O le Onosai i Puapuaga e Viia ai Ieova

“Afai tou te onosai pe a tigāina outou a o amio lelei, o le mea lava lea e mālie i le Atua.”—1 PETERU 2:20.

1. Talu ai e manatu mamafa Kerisiano moni ina ia faataunuu lo latou tuuina atu, o le ā le fesili e tatau ona iloiloina?

UA TUUINA atu Kerisiano iā Ieova ma latou te mananaʻo e faia lona finagalo. Ina ia faataunuu lo latou tuuina atu, e latou te faia ai le mea silisili latou te mafai e mulimuli ai i tulagāaao o lo latou Faaaʻoaʻo o Iesu Keriso, ma ia molimau i le upu moni. (Mataio 16:24; Ioane 18:37; 1 Peteru 2:21) Peitaʻi, na tuuina atu e Iesu ma isi tagata faamaoni o latou soifua, ma maliliu ai o ni maturo mo lo latou faatuatua. Po o lona uiga la, e tatau ona maliliu Kerisiano uma mo lo latou faatuatua?

2. O le ā le vaaiga a Kerisiano i puapuaga ma mafatiaga?

² Ua timaʻia i tatou o ni Kerisiano ina ia faamaoni e oo i le oti, ae e lē faapea ai e tatau ona tatou feoti mo lo tatou faatuatua. (2 Timoteo 4:7; Faaaliga 2:10) O le uiga o lenei mea, e ui lava tatou te lotomalilie e mafatia—ma feoti pe afai o le tulaga lenā—ona o lo tatou faatuatua, ae tatou te lē naunau e oo i se tulaga faapena. Tatou te lē olioli pe a tatou puapuagatia ma tatou te lē fiafia foʻi i mafatiaga po o ni faiga e faaluma ai. Ae talu ai tatou te faatalitalia le oo mai o puapuaga ma sauāga, e manaʻomia la ona tatou iloiloina lelei po o le ā le auala e gaoioi ai pe a fesagaʻia na tulaga.

Faamaoni i Tofotofoga

3. O ā ni faaaʻoaʻoga mai le Tusi Paia i le auala e fesagaʻia ai sauāga e mafai ona e faamatalaina mai? (Tagaʻi i le pusa “Le Auala na Latou Fesagaʻia ai Sauāga,” i le itulau o sosoo mai.)

³ E anoanoaʻi faamatalaga o loo i le Tusi Paia e faaalia ai le auala na feagai ai auauna a le Atua i aso anamua ma tulaga na lamatia ai o latou soifua. O auala eseese na latou gaoioi ai, ua saunia ai ni taʻiala mo Kerisiano i aso nei pe afai latou te fesagaʻia foʻi tulaga faigatā faapena. Ia tagaʻi i tala o loo i le pusa “Le Auala na Latou Fesagaʻia ai Sauāga,” ma vaai po o ā ni manatu tāua e te aʻoaʻoina mai ai.

4. O le ā se faamatalaga e uiga i le auala na tali atu ai Iesu ma isi auauna faamaoni ina ua fetaiaʻi ma puapuaga?

⁴ E ui lava e eseese auala na faafetaiaʻia ai e Iesu ma isi auauna faamaoni a le Atua ia sauāga ona o le eseese o o latou tulaga, ae e manino mai e leʻi tuuina fua o latou soifua i se tulaga lamatia. A o iai i tulaga lamatia, na latou loto tetele ai ae i le taimi e tasi, na atamamai foʻi. (Mataio 10:16, 23) O lo latou sini, o le faaauilumaina lea o le galuega talaʻi ma ia tumau ma le faamaoni iā Ieova. O le auala na latou tali atu ai a o fesagaʻi ma tulaga eseese, ua saunia ai ni faaaʻoaʻoga mo Kerisiano o ē o loo fetaiaʻi ma puapuaga ma sauāga i aso nei.

