Pe E te Manaʻomia i Taimi Uma se Tulafono Faale-Tusi Paia?

E LĒ taumatea na tele tulafono na tuuina atu e ou mātua iā te oe a o e laʻitiiti. A o faasolosolo ina e matua, na e malamalama ai na matuā naunau i laʻua mo sou manuia. E ui lava ua avea nei oe o se tagata matua, ae atonu o loo e mulimuli pea i nisi o taʻiala na la matuā aʻoaʻoina atu iā te oe, e ui lava ua lē o toe pule ou mātua iā te oe.

Ua aumaia e lo tatou Tamā i le lagi o Ieova, nisi o tulafono maʻoti e ala mai i lana Afioga, le Tusi Paia. O se faaaʻoaʻoga, e na te faasāina le ifo i tupua, faitaaga, mulilua ma le gaoi. (Esoto 20:1-17; Galuega 15:28, 29) A o tatou ‘tuputupu aʻe’ faaleagaga i “mea uma” lava, tatou te malamalama ai o loo naunau moni Ieova ina ia tatou manuia, ma e lē faasāsā naʻuā ana tulafono.—Efeso 4:15; Isaia 48:17, 18; 54:13.

Peitaʻi ane, e lē o iai ni tulafono maʻoti i le tele o isi mea. O lea la, ua lagona nisi faapea pe a lē o iai se tulafono maʻoti faale-Tusi Paia, o lona uiga e pule lava i latou i le mea e fai. Ua latou finau mai, ana finagalo i ai le Atua, po ua ia faaalia mai lona finagalo e ala i le aumaia o se tulafono maʻoti.

O ē e faapena o latou mafaufauga, e masani ona latou faia ni filifiliga e lē atamai, ma mulimuli ane matuā salamō ai. Latou te lē o iloaina, e lē gata o loo maua tulafono i le Tusi Paia, ae o loo iai foʻi mea e faailoa ai le finagalo o le Atua. A o tatou suʻesuʻeina le Tusi Paia ma tatou iloaina le silafaga a Ieova, tatou te atiina aʻe ai se lotofuatiaifo ua aʻoaʻoina e le Tusi Paia ma e fesoasoani lenā e tatou te faia ai ni filifiliga e ōgatusa ma lona finagalo. A tatou faia faapea, tatou te faafiafiaina ai lona finagalo ma selesele ai foʻi aogā ona o le faia o filifiliga atamai.—Efeso 5:1.

Faaaʻoaʻoga Iloga Faale-Tusi Paia

Pe a tatou vaai i tala o le Tusi Paia i auauna a le Atua i aso anamua, tatou te faitau i tulaga na latou amanaʻiaina ai le finagalo o Ieova, e ui lava e leʻi iai se poloaʻiga maʻoti. Seʻi tōmanatu i le faaaʻoaʻoga a Iosefa. I le taimi na faatauanau ane ai le avā a Potifara e la te momoe, e leʻi iai se tulafono tusitusia a le Atua e faasā ai le mulilua. E ui e leʻi iai se tulafono maʻoti, ae na malamalama Iosefa e faapea, o le mulilua e faaleagaina ai lona lotofuatiaifo ma e “agasala ai i le Atua.” (Kenese 39:9) E foliga mai na iloa e Iosefa, o le mulilua e lē ōgatusa ma le finagalo o le Atua, e pei ona faailoa mai i le faatoʻaga o Etena.—Kenese 2:24.

Seʻi tōmanatu i se isi faaaʻoaʻoga. I le Galuega 16:3, tatou te faitau ai faapea a o leʻi alu Paulo ma ave Timoteo i ana malaga faa-Kerisiano, na ia peritomeina Timoteo. Ae tatou te faitau i le fuaiupu e 4 e faapea, na malaga mulimuli ane Paulo ma Timoteo i aai ma avatu “iʻugāfono, na tuu e le ʻau aposetolo ma toeaina o i Ierusalema, latou te tausia.” Na aofia i iʻugāfono na, le faaiʻuga faapea e lē manaʻomia ona peritomeina le ʻau Kerisiano! (Galuega 15:5, 6, 28, 29) Aiseā na manatu ai Paulo e tatau ona peritomeina Timoteo? “Ona o tagata Iutaia o i ia nuu; auā ua iloa e i latou uma lava o le Eleni lona [Timoteo] tamā.” E leʻi manaʻo Paulo e tausuai se tagata. Na naunau Paulo ina ia “faailoa” atu e Kerisiano i “[latou] i le loto fuatia ifo o tagata uma i  luma o le Atua.”—2 Korinito 4:2; 1 Korinito 9:19-23.

