Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

O le ā ua Tupu i Tapulaa Faaleagaga?

O le ā ua Tupu i Tapulaa Faaleagaga?

O le ā ua Tupu i Tapulaa Faaleagaga?

“E sefululima ulugalii na auai i aʻoaʻoga Katoliko mo ulugalii o le a faaipoipo. E mai le toʻa 30 tagata na auai, e na o le toʻa 3 na faapea mai ua faatuatua.”—La Croix, le mekasini o aso taʻitasi a le Katoliko i Falani.

UA MATUĀ lē lelei lava tulaga o tapulaa faalelotu. I le faavaa o le mekasini faavaomalo o le Newsweek iā Iulai 12, 1999, na faatomua mai ai se fesili e faapea: “Po ua maliu le Atua?” E tusa ai ma le tali a le mekasini, e foliga mai o manatu na o tagata i Europa i sisifo. I se lipoti mai le sinoti a le Lotu Katoliko lea na faia i Roma iā Oketopa o le tausaga lava lenā, na mātauina ai e le nusipepa Falani o le Le Monde e faapea: “Ua matuā faigatā lava i le lotu ona faailoa atu lana feʻau i se aganuu ua oo ina ‘fulitua’ i ai. . . . I Italia, ua lē o toe autasi ai talitonuga ma faiga faa-Katoliko. . . . Ona o fefinauaʻiga i nofoaga e faia ai le faapaʻū tama i Siamani, ua faateleina ai le feeseeseaʻiga i le va o le pope ma le faatemokalasi lea e lē o manaʻo e toe talia ni faatonuga faatautalatasi. O le tulaga malosi o [Holani] e faatatau i amioga ma le faaumafilemuina o soifua ona o le alofa (euthanasia), ua manatu nisi tagata, o le pogai lea o le vave ona liliuese o Holani mai le Faa-Kerisiano.”

E tutusa uma lava ia tulaga i so o se mea. I le 1999, na lapataʻi mai ai ia George Carey, le Akiepikopō o Canterbury e faapea, e “toe tasi se tupulaga” ona soloiesea lea o le Lotu Egelani. I se mataupu na faaulutalaina “Le Iʻuga o Atunuu Kerisiano i Europa,” na taʻua ai i le nusipepa Falani o le Le Figaro: “Ua mafai ona vaaia i so o se mea lea lava tulaga. . . . Ua fesiligia pea e tagata le uiga o le tulaga tau i amioga tatau ma aʻoaʻoga faalelotu.”

Ua Faaitiitia Tagata e Auai i Lotu

I Europa, ua matuā paʻū ai lava le aofaʻi o tagata e ō i lotu. E itiiti ifo i le 10 pasene o tagata Katoliko i Falani e auai i le Misasā i Aso Sa uma, ae e na o le 3 i le 4 pasene o tagata Katoliko i Pale e auai e lē aunoa i le lotu. Ua mātauina foʻi le tulaga faapena pe e itiiti ifo foʻi i Peretania, Siamani, ma isi atunuu o Europa.

O le popolega sili o taʻitaʻi lotu, o le tau leai o ni tagata e avea ma ositaulaga. I le itiiti ifo i le selau tausaga, ua matuā paʻū ai lava le aofaʻi o faifeau i Falani mai le 14 faifeʻau i le 10,000 tagata lotu, i le 1 le faifeau mo le 10,000 tagata lotu i aso nei. Ua tele ina matutua le toʻatele o faifeau i Europa atoa, ma ua tau leai ni faifeau faapena i atunuu e pei o Aialani ma Peleseuma. I le taimi lava e tasi, ua faaitiita foʻi le aofaʻi o tamaiti e ō i aʻoga faakapite, ua matuā toʻatele ai tagata ua masalomia pe e iai se tomai o le Lotu Katoliko e toe faaleleia ai lona tulaga.

Ua mou atu le mautinoa o tagata e uiga i lotu. E na o le 6 pasene o tagata Falani e talitonu e faapea, “e na o le tasi lava le lotu e mafai ona maua ai le upu moni,” pe a faatusatusa atu i le 15 pasene i le 1981 ma le 50 pasene i le 1952. Ua taatele le lē toe āno o tagata i ni lotu. Ua oso aʻe foʻi mai le 26 pasene i le 1980 i le 42 pasene i le 2000 se vaega o tagata ua faapea mai e leai sa latou lotu.—Les valeurs des Français—Évolutions de 1980 à 2000 (Tulaga o Tapulaa Faaleagaga i Falani Mai le 1980 e oo i le 2000).

