Talaaga o le Soifuaga

E Tosina Mai e Ieova Ē Agamalu i le Upu Moni

UA FAAMATALAINA E ASANO KOSHINO

I le 1949 ina ua faatoʻā mavae ni nai tausaga talu ona uma le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na asiasi mai ai i le aiga na ou faigaluega ai i le aai o Kobe se tagata mai i nuu i fafo, e umī ma faaleuō ona uiga. O ia o le uluaʻi misionare a Molimau a Ieova na sau i Iapani. O lana asiasiga na ala ai ona amata ona ou tosina mai i upu moni o le Tusi Paia. Ae seʻi ou faamatalaina muamua atu loʻu talaaga.

NA OU fanau i le 1926 i se tamaʻi nuu i le itu i mātū o le itumalo o Okayama. Ou te lona lima i la matou fanauga e toʻavalu. O loʻu tamā o se tagata mapolotu o le lotu Sinitō. A o matou laiti, na matou fiafia i faafiafiaga ma faatasiga faaleaiga i aso faamanatu a le lotu a o faagasolo le tausaga.

A o faasolosolo ina oʻu matua, e tele mea na ou fia malamalama ai e uiga i le olaga aemaise lava tagata ua feoti. O tū ma aga na ou ola mai ai, e manaʻomia ona feoti tagata i o latou aiga ma e tatau foʻi ona faatasitasi le fanau i autafa o le moega o se tasi o le aiga a o leʻi tō lana mānava. Pagā loʻu faanoanoa ina ua maliu le tinā o loʻu tamā faapea foʻi ma loʻu tuagane a o leʻi atoa lona tausaga. O se mea na ou fāʻatu tele ai le manatu i le taimi o le a maliliu ai oʻu mātua. ‘Pe e na o le pau ea lea o le olaga o loo iai i le taimi nei? Pe e iai se isi mea e mafai ona faamoemoe i ai?’ Na ou fia iloaina lava le tali.

I le 1937 a o oʻu iai i le tausaga mulimuli o le aʻoga tulaga lua, na amata ai le taua i le va o Saina ma Iapani. Na amia ai tamāloloa e avea ma fitafita ma aauina atu i le mea o loo fai ai le taua i Saina. A o faamavae tamaiti aʻoga i o latou tamā po o tuagane ma uso, na valaau atu “banzai!” (ia manuia) le emeperoa. Na mautinoa e tagata o le a mālō Iapani, o le atunuu e  puleaina e le atua ma o lo latou emeperoa o se atua foʻi.

E leʻi umi ae maua loa e aiga faasilasilaga o le fasiotia o tamaloloa o o latou aiga i le taua. E leʻi mafai ona faamāfanafanaina aiga o faavauvau. Na lotoa o latou loto ma latou olioli ai ina ua fasiotia ma faamanuʻalia le toʻatele o tagata o le isi itu taua. Ae na ou manatu e faapea, ‘E lē taumatea o loo mafatia foʻi tagata o le isi itu taua e pei foʻi o i matou, pe a feoti ē e pele iā i latou.’ Ina ua ou faauu mai le aʻoga tulaga lua, na matuā salalau atu le taua i le tele o laueleele o Saina.

Feiloaʻiga ma se Tinā Mai Atunuu i Fafo

Na lima vaivai si o matou aiga e ui lava na iai la matou faatoʻaga, peitaʻi na faataga pea aʻu e loʻu tamā e faaauau ona ou aʻoga pe a lē alu ai se tupe. O lea, na ou aʻoga ai i le 1941 i le aʻoga na o teine i le aai o Okayama e pe tusa ma le 60 maila [100 kilomita] le mamao. O le fuafuaga o le aʻoga, o le aʻoaʻoina lea o teine aʻoga e avea ma tinā ma avā lelei, ma na iai foʻi le faatulagaga ina ia nonofo teine aʻoga i aiga maumea o le aai auā le aʻoaʻoina o le faia o feʻau. Na aʻoaʻoina teine aʻoga i taeao e ala i le galulue i aiga na, a o le aoauli na latou ō ai i le aʻoga.