5. O ā sauāga na tulaʻi mai i Malawi i le 1960-1969, ma o le ā le auala na gaoioi ai Molimau?

⁵ I aso nei, e masani ona fesagaʻi Molimau a Ieova ma tulaga e sili ona faigatā atoa foʻi ma le lē lava o mea e soifua ai ona o taua, faasāsāaga po o sauāga tuusaʻo. O se faaaʻoaʻoga i le 1960-1969, e ogaoga sauāga na oo i Molimau a Ieova i Malawi. Na faatamaʻiaina toetoe lava o a latou mea uma—o Maota o le malo, o fale, o faatoʻaga ma a latou pisinisi. Na fasia faamoʻamoʻa i latou ma oo foʻi i isi tulaga tugā. Na faapefea ona gaoioi o tatou uso? E faitau afe ē na sosola mai i o latou nuu. E toʻatele na sulufaʻi i le vaomatua ae na ō atu isi mo sina taimi i le atunuu tuaoi o Mozambique. E ui lava ina maliliu le toʻatele o ē faamaoni, ae na filifili isi e sosola  ese mai le nofoaga e lamatia ai o latou ola, lea na foliga mai o se gaoioiga atamai ona o le tulaga o mea na iai. I le faia faapea, na mulimuli ai uso i le faaaʻoaʻoga na faia e Iesu ma Paulo.

6. O ā gaoioiga e leʻi tuulafoaʻia e Molimau i Malawi e ui i sauāga ogaoga?

⁶ E ui sa tatau ona siitia ese pe lalafi foʻi uso i Malawi, ae na latou saʻili atu i taʻiala faatiokarate ma mulimuli i ai, e ui ina faalilolilo ona latou faatinoina pea la latou galuega faa-Kerisiano i le mea silisili na latou mafaia. O le ā le iʻuga? Na latou ausiaina se tumutumuga fou o tagata talaʻi o le Malo e toʻa 18,519 a o leʻi faasāina le galuega i le 1967. E ui ona faasāina pea le galuega ma na sosola atu i Mozambique le toʻatele o uso, ae i le 1972 na lipotia ai se tumutumuga fou o tagata talaʻi e toʻa 23,398. I se fua faatatau, e sili atu ma le 16 itula na faaaluina e tagata taʻitoʻatasi i masina taʻitasi i le faiva. E mautinoa na viiaina Ieova i mea na latou faia, ma na faamanuiaina e Ieova na uso faamaoni ina ua latou fesagaʻia taimi e sili ona faigatā. *

7, 8. O ā nisi o māfuaaga ua filifili ai isi e nonofo pea e ui i faafitauli ona o teteega?

 ⁷ I le isi itu, i atunuu o loo iai faafitauli ona o sauāga, ua filifili ai nisi o uso e nonofo ai pea e ui lava e mafai ona siitia ese. O le siitia ese atonu o le a foʻia ai nisi o faafitauli, peitaʻi e ono tulaʻi mai ai foʻi nisi luʻi. O se faaaʻoaʻoga, pe o le a faaauau pea ona latou fesootaʻi ma le ʻauuso Kerisiano ma e lē faaesea ai i latou mai gaoioiga faaleagaga? Pe e mafai ona latou tausisia pea la latou faasologa faaleagaga a o tauivi e faamautū i se isi nofoaga, atonu i se atunuu tamaoaiga po o se atunuu o loo iai ni avanoa e faaleleia ai lo latou tulaga faaletino?—1 Timoteo 6:9.

⁸ O isi ua filifili e nonofo pea ona o lo latou naunau alofa i le tulaga faaleagaga o o latou uso. Ua latou filifili e nonofo pea ma fesagaʻia le tulaga o iai, ina ia faaauau ona talaʻi pea i oganuu o a latou faapotopotoga ma avea ai ma faalaeiauga i o latou uso. (Filipi 1:14) E ala i le faia o lenā faaiʻuga, na saosaolaumea ai isi i iʻuga lelei faafaamasinoga i o latou atunuu. *

