Le Faamūina o Mea Manogi—Pe e Ōgatusa ma le Tapuaʻiga Moni?

E FAAPEA se faaupuga taatele i Aikupito anamua: “E fiafia tele atua i mea manogi.” Iā i latou, o le faamūina o mea manogi, sa avea o se vaega tāua o la latou tapuaʻiga. I le talitonu e faapea o loo latalata mai atua, sa faamū ai e tagata Aikupito mea manogi i aso faisoo i o latou malumalu ma fata faitaulaga i fale o aiga, ma e oo lava i le auai i faiga faapisinisi. E faapena foʻi tū a isi atunuu.

O le ā le mea manogi? O lea faaupuga, e mafai ona faasino i le asu po o mea ua faamūina. Ua faia aʻe i apulupulu ma sua manogi o laau, e pei o pulu manogi ma pasama. E tuʻi faamalū nei mea ma e masani ona faafefiloi ma paʻu o laau ma fugālaau, ina ia maua ai nisi o mea manogi e faaaogāina mo ni fuafuaga faapitoa.

O mea manogi, o ni mea e sili ona fiafia i ai ma o se ʻoa tāua i aso anamua, ua avea foʻi o ni oloa sili mo fefaatauaʻiga. O taavale toso sa uia auala o fefaatauaʻiga na latou aveina nei mea mai atunuu mamao. Atonu o e manatua le atalii laʻitiiti o Iakopo o Iosefa lea na faatauina atu i tagata faatauʻoa o Isamaeli, o ē na “ō mai mai Kiliata, ma a latou kamela, o loo ave pulu seturo, ma pulu pasama, ma pulu latano, o le a ō i latou e ave ifo ai i Aikupito.” (Kenese 37:25) Sa oo ina matuā tele lava le manaʻomia o mea manogi, o lea, atonu na muaʻi amataina ai e le ʻaufaatauʻoa o mea manogi le ala mo fefaatauaʻiga i le va o Asia ma Europa.

O loo faaaogāina pea mea manogi i sauniga ma faiga faalotu i le tele o lotu i aso nei. E lē gata i lea, ua matuā toʻatele lava tagata e mananaʻo e faamū mea manogi i o latou aiga ona e latou te fiafia i le sasala o le manogi. O le ā le manatu o Kerisiano i le faamūina o mea manogi? Pe e talia i le tapuaʻiga i le Atua? Seʻi o tatou iloiloina le mea o fai mai ai le Tusi Paia e uiga i le mataupu.

‘O se Mea e Paia iā Ieova’

I Isaraelu anamua, sa tāua tele le faamūina o mea manogi i tiute faaositaulaga i le fale fetafaʻi. Ua taʻua e se tasi tusi e faapea: “O le mea moni, o le faamūina o mea manogi, e foliga mai ua manatu i ai tagata Eperu o se gaoioiga tāua tele o le tapuaʻiga, po o taulaga paia lea ua tatou faitau ai e faapea, e latou te leʻi faaaogāina lava mea manogi i se isi lava mea, ae na o la latou tapuaʻiga.” (McClintock and Strong’s Cyclopedia)

Na faamatala atu e Ieova le Atua ia mea e fā e palu faatasi ma faamū i le fale fetafaʻi: “Ia e ave ni mea manogi, o le pulu natafa, ma le sekeleta, ma le pulu kalipana, o mea manogi lelei, ma le pulu lipano lelei; ia tutusa uma lava ia mea. E te fai ai le mea manogi, o le mea palu fefiloi i le faiva o le fai mea manogi, e faamasimaina, e lelei, e paia. E te matuā tuʻininii foʻi nai isi mea, ma tuuina atu ai i luma o le atolaau o le tulafono, i le fale fetafaʻi o le faapotopotoga.” (Esoto 30:34-36) Ua faapea mai tagata aʻoʻoga, sa faaopoopo i ai mulimuli ane e le vasega o  Rapi a Iutaia isi mea mo le faaaogāina i le malumalu.

