Faaaʻoaʻo iā Ieova lo Tatou Atua e Lē Faailogatagata

“E lē faailogaina e le Atua ni tagata.”—ROMA 2:11.

1, 2. (a) O le ā le fuafuaga a Ieova e tusa ai ma tagata Kanana? (e) O le ā na faia e Ieova, ma o ā fesili ua lāgā ai?

NA FAALOGOLOGO lelei atu le nuu o Isaraelu iā Mose a o tolauapi i Fanua Laugatasi o Moapi i le 1473 T.L.M. O loo iai se luʻi o loo taatia mai mo i latou i tala atu o le vaitafe o Ioritana. Na faailoa atu e Mose le fuafuaga a Ieova o le faatoʻilaloina lea e Isaraelu o malo malolosi e fitu o Kanana i le Nuu o le Folafolaga. Maʻeu le faalaeiau o upu a Mose e faapea: “A tuuina mai i latou iā te oe e Ieova lou Atua e te fasia i latou, ia e matuā faaumatia lava i latou”! O le a lē osia e Isaraelu se feagaiga ma i latou, ma e lē tatau ona faaalia le alofa iā i latou.—Teuteronome 1:1; 7:1, 2.

² Ae peitaʻi, na faasaoina e Ieova se aiga mai le uluaʻi aai lea na osofaʻia e Isaraelu. Na mauaina foʻi e tagata mai isi aai e fā le puipuiga a le Atua. Aiseā na tupu ai lenā mea? O le ā ua tatou aʻoaʻoina e faatatau iā Ieova e tusa ai ma mea mataʻina na tutupu e fesootaʻi atu i le faasaoina o nei tagata Kanana? Ma e faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā te ia?

Lagona e Faatatau i le Logologoā o Ieova

3, 4. O le ā le aafiaga na iai i tagata Kanana ina ua faalogo i tala o le manumalo o Isaraelu?

³ A o iai Isaraelu i le vaomatua mo le 40 tausaga a o leʻi ulu atu i le Nuu o le Folafolaga, na puipui ma tau Ieova mo ona tagata. I le itu i saute o le Nuu o le Folafolaga, na fesagaʻi ai Isaraelu ma le tupu o Arata o le sa Kananā. O le fesoasoani a Ieova na faatoʻilaloina ai e Isaraelu o ia ma ona tagata i Horema. (Numera 21:1-3) Mulimuli ane, ona faataamilo lea o Isaraelu i le nuu o Etoma ma faimalaga atu i le itu i mātū agaʻi atu i mātū i sasaʻe o le Sami Mate. O lenei vaipanoa, sa aināina e le nuu o Moapi i taimi ua mavae, ae i le taimi lea ua iai le ʻau sa Amorī. Na musu le tupu o sa Amorī o Sekono e faataga Isaraelu e ui atu i lona nuu. Na latou tau le taua i Iaesa, i le itu i mātū o le ālia o Arinona, o i inā na fasiotia ai Sekono. (Numera 21:23, 24; Teuteronome 2:30-33) I le agaʻi atu i le itu i mātū, na pulea ai e Oko isi sā Amorī i Vasana. E ui lava o Oko o se tagata tinoese, ae na faamaonia lona lē mafaatusalia iā Ieova. Na fasiotia Oko i Eterei. (Numera 21:33-35; Teuteronome 3:1-3, 11) O tala e faatatau i nei manumalo mataʻina faatasi ai ma tala i le ō ese o Isaraelu mai Aikupito na iai sona aafiaga malosi i tagata na soifua i Kanana. *

⁴ Ina ua sopoʻia le Ioritana ma ulu atu Isaraelu mo le taimi muamua i Kanana, ona latou tolauapi lea i Kilikala. (Iosua 4:9-19) E lē mamao ese atu le mea o iai pa o le aai o Ieriko. O gaoioiga a Ieova na faalogo i ai Raava le sā Kananā, na faagaeetia ai o ia e gaoioi ma le faatuatua. O le iʻuga, ina ua aumaia e Ieova le faaumatiaga o Ieriko, na ia faasaoina o ia ma i latou sa i totonu o lona fale.—Iosua 2:1-13; 6:17, 18; Iakopo 2:25.