9. O ā vala e ao ona iloiloina e se tagata a o tōmanatu pe e nofo pea pe e siitia ese ona o sauāga?

⁹ Pe e nonofo pea pe e siitia ese foʻi—e mautinoa o le filifiliga lenā a le tagata lava ia. O le mea moni, e ao ona tatalo muamua e saʻili le taʻitaʻiga a Ieova ona faatoʻā faia lea o ni filifiliga faapena. Ae po o le ā lava la tatou filifiliga e fai, e ao ona tatou manatuaina pea upu a le aposetolo o Paulo: “E taʻitasi i tatou ma tala i lana amio i le Atua.” (Roma 14:12) E pei ona tatou mātauina muamua, o le mea ua faafinagaloina e Ieova o le tutumau faamaoni lea o ana auauna taʻitoʻatasi i lalo o so o se tulaga. O loo puapuagatia ma sauāina nisi o ana auauna i le taimi nei; ae atonu o le tulaga lenā o le a fesagaʻia mulimuli ane e isi. O le a tofotofoina auauna uma a Ieova, ma e lē tatau ona manatu se tasi e faapea o le a lē oo ni tofotofoga iā te ia. (Ioane 15:19, 20) Ona o i tatou o auauna tuuina atu a Ieova, e lē mafai la ona tatou ʻalofia le finauga i le aoao o mea lea e aofia ai le faapaiaina o le suafa o Ieova ma le faamaonia o le tonu o lana pule silisili ese.—Esekielu 38:23; Mataio 6:9, 10.

 “Aua le Taui Atu le Leaga i le Leaga i se Tasi”

10. O le ā le faaaʻoaʻoga tāua na faia e Iesu ma le ʻauaposetolo mo i tatou i le auala e feagai ai ma omiga ma teteega?

¹⁰ O se isi mataupu silisili tatou te aʻoaʻoina mai le auala na gaoioi ai Iesu ma ona aposetolo a o fetaiaʻi ma omiga, o le lē toe taui atu lea i ē o sauāina i tatou. E augapiu ma se mau o le Tusi Paia e faailoa mai ai e faapea, na faamaopoopoina e Iesu ma ona soo ni faiga e tetee atu ai pe faaaogā lo latou malosi e tau faasaga ai i ē na sauāina i latou. I se tulaga tuufaafeagai, na timaʻi atu le aposetolo o Paulo i Kerisiano e “aua le taui atu le leaga i le leaga i se tasi.” “Le au pele e, aua le taui atu ma sui, a ia outou tuu atu i le toʻasā; auā ua tusia, Ua faapea mai le Alii, O iā te aʻu le taui ma sui, ou te taui atu.” E lē gata i lea, “aua le faatoʻilaloina oe i le leaga, a ia e faatoʻilaloina le leaga i le lelei.”—Roma 12:17-21; Salamo 37:1-4; Faataoto 20:22.

11. O le ā se faamatalaga a se alii tusitala o talafaasolopito e uiga i gaoioiga a le ʻau Kerisiano agaʻi i le Malo?

¹¹ Na teuloto e uluaʻi Kerisiano lenā fautuaga. Na faamatalaina e se alii tusitala o le talafaasolopito e suafa iā Cecil J. Cadoux i lana tusi Le Uluaʻi Lotu ma le Lalolagi (faa-Peretania), gaoioiga a le ʻau Kerisiano agaʻi i le Malo mai le 30-70 T.A. Na ia tusia faapea: “E leai se faamaoniga mautinoa e faapea na faia ni taumafaiga a Kerisiano i lenā vaitaimi e faaaogā lo latou malosi e taofia ai sauāga. Na pau le mea na latou faia i taʻitaʻi o le malo o le fasi i upu po o le sosola ese, lea na fememeaʻi ai taʻitaʻi. Na masani ona tali atu Kerisiano i sauāga i se auala toʻafimālie ae e maumaututū e lē usiusitai i faatonuga a le malo, lea na latou talitonu i ai o se mea na feteenaʻi ma le usiusitai iā Keriso.”