Ina ua māeʻa le faafeiloaʻiga o teineiti aʻoga fou, na ave ai aʻu e loʻu faiaʻoga lea o loo laʻei i se kimono (o laʻei o tagata Iapani) i se fale telē. Ae e leʻi taliaina aʻu e le fafine e ona le fale ma ou te lē iloa le māfuaaga. Na fesili mai le faiaʻoga “E ā, e ta te ō i le fale o le aiga o Koda?” Na ave aʻu e loʻu faiaʻoga i se fale palagi ma faatatagi le logo o le faitotoʻa. Ina ua mavae sina taimi, na sau ai se tinā umī e sinā lona ao. Na matuā faateʻia aʻu! E lē o se tinā Iapani, ma ou te leʻi vaai muamua lava i se palagi i loʻu olaga atoa! Na faailoa atu aʻu e le faiaʻoga i le tinā e suafa iā Maud Koda ma vave ona alu ese atu ai. Sa ou fefe a o oʻu ulufale atu ma toso aʻu ato. Na ou iloa mulimuli ane, o Maud Koda o se tagata Amerika na faaipoipo i se tamāloa Iapani na aʻoga i le Iunaite Setete. O ia o se faiaʻoga i le gagana Peretania i aʻoga mo matātā tau pisinisi.

O le taeao lava na sosoo ai na amata ai ona ou pisi. E maʻi māliu le toʻalua o Maud ma na tatau ona ou fesoasoani i le tausiaina o ia. Na ou tau popole auā foʻi ou te leʻi malamalama i le faa-Peretania. Na toʻamālie oʻu faalogona ina ua talanoa mai Maud i le gagana Iapani. I aso taʻitasi, na ou faalogo ai o fetalanoaaʻi Maud ma lona toʻalua i le faa-Peretania ma na faasolo ina masani laʻu faalogo i le gagana Peretania. Na ou fiafia i le toʻafilemu o lo la aiga.

O le mea na ou maofa ai, o le alofa faamaoni o Maud i lana tane e lē atoatoa le malosi. Na fiafia lana tane e faitau i le Tusi Paia. Na ou iloa mulimuli ane, na la faatauina mai i se faleoloa le tusi The Divine Plan of the Ages i le gagana Iapani, ma ua atoa nei ni nai tausaga o la mauaina faifai pea Le Olomatamata faa-Peretania e ala i le meli.

I se tasi aso, na aumaia ai iā te aʻu se Tusi Paia o se meaalofa. Na ou fiafia ona o le taimi muamua lenā i loʻu olaga na maua ai saʻu Tusi Paia. Na ou faitau ai a o oʻu alu atu ma toe foʻi mai le aʻoga ae e itiiti lava mea na ou malamalama ai. Talu ai na ou ola mai i le lotu Sinitō i Iapani, ou te leʻi iloa po o ai Iesu Keriso. E augapiu ma soʻu iloa i lenā taimi, o le tauamatamataga lenā o loʻu taliaina mulimuli ane o upu moni o le  Tusi Paia, lea o le a tali ai aʻu fesili e uiga i le olaga ma le tulaga oti.

Ni Mea Faanoanoa se Tolu na Tutupu

Na vave lava ona uma tausaga e lua o le aʻoaʻoina o aʻu ma na ou faatofā ai loa i le aiga. Ina ua māeʻa aʻu aʻoga, na ou auai ai i se vaega faapitoa o tamaʻitaʻi e galulue tauofo ma fai ai lo matou sao i le faia o togiga a le ʻautau e ō i vaa. O le taimi lenā na amata ai osofaʻiga a vaalele pomu a Amerika, ma iā Aokuso 6, 1945 na faapaʻū ai le pomu atomika i Hiroshima. I ni nai aso mulimuli ane ai, na ou maua ai se feʻau faauaealesi e faailoa mai ai ua maʻi tigāina loʻu tinā. Na ou puʻeina ai loa le nofoaafi ma ou alu i lo matou aiga. A o oʻu alu ese mai le nofoaafi na faafetaui ai aʻu e se tasi o oʻu tauaiga ma na ia faailoa mai ua maliu si oʻu tinā. Na maliu o ia i le aso e 11 o Aokuso. Ioe, ua taunuu le mea na ou fāʻatu tele i ai mo le tele o tausaga! E lē mafai ona ou toe talanoa iā te ia pe vaai atu foʻi o ataata mai iā te aʻu.

Iā Aokuso 15, na toʻilalopopo ai Iapani. E leʻi atoa ni aso e sefulu a o oʻu feagai ma ni tulaga faanoanoa se tolu: o le pa o le uluaʻi pomu atomika, o le maliu o loʻu tinā ma le toʻilalopopo o Iapani lea na avea ma se mea mataʻina i le talafaasolopito o Iapani. E pau le mea na tau feoloolo ai ona o le a lē toe feoti ni tagata i le taua. Na nutimomoia loʻu loto a o oʻu tuua le falegaosimea ma toe foʻi atu ai i loʻu aiga.