5. O le ā na uunaia ai tagata Kipeona e faia se togafiti poto?

⁵ Na sosoo ai ma le ō aʻe o Isaraelu mai laufanua maulalo e latalata ane i le vaitafe agaʻi i atumauga o le nuu. I le mulimuli i taʻiala a Ieova, na faaaogā ai e Iosua le ʻau lalafi solo e tau faasaga i le aai o Ai. (Iosua, mataupu e 8) Ina ua faalogo le toʻatele o tupu o Kanana i tala e uiga i le mea na tupu, ona faapotopoto ai lea o i latou e tau le taua. (Iosua 9:1, 2) Na ese le tali  ane a tagata Kipeona, o le aai sa Hivī sa latalata ane. Ua faamatala mai e le Iosua 9:4 e faapea: “Ona latou fai togafiti faaʻoleʻole lea, ua latou ō, ma faatagā tausavali.” I le pei o Raava, na latou faalogo i le faasaoina mai e Ieova o ona tagata i la latou Faigāmalaga Tele ma le faatoʻilaloina o Sekono ma Oko. (Iosua 9:6-10) Na iloa e tagata Kipeona e lē aogā ona tau faasaga iā Isaraelu. Ina ia fai ma sui o Kipeona ma aai e tolu na latalata ane o Kafira, Perota ma Kiriataiarima, na latou auina atu ai se vaega o tagata iā Iosua i Kilikala ua faafoliga ese e pei e ō mai i se nuu e mamao lava. Na taulau lea togafiti poto. Sa faia e Iosua se feagaiga ma i latou lea na faamautinoa ai lo latou faasaoina. O le tolu o aso mulimuli ane, na iloa ai e Iosua ma Isaraelu na faasesēina i latou. Ae peitaʻi, ua uma ona latou tautō iā Ieova e ala i le feagaiga ma e tatau ona latou tausisi i ai. (Iosua 9:16-19) Pe na faamaonia e Ieova?

6. Na faapefea ona tali atu Ieova i le feagaiga lea sa osia e Iosua ma tagata Kipeona?

⁶ Na faataga tagata Kipeona e avea ma ē fai fafie ma ē utu vai mo Isaraelu, e oo lava i le “fata faitaulaga o Ieova” i le falefetafaʻi. (Iosua 9:21-27) Ae e ese mai i lenā, ina ua faamataʻuina tagata Kipeona e tupu e toʻalima o Amoni ma a latou ʻautau, na faalaa faavavega ane loa Ieova. E sili atu ona toʻatele fili na fasiotia ona o uatoʻa tetele na i lo i latou na fasiotia e ʻautau a Iosua. Sa tali ane foʻi Ieova i le talosaga a Iosua ina ia tumau le lā ma le masina seʻia faauma ona faatoʻilaloina o latou fili. Na taʻua e Iosua e faapea: “E leai foʻi se aso na muamua pe mulimuli, e tusa ma lenā na faafofogaina ai e Ieova le leo o le tagata; auā na tau le taua e Ieova mo Isaraelu.”—Iosua 10:1-14.

7. O le ā le mea moni na iloa e Peteru na faaalia i le mea na tupu i ni tagata patino o sa Kananā?

⁷ O le fafine Kanana o Raava ma lona aiga faapea foʻi tagata Kipeona, sa matataʻu iā Ieova ma gaoioi e tusa ai ma lo latou matataʻu. O le mea na tupu iā i latou ua faaalia manino mai ai le mea moni sa taʻua mulimuli ane e le aposetolo Kerisiano o Peteru e faapea: “E lē faailogaina tagata e le Atua; a e peitaʻi o le mataʻu iā te ia i nuu uma lava, ma fai le amiotonu ua talia i latou e ia.”—Galuega 10:34, 35.

Feutagaʻiga ma Aperaamo ma Isaraelu

8, 9. Ua faapefea ona faaalia le lē faailogatagata o Ieova i ana feutagaʻiga ma Aperaamo ma le nuu o Isaraelu?