12. Aiseā e sili atu ai ona lelei le onosai i mafatiaga na i lo le toe taui atu i ai?

¹² Po o se faiga atamai ea le taliaina o nei sauāga e aunoa ma se gaoioiga e fai? Pe o le a lē faigofie ai ea ona faatamaʻia i latou ona o le lē tau faasaga e puipuia i latou? Pe o le a lē o se gaoioiga atamai ea le puipuia o i latou lava? A tuu mai i le vaaiga faaletagata, o le tali i ai o le ioe, o se gaoioiga atamai. Peitaʻi, ona o i tatou o auauna a Ieova, tatou te mautinoa la o le mulimuli i le taʻitaʻiga a Ieova i mea uma lava, o le auala sili lenā mo i tatou. Ua tatou manatua ai upu a Peteru: “Afai tou te onosai pe a tigāina outou a o amio lelei, o le mea lava lea e mālie i le Atua.” (1 Peteru 2:20) Ua tatou iloa o loo silafia lelei e Ieova le tulaga o mea, ma na te lē faatagaina e faaauau ai pea e faavavau. E faapefea ona tatou mautinoa i lenā manatu? Na faalauiloa atu e Ieova i ona tagata na ave faatagataotaua i Papelonia e faapea: “O lē paʻi atu iā te outou, ua pāʻia e ia le tamatamaʻi mata o [loʻu] fofoga.” (Sakaria 2:8) E leai ma se tasi e mafai ona onosaia pe a paʻi umi i le tamatamaʻi mata o lona fofoga! O le a saunia e Ieova le laveaʻiga i le taimi tatau. E matuā lē masalomia lenā tulaga.—2 Tesalonia 1:5-8.

13. Aiseā na finagalo malie ai Iesu e faataga ona fili ina ia puʻeina o ia?

 ¹³ E mafai ona tatou vaavaai atu iā Iesu e fai ma o tatou faaaʻoaʻo e tusa ai ma lenei tulaga. Ina ua ia faatagaina ona fili e puʻeina faapagota o ia i le fanua o Ketesemane, e lē faapea e leʻi mafai ona puipuia e Iesu ia lava. O le mea moni, na ia faapea atu i ona soo: “Fa te [outou] ea ou te lē mafaia ona ʻaiʻoi atu nei i loʻu Tamā, ona aauina mai ai lea e ia iā te aʻu o agelu e sili ona toʻatele i lekeona e sefulu ma le lua? Ona faapefea lea ona taunuu o Tusi, e tatau ona oo ia mea?” (Mataio 26:53, 54) O le faataunuuga o le finagalo o Ieova na sili ona tāua iā Iesu e tusa pe mafatia ai o ia. Na faatuatua atoatoa o ia i faaupuga faavaloaga a le salamo a Tavita: “E te lē tuua aʻu i le tuugamau; e te lē tuu atu lou tagata paia ia oo i ai le pala.” (Salamo 16:10) I tausaga mulimuli ane, na tusi ai le aposetolo o Paulo e uiga iā Iesu e faapea: “O lē na onosai i le satauro, na faatauvaa iā te ia le mā, ona o le olioli sa tuu i ona luma, ua nofo foʻi o ia i le itu taumatau o le nofoālii o le Atua.”—Eperu 12:2.

Olioli Ona o le Faapaiaina o le Suafa o Ieova

14. O le ā se tulaga e olioli ai na fesoasoani iā Iesu a o fesagaʻi ma puapuaga uma na oo iā te ia?

¹⁴ O le ā se tulaga e olioli ai na fesoasoani iā Iesu e onosai ai a o fesagaʻi ma le tofotofoga e sili ona matuitui? I auauna uma a Ieova, e mautinoa lava na avea Iesu le Alo pele o le Atua, ma taulaʻiga sili a Satani. O lea la, o le tumau o Iesu i le faamaoni i lalo o tofotofoga o le tali aupito i sili lenā e tali atu ai i fāifāiga a Satani faasaga iā Ieova. (Faataoto 27:11) E mautinoa lava na matuā olioli ma faamalieina Iesu ina ua toe faatūina o ia. Maʻeu lona olioli ina ua ia silafia, na ia faataunuuina le matafaioi lea na tuuina atu iā te ia e tatau ona faatino i le avea ai ma se tagata lelei atoatoa, i le faamaonia o le tonu o le  pule silisili ese a Ieova ma le faapaiaina o Lona suafa! E lē gata i lea, e mautinoa lava o se faaeaga ofoofogia le nofo “i le itu taumatau o le nofoālii o le Atua,” ma o se tulaga na sili ona olioli ai Iesu.—Salamo 110:1, 2; 1 Timoteo 6:15, 16.