Tosina Mai i le Upu Moni

I se tasi aso, ou te leʻi faatalitalia le tusi mai o Maud Koda mai Okayama. Na talosaga mai iā te aʻu pe mafai ona ou alu atu e fesoasoani i ana feʻau i le fale ona o le a tatalaina lana aʻoga i le gagana Peretania. Na ou taumānatu po o le ā se mea o le a ou faia, ae na ou taliaina lana talosaga. I ni nai tausaga mulimuli ane ai, na matou siitia atu ai ma le aiga o Koda i Kobe.

I le amataga o le taumāfanafana o le 1949, na asiasi mai ai se tamāloa umī i le aiga o Koda ma o se tagata e faaleuō ona uiga. O lona suafa o Donald Haslett, ma na malaga mai i Tokyo e saʻili se fale mo misionare i Kobe. O ia o le uluaʻi misionare a Molimau a Ieova na auina mai i Iapani. Na maua le fale ma na taunuu ai le ʻaumisionare i Kobe iā Novema 1949. I se tasi aso, e toʻalima misionare na asiasi atu i le aiga o Koda. E toʻalua i laʻua o Lloyd Barry ma Percy Iszlaub, na talatalanoa mo le taʻisefulu minute i le gagana Peretania iā i latou uma na potopoto i le fale. Na vāai le ʻaumisionare iā Maud o se tuafafine Kerisiano ma na faalaeiauina o ia i lenā aufaatasiga. O le taimi lenā na faamalosia ai aʻu e aʻoaʻoina le gagana Peretania.

E ala i le fesoasoani a le ʻaumisionare maelega, na faifai mālie ona ou malamalama i aʻoaʻoga autū o le Tusi Paia. Na tali ai fesili na ou lē malamalama ai talu ona ou laʻitiiti. Ioe, ua aumaia e le Tusi Paia le faamoemoe o le ola e faavavau i se lalolagi parataiso, ma le folafolaga o le a toe faatūina “i latou uma ua i tuugamau.” (Ioane 5:28, 29; Faaaliga 21:1, 4) Na ou lotofaafetai iā Ieova mo le folasia mai o se faamoemoe faapena e ala i le taulaga togiola a lona Alo, o Iesu Keriso.

Galuega Fiafia a Molimau a Ieova

Iā Tesema 30, 1949, e oo iā Ianuari 1, 1950, na faia ai le uluaʻi fonotaga a Molimau a Ieova i Iapani i le fale misionare i Kobe. Na ma ō ai ma Maud. O le fale lenā na nofo muamua ai se alii Siamani ma e ese le matagofie o le vaavaai atu mai le fale i le sami o le Inland ma le motu o Awaji. E itiiti mea na ou malamalama i ai ona o le lē lava o loʻu iloa o le Tusi Paia. Peitaʻi, o le mea na ou matuā maofa ai o le miomiō faatasi o le ʻaumisionare ma tagata Iapani. E toʻa 101 ē na tauaofia mo le lauga i le lautele i lenei fonotaga.

E leʻi umi ae ou filifili loa ou te auai i le faiva i le fanua. Na tatau ona ou loto tele ina ia ou alu ai mai lea fale i lea fale auā o aʻu o se tagata matamuli. I se tasi taeao, na sau ai le uso o Lloyd Barry i lo matou fale ina ia ma ō faatasi i le faiva. Na ma amata i le fale na tuaoi tonu lava ma le fale o le tuafafine o Koda. Na toetoe ina ou lafi i tua o le uso a o oʻu faalogologo i lana taulimaga. I le taimi lona lua na ou talaʻi ai, e toʻalua tuafāfine misionare na matou galulue faatasi. Na faaulufale i matou e se tinā matua Iapani ma na faalogologo mai o ia,  mulimuli ane na ia aumaia ni ipu susu mo i matou. Na malie o ia e faia sana suʻesuʻega faale-Tusi Paia ma mulimuli ane avea o ia ma Kerisiano ua papatisoina. O se faalaeiauga iā te aʻu le vaaia o lona agaʻigaʻi i luma.

