Faatāuaina Tapulaa Faaleagaga e Iakopo

UA TUMU le soifuaga o Iakopo i mea tigā ma faigatā. O le matuā ita leaga o lona uso masaga o Esau, na sola ese ai Iakopo ona o le fia faasaoina o lona ola. Na i lo o le faaipoipo atu i le teine ua ia alofa i ai, ua faatogafitia o ia ma faaipoipo muamua atu ai i se tasi teine ma iʻu ai ina nonofo ma avā e toʻafā, ma fesagaʻi ai ma le tele o faafitauli. (Kenese 30:1-13) E 20 tausaga o faigaluega i se tamāloa o lē na faileagaina o ia. Ua tauivi o ia ma se agelu ma oo ai se leaga tumau iā te ia. Ua toso faamalosia lona afafine, ma taui atu ai e ona atalii i se fasiotiga tagata tele, ua faanoanoa ona o le maliliu o lona atalii faapea lana avā pele. Ina ia sao mai le oge, sa ia malaga ese atu ae ua toeaina ma ua faapea mai, “ua itiiti ma ua leaga tausaga” o lona olaga. (Kenese 47:9) E ui i na mea uma, a o Iakopo o se tagata faaleagaga e faalagolago i le Atua. Po ua tuu sesē lona faatuatua? O ā ni lesona e mafai ona aʻoaʻoina mai i le iloiloina tau o nisi o mea na oo iā Iakopo?

E Ese Lava Mai Lona Uso

O le pogai autū o la laʻua feeseeseaʻiga ma lona uso, ona e faatāua e Iakopo ia tapulaa faaleagaga, ae ʻinoʻino i ai Esau. Sa naunau Iakopo i le folafolaga o le feagaiga lea na osia ma Aperaamo, ma tuutoina ai o ia e tausia tagata o le aiga lea na tofia e le Atua e avea ma suli. I lea na “alofa” ai Ieova iā te ia. Sa “agamalu” lava Iakopo, o lona uiga, sa sili ona amio lelei o ia. I se faaeseesega, sa manatu māmā Esau i lona tofi faaleagaga, o lea na ia faatauina atu ai iā Iakopo i sina ʻaiga itiiti lava. Ae ina ua oo i le taimi ua finagalo ai le Atua e maua e Iakopo lea tofi, na ia maua ai faamanuiaga ia na fuafuaina e maua e lona uso, o lea na matuā ita tele ai Esau. Na tuua e Iakopo o tagata uma na ia alofa i ai, ae o mea na oo mulimuli ane iā te ia, o le mea moni, e leʻi faavaivai ai o ia.—Malaki 1:2, 3; Kenese 25:27-34; 27:1-45.

Na faailoa atu e le Atua iā Iakopo e ala i se miti ia agelu na aʻeaʻe ma ifoifo i se apefaʻi, po o se “faupuʻega maa maualuga” i le va o le lagi ma le lalolagi, ma faailoa atu o le a ia puipuia Iakopo ma lana fanau. “O oe foʻi ma au fanau e manuia ai aiga uma o le lalolagi. Faauta foʻi, ou te i ai iā te oe, ou te tausi foʻi iā te oe i mea uma e te alu i ai, ou te toe faafoʻisia mai oe i le nuu nei; auā ou te lē tuua oe, seʻia ou faia le mea ua ou fai atu ai iā te oe—Kenese 28:10-15.

Maʻeu se faamautinoaga! Na faamautinoa atu e Ieova e faapea, o folafolaga na  tuuina atu iā Aperaamo ma Isaako, o le a tamaoaiga faaleagaga ai le aiga o Iakopo. Na faailoa atu iā Iakopo e faapea, e mafai ona auauna atu agelu iā i latou e finagalo malie i ai le Atua, ma sa faamautinoa atu iā te ia le puipuiga a le Atua. I le faailoaina atu o le loto faafetai, na tautō ai Iakopo e faamaoni iā Ieova.—Kenese 28:16-22.

E leʻi faoa e Iakopo le tofi o Esau. A o leʻi fananau mai nei tama, na fetalai Ieova o le a ‘nofo pologa le ulumatua i le uii.’ (Kenese 25:23) Atonu o le a fesili mai se tasi: ‘Faamata e lē faigofie pe ana faapogaia e Ieova ina ia fanau muamua mai Iakopo?’ O mea na mulimuli mai, na aʻoaʻo ai ni upu moni tāua. E lē tuuina atu e le Atua ni faamanuiaga iā i latou e faapea mai, e tatau ona latou maua na faamanuiaga ae peitaʻi, e foaʻi atu e ia le alofa tunoa i ē ua ia filifilia. O lea, na maua ai e Iakopo le tofi o le ulumatua, ae lē o lona uso matua o lē na te leʻi faatāuaina le tofi. E pei lava o aso la, talu ai sa faaalia e le nuu o Iutaia uiga e pei o Esau, na suia ai i latou i le Isaraelu faaleagaga. (Roma 9:6-16, 24) E lē mafai lava ona maua ni faiā lelei ma Ieova i aso nei pe a lē faia ni taumafaiga ina ia maua se faamanuiaga, e tusa lava pe na fanau mai se tasi i se aiga po o se siʻomaga e matataʻu i le Atua. O i latou uma ua maua faamanuiaga mai le Atua, e tatau ona tauivi ina ia amioatua, ma ia matuā faatāuaina ma le loto faafetai tapulaa faaleagaga.