Suiga Maoaʻe o Tapulaa Tau Amio

Ua vaaia manino foʻi le paʻū o tapulaa faaleagaga i tulaga tau i amio. E pei ona taʻua i le amataga, e toʻatele tagata e ō i lotu latou te lē fiafia i tulafono tau amio a a latou lotu. E latou te lē ioe i le manatu e faapea, e iai i taʻitaʻi lotu le aiā e faataatitia ai ni tapulaa tau amio tatau mo i latou. O i latou lava na e ioeina faatulagaga a le pope e faatatau i aiā tatau a tagata, e lē mananaʻo e usitaʻia ona manatu pe a aafia ai o latou olaga patino. Mo se faaaʻoaʻoga, ua matuā lē amanaʻia lava e le toʻatele o tagata, e oo lava i le toʻatele o ulugalii Katoliko lona manatu e faatatau i le faia o aiga fuafuaina.

E aafia ai i lenei manatu tagata uma lava i so o se tulaga, lolotu pe e lē lolotu foʻi. E latou te fiafia i faiga e manino lava le matuā taʻusalaina e le Tusi Paia. I le luasefulu tausaga ua mavae, sa inosia ai e le 45 pasene o tagata Falani ia faiga faatauatane. I aso nei, ua talia e le 80 pasene o tagata lea faiga. E ui lava e fiafia le toʻatele i le faamaoni i faaipoipoga, ae e na o le 36 pasene e ioe e lē saʻo le mulilua.—Roma 1:26, 27; 1 Korinito 6:9, 10; Eperu 13:4.

Le Fenuminumiaʻi Faalotu

I atunuu i Sasaʻe, ua aliaʻi mai ai le uiga lea o le faia o lau lava lotu, lea ua manatu i ai le toʻatele e faapea, e iai i tagata uma le aiā e filifilia ai ona lava talitonuga. Ua talia nisi aʻoaʻoga ae ua lafoaʻia isi. Ua faapea mai nisi, o i latou o ni Kerisiano, ae talitonu i le toe ola mai o le tagata i se isi tino, ma i le taimi lava e tasi, ua naunau foʻi e mulimuli atu i talitonuga o isi lotu. (Failauga 9:5, 10; Esekielu 18:4, 20; Mataio 7:21; Efeso 4:5, 6) Ua faaalia saʻo mai lava i le tusi o le Les valeurs des Français e faapea, e toʻatele tagata lotu i aso nei ua sē ese mai le auala na faavaeina e le lotu.

Ae peitaʻi, o lenei uiga agaʻi i le faia o le lotu a le tagata lava ia e i se tulaga lamatia. E matuā talitonu ia Jean Delumeau, o se tusitala faalelotu ma o se sui o le Institut de France, e faapea, e lē mafai i se tagata ona faatuina sana lava lotu e ese mai se faiga faavae. “E lē mafai ona ola le faatuatua pe afai e lē faavaeina mai i se lotu autū.” O tapulaa faaleagaga aogā ma faiga faalotu, e tatau ona avea o se vaega tuufaatasi o se lotu atoa. O fea e mafai ona maua ai lea aufaatasi i se lalolagi ua faaleagaina i le tele o fesuiaʻiga?

Ua faamanatu mai e le Tusi Paia iā i tatou e faapea, o le Atua na te faavaeina ia tapulaa o amioga tatau e talileleia, lea ua ia tuu atu ai i tagata le filifiliga saʻoloto e filifili ai pe mulimuli ai pe leai. Ua iloa e le faitau miliona o tagata i le lalolagi aoao le tāua ma le aogā i aso nei o lenei tusi ua leva ona manatu maualuga i ai ma ua avea ma ‘sulu i o latou vae ma malamalama i o latou ala.’ (Salamo 119:105) Na faapefea ona latou faia lenā faaiʻuga? O le a talanoaina lenei fesili i le isi mataupu lea e sosoo mai.