O mea manogi sa faamūina i le fale fetafaʻi, sa paia, sa na o le tapuaʻiga lava i le Atua na faaaogāina ai. Na poloaʻi mai Ieova: “O le mea manogi foʻi e te faia, aua lava le faia se mea faapea ma outou; e paia lava lea mea iā te oe mo Ieova; o sē na te faia se mea faapea e sogisogi i ai, ia vavaeeseina lava ia i lona nuu.” (Esoto 30:37, 38) E faalua i le aso ona faamū e ositaulaga ia mea manogi i luga o se fata faitaulaga faapitoa. (2 Nofoaiga a Tupu 13:11) A o le Aso o le Togisala, e faamū ai e le ositaulaga sili mea manogi i le Mea e Sili ona Paia.—Levitiko 16:12, 13.

E leʻi talia e le Atua taulaga uma o mea manogi. Sa ia faasalaina i latou e lē o ni ositaulaga sa latou ofoina atu ma le faasausili ia mea manogi, e peiseaʻī o i latou o ni ositaulaga. (Numera 16:16-18, 35-40; 2 Nofoaiga a Tupu 26:16-20) O mea manogi na ofoina atu e le nuu o Iutaia sa teena e Ieova, auā i le taimi lava e tasi sa latou faia ai tapuaʻiga sesē ma auai i faiga faamasaatoto. O lo latou talapepelo na faalauiloa mai ai e Ieova e faapea: “O mea manogi e mū, e inosia lea e aʻu.” (Isaia 1:13, 15) Sa oo ina matuā faatalalē tagata Isaraelu i le faia o le tapuaʻiga sa faatonu atu e Ieova, o lea na latou tapunia ai le malumalu ae faamū mea manogi i luga o isi fata faitaulaga. (2 Nofoaiga a Tupu 28:24, 25) I tausaga mulimuli ane, sa faaaogā ai mea manogi paia i tapuaʻiga matagā i atua sesē. O na faiga sa matuā inosia e Ieova.—Esekielu 16:2, 17, 18.

Mea Manogi ma Uluaʻi Kerisiano

Na faaiʻuina le feagaiga o le Tulafono e aofia ai ma le poloaʻiga ina ia faamūina e ositaulaga ia mea manogi paia, ina ua faavaeina e Keriso le feagaiga fou i le 33 T.A. (Kolose 2:14) E leai se faamaumauga e iloa ai e faapea, na faamūina e uluaʻi Kerisiano mea manogi mo ni fuafuaga falelotu. Ua faapea mai le tusi Cyclopedia a McClintock ma Strong e faatatau i lenei mea: “E mautinoa lava, e leʻi faaaogāina [e uluaʻi Kerisiano] ia mea manogi. O le mea moni, o le faaaogāina o mea manogi, o se faailoga o faiga faapaupau . . . O ni nai fatu o mea manogi e fetogi atu e tagata i luga o se fata faitaulaga faapaupau, o le faia lea o se gaoioiga faaletapuaʻiga.”

Sa teena foʻi e uluaʻi Kerisiano le faamūina o mea manogi e faailoa ai o se “atua” le emeperoa o Roma, e ui lava sa faaumatia ai o latou soifua. (Luka 4:8; 1 Korinito 10:14, 20) I le manatu atu i le faaaogāina o mea manogi i tapuaʻiga e ifo i tupua i na aso, e lē o se mea la e ofo ai ona o le lē auai o uluaʻi Kerisiano i fefaatauaʻiga o mea manogi.

Faamūina o Mea Manogi i Aso Nei

O faapefea ona faaaogāina mea manogi i aso nei? I le tele o lotu Kerisiano, e ofo atu ai mea manogi i sauniga ma gaoioiga faalotu. I atunuu o Asia, e toʻatele aiga e faamū mea manogi i malumalu po o luma o fata faitaulaga i o latou aiga, e faamamalu ai i o latou atua ma leoleoina ē ua oti. I sauniga faalotu, e tele auala eseese ua faaaogā ai mea manogi. E faaasu ai se potu, e faamālōlō ai, e faamamā ai, ma puipuia ai.