Talileleia e Lapana

Ina ua alu i Patanarama e saʻili ai sana avā i ona aiga, na feiloaʻi ai Iakopo ma Rasela le afafine o Lapana le tuagane o lona tinā i le vaieli, ma ia fuli ese ai le maa tele mai le gutu o le vaieli ina ia faafeinu ai manu na leoleoina e Rasela. * Sa faanatinati atu Rasela i le fale ma taʻu atu le oo ane o Iakopo, ma sa nanati atu Lapana e faafeiloaʻi iā te ia. Ai ana manatua e Lapana le oloa na maua e lona aiga mai le auauna a Aperaamo, semanū e lē fiafia o ia talu ai na alu atu Iakopo e aunoa ma se mea. Ae sa iloa e Lapana se mea e mafai ona ia faaaogāina e maua ai se lelei mo ia lava, o le mauaina lea o se tagata e galue malosi.—Kenese 28:1-5; 29:1-14.

Sa faamatala atu loa e Iakopo lana tala. E lē o mautinoa pe na ia taʻuina atu le togafiti na ia faia ina ia maua ai le tofi o le ulumatua, ae ina ua faalogo “i nei mea uma,” na faapea atu Lapana: “O oʻu lava ivi oe ma oʻu aano.” Na faapea mai se tasi tagata poto, o lenei fuaiupu, e mafai ona manatu i ai o se valaaulia māfana mo Iakopo ina ia nofo pea, po o le faailoaina atu ai e faapea, e tatau iā Lapana ona tausia o ia ona e la te aiga. Po o le ā lava le tulaga, ae sa vave ona mafaufau Lapana i se auala e mafai ona ia maua ai ni aogā mai le tama a lona tuafafine.

Na mafaufau Lapana i se mea e ono avea ma mataupu o le a la lē malilie i ai mo le isi 20 tausaga. Na ia faapea atu: “A ē auauna fua mai ea iā te aʻu auā o oe o loʻu uso? ia e fai mai iā te aʻu pe se ā lou totogi.” E ui lava sa foliga atu Lapana o se tauaiga agalelei, ae sa ia suia la laʻua sootaga faaleaiga ma Iakopo, i le faia o se maliega e avea ai Iakopo ma ana auauna. Talu ai sa alofa Iakopo iā Rasela, na ia tali atu ai: “Ou te auauna iā te oe i tausaga e fitu ona o Rasela lou afafine aupito itiiti.”—Kenese 29:15-20.

Sa aogā le maliega o le faaipoipoga i le totogiina atu o le tau o le tamaʻitaʻi faaipoipo i lona aiga. Na faatulaga e le Tulafono na tuuina atu iā Mose le tau e tusa ma le 50 sekeli ario mo teine taupou o ē na faaleagaina. Ua manatu le tagata poto o Gordon Wenham e faapea, “o le maualuga lenā o le tau o se teine faaipoipo” sa iai, ae o le tele o tau “e matuā maulalo lava.” (Teuteronome 22:28, 29) Sa lē mafai e Iakopo ona fuafua se tau. Sa ia ofo atu iā Lapana o le a auauna iā te ia mo tausaga e fitu. Ua toe faapea mai o Gordon: “Talu ai o tagata faigaluega i Papelonia anamua i nisi taimi, sa latou maua se totogi i le va o le ʻafa sekeli ma le tasi le sekeli i le masina” (e mai le 42 i le 84 sekeli i tausaga atoatoa e fitu), o lona uiga, sa faia e Iakopo se auaunaga matuā agalelei lava e fai ma meaalofa iā Lapana ina ia faaipoipo atu ai iā Rasela.” Sa matuā talia lelei e Lapana.—Kenese 29:19.