⁸ Na faauaʻi atu e le soo o Iakopo manatu i le alofa tunoa o le Atua i Ana feutagaʻiga ma Aperaamo ma ē na tupuga mai iā te ia. E lē o le tupuaga o Aperaamo, ae o lona faatuatua na avea ai o ia ma “uō a le Atua.” (Iakopo 2:23) O le faatuatua ma le alofa o Aperaamo iā Ieova na aumaia ai faamanuiaga i lana fanau. (2 Nofoaiga a Tupu 20:7) Na folafola e Ieova iā Aperaamo e faapea: “O le mea lea ou te matuā faamanuia ai iā te oe, ma ou matuā faatoʻateleina lava lau fanau e pei o fetu o le lagi, e pei o le oneone foʻi i le matafaga.” Peitaʻi mātau le folafolaga i le isi fuaiupu o loo sosoo ai: “O lau fanau foʻi e manuia ai atu nuu uma lava o le lalolagi.”—Kenese 22:17, 18; Roma 4:1-8.

⁹ I le tuufaafeagai ai ma le faaalia o le faailogatagata, na faaalia e Ieova e ala i ana feutagaʻiga ma Isaraelu le mea na te faia mo i latou o ē usiusitai iā te ia. O na feutagaʻiga, o ni faaaʻoaʻoga ia o le auala ua faaalia ai e Ieova lona alofa faamaoni i ana auauna faamaoni. E ui  lava o Isaraelu na avea ma “oloa tāua” a Ieova, ae e leʻi uiga ai faapea ua lē aofia ai isi tagata i le agalelei o le Atua. (Esoto 19:5; Teuteronome 7:6-8) Ioe, na faatauina e Ieova Isaraelu mai le nofo pologa i Aikupito ma o lea na ia folafola atu ai e faapea: “Ua na o outou lava ua ou iloa i aiga uma o le lalolagi.” Ae e ala i le perofeta o Amosa ma isi, na folafola atu ai foʻi e Ieova se faamoemoe matagofie mo tagata o “nuu uma.”—Amosa 3:2; 9:11, 12; Isaia 2:2-4.

Iesu, o le Aʻoaʻo e Lē Faailogatagata

10. Na faapefea ona faaaʻoaʻo Iesu i lona Tamā i le faaalia o le lē faailogatagata?

¹⁰ I lana faiva i le lalolagi, na faaatagia atoatoa mai ai e Iesu lona Tamā i lona faataʻitaʻi i le lē faailogatagata o Ieova. (Eperu 1:3) O lona popolega autū i lenā taimi o le saʻilia lea o “mamoe o le aiga o Isaraelu ua lē iloa.” Peitaʻi, sa leʻi taofia ai o ia mai le molimau atu i se fafine Samaria i le vaieli. (Mataio 15:24; Ioane 4:7-30) Na ia faatinoina foʻi se vavega e tusa ma le talosaga a se taʻitaʻiʻau, e foliga mai e lē o se Iutaia. (Luka 7:1-10) E ese mai i na mea, ae sa ia faaalia lona alofa mo tagata o le Atua e ala i ana gaoioiga. Na talaʻi foʻi soo o Iesu i le tele e mafai ai. Na manino mai o le tulaga mo le mauaina o faamanuiaga a Ieova e fesootaʻi atu e lē o le ituaiga e sau ai ae o uiga. O tagata lotomaulalo ma lotofaamaoni o ē o galala mo le upu moni na tali atu i le tala lelei o le Malo. I lona eseesega, o tagata faamaualuluga ma faasiasia na inoino iā Iesu ma lana feʻau. Na folafola e Iesu e faapea: “Ou te faafetai iā te oe loʻu Tamā e, o le Alii o le lagi ma le lalolagi, ina ua e nanā ia mea i ē popoto ma ē atamamai, a ua faaalia atu ia mea i tama valevale; o lea lava loʻu Tamā, auā o lou finagalo lava lea.” (Luka 10:21) Pe a tatou feutagaʻi ma isi i le alofa ma le faatuatua, ona tatou gaoioi lea ma le lē faailogatagata, i le iloaina faapea o le ala lenei ua faamaonia e Ieova.