15, 16. O ā sauāga matuitui na onosaia e Molimau i Sachsenhausen, ma o le ā na faamalosia ai i latou?

¹⁵ Ua faapena foʻi le olioli o Kerisiano i le faia o so latou sao i le faapaiaina o le suafa o Ieova e ala i le onosaia o puapuaga ma sauāga, i lo latou mulimuli atu lea i le faaaʻoaʻoga a Iesu. Ua iai se faaaʻoaʻoga lelei i le mea na tupu i Molimau a Ieova o ē na puapuagatia i le nofoaga o faasalaga o Sachsenhausen, ma na sao mai i se savaliga o le oti i le faaiʻuga o le Taua Lona Lua a le Lalolagi. A o faagasolo le savaliga, e faitau afe pagota na feoti ona o le lē malupuipuia mai le tau, o faamaʻi, o le fia tausami po o le fasiotia faamoʻamoʻa i autafa o le auala e fitafita Siamani. Na sao uma mai ai Molimau a Ieova e toʻa 230 ia na savavali ai, e ala i le ō faatasi ma fesoasoani le tasi i le isi e ui ina lamatia ai o latou ola.

¹⁶ O le ā na faamalosia ai nei Molimau ina ia onosaia sauāga matuitui faapena? Ina ua taunuu i se nofoaga saogalemu, na faaalia ai lo latou olioli ma le lotofaafetai iā Ieova e ala i se pepa e faapea lona ulutala “O le iʻugāfono a molimau a Ieova e toʻa 230 mai i atunuu e 6, o loo potopoto i se vaomatua e lata ane i Schwerin i Mecklenburg.” Na latou faapea mai e ala i lenā pepa: “Ua faatoʻā māeʻa se taimi umi ma faigatā na tofotofoina ai i matou ma o i latou ua faasaoina mai ai, e peiseaʻī ua aveeseina faafuaseʻi mai se ogaumu aasa ae e lē namu afi i latou. (Tagaʻi i le Tanielu 3:27.) I se tulaga tuufaafeagai, ua faatumulia i latou i le malosi mai iā Ieova, ma o loo faatalitali ma le naunautaʻi i faatonuga fou mai le Tupu auā le faaauilumaina o manaʻoga Faatiokarate.” *

17. O ā tofotofoga eseese o loo fesagaʻi ma tagata o le Atua i aso nei?

¹⁷ E pei o na uso faamaoni e toʻa 230, atonu e tofotofoina foʻi lo tatou faatuatua e ui e leʻi ‘sasaaina ai o tatou toto.’ (Eperu 12:4) Ae e tele le mau tofotofoga eseese. Atonu o tauemuga mai ē e tou te aʻoʻoga faatasi, po o faaosoosoga mai isi ina ia faia ni amioga lē mamā atoa foʻi ma isi amioga sesē. E lē gata i lea, o le filifiliga ina ia taumamao mai le toto, ia faaipoipo tau lava i le Alii, po o le tausia aʻe o le fanau i le faatuatua i se aiga e lē upu moni le isi paaga, e mafai ona iʻu ai i omiga matuitui ma puapuaga.—Galuega 15:29; 1 Korinito 7:39; Efeso 6:4; 1 Peteru 3:1, 2.

18. O le ā le faamautinoaga ua iā i tatou e mafai ai ona tatou onosai e oo lava i puapuaga e sili ona faigatā?

¹⁸ Po o ā lava tofotofoga e oo mai iā i tatou, ae tatou te iloa o loo faapuapuagatia i tatou ona o le faamuamuaina o Ieova ma lona Malo, ma tatou te vaai i ai o se faaeaga e olioli ai. Tatou te maua le loto tele i upu faamāfanafana a Peteru: “Afai e upuleagaina outou ona o le suafa o Keriso, amuia outou; auā o loo tumau iā te outou le Agaga o le mamalu, o le Agaga o le Atua.” (1 Peteru 4:14) Ona o le mana mai le agaga o Ieova, ua tatou maua ai le malosi e onosai ai e oo lava i puapuaga e sili ona faigatā, ma e iʻu ai i le viiga ma le faamamaluina o le Atua.—2 Korinito 4:7; Efeso 3:16; Filipi 4:13.