O le fitu tausaga, sa pei lava “o nai aso itiiti ia”  i le manatu o Iakopo, ona o lona alofa tele iā Rasela. Mulimuli ane, sa manaʻo loa Iakopo i lana faatoanofotane o loo ufitia ona mata, e aunoa ma le masalomia o se togafiti faaʻoleʻole a Lapana. Seʻi manatu i le teʻi o Iakopo ina ua malama aʻe le taeao ma na ia iloa ai e lē o Rasela lea na la momoe a o lona uso o Lea! Na faapea atu Iakopo: “Se ā lenei mea ua e faia iā te aʻu? ou te leʻi auauna ea iā te oe ona o Rasela? se ā foʻi le mea ua e faaʻoleʻole mai ai iā te aʻu?” Ona tali atu lea o Lapana: “E lē faapea le tū i lo matou nuu, ona muaʻi avatu le itiiti a e mulimuli le matua. Ia faaatoa ona aso e fitu, ona avatu ai foʻi lea iā te oe atoa ma lenei, ona o le galuega e te auauna mai ai iā te aʻu i isi tausaga e fitu.” (Kenese 29:20-27) Na matuā leai se mea na mafai ona fai e Iakopo, ona ua ʻolegia o ia, ae sa ia talia na tulaga ona o lona manaʻo iā Rasela.

Sa matuā lē fiafia lava ia tausaga mulimuli e fitu, e lē pei o tausaga muamua. E mafai faapefea ona galo iā Iakopo ia togafiti leaga ma le lē alofa a Lapana? Ae faapefea ia Lea, o lē na ʻauʻau faatasi ma Lapana i lenei togafiti? O le mea moni, e leʻi manatu mamafa Lapana i ni lumanaʻi fesouaʻiina o le a oo iā Lea ma Rasela ona o ana faiga. Sa mua ona popole o ia mo ia lava. Sa ita ma fuā ia Rasela ina ua sosoo ona fanauina e Lea ni fanau tama se toʻafā, ae o loo pa pea o ia e leai sana tama. O lea, ona o le naunau o Rasela e fia maua se fanau, na ia avatu ai lana auauna teine e fai mona sui, ma na faia foʻi faapena e Lea ona o le fia faatavā. Na maua ai e Iakopo ia avā e toʻa 4 ma atalii e toʻa 12, ma o le mea moni, sa leʻi avea lona aiga o se aiga fiafia. Peitaʻi, na faia e Ieova Iakopo ma nuu tele.—Kenese 29:28–30:24.

Faatamaoaigaina e Ieova

E ui i puapuaga, ae sa iloa e Iakopo sa faatasi le Atua ma ia e pei ona ia folafola mai. Sa iloa foʻi e Lapana lenā mea, auā o nai manu itiiti ia sa iā te ia ina ua taunuu atu Iakopo, sa faateleina ona o le tausiga a le tama a lona tuafafine. I le lē manaʻo e tuu atu Iakopo e alu, na talosaga atu ai Lapana ina ia taʻu mai lona totogi ina ia auauna mai ai pea iā te ia, lea na talosaga atu ai Iakopo i lanu o manu sa lē masani ona fananau mai i lafumanu a Lapana. Ua faapea mai, i lenā vaega o le atunuu, e masani lava ona papaʻe mamoe ae uli pe eena malosi ia ʻoti; e laʻitiiti lava ni nai manu e pulepule. O lea, i lona iloa ua lelei lea feagaiga, na matuā ioe i ai Lapana ma vave loa ona aveese mamao ana manu uma e pulepule ina ia aua neʻi tataa faatasi ma manu ia ua iā Iakopo. E mautinoa lava sa talitonu o ia e faapea, o le a lē tele se mea e maua e Iakopo mai le maliega lea na faia, ma e lē maua e Iakopo se 20 pasene o tamaʻi ʻoti ma tamaʻi mamoe faatoʻā fananau, ia sa masani ona maua e leoleo mamoe o Isaraelu anamua e fai ma o latou totogi. Ae na matuā sesē lava Lapana, auā sa faatasi Ieova ma Iakopo.—Kenese 30:25-36.

O le faamanuiaga a le Atua, na fananau mai ai ni manu malolosi ma pulepule i manu a Iakopo. (Kenese 30:37-42) E leʻi saʻo le manatu o Iakopo e tusa ai ma le faafanauina o manu. Ae peitaʻi, ua faamatala mai e le tagata poto o Nahum Sarna e faapea: “e tusa ai ma suʻesuʻega a saienitisi, e mafai ona maua manu pulepule, pe afai e faafeusuaʻi ma se manu . . . e tasi le lanu. E iloagofie na manu ona . . . o ni manu e malolosi tele.”