11. Na faapefea ona faaalia le lē faailogatagata i le faapotopotoga a uluaʻi Kerisiano?

¹¹ I le faapotopotoga a uluaʻi Kerisiano, na tutusa lelei tagata Iutaia ma ē e lē o ni Iutaia. Na faamatala e Paulo e faapea: “O le viiga, ma le mamalu, ma le manuia iā te i latou uma o ē fai amio lelei; e muamua le Iutaia, atoa ma le Eleni. Auā e lē faailogaina e le Atua ni tagata.” * (Roma 2:10, 11) O le auala e iloa ai pe e latou te mauaina aogā mai le alofa tunoa o Ieova, e lē faalagolago i lo latou ituaiga, peitaʻi o la latou tali atu ina ua aʻoaʻoina e uiga iā Ieova ma le faamoemoe na ofoina mai e le togiola a lona Alo o Iesu. (Ioane 3:16, 36) Na tusi Paulo e faapea: “E lē o le Iutaia lē ua vaaia, e lē o le peritome foʻi lē ua vaaia i le tino; a e peitaʻi o lē ua lē vaaia, o le Iutaia lava lea; o le peritome foʻi, ua i le loto lea, o loo i la le agaga lea, e lē o i la le tusi.” O le faaaogāina o upu e aofia ai le faaupuga “Iutaia” (o lona uiga “o Iuta,” ia faamanūina pe viia), na faaopoopo mai Paulo e faapea: “O lona viiga e lē mai tagata, a e mai le Atua.” (Roma 2:28, 29) Ua faalautele atu ma le lē faailogatagata e Ieova le viiga. Pe o tatou faia foʻi faapea?

12. O le ā le faamoemoe o loo ofoina mai e le Faaaliga 7:9, ma e mo ai?

¹² Mulimuli ane i se faaaliga, na vaaia ai e Ioane Kerisiano faauuina faamaoni o loo faaataina o se nuu faaleagaga o le 144,000, “ua faamaufaailogaina mai ituaiga uma o le fanauga a Isaraelu.” Ua mavae ia mea, ona vaaia lea e Ioane o “le motu o tagata e toʻatele mai atu nuu uma, ma aiga, ma nuu, ma gagana eseese . . . o loo tutū i latou i luma o le nofoālii ma luma o le Tamaʻi mamoe, ua oofu i latou i ofu sisina, ua i ai foʻi lau pama i o latou lima.” (Faaaliga 7:4, 9) O lea, ua aofia ai so o se ituaiga o tagata po o gagana i le faapotopotoga Kerisiano i aso nei. O tagata e eseese uma o latou talaaga, ua iai le faamoemoe e faasaoina i le “puapuaga tele” o loo faaloloʻi mai ma feinu ai i “puna o vai ola” i le lalolagi fou.—Faaaliga 7:14-17.

Iʻuga Lelei o le Lē Faailogatagata

13-15. (a) E faapefea ona tatou foʻia eseesega tau i ituaiga ma aganuu? (e) Ia taʻua ni faaaʻoaʻoga o aogā e maua mai i le faaalia o uiga faaleuō.

¹³ E silafia lelei i tatou e Ieova e pei ona iloa e  se tamā lelei lana fanau. E faapena foʻi, pe a oo ina tatou malamalama i isi e ala i le faaalia o le fiafia i a latou aganuu ma talaaga, o le a avea ai la le eseese o loo iai ma mea e faatauvaa. E mou atu toʻatugā i le va o ituaiga o tagata ma ua faamalosia ai le alofa ma faiā faaleuō. Ua faaleleia le autasi. (1 Korinito 9:19-23) Ua faataʻitaʻia lelei mai lenei tulaga i gaoioiga a misionare o ē na galulue i atunuu ese. Ua latou faaalia le naunau totino i tagata o ē alaala i inā, ma o le iʻuga na oo ina miomiō ma le māfana misionare ma faapotopotoga i inā.—Filipi 2:4.