E masani lava ona faapena mafaufauga o Paulo ma Timoteo. Faitau i mau e pei o le Roma 14:15, 20, 21 ma le 1 Korinito 8:9-13; 10:23-33, ma vaai i le naunau alofa o Paulo i le lelei faaleagaga o isi, aemaise i latou e ono tausuai i se mea e ui e lē o se mea sesē. Na tusi foʻi Paulo e faatatau iā Timoteo: “E lē o iā te aʻu se tasi ma te loto faatasi, na te tausia faamaoni mea e manuia ai outou. Auā e saʻili e i latou uma a latou lava mea, e lē o mea a Keriso Iesu. A ua outou iloa lona faamaoni, na ia auauna faatasi ma aʻu i le tala lelei, e pei o se atalii i lona tamā.” (Filipi 2:20-22) Maʻeu se faaaʻoaʻoga lelei na faia e nei tane Kerisiano e toʻalua, mo i tatou i aso nei! Na i lo le filifilia o mea na lelei ai le tagata ia, ma mea na mananaʻo i ai pe afai e lē o iai se tulafono maʻoti a le Atua, na la faaaʻoaʻo atu i le alofa o Ieova ma lona Alo, e ala i le tōmanatu pe faapefea ona aafia le itu faaleaga o isi, i filifiliga na fitoitonu iā i laʻua lava.

Seʻi tōmanatu foʻi i lē ua avea ma a tatou faaaʻoaʻoga sili, o Iesu Keriso. I lana lauga i le Mauga, na ia faamatalaina faapea o se tasi e malamalama i le agaga moni o tulafono a le Atua, e tele atu mea o le a ia usiusitai i ai, na i lo mea ua faatonuina o ia e fai po o mea ua faasāina foʻi o ia e fai. (Mataio 5:21, 22, 27, 28) E leʻi manatu Iesu, Paulo, Timoteo ma Iosefa e faapea, afai e leai se tulafono maʻoti a le Atua, e mafai la ona fai e le tagata le mea e loto i ai. Ina ia ōgatusa ma le finagalo o le Atua, na mulimuli ai tane nei i tulafono sili e lua lea na fetalai i ai Iesu—ia alofa atu i le Atua ma lē lua te tuaoi.—Mataio 22:36-40.

E Faapefea Kerisiano i Aso Nei?

E manino mai e lē tatau ona tatou manatu i le Tusi Paia e pei o se pepa faaletulafono—tatou te faatalitalia e tatau ona auiliili uma mea e tatau ona faatinoina. Tatou te faafiafiaina le finagalo o Ieova pe a tatou filifili e fai le mea e ōgatusa ma lona finagalo, e tusa pe lē o iai se tulafono maʻoti e faatonutonu ai a tatou gaoioiga. I se isi faaupuga, na i lo le iai o se faatonuga maʻoti mai le Atua i taimi uma, e mafai ona tatou “iloa le finagalo o le Alii.” (Efeso 5:17; Roma 12:2) Aiseā e fiafia ai Ieova i lenei mea? Auā e faaalia ai, e sili atu lo tatou naunau i le faafiafiaina o ia na i lo mea tatou te mananaʻo i ai ma a tatou aiā. E faaalia ai foʻi, tatou te mananaʻo e faaaʻoaʻo i le alofa o le Atua ona o lo tatou matuā talisapaiaina o lenā alofa, lea e faapogaia ai a tatou gaoioiga. (Faataoto 23:15; 27:11) E lē gata i lea, o gaoioiga e faavae aʻe i mea ua faailoa mai e le Tusi Paia, e saosaolaumea i le soifua mālōlōina faaleagaga ma le faaletino foʻi i le tele o taimi.

Seʻi o tatou vaai pe faapefea ona faatatauina lenā manatu i mataupu e fitoitonu i le tagata lava ia.

Filifilia o Faafiafiaga

Seʻi faapea o iai se tama talavou o loo manaʻo e faatau se kaseti. E manaia tele pese o le kaseti, ae o loo popole o ia ona o loo faapea mai le pito i tua o le pusa o le kaseti, e iai upu tau feusuaʻiga ma upu matagā i ia pese. E iloa foʻi e ia, e tele ina faaaogā e le tagata pese se leo inainā ma le ita. Ona e alofa lenei tama talavou iā Ieova, e naunau la o ia i le silafaga ma faalogona o Ieova i mataupu tau i musika. E faapefea ona ia iloaina le finagalo o le Atua i lenei mataupu?