Iā Aperila 1951, na asiasi mai ai le uso o Nathan H. Knorr o le ofisa ulu i Brooklyn i lana uluaʻi asiasiga i Iapani. E pe tusa ma le 700 tagata na ō mai e faalogologo i lana lauga i le lautele na faia i le Kyoritsu Auditorium i Kanda i Tokyo. I lenā sauniga faapitoa, na olioli ē na tauaofia ai ona o le tatalaina o Le Olomatamata faa-Iapani. I le masina na sosoo ai na asiasi mai ai le uso o Knorr i Kobe ma i se sauniga faapitoa na faia i inā, na ou papatiso ai e fai ma faailoga o loʻu tuuina atu iā Ieova.

E pe tusa ma se tausaga mulimuli ane ai, na faalaeiauina aʻu e auai atu i le faiva faataimi atoa i le auaunaga i le avea o se paeonia sauatoa. O le taimi lenā na tau leai ai ni paeonia i Iapani ma ou te leʻi mautinoa pe faapefea ona maua ni tupe ou te ola ai. Na ou mafaufau foʻi i le lumanaʻi pe o le a maua sē ou te faaipoipo atu i ai. Ae na ou iloa mulimuli ane, e ao lava ona faamuamua le auaunaga iā Ieova i le olaga, o lea na avea aʻu ma paeonia i le 1952. O le mea na ou fiafia ai, na maua laʻu galuega faavaitaimi i le tuafafine o Koda a o fai laʻu paeonia.

E tusa o le taimi lenā na toe foʻi mai ai loʻu tuagane ma lona aiga mai Taiwan, ma na faapea lava aʻu na fasiotia o ia i le taua. E leʻi fiafia loʻu aiga i aʻoaʻoga faa-Kerisiano peitaʻi ona o loʻu maelega o se paeonia, na amata ai ona ou lafoina iā i latou mekasini ma tamaʻitusi. Mulimuli ane, na siitia mai ai loʻu tuagane ma lona aiga i Kobe ona o lana galuega. Na ou fesili atu i lana avā: “Na e faitau i mekasini?” Na faateʻia aʻu ina ua tali mai, “Ou te fiafia i mekasini.” Na amata ona ia suʻesuʻeina le Tusi Paia ma se tasi o misionare, ma na auai ai foʻi loʻu uso laʻitiiti lea na latou nonofo faatasi, i lana suʻesuʻega. Mulimuli ane, na avea i laʻua ma Kerisiano ua papatisoina.

Faagaeetia Ona o le ʻAuuso i le Lalolagi Aoao

E leʻi umi ae faateʻia aʻu ina ua ou mauaina le valaaulia e auai ai i le vasega lona 22 o le Aʻoga Faale-Tusi Paia a le Olomatamata o Kiliata. O i maʻua ma le uso o Tsutomu Fukase, o tagata Iapani muamua na valaaulia i le aʻoga. I le 1953 a o leʻi amataina le aʻoga, na mafai ona ma auai ai i le Fonotaga e taʻua o le Sosaiete o le Lalolagi Fou na faia i le Yankee Stadium i Niu Ioka. Na matuā faagaeetia aʻu ona o le ʻauuso i le lalolagi aoao o loo auauna iā Ieova.

I le aso lona lima o le tauaofiaga, sa tatau ona laʻei e sui usufono mai Iapani a latou kimono ma o le toʻatele o i latou o le ʻaumisionare. Talu ai e leʻi taunuu laʻu kimono lea na ou lafoina muamua mai a o leʻi oʻu tuua Iapani, na ou faanoi ai le kimono a le avā a Knorr. Na amata ona timu a o faagasolo le polokalame ma na ou popole ina neʻi susū le kimono. Peitaʻi i le taimi lenā, na tuu lemū ane ai e se tagata o i oʻu tua se ofufaatimu i oʻu tauʻau. Na fesili mai le tuafafine o loo tū i oʻu autafa, “E te iloa le uso lenā?” Na ou iloa mulimuli ane o le uso o Frederick W. Franz, o se sui o le Vaega Pule. Ioe, na ou lagonaina ai le alofa māfana o le faalapotopotoga a Ieova!

Na tele atunuu eseese na ō mai ai ē na auai i le vasega lona 22 o Kiliata, e toʻa 120 tagata aʻoga mai atunuu e 37. E ui na faigatā i nisi taimi ona o le eseese o gagana, ae na matou olioli tele i le ʻauuso mai le lalolagi aoao. I se tasi aso iā Fepuari 1954 a o toʻa le kiona, na ou  faauu ai ma tofia ai aʻu e auauna i Iapani. O laʻu paga o le tuafafine o Inger Brandt mai Suetena lea na ma vasega faatasi ma na ma maua le tofiga e galulue i le aai o Nagoya. Na matou auauna faatasi i inā ma nisi o le ʻaumisionare na ō ese mai Korea ona o le taua. O tausaga na ou auauna ai o se misionare o se vaitaimi na tāua tele iā te aʻu.

