Le Auala e Manatua ai Isi

PE TUSA ma le 3,000 tausaga ua mavae, na sola ese mai ai Tavita mai iā Saulo le tupu o Isaraelu. Na auina atu e Tavita ni tauleleʻa iā Napalu, le fai lafumanu mauʻoa, ma talosaga atu mo ni meaʻai ma ni vai. O le mea moni, na nofo aitalafu Napalu iā Tavita ma ana tauleleʻa ona o lo latou leoleoina o ana lafumanu. Peitaʻi, na musu Napalu e faaalia le agalelei. Na oo lava ina ia oso feʻai atu i tauleleʻa a Tavita. E mataʻutia faiga a Napalu auā o Tavita e lē nofo filemu pe a amio lē mafaufau atu se isi iā te ia.—1 Samuelu 25:5, 8, 10, 11, 14.

E leʻi ōgatusa uiga o Napalu ma aganuu a Sasaʻe Tutotonu o le faaalia lea o le agalelei i tagata asiasi ma tagata ese. O lea, o le ā le ituaiga talaaga o Napalu? Ua faapea mai le tala a le Tusi Paia e “finauvale ia ma le leaga i ana mea e fai” ma “ulavale.” O le uiga o lona igoa o le “valea” ma sa ia faaalia na uiga. (1 Samuelu 25:3, 17, 25) Pe e te manaʻo e manatua oe i lenā auala? Pe e te pulepuletutū ma lē fetuutuunaʻi pe a feutagaʻi ma isi, aemaise lava pe afai e lē tutusa o oulua tulaga ma le malosi? Pe e te alofa, agalelei ma faautauta?

O Apikaila—O se Fafine e Tofā Mamao

Na lamatia le ola o Napalu ona o le pulepuletutū. Na fusi lea e Tavita ma ana tauleleʻa e 400 a latou pelu ma ō atu e aʻoaʻi iā Napalu. Na faalogo i ai Apikaila, le avā a Napalu i le mea na tupu. Na ia silafia lelei ua lata mai se taua. O le ā sa ia faia? Na faavave ona ia saunia le tele o meaʻai ma alu atu e faafeiloaʻi iā Tavita ma ana tauleleʻa. Ina ua ia feiloaʻi ma i latou, na ia augani atu iā Tavita ina ia lē sasaa fua le toto. Na malie i ai le loto o Tavita. Na ia faafofoga atu i lana augani ma taofia ai le osofaʻiga. E leʻi leva ona mavae atu na mea, ae oti loa Napalu. Ua iloa e Tavita uiga lelei o Apikaila, o lea na ia ave ai loa ia e fai ma ana avā.—1 Samuelu 25:14-42.

O le ā le ituaiga talaaga o Apikaila? E tusa ai ma le faa-Eperu, ua faaalia ai o ia o se tasi e “mafaufau lelei” po o se tasi e “atamai.” E manino mai, o ia o se tasi e mafaufau ma magafagafa ma na te silafia le auala ma le taimi e gaoioi ai. Sa ia gaoioi ma le faamaoni ina ia puipuia lana tane finauvale ma lona aiga mai i puapuaga. Mulimuli ane na maliu o ia ae sa matilatila lona talaaga o se fafine e tofā mamao.—1 Samuelu 25:3.

O le ā le Talaaga o Peteru?

Seʻi o tatou see atu i le uluaʻi senituri T.A. ma iloiloina aposetolo e 12 o Iesu. E lē taumatea o se tasi e aupito i sili ona osovale ma talaoso o Peteru po o Kefa, o se faifaiva i Kalilaia. E foliga mai o ia o se tagata maelega ma e lē matamuli e sasaa atu ona faalogona. O se faaaʻoaʻoga, sa iai se faatasiga na mulumulu ai e Iesu vae o lona ʻausoo. Na faapefea ona gaoioi Peteru ina ua oo atu le faasologa iā te ia ina ia mulumuluina ona vae?

 Na faapea atu Peteru iā Iesu: “Le Alii e, e te mulumulu ea oʻu vae?” Na tali atu Iesu: “O le mea ou te faia, e te lē iloa nei, a e mulimuli ane e te iloa.” Na tali atu Peteru: “E te lē mulumulu lava oʻu vae e oo i le faavavau.” Ia mātau le maumauaʻi o Peteru ae o se gaoioiga osovale foʻi. Na faapefea ona tali atu Iesu?

Na tali atu Iesu e faapea: “Afai ou te lē mulumulu iā te oe, e leai sou tofi faatasi ma aʻu.” Na faapea atu Simona Peteru iā te ia: “Le Alii e, ʻaua lava na o oʻu vae, a o oʻu lima foʻi, atoa ma loʻu ulu.” Ua matuā suia le mafaufau o Peteru! Peitaʻi sa faigofie ona iloa e tagata uiga ma mafaufauga o Peteru. E lē o se tagata faagutugutulua.—Ioane 13:6-9.

E manatua foʻi e tagata Peteru i ona vaivaiga. O se faaaʻoaʻoga, na ia faafitia faatolu Keriso lea ua faasalaina, i luma o tagata o ē na tuuaʻia o ia o le soo o Iesu le Nasareta. Ina ua iloa e Peteru lana mea sesē, ona ia tagi lotulotu ai lea. E leʻi matamuli o ia e faaalia lona faanoanoa ma le salamō. O se mea mataʻina ai ona o loo tusia e tusitala o le ʻau Evagelia le tala e uiga i le faafiti o Peteru—e lē taumatea na saunia e Peteru nei faamatalaga! Na matuā lotomaulalo o ia e faailoa mai ona masei. Pe e iā te oe lenā uiga lelei?—Mataio 26:69-75; Mareko 14:66-72; Luka 22:54-62; Ioane 18:15-18, 25-27.

Ina ua mavae ni nai vaiaso o lona faafitia o Keriso, ona ulufia ai lea o ia e le agaga paia ma na talaʻi atu ai ma le lototele i le toʻatele o tagata Iutaia i le aso o le Penetekoso. O le faailoga mautinoa lenei o le maufaatuatuaina o Peteru e Iesu o lē na toetū mai.—Galuega 2:14-21.

 Na iai se isi taimi, na toe maua ai foʻi Peteru i se isi mailei. Na faamatalaina e le aposetolo o Paulo e faapea, a o leʻi taunuu nisi ʻauuso Iutaia i Anetioka, na masani ona faifaimea faatasi Peteru ma uso talitonu o Nuu Ese. Ae ina ua taunuu ia uso mai Ierusalema, ona ʻalo ai lea ma vavae ese o ia ina ua “fefe i le ʻau peritomeina.” Na faaalia e Paulo gaoioiga lē saʻo a Peteru i ana feutagaʻiga ma ona uso.—Kalatia 2:11-14.

Ae peitaʻi, o ai o le ʻauaposetolo na lototele e faaali atu lona manatu i se taimi iloga, ina ua foliga mai o le a tuua Iesu e le toʻatele o ona soo? I se faatasiga, na faailoa atu ai e Iesu se mea fou e faatatau i le tāua o le ʻaina o lona tino ma le inuina o lona toto. Na ia fetalai e faapea: “E moni, e moni, ou te fai atu iā te outou, afai tou te lē aai i le tino o le Atalii o le tagata, a lē inu foʻi i lona toto, ua lē i totonu iā te outou le ola.” Na tausuai le toʻatele o le ʻau Iutaia o ē na mulimuli iā Iesu ma latou faapea ane: “O le upu faigatā lenā; o ai ea sē na te mafaia ona faalogologo i ai?” O le ā na tupu mulimuli ane ai? “Ua ō ese isi o ona soo e toʻatele i tua, a e leʻi toe feoaʻi i latou ma ia.”—Ioane 6:50-66.

I lenā taimi iloga, na liliu atu lea o Iesu i ona aposetolo e toʻasefulu ma le toʻalua ma fai atu se fesili faamomoiloto e faapea: “Pe tou te fia ō ese foʻi?” Na tali mai faapea Peteru: “Le Alii e, a matou ō ea iā te ai? O iā te oe upu o le ola faavavau. Ua matou talitonu, ma ua matou iloa o oe o le Paia o le Atua.”—Ioane 6:67-69.

O le ā se talaaga o Peteru? O se tasi na te faitauina le tala e uiga iā te ia e tatau ona uunaia ai o ia i lona faamaoni, o ona uiga moni e lē ʻaluʻalua ma lona lotomalie e taʻutino ona vaivaiga. Maʻeu se talaaga lelei!

O ā Mea e Manatuaina ai e Tagata Iesu?

E na o le tolu ma le ʻafa tausaga le faiva a Iesu i le lalolagi. E faapefea ona manatuaina o ia e ona soo? Pe e lē faaleuō ma lē māfana atu i tagata ona e lelei atoatoa ma e leai sana agasala? Pe na ia pulepuletutū ona sa ia silafia o ia o le Alo o le Atua? Pe na ia faafefe ma faamalosia ona soo ia usiusitai? Pe na matuā manatu naʻuā ea o ia iā te ia lava na lē mafai ai ona ia soisoi ma fiafia? Pe na pisi tele o ia ua lē maua ai sona taimi mo ē vaivai, o ē mamaʻi ma tamaiti? Pe na vaai maulalo ea o ia i tagata mai isi atunuu ma fafine, e pei ona masani ona faia e tane i tuā i inā? O le ā ua taʻu mai e le tala iā i tatou e faatatau iā Iesu?

Sa naunau Iesu i tagata. Ua faaalia i se iloiloga o lana faiva na ia faamālōlōina pipili ma tagata mamaʻi. Na finafinau o ia e fesoasoani atu i ē na faapuapuagatiaina. Na ia faaalia le naunau i tamaiti i le faatonuina o ona soo e faapea: “Inā tuu mai ia o tamaiti e ō mai iā te aʻu; aua le vavao iā te i latou.” Ona “siitia lea e ia o i latou i ona lima, ua faaee foʻi ona aao i luga iā te i latou, ma faamanuia iā te i latou.” Po o e faaavanoa atu sou taimi mo tamaiti pe ua e pisi tele e oo lava i le mātauina o loo iai ni tamaiti i le fale faatasi ma i tatou?—Mareko 10:13-16; Mataio 19:13-15.

A o iai Iesu i le lalolagi, na tigāina tagata Iutaia i tulafono ma faiga faalelotu, lea sa sili atu i lo mea na manaʻomia e le Tulafono. Na faaee e taʻitaʻi lotu avega mamafa i tagata, ae latou te lē faagaoioi ai so latou tamatamaʻi lima e faamāmā ai ia avega. (Mataio 23:4; Luka 11:46) Maʻeu le eseese ma Iesu! Na ia fetalai e faapea: “Ia outou ō mai iā te aʻu, o outou uma o ē tigāina ma mafatia i avega, o aʻu foʻi e mālōlō ai outou.”—Mataio 11:28-30.

Na faafouina tagata ina ua auaufaatasi ma Iesu. Na te leʻi faafefe ona soo i se auala e matamumuli ai e faaalia o latou lagona. O le mea moni, na ia faia fesili e faalaeiau ai i latou ina ia faaalia o latou manatu. (Mareko 8:27-29) O lea, e tatau ai foʻi i ovasia Kerisiano ona fesili iā i latou lava: ‘Po o oʻu faia le mea lava lea i le ʻauuso talitonu? Pe o taʻu  mai e isi toeaina o latou manatu iā te aʻu, pe o latou faatalatū e faia faapea?’ Maʻeu le faafouina pe afai e faigofie ona talanoa atu i ovasia, ma latou te faalogologo lelei i isi ma fetuutuunaʻi! E taofia talanoaga aogā pe a lē fetālaʻi.

E ui lava o Iesu o le Alo o le Atua, ae sa ia leʻi faaaogāina sesē lona mana po o le pule. Na i lo lea, na ia fefulisaʻi ma lana ʻaufaalogologo. O le mea lenā na tupu ina ua taumafai le ʻau Faresaio e maileia o ia e ala i se fesili faitogafiti: “Pe sā ea ona avatu o lafoga iā Kaisara pe leai?” Na fetalai atu Iesu iā te i latou e faaali atu iā te ia se tenari ma na ia fesili atu e faapea: “O ai ea e ona lenei faatagata ma lenei tusi?” Na latou fai mai iā te ia, “E o Kaisara.” Ona fetalai atu ai lea o ia iā te i latou, “O lenei, o mea a Kaisara, ia outou avatu iā Kaisara; a o mea a le Atua ia avatu ia i le Atua.” (Mataio 22:15-21) Sa lava lenā tali faigofie mo i latou.

Pe na iai ni uiga agamālie o Iesu? Atonu na iloa e nisi o le ʻaufaitau e fai si mālie o le tala a Iesu lea e faapea, e sili ona faigofie i le kamela ona ofi i le pu o le au i lo le sao atu o le mauʻoa i le malo o le Atua. (Mataio 19:23, 24) Na faatelēina lenei tala e uiga i le taumafai o le kamela e ofi i le pu o se nila moni lava. O se isi faaaʻoaʻoga o na faatusatusaga aogā o le vaai atu lea i se fasi laau i le mata o lou uso, ae lē iloa le utupoto i lou lava mata. (Luka 6:41, 42) O le mea moni i le faia o aʻoaʻiga, e leʻi inainā ma maʻemaʻeā Iesu. Sa ia māfana ma faaleuō. O Kerisiano i aso nei, o agamālie e faamāmā ai faigatā i taimi o mafatiaga.