 I lana tusi i Kerisiano i Kalatia, na taʻua ai e Paulo se lisi o galuega a le tino ma fua o le agaga o le Atua. E lē taumatea ua e silafia mea e aofia ai i fua o le agaga o le Atua: o le alofa, olioli, filemu, onosai, mataalofa, agalelei, faamaoni, agamalu ma le amio mamā. Ae o ā gaoioiga e aofia ai i galuega a le tino? Na tusi Paulo e faapea: “Ua iloa tino foʻi galuega a le tino, o mea faapenei; o le faitaaga, o le amio leaga, o le matāitu, o le ifo i tupua, o le fai togafiti faataulāitu, o le feitagaʻi, o le femisaʻi, o le losilosi vale, o le lotoa, o le finau vale, o le fevaevaeaʻiga, o maseiga, o le matauʻa, o le onāga, o le poula, ma mea faapena; ou te muaʻi taʻu atu nei iā te outou, pei ona ou fai atu anamua, o ē faia mea faapena, e lē fai le malo o le Atua mo latou tofi.”—Kalatia 5:19-23.

Seʻi mātau le faaupuga “mea faapena” lea na mulimuli i le lisi. E leʻi saunia e Paulo se lisi atoa o mea uma e aofia ai i galuega a le tino. E lē faapea ai la e mafai ona manatu se tagata e faapea, ‘O loo faataga mai aʻu e le Tusi Paia e fai so o se mea lava e lē o taʻua i le lisi a Paulo o galuega a le tino.’ Na i lo lea, e tatau i tagata ona faaaogā o latou mafaufau ina ia latou iloaina gaoioiga e pei o “mea faapena,” ia e lē o taʻua i le lisi. O i latou e auai ma le lē salamō i gaoioiga e pei o “mea faapena” ia e lē o taʻua i le lisi, e latou te lē mauaina faamanuiaga o le Malo o le Atua.

O lea la, e manaʻomia ona tatou malamalama pe iloaina mea e lē fiafia i ai Ieova. Pe e faigatā lenā mea? Seʻi faapea e fai atu le fomaʻi e te taumafa i fualaau taumafa mata ma fualaau faisua, ae ʻalofia pai, aisakulimi ma mea faapena. Pe e faigatā ea ona e iloa po lē fia le lisi e iai keke? Seʻi toe tagaʻi la i fua o le agaga o le Atua ma galuega a le tino. O lē fea le lisi e iai le kaseti lea na taʻua muamua? E mautinoa lava e lē o faaatagia mai ai le alofa, agalelei po o le amio mamā, po o isi foʻi uiga ia e sootaga atu i fua o le agaga o le Atua. E lē manaʻomia la e se tasi se tulafono maʻoti e malamalama ai, e lē o ōgatusa nei ituaiga o musika ma le finagalo o le Atua. O mataupu silisili foʻi na, e faatatau atu i mea e faitau ai, o ata, o polokalame o TV, o taaloga komepiuta, o le Initineti ma isi mea faapena.

O Foliga Vaaia e Onomea

O loo saunia foʻi e le Tusi Paia ni mataupu silisili e fesootaʻi atu i laʻei ma teuga. E fesoasoani nei mataupu silisili i Kerisiano taʻitoʻatasi, ina ia faaauau pea ona talafeagai ma onomea ona foliga vaaia. Pe a filifili laʻei ma teuga, e iloa e le tagata e alofa iā Ieova e faapea o se avanoa lenei e faafiafia ai lona Tamā o i lagi, ae e lē o ia lava. E pei ona tatou mātauina muamua, e lē faapea a lē aumaia e Ieova ni tulafono maʻoti i se mataupu, ona faapea lea e lē o manatu mamafa mai o ia i mea o faia e ona tagata. E eseese teuga mai lea nofoaga i lea nofoaga, ma e fai foʻi ma suia teuga mai lea taimi i lea taimi, i se nofoaga lava e tasi. E ui i lea, ua saunia e le Atua ni mataupu silisili faavae e ao ona taʻitaʻia ai ona tagata i taimi uma lava ma i so o se nofoaga.