[Faamatalaga pito i lalo]

Pe Mafai Ona E Faamatalaina?

• O le ā le vaaiga a Kerisiano i mafatiaga ma sauāga?

• O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai iā Iesu ma isi tagata faamaoni, e tusa ma le auala e gaoioi ai i taimi o puapuaga?

• Aiseā o se gaoioiga atamai ai le lē toe taui atu pe a sauāina i tatou?

• O le ā le tulaga e olioli ai na fesoasoani iā Iesu a o puapuagatia o ia, ma o le ā se lesona tatou te aʻoaʻoina mai ai?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Pusa/Ata i le itulau 15]

Le Auala na Latou Fesagaʻia ai Sauāga

• A o leʻi taunuu fitafita a Herota i Peteleema e fasiotia tama tane uma e taʻi lua o latou tausaga pe e i lalo ifo foʻi, na sosola ai Iosefa ma Maria ma ave Iesu a o laʻitiiti lava o ia i Aikupito ona o le taʻitaʻiga a agelu.—Mataio 2:13-16.

• I le tele o taimi a o faia le faiva a Iesu, na taumafai ai ona fili e fasiotia o ia ona o lana molimau malosi. Peitaʻi na mafai ona sao Iesu mai iā i latou.—Mataio 21:45, 46; Luka 4:28-30; Ioane 8:57-59.

• Ina ua ō ane fitafita ma auauna i le faatoʻaga o Ketesemane e puʻe iā Iesu, e faalua ona faailoa saʻo atu e Iesu o ia e ala i le faapea atu iā i latou: “O aʻu lenei.” Na ia taofia foʻi ona soo mai le tau faasaga iā i latou ma na ia faatagaina le motu o tagata e aveina o iā.—Ioane 18:3-12.

• I Ierusalema, na faafalepuipui, sasaina ma faasāina Peteru ma isi mai le toe tautatala atu e uiga iā Iesu. Peitaʻi, ina ua toe tatalaina i latou “ona ō lea o i latou . . . , ua lē mapu foʻi i latou i aso uma ona aʻoaʻo atu, ma talaʻi atu i le malumalu, ma lea fale ma lea fale le tala lelei o Iesu le Keriso.”—Galuega 5:40-42.

• Ina ua iloa e Saulo lea na avea mulimuli ane ma le aposetolo o Paulo, le taupulepulega a tagata Iutaia i Tamaseko ina ia fasiotia o ia, na tuuina ai o ia e le ʻauuso i totonu o se ato ma tuutuu ifo i lalo i le pa o le aai ma faapea ona sola ese ai.—Galuega 9:22-25.

• I tausaga mulimuli ane, na filifili ai Paulo e tulaʻi i luma o Kaisara e ui lava na manatu le kovana o Feso ma le tupu o Akeripa e faapea e leʻi faia e Paulo se mea “e tatau ai le oti, po o le fusifusia.”—Galuega 25:10-12, 24-27; 26:30-32.

[Ata i le itulau 16]

E ui na tatau ona sosola ese ona o sauāga ogaoga, ae na faaauau pea ma le olioli e le faitau afe o Molimau faamaoni i Malawi la latou auaunaga o le Malo

[Ata i le itulau 17]

O le olioli i le faapaiaina o le suafa o Ieova na faamalosia ai nei auauna faamaoni a o auai i le savaliga o le oti ma onosaia puapuaga o nofoaga o faasalaga a le ʻau Nasi

[Faamatalaga i Ata]

Savaliga o le oti: KZ-Gedenkstätte Dachau, ona o le faatagaga a le USHMM Photo Archives

[Ata i le itulau 18]

E tele le mau puapuaga ma omiga eseese