Manatu Tāua Mai le Tusi o Levitiko
O Loo Ola le Afioga a Ieova
Manatu Tāua Mai le Tusi o Levitiko
E LEʻI atoa se tausaga talu ona faasaʻolotoina ia Isaraelu mai le nofo pologa i Aikupito. Ua faamaopoopoina nei o se nuu fou, ma o loo agaʻi atu i le nuu o Kanana. O le fuafuaga a Ieova, ia iai se nuu paia e nonofo ai i inā. Ae peitaʻi, o le olaga ma faiga faalotu a tagata Kanana, e matuā paʻū maulalo lava. O lea, na tuuina atu ai e le Atua moni i le faapotopotoga o Isaraelu ia tulafono o le a vavaeese ai le nuu mo le auaunaga iā te ia. O loo faamauina nei tulafono i le tusi o Levitiko i le Tusi Paia. Na tusia le tusi e le perofeta o Mose i le vao o Sinai, pe a ma le 1512 T.L.M., ma o loo aofia i lenei tusi mea na tutupu i na o le masina e tasi. (Esoto 40:17; Numera 1:1-3) Sa timaʻia pea lava e Ieova ona tagata tapuaʻi ina ia paia.—Levitiko 11:44; 19:2; 20:7, 26.
E lē o nonofo Molimau a Ieova i aso nei i le Tulafono lea na tuuina mai e le Atua iā Mose. O le maliu o Iesu Keriso na soloia ai lenā Tulafono. (Roma 6:14; Efeso 2:11-16) Ae peitaʻi, o āiāiga o loo maua i le Levitiko, o loo aogā pea mo i tatou, ma aʻoaʻo ai i tatou i le tele o mea e uiga i le tapuaʻiga a lo tatou Atua, o Ieova.
TAULAGA PAIA—E FAI FUA I LE LOTO MA TAULAGA E TUSA MA LE TULAFONO
O nisi o meaalofa ma taulaga e tusa ma le Tulafono, sa fai fua ma le loto, a o isi taulaga, sa faia e tusa ma mea na manaʻomia e le Tulafono. O se faaaʻoaʻoga o taulaga mū, sa fai fua mai le loto. Sa ofoina atu i le Atua ma le loto atoa, e pei lava ona ofoina atu e Iesu Keriso o ia lava ma le loto malie ma le loto atoa. O le taulaga faafetai, sa vaevaeina. O le tasi o vaega sa tuuina atu i le Atua i luga o le fata faitaulaga, o le isi vaega, sa taumafaina e le ositaulaga, a o le isi vaega, sa ʻaina e lē na ofoina atu le taulaga. E faapena foʻi i Kerisiano faauuina, o le Faamanatuga o le maliu o Keriso, o se talisuaga e tofusia faatasi ai ma Keriso.—1 Korinito 10:16-22.
O taulaga mo agasala ma taulaga mo sesē, sa manaʻomia e le Tulafono. O le taulaga muamua, e mo agasala na faia e leʻi fuafuaina. O le taulaga lona lua mo mea sesē, e faamalieina ai le finagalo o le Atua pe afai na solia se aiā tatau a se isi, pe e toe faafoʻisia ai nisi o faaeaga mo le tagata fai mea sesē ua salamō; po o mea uma e lua. Sa faia foʻi ia taulaga i meaʻai, e amanaʻia ai le aaofoaʻi o Ieova. O nei mea uma lava, e tatau ona tatou naunau i ai auā, o taulaga uma na poloaʻiina e tusa ma le feagaiga o le Tulafono, sa taulaʻi uma atu lava iā Iesu Keriso ma lana taulaga po o aogā e maua mai ai.—Eperu 8:3-6; 9:9-14; 10:5-10.
Taliina Fesili Faale-Tusi Paia:
2:11, 12—Aiseā na lē talia ai le meli ‘i se taulaga e fai i le afi’ iā Ieova? O le meli lea e taʻua i inei, e lē o faasino atu i le meli e maua mai i le lagomeli. E ui e leʻi faatagaina ‘i se taulaga e fai i le afi,’ ae sa aofia i “faapolopolo o . . . fua uma o le laueleele.” (2 Nofoaiga a Tupu 31:5) E foliga mai o le meli lenei, o le mea suamalie mai fua o laau. Talu ai e ono mafai ona fefete, ma e lē mafai ona talia se taulaga faapena i luga o le fata faitaulaga.
2:13—Aiseā e faamasima ai “taulaga uma”? E leʻi faia lenei mea ina ia faalelei ai le tofo o taulaga. I le lalolagi atoa, ua faaaogā ai le masima e faasaoina ai meaʻai. E faapena foʻi ona avatu ai le masima faatasi ma le taulaga e atagia ai e lē o faaleagaina ma e lē o mafu.
Lesona mo i Tatou:
3:17. Talu ai ua manatu i le gaʻo o se vaega aupito sili lea ona lelei pe e lololo, o le faasāina la ona ʻaina, e mautinoa lava na faamamafa atu ai i tagata Isaraelu e faapea, o le vaega aupito sili ona lelei, e avatu lea iā Ieova. (Kenese 45:18) Ua faamanatu mai e lenei mea iā i tatou, e tatau ona tatou avatu mea e aupito sili ona lelei iā Ieova.—Faataoto 3:9, 10; Kolose 3:23, 24.
7:26, 27. Sa lē tatau ona ʻaina e le fanauga a Isaraelu le toto. I le silafaga a le Atua, o le toto, o le ola. O loo taʻua i le Levitiko 17:11 e faapea: “Auā o i le toto le ola o le tino.” O le faamamao ma le toto, e tumau pea ona avea ma mea e manaʻomia mo tagata tapuaʻi faamaoni i aso nei.—Galuega 15:28, 29.
FAAVAEINA LE TOFI PAIA FAAOSITAULAGA
O ai na tuuina atu i ai le avega tauave o le tausia o tiute fai mo le faia o taulaga ma le ofoina o meaalofa? O tiute na sa tuuina atu i ositaulaga. Na faia e Mose le sauniga mