana atopaʻu ma savali i fafo!

Ina ua tatala le sā ma toe faafoʻi atu le lālā i uso, na maua ai e le toʻatele o i latou le avanoa e ō atu ai i le auaunaga i le fanua e avea o ni paeonia faapito. O le taimi lenā na tauofo ai Coralie e alu i Glen Innes. Sa ou aufaatasi atu iā te ia i inā ina ua uma ona ma faaipoipo iā Ianuari 1, 1948. E oo ane i le taimi na ma tuua ai lenā tofiga, ua faatūina ai se faapotopotoga matuā olaola i inā.

O le isi o ma tofiga, o Rockhampton, ae e leʻi maua se fale ma te nonofo ai. O lea, na faatūina ai so ma faleʻie i se fasi fanua i le faatoʻaga a se tagata lotofiafia. Sa avea lenā faleʻie ma o ma aiga mo le isi iva masina. Na semanū e umi se taimi ma te nonofo ai i le faleʻie, ae ina ua oo mai le tau o timuga, na agi mai ai se afā o le teropika ma malepe ai i lalo le faleʻie, ma na tafiesea ai e timuga mamafa. *

 Lo Ma Siitia Atu i se Tofiga i se Isi Atunuu

A o ma iai i Rockhampton, na ma maua ai se valaaulia ina ia auai i le vasega lona 19 o le Aʻoga Faale-Tusi Paia a le Olomatamata o Kiliata lea e toleni ai misionare. O le māfuaaga lenā na aauina atu ai i maʻua ina ua uma le faauuga i le 1952, i le atunuu lea sa taʻua muamua o Aferika i Saute Sisifo.

E leʻi faatalatū lava le failotu o atunuu Kerisiano e faailoa mai lo latou lagona e uiga i la matou galuega faamisionare. I Aso Sa taʻitasi, e ono lelei vaiaso sosoo o latou lapataʻia a latou ʻaulotu mai le pulelaa e uiga iā i matou. Na latou fai atu i tagata ina ia aua lava neʻi tatalaina mai o latou fale iā i matou ma aua neʻi faatagaina i matou e faitau atu le Tusi Paia iā i latou, auā e tupu ai lo latou fenuminumiaʻi. I se tasi vaipanoa, na matou tuuina ai ni lomiga, ae na mulimuli mai le faifeʻau iā i matou i fale uma na matou ō i ai, ma aoao mai lomiga. I se tasi aso, na matou talanoa ai i le potu e fai ai suʻesuʻega a le faifeʻau ma matou vaaia ai le tele o a matou tusi sa iai.

E leʻi umi foʻi ae amata ona popole ia taʻitaʻi o le atunuu i la matou galuega. E lē taumatea, ona o uunaʻiga a le failotu, na latou masalosalo ai e faapea, ai o i matou o ni komunisi. O lea na puʻe ai o matou tulagālima, ma sa suʻesuʻeina foʻi nisi o tagata na matou asiasi atu i ai. E ui lava i nei teteega uma, ae sa matuā faatuputeleina le aofaʻi o tagata na auai i a matou sauniga.

Talu mai lava ona ma nonofo ai, na oo ai iā i maʻua se faanaunauga malosi ina ia faasalalau atu le feʻau o le Tusi Paia i le toʻatele o tagatānuu moni o Ovambo, Herero, ma Nama. Ae peitaʻi, e leʻi faigofie lenei mea. I na aso, na tuu atu ai Aferika i Saute Sisifo i le pulega a le malo faailogalanu o Aferika i Saute. Ona o i matou o tagata papaʻe, sa lē faatagaina ona matou molimau atu i vaipanoa e nonofo ai tagata uli e aunoa ma se faatagaga mai le malo. Sa matou talosaga atu mai lea taimi i lea taimi, ae sa mumusu tagata sa iai le pule e tuuina mai se faatagaga iā i matou.

Ina ua mavae le lua tausaga o lo ma tofiga i lea atunuu, na faateʻia ai i maʻua. Sa maʻitaga Coralie. Iā Oketopa 1955, na fanau ai la ma tama teine o Charlotte. E ui lava ua lē mafai ona ma toe faaauau i le avea o ni misionare, ae sa mafai ona maua saʻu galuega faavaitaimi ma faaauau ai ona avea ma paeonia mo sina taimi.

O se Tali i a Ma Tatalo

I le 1960, na ma fesagaʻi ai ma se isi tulaga faigatā. Na maua mai ai se tusi a Coralie e taʻu mai ai le maʻi tigāina o lona tinā, ma afai e lē alu atu, atonu o le a lē toe vaai i lona tinā. O lea, na matou fuafua ai e tuua Aferika i Saute Sisifo ma toe foʻi atu i Ausetalia. Na iai se mea na tupu, o le vaiaso lava lenā na tuu o le a matou ō ai, na ou maua ai se tusi mai pule o le malo e faataga ai lo matou ō atu e talaʻi i Katutura, o se aai o tagata uli. O le ā nei le mea o le a matou faia? Po o le a  toe faafoʻi atu le pemita ua fitu tausaga o tauivi ina ia maua? Sa faigofie lava ona manatu e faapea, e mafai e isi ona faaauau i le mea lea na ma amataina. Ae pe faamata e lē o se faamanuiaga lenei mai iā Ieova, ma o se tali i a ma tatalo?

Na vave lava ona tonu i loʻu mafaufau, o le a ou nofo. Talu ai loʻu popole, pe afai e matou te ō uma i Ausetalia, o le a faalēaogāina la ma tauiviga na faia mo so matou pemita nofo mau. I le aso na sosoo ai, na toe soloia ai oʻu pepa malaga i le vaa ma auina atu ai na o Coralie ma Charlotte i Ausetalia mo se mālōlōga umi.

A o iai i laʻua i Ausetalia, na amata ai ona ou talaʻi atu i ē e nonofo i le aai o tagata uli. E maʻeu lava le fiafia na faaalia. E foʻi mai Coralie ma Charlotte, ua fai si toʻatele o nai tagata uli ua auai i a matou sauniga.

O le taimi lenā, sa iai saʻu taavale tuai lea sa mafai ona ou aumai ai tagata lotofiafia i sauniga. E faafā pe faalima aʻu malaga mo sauniga taʻitasi, e aveina ai ni tagata se toʻafitu pe toʻaiva i le malaga e tasi. Ina ua oso i fafo le tagata mulimuli, ona ʻata lea o Coralie ma faapea mai: “Ae toʻafia isi na e i lalo o le nofoa?”

Ina ia sili atu ona uigā i le galuega talaʻi, na ma manaʻomia ai ni lomiga i le gagana a tagatānuu moni o le atunuu. O lea, na ou maua ai le avanoa e fuafuaina ai le faaliliuina o le sāvali, Life in a New World i gagana e fā a tagata o le atunuu: o Herero, Nama, Ndonga, ma Kwanyama. O le ʻaufaaliliu, o tagata na matou suʻesuʻe i le Tusi Paia sa lelei a latou aʻoaʻoga, ae sa tatau ona matou nonofo faatasi ma i latou ina ia faamautinoa ai ua saʻo ona faaliliuina ia fuaiupu taʻitasi. O le gagana Nama, e faalētele ni upu. Mo se faataʻitaʻiga, sa ou taumafai ia maua le manatu moni o le fuaiupu: “O Atamu, o se tagata sa lelei atoatoa i le amataga.” Na valu le ulu o le tagata faaliliu ma faapea mai, na te lē manatua le upu faa-Nama mo le “lelei atoatoa.” Na ia faapea mai mulimuli ane, “O lea ua ou manatua: I le amataga, sa pei Atamu o se mago pula.”

Faamalieina i lo Ma Tofiga na Avea ma o Ma Aiga

Pe tusa ma se 49 tausaga ua mavae talu ona ma taunuu i le atunuu lea ua faaigoaina nei iā Namibia. Ua lē o toe manaʻomia ona mauaina se pemita e ō atu ai i aai o tagata uli. Ua pulea nei Namibia e se malo fou, o ana tulafono e lē faailogalanu. I Windhoek i aso nei, e fā a matou faapotopotoga tetele e faapotopoto ai i maota mananaia o le Malo.

E masani lava ona ma mafaufau i upu na ma faalogo ai i Kiliata: “Ia avea o outou tofiga i isi atunuu ma o outou aiga.” E mai i le auala ua pulea ai e Ieova mea, ua ma talitonu, e finagalo o ia ina ia avea lenei atunuu ese ma o ma aiga. Ua oo ina ma alolofa i le ʻauuso, faapea le tele o a latou aganuu eseese mananaia. E matou te toē faatasi i mea e latou te fiafia ai ma mafatia faatasi i o latou faanoanoaga. O nisi o i latou na sa masani ona taufaaofiofi i la ma taavale pe a matou ō i sauniga, ua avea nei ma poutū ma lagolago i a latou faapotopotoga. Ina ua ma taunuu atu i lenei atunuu telē i le 1953, sa lē atoa se toʻasefulu o tagata na talaʻia le tala lelei. E mai i na amataga toʻaitiiti, ua tupu aʻe ai le faitau aofaʻi o tagata talaʻi i le sili atu ma le 1,200. E faamaoni Ieova i lana folafolaga, ua ia faatutupuina mea na ‘totōina ma faasūsūina’ e i matou faapea ma isi.—1 Korinito 3:6.

A o ma toe tepa i tua i le tele o tausaga o le auaunaga, muamua i Ausetalia ma i le taimi nei i Namibia, ua matuā faamalieina ai i maʻua ma Coralie. Ma te faamoemoe ma tatalo o le a faaauau pea ona aumaia e Ieova le malosi iā i maʻua e faia ai lona finagalo i le taimi nei seʻia oo i le faavavau.

[Faamatalaga pito i lalo]

[Ata i le itulau 26, 27]

Ō atu i lo ma tofiga fou i Rockhampton, i Ausetalia

[Ata i le itulau 27]

I le uafu, o le a ō atu i le Aʻoga i Kiliata

[Ata i le itulau 28]

O le molimau atu i Namibia ua ma olioli tele ai