I le vaai atu i iʻuga, na taumafai ai Lapana e toe fesuiaʻi le maliega e uiga i manu e maua e Iakopo, o manu tusitusi, ilaila solo, ma pulepule. Sa manaʻo o ia ina ia maua ni ana mea se tele, ae e tusa lava pe sa fesuiaʻi faafia e Lapana le maliega, ae sa finagalo Ieova ia taulau manuia pea Iakopo. Na matuā lilivau Lapana. E leʻi pine ae maua e Iakopo le tele o oloa, o lafu manu, o auauna, o kamela, ma asini, e lē ona o lona lava atamai, ae ona o le lagolagosua a Ieova. Na ia faamatala atu mulimuli ane iā Rasela ma Lea e faapea: “Ua faaʻoleʻole mai foʻi lo oulua tamā iā te aʻu, ua faasefulu ona feliuaʻi e ia o loʻu totogi; a ua lē tuuina atu e le Atua ia leaga ai aʻu iā te ia. . . . ua aveeseina ai e le Atua o manu a lo oulua tamā, ma ua foaʻiina mai iā te aʻu.” Na faamautinoa atu foʻi e Ieova iā Iakopo e faapea, ua Ia silafia mea uma na faia e Lapana ae lē o se mea e popole ai o ia. Na fetalai atu le Atua: “Ina e toe foʻi atu i lou nuu, ma lou aiga, ou te agalelei atu foʻi iā te oe.”—Kenese 31:1-13; 32:9.

Ina ua saʻoloto Iakopo mai le faaʻoleʻole o Lapana, ona agaʻi atu loa lea o Iakopo i lona aiga. E  ui lava ua mavae le 20 tausaga, ae sa fefe pea o ia iā Esau, aemaise lava ina ua ia faalogo i le tala e faapea, o loo ō mai Esau ma tagata e toʻa fāselau. O le ā se mea o le a faia e Iakopo? Ona o ia o se tagata faaleagaga e faalagolago pea i le Atua, na gaoioi ai o ia ma le faatuatua. Sa tatalo atu o ia ma faailoa atu e faapea, e lē tatau iā te ia le agalelei o Ieova ma aioi atu ai i le Atua e tusa ai ma Ana folafolaga e faapea, ia faasaoina o ia ma lona aiga mai le lima o Esau.—Kenese 32:2-12.

Ona tupu ai lea o se mea e leʻi faatalitalia. Na fagatua ai Iakopo ma se agelu i le pō, ma i le paʻi e tasi, na see ai le sooga o lona suilapalapa. Sa leʻi manaʻo Iakopo e tuu le agelu e alu seʻiloga ua faamanuia muamua atu iā te ia. Na taʻua mulimuli ane e le perofeta o Hosea e faapea, o Iakopo “na ia tagi, ma aioi atu iā te ia.” (Hosea 12:2-4; Kenese 32:24-29) Sa iloa e Iakopo e faapea, o le faataunuuina o le feagaiga na osia ma Aperaamo e ala i lana fanau, sa fesootaʻi ma le faaalia mai muamua o le agelu. O lea, na ia matuā finafinau ai i la la tauiviga ma le agelu ma maua ai le faamanuiaga. I le taimi lea, na suia ai e le Atua lona igoa iā Isaraelu, o lona uiga “O Lē Finau (Finafinau) ma le Atua.”

Pe E te Naunau e Tauivi?

O le tauivi ma se agelu ma le toe feiloaʻi ma Esau, e lē ona pau na o puapuaga na taumafai Iakopo e foʻia. Peitaʻi, o mea tutupu ia o loo talanoaina i inei, ua faaalia ai le ituaiga o tagata na iai Iakopo. E lē pei o Esau, o lē sa lē mafai ona onosaia sina fiaʻai itiiti ma lafoaʻia ai lona tofi o le ulumatua. Sa tauivi Iakopo i lona olaga atoa ina ia maua faamanuiaga, ma oo ai lava ina tauivi ma se agelu. E pei ona folafola mai e le Atua, na maua e Iakopo le taʻitaʻiga ma le puipuiga mai le Atua, ma avea ai ma tupuga o se nuu tele ma augātamā o le Mesia.—Mataio 1:2, 16.

Po o e naunau e faamalosia oe ina ia maua le finagalo malie o Ieova, e pei o lea tala faafaatusa? Ua tumu le olaga i aso nei i luʻi ma mea faigatā mo i latou e mananaʻo e faia le finagalo o le Atua, ma i nisi taimi, ua avea foʻi o se luʻi le tauivi e faia ni filifiliga saʻo. Ae peitaʻi, o le faaaʻoaʻoga lelei a Iakopo, ua uunaʻia malosi ai i tatou ina ia taofi mau i le faamoemoe i le taui ua folasia mai e Ieova i o tatou luma.

[Faamatalaga pito i lalo]

[Ata i le itulau 31]

Sa tauivi Iakopo i lona olaga atoa, ina ia maua ni faamanuiaga