O se faaaʻoaʻoga, fai mai le 1 Timoteo 2:9, 10: “Ia faapea foʻi fafine, ia latou teuteu iā i latou i ofu e onomea, ma ia lē teuanoaʻi, a ia faamatuāfafine; aua neʻi teteu ma le lauulu fili, po o auro, po o penina, po o ofu tau tele, a o galuega lelei, o le mea lea e tatau i fafine ua taʻua latou e i latou o ē amio Atua.” O lea la, e ao ona manatu mamafa fafine ma tane Kerisiano, po o ā ituaiga o teuga o loo faatalitalia mai e tagata o lo latou vaipanoa, e tatau ona laʻei ai ē “ua taʻua latou e i latou o ē amio Atua.” E matuā talafeagai mo se Kerisiano ona manatu mamafa, i aafiaga o ona foliga vaaia agaʻi i manatu o tagata i le feʻau o le Tusi Paia o loo ia folafolaina. (2 Korinito 6:3) O se Kerisiano taʻumatuaina, e lē popole naʻuā o ia i mea e manaʻo i ai po o ana aiā, na i lo lea, e popole o ia ina neʻi soona uaʻi atu tagata iā te ia, pe tausuai foʻi ona o ia.—Mataio 18:6; Filipi 1:10.

Pe a iloa e se Kerisiano faapea e iai ni teuga e matuā lē fiafia i ai isi pe tausuai ai foʻi, e mafai  ona ia faaaʻoaʻo i le aposetolo o Paulo i le faamuamuaina o le lelei faaleagaga o isi, na i lo o ona lava manaʻoga. Na fai mai Paulo: “Ia outou faaaʻoaʻo mai iā te aʻu, pei o aʻu iā Keriso.” (1 Korinito 11:1) Na tusi Paulo e uiga iā Iesu: “Auā o Keriso lava e leʻi faafiafia o ia i lona lava finagalo.” E manino le poloaʻiga a Paulo i Kerisiano uma: “O i tatou o ē malolosi ia tatou fesoasoani i le vaivai o ē ua lē lavā e tatau ai; a e aua neʻi faafiafia i o tatou lava loto. Auā ia taʻitasi o i tatou ma faafiafia i lē la te tuaoi ina ia lelei ai o ia, e faamāfanafanaina ai.”—Roma 15:1-3.

Ia Faaaogā Lelei o Tatou Mafaufau

E faapefea ona faaaogā lelei o tatou mafaufau ina ia iloa le auala e faafiafia ai Ieova, e tusa pe na ia leʻi aumaia se faatonuga maʻoti e faatatau i se mataupu? Afai tatou te faitau i lana Afioga i aso faisoo, suʻesuʻe i ai e lē aunoa, ma mafaufau loloto i mea tatou te faitau i ai, o le a tuputupu aʻe ai lo tatou malamalamaga. Ae e lē faafuaseʻi le tuputupu aʻe o lea tulaga. O le tuputupu aʻe faaleagaga e faifai mālie ma e lē iloa i le taimi lenā, e pei o le tuputupu aʻe o se pepe. E manaʻomia la ona onosai, ma aua le fiu pe a tatou lē vaaia se alualu i luma i le taimi lava lenā. I le isi itu, e lē faapea o le umi o le taimi o le a faaaogā lelei ai o tatou mafaufau. E tatau ona faaaogā lelei lenā taimi i le iloiloina e lē aunoa o le Afioga a le Atua e pei ona taʻua i luga, ma e tatau foʻi ona tatou matuā tinoū e faatatau le Afioga a le Atua i o tatou olaga.—Eperu 5:14.

E mafai ona faapea atu e ui lava e tofotofoina e tulafono a le Atua lo tatou usiusitai, ae o ana mataupu silisili e tofotofoina ai le malosi o lo tatou itu faaleagaga, ma lo tatou faanaunauga e faafiafiaina o ia. A o tatou tuputupu aʻe faaleagaga, o le a atili ai ona tāua iā i tatou le faaaʻoaʻo atu iā Ieova ma lona Alo. O le a tatou naunau e faavae aʻe a tatou filifiliga i le finagalo o le Atua e pei ona faailoa mai e le Tusi Paia. O le a atili ai ona tatou olioli a o tatou faafiafiaina lo tatou Tamā o i le lagi, i mea uma tatou te faia.

[Ata i le itulau 23]

E eseese teuga mai lea nofoaga i lea nofoaga, ae e tatau ona ōgatusa a tatou filifiliga ma mataupu silisili a le Tusi Paia