¹⁴ Ua vaaia iʻuga lelei o le lē faailogatagata i le tele o atunuu. O Aklilu, o lē e sau mai Aitiope, sa iai ona faalogona o le tuua toʻatasi a o nofo i Lonetona, le laumua o Peretania. Na faateteleina ona faalogona o le tuua toʻatasi, ona sa foliga mai iā te ia o se tulaga lautele le leai o ni uiga faaleuō i tagata mai isi atunuu, o se uiga o loo vaaia i le tele o aai tetele i Europa i aso nei. Maʻeu le ese o le mea na tupu iā Aklilu ina ua auai i se sauniga faa-Kerisiano i le Maota o le Malo o Molimau a Ieova! Na faafeiloaʻi o ia e i latou na auai ma e leʻi umi lava ae ia lagonaina loa le toʻafilemu. Na vave ona ia faia se agaʻigaʻi i luma i le faateleina o lona talisapaia mo Lē na Foafoaina Mea. E leʻi umi ae ia saʻilia loa avanoa e faia ai sona sao i le faalauiloa atu o le tala lelei o le Malo i isi i lenā itumalo. I se tasi aso na fesili atu ai le paga a Aklilu i le galuega talaʻi iā te ia po o ā ona sini lea ua iai nei i le olaga, na vave ona tali mai Aklilu e faapea, o loo ia faamoemoe i se aso o le a avea ai o ia ma se tasi o se faapotopotoga e tautatala i lana gagana Aitiope. Ina ua faalogo i ai toeaina o le faapotopotoga faa-Peretania i lenā vaipanoa, na vave lava ona latou faatulaga se lauga faale-Tusi Paia i le lautele i le gagana a Aklilu. O le valaaulia ina ia auai i le lauga na ō mai ai le tele o tagata ese ma tagata o lenā vaipanoa e lagolagoina le uluaʻi sauniga i le lautele sa faia i le gagana Aitiope i Peretania. I aso nei, o tagata Aitiope ma isi i lenā vaipanoa ua aufaatasi i se faapotopotoga olaola Aitiope. E toʻatele i latou i inā ua iloa e leai se mea e taofia ai i latou mai le tutū mo Ieova ma faailogaina lea e ala i le papatisoga faa-Kerisiano.—Galuega 8:26-36.

¹⁵ E eseese uiga ma talaaga o tagata. E latou te lē faavasegā po o ai e maualuga a o ai e maulalo ua na o na eseese uma lava o i latou. A o maimoaina le papatisoga o auauna fou tuuina atu a Ieova i le motu o Malta, na matuā olioli ai Molimau o lenā vaipanoa ae na vaaia loimata o le fiafia i fofoga o i latou na asiasi atu mai i Peretania. E eseese auala na faaalia ai e na vaega e lua o tagata Melita ma tagata Peretania o latou faalogona, ae o le malosi o lo latou alofa mo Ieova ua faamausalīina ai le faiā o le ʻauuso Kerisiano.—Salamo 133:1; Kolose 3:14.

Manumalo i le Faailogatagata

16-18. Ia faamatala se mea na tupu e faaalia ai le auala e mafai ai ona foʻia le faailogalanu i le faapotopotoga Kerisiano.

¹⁶ A o faateleina lo tatou alofa mo Ieova ma o tatou uso Kerisiano, ua tatou faaaʻoaʻo atili ai iā Ieova i le auala e tatou te vaai ai i isi. E mafai ona foʻia so o se faailogalanu atonu na iā i tatou agaʻi i tagata o isi atunuu, ituaiga po o aganuu foʻi. Seʻi mafaufau, mo se faataʻitaʻiga i le mea  na tupu iā Alapati, o lē na galue i le Vaegāʻau a Peretania i le taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi ma ave faapagotaina ai e tagata Iapani ina ua faatoʻilaloina Sigapoa i le 1942. Na ia faaaluina le tolu tausaga mulimuli ane ai e galue ai i le nofoaga sa taʻua o le “auala o le oti o nofoaafi” e latalata i le nofoaga sa lauiloa o le auala laupapa o le vaitafe o Kwai. Ina ua faasaʻolotoina o ia i le iʻuga o le taua, o lona mamafa sa iai e 70 pauna, (32 kilokalama) na gau lona auvae ma lona isu, ma sa mafatia i le sanatoto, lafa ma le malalia. Ae na sili atu ona leaga tulaga o le faitau afe o isi pagota; o le toʻatele na maliliu ai. O iʻuga o faiga sauā matuā leaga lea sa vaai ma oo iā Alapati, na ia toe foʻi atu i lona aiga i le1945 o se tagata loto tigā, e aunoa ma se fiafia i le Atua po o tapuaiga.