Auaunaga Fiafia o se Ulugalii

Na valaaulia aʻu e auauna i le Peteli i Tokyo iā Setema 1957. Na avea se fale laupapa fogāfale lua ma ofisa o le lālā i Iapani. E na o le toʻafā sui o le lālā e aofia ai le uso o Barry lea na avea ma ovasia o le lālā. O isi uma tagata o misionare. Na tofia aʻu e lē gata e faaliliu ma siaki le gagana Iapani, a o sē e teu potu, tāina lavalava, fai le kuka ma isi foʻi feʻau.

Na olaola le galuega i Iapani ma na valaaulia ai le toʻatele o uso i le Peteli. O se tasi o uso na, na avea ma ovasia i le faapotopotoga na ou iai. I le 1966 na ma faaipoipo ai ma le uso o Junji Koshino. Ina ua uma ona ma faaipoipo, na tofia ai Junji e avea ma ovasia matagaluega. O se fiafiaga le faamasani atu i le toʻatele o uso ma tuafāfine a o ma asiasi atu i faapotopotoga eseese. Talu ai na tofia aʻu e fesoasoani pea i le galuega faaliliu, na masani ona ou faia i le fale lea na ma nonofo ai mo le vaiaso. A o ma faimalaga, na tatau ona ma ō ma ave e lē gata o lomifefiloi mamafa, a o ma atopaʻu ma isi foʻi ato.

E sili atu ma le fā tausaga o ma auai i le galuega o le matagaluega ma vaaia ai le faatoʻateleina pea o le faalapotopotoga. Na siitia atu le lālā i Numazu, ma e pe tusa ma le sefulu tausaga mulimuli ane ai na siitia ai i Ebina, lea o loo iai le ofisa o le lālā i aso nei. Ua loa ona ma olioli ma Junji i le auaunaga i Peteli, lea o loo matou galulue ai ma se ʻauaiga e toʻa 600. Iā Me 2002, na faamanatuina ai ma le agalelei e nai aʻu uō i Peteli le 50 o tausaga talu ona ou iai i le auaunaga faataimi atoa.

Olioli i le Vaaia o le Faatoʻateleina

Ina ua faatoʻā amata ona ou auauna iā Ieova i tuā i le 1950, na toʻaitiiti le ʻautalaʻi i Iapani. I le taimi nei, ua sili atu ma le 210,000 tagata talaʻi o le Malo. O le mea moni, e faitau afe tagata pei o ni mamoe ua tosina mai iā Ieova e pei foʻi o aʻu.

Na maliliu uma ma le faamaoni uso misionare e toʻafā ma le tuafafine lea na asiasi atu i le fale o le tuafafine o Koda i tuā i le 1949, atoa foʻi ma le tuafafine o Maud Koda. Na maliu ma le faamaoni foʻi si oʻu tuagane o lē na avea ma auauna o le faiva atoa foʻi ma lana avā o lē pe tusa ma le 15 tausaga sa olioli i le auaunaga faapaeonia. O le ā le faamoemoe mo le lumanaʻi mo nai oʻu mātua, lea na avea lo la maliu ma se mea na ou fefe tele ai? Ua ou maua le faamoemoe ma le faamāfanafanaga ona o le folafolaga a le Tusi Paia i le toetū.—Galuega 24:15.

Pe a ou toe mafaufau i aso la, ou te iloa na suia atoatoa loʻu olaga ina ua ma feiloaʻi ma Maud i le 1941. Pe anafai ma te leʻi feiloaʻi ma ou lē taliaina foʻi lana talosaga ina ia ou faigaluega mo ia ina ua uma le taua, semanū ou te faamautū i lo matou faatoʻaga i le nuu maotua ma lē feiloaʻi ai i misionare i aso la. Ou te matuā lotofaafetai iā Ieova mo le tosina mai o aʻu i lana upu moni e ala iā Maud ma uluaʻi misionare!

[Ata i le itulau 25]

O i matou ma Maud Koda ma lana tane. O aʻu lea e i le pito i luma i le agavale

[Ata i le itulau 27]

O i matou ma misionare mai Iapani i le Yankee Stadium i le 1953. O aʻu lea i le itu agavale

[Ata i le itulau 28]

O i maʻua ma laʻu tane o Junji i le Peteli