 Talu ai nei lava, na toe taatele ai le faaaogāina o mea manogi, e oo lava iā i latou e lē o ō i ni lotu. E faamūina e nisi mea manogi a o mafaufau loloto. Ua fautuaina e se tasi tusi faasinoala le faamūina o mea manogi ina ia pāʻia sa vaega o le mafaufau e seāseā faaaogā ina ia fesootaʻi atu i se isi lalolagi. I le saʻilia o vaifofō mo faafitauli o le olaga, ua fautuaina foʻi e le tusi le faamūina pea o mea manogi e faafesootaʻi atu ai i “agaga.” Pe e faia e Kerisiano na mea?

E matuā taʻusalaina e Ieova i latou e taumafai e palu faatasi faiga faalotu sesē ma le tapuaʻiga mamā. Na sii mai e le aposetolo o Paulo le valoaga a Isaia ma faatatauina i Kerisiano, ma uunaʻia i latou ina ia faamamao ese mai taaʻiga lē mamā a lotu sesē. Na ia tusi mai e faapea: “O lea ia ō mai ai outou nai totonu iā te i latou, ma ia outou vavae mai, ua fetalai mai ai le Alii, aua foʻi tou te papaʻi atu i se mea leaga; ona ou talia ai lea o outou.” (2 Korinito 6:17; Isaia 52:11) O Kerisiano moni e latou te faamautinoa ua ʻalofia so o se mea e fesootaʻi ma tapuaʻiga sesē po o faiga faataulāitu.—Ioane 4:24.

Po ona o le faaaogāina o mea manogi i sauniga faalotu ma faiga faataulāitu ua faapea ai e sesē le faamūina o so o se mea manogi? E leai. Atonu e manaʻo se tagata e faamū se mea manogi e faamanogi ai lona fale ona e fiafia i le manogi. (Faataoto 27:9) Afai foʻi e manaʻo se Kerisiano e faamū mea manogi, e ao ona ia manatunatu i nisi o mea nei. Po o le a manatu tagata i le vaipanoa o loo e alaala ai e fesootaʻi le faamūina o mea manogi ma faiga a lotu sesē? Faamata foʻi latou te manatu o ni faiga faataulāitu le faamūina o mea manogi? Pe e masani ona faaaogā mo nisi fuafuaga e ese mai i faiga faalotu?

Afai e filifili se tagata e faamū mea manogi, e tatau ona manatunatu e lē gata i lana filifiliga ma lona lava lotofuatiaifo, ae faapea foʻi ma faalogona o isi. (1 Korinito 10:29) E faatatauina foʻi i inei upu a le aposetolo o Paulo i Kerisiano i Roma. Na ia tusi e faapea: “Ia tatou tausisi i mea e tupu ai le filemu, ma mea e fefaamāfanafanaʻi. Aua le lepetia le galuega a le Atua ona o mea e ʻai; e mamā mea uma, a e leaga i le tagata o le ʻai ma le tausuai. E lelei pe a le ʻai ni aano o manu, ma ia le inu uaina, po o se tasi mea e tausuai ai lou uso.”—Roma 14:19-21.

O Tatalo ua ‘Saunia e Faapei o le Mea Manogi’

I tagata Isaraelu, o le ofoina o taulaga o mea manogi, sa avea ma faatusa talafeagai o tatalo na talia e le Atua. I lea, na pese ai le faisalamo o Tavita iā Ieova: “Ia saunia laʻu tatalo e faapei o le mea manogi e mū i ou luma.”—Salamo 141:2.

Sa lē manatu tagata faamaoni o Isaraelu o taulaga i mea manogi ua na o se faiga faalotu e leai se uiga. Sa latou matuā sauniuni mea manogi ma faamūina e tusa ma le auala na faatonuina e Ieova. Na i lo o le faaaogāina o mea manogi faaletino, ua ofo atu ai e Kerisiano i aso nei ia tatalo e faaalia atu ai lo latou matuā lotofaafetai ma le faaaloalo i lo tatou Tamā faalelagi. I le pei o le sasala o mea manogi na ofoina atu e ositaulaga i le malumalu, ua faamautinoaina i tatou e le Afioga a le Atua e faapea: “O le tatalo a ē amio saʻo o lona lea fiafia.”—Faataoto 15:8.

[Ata i le itulau 29]

Sa paia mea manogi sa faamūina i le fale fetafaʻi ma le malumalu

[Ata i le itulau 30]

Pe e talafeagai mo Kerisiano le faamū o mea manogi a o mafaufau loloto?