¹⁷ Na avea le avā a Alapati, o Irene o se Molimau a Ieova. Ina ia faafiafiaina lana avā, na auai Alapati i ni nai sauniga a le faapotopotoga a Molimau a Ieova i lenā vaipanoa. O se talavou Kerisiano e suafa iā Paulo e galue faataimi atoa i le faiva, na asiasi atu iā Alapati ina ia suʻesuʻeina le Tusi Paia ma ia. Na oo ina iloa e Alapati e faapea, e silasila Ieova i tagata taʻitoʻatasi e tusa ai ma tulaga o o latou loto. Na ia tuuina atu lona ola iā Ieova ma papatisoina o ia.

¹⁸ Na siitia atu Paulo i Lonetona, ma na ia aʻoaʻoina le gagana Iapani ma faatasi atu loa i le faapotopotoga Iapani. Ina ua ia talosagaina le asiasi atu o ni Molimau Iapani i lana uluaʻi faapotopotoga, na manatua pea e uso i inā le malosi o le faailogalanu o Alapati faasaga i tagata mai i Iapani. Talu lona toe foʻi atu i Peretania, na ʻalofia e Alapati le feiloaʻi atu i so o se tasi lava mai i Iapani, o lea na taumānatu ai uso pe o le a faapefea ona ia taulimaina lea tulaga. E leai se mea e latou te popole ai fua—na taliaina e Alapati tagata na asiasi atu ma le alofa faaleuso e lē faatuaoia.—1 Peteru 3:8, 9.

‘Ia Faateleina Atu’

19. O le ā le fautuaga a le aposetolo o Paulo e fesoasoani iā i tatou pe afai e iai ni o tatou faalogona faailogatagata?

¹⁹ Na tusi le tupu poto o Solomona e faapea: “O le faailogaina o tagata, e lē lelei lea.” (Faataoto 28:21) E faigofie lava ona tatou māfana atu iā i latou tatou te iloa lelei. Ae peitaʻi, i nisi taimi, e itiiti ai le naunau tatou te faaalia iā i latou tatou te lē iloa lelei. O lea faailogatagata e  lē tatau ona iai i se auauna a Ieova. O le mea moni, e tatau iā i tatou uma lava ona mulimuli i le fautuaga manino a Paulo ina ia ‘faateleina atu’ (LT)—ioe, ia faateleina atu lo tatou alofa mo o tatou uso Kerisiano e ese talaaga o olaga e ō mai ai.—2 Korinito 6:13.

20. O ā vala o le olaga e tatau ona tatou faaaʻoaʻo ai iā Ieova, lo tatou Atua e lē faailogatagata?

²⁰ Pe o lo tatou faaeaga e faalelagi po o le faamoemoe e ola e faavavau i luga o le lalolagi, ae o lo tatou lē faailogatagata o le a mafai ai ona tatou olioli i le autasi o se lafu e tasi i le taʻitaʻiga a le Leoleo Mamoe e toʻatasi. (Efeso 4:4, 5, 16) O le taumafai e faaaʻoaʻo iā Ieova, o le Atua e lē faailogatagata, o le a fesoasoani ai iā i tatou i la tatou faiva faa-Kerisiano, i o tatou aiga, i faapotopotoga ma vala uma o le olaga. E faapefea? O le mataupu o loo sosoo mai o le a talanoaina ai lenei mataupu.

[Faamatalaga pito i lalo]

O le a Faapefea Ona E Tali?

• Na faapefea ona faaalia e Ieova le lē faailogatagata iā Raava ma tagata Kipeona?

• Na faaalia faapefea e Iesu le lē faailogatagata i lana aʻoaʻo atu?

• O le ā ua fesoasoani iā i tatou e foʻia ai so o se faailogatagata i aganuu ma ituaiga o tagata?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Ata i le itulau 13]

Amata ona faatoilaloina e Isaraelu Kanana

[Ata i le itulau 15]

Sa leʻi taofia Iesu mai le molimau atu i se fafine Samaria

[Ata i le itulau 16]

Sauniga i le lautele faa-Aitiope i Peretania

[Ata i le itulau 16]

O le alofa o Alapati mo Ieova na fesoasoani iā te ia e foʻia ai le faailogalanu