Tigā Alofa Iesu i Fafine

Na faapefea ona manatu fafine pe a iai faatasi ma Iesu? O le mea moni, e toʻatele ona soo fafine faamaoni, e aofia ai ma lona tinā o Maria. (Luka 8:1-3; 23:55, 56; 24:9, 10) Na faigofie ona talanoa atu fafine iā Iesu, ma i se tasi o faatasiga, o se fafine sa iloa ‘o ia o le fafine agasala’ sa ia mulumulu aao o Iesu i ona loimata ma uu i le suāuu manogi. (Luka 7:37, 38) O se isi foʻi fafine na mafatia i le puna toto mo le tele o tausaga, na ia faavava atu i le tumutumu ina ia paʻi i le ofu o Iesu ina ia faamālōlōina ai o ia. Na viiviia e Iesu lona faatuatua. (Mataio 9:20-22) Ioe, na faigofie ona talanoa atu fafine iā Iesu.

O se isi mea na tupu, sa talanoa atu ai Iesu i se fafine Samaria i le vaieli. Na matuā faateʻia o ia ma o lea na ia faapea ai: “Pe faapefea ona e fai mai i se mea e inu iā te aʻu, o le fafine o Samaria, a o oe o le Iutaia?” E leai ni mea e feaveaʻi a Iutaia ma Samaria. Na faaauau ona aʻoaʻo o ia e Iesu i le upu moni matagofie e faatatau i le ‘vai e puna i luga i le ola e faavavau.’ Sa faigofie ona faatasitasi Iesu ma fafine. E leʻi manatu o ia na luʻia ai lona tulaga.—Ioane 4:7-15.

 E manatuaina Iesu ona o le tele o ona uiga agaalofa ma lona agaga faataulaga. O ia o le faaaʻoaʻoga sili ona atoatoa o le alofa o le Atua. Ua saunia e Iesu tapulaa mo i latou uma o ē mananaʻo e avea ma ona soo. O le ā le tele o lou mulimuli i lana faaaʻoaʻoga?—1 Korinito 13:4-8; 1 Peteru 2:21.

E Faapefea Ona Manatuaina Kerisiano i Aso Nei?

I aso nei, e toʻatele Kerisiano faamaoni ua maliliu, toʻatele ē ua matutua ma isi o talavou. Ae o loo iai so latou talaaga lelei. O nisi o i latou e pei o Crystal, o lē na maliu i le 90 tausaga o lona soifua, e manatua pea ona o lo latou alofa ma uiga tausaafia. O isi e pei o Dirk, o lē na maliu pe tusa ua 43 o ona tausaga, e manatuaina pea ona o le lotofiafia ma le lotomalie e fesoasoani i isi.

E iai foʻi se mea na tupu iā José mai i Sepania. I tuā i le vaitaimi o le 1960-1969 sa faasāina ai le galuega talaʻi a Molimau a Ieova i lenā atunuu, ae ua uma ona faaipoipo José ma sa iai ni ona alo teine laiti e toʻatolu. Sa iai sana galuega mautū i Barcelona. Ae i le taimi lenā, na iai se manaʻoga mo ni toeaina Kerisiano taʻumatuaina i Sepania i saute. Na tuua e José lana galuega mautū ae malaga atu ma lona aiga i Málaga. Sa latou onosaia taimi faigatā tau tamaoaiga ona sa tau leai ni galuega.

Ae e ui i lea, na mātauina José ona o lona faamaoni, o se faaaʻoaʻoga maufaatuatuaina i le faiva ma na tausia lelei ona afafine, lea sa ia faia faatasi ma le lagolagosua a lana avā o Carmela. Pe a manaʻomia se tasi na te faatulagaina tauaofiaga Kerisiano i le atunuu, e masani lava ona faaavanoa atu e José o ia. Ae pagā lea, ina ua silia ma le 50 o ona tausaga, na aafia ai o ia i se gasegase mataʻutia lea na māfua ai lona maliu. Peitaʻi, na iai sona talaaga lelei o se tasi e maufaatuatuaina, se toeaina galue mamafa ma o se tane ma se tamā alofa.

O lea, o le a faapefea ona manatua oe? Afai na e maliu ananafi, o le ā o le a fai atu ai tagata e uiga iā te oe i le asō? Atonu o le fesili lenei e uunaia ai i tatou uma ina ia faaleleia le auala o loo tatou gaoioi ai.

O le ā e mafai ona tatou faia ina ia maua ai se talaaga lelei? E mafai ona tatou faaleleia le faaalia o fua o le agaga—alofa, onosai, agalelei, filemu, ma le pulea o oe lava. (Kalatia 5:22, 23) Ioe, “e sili ona lelei o le taʻuleleia i le suāuu lelei; ma le aso e oti ai e sili i le aso e fanau mai ai.”—Failauga 7:1; Mataio 7:12.

[Ata i le itulau 5]

E manatuaina pea Apikaila i lona tofā mamao

[Ata i le itulau 7]

E manatuaina Peteru ona e osovale ma ona uiga faamaoni

[Ata i le itulau 8]

Na faaavanoaina e Iesu taimi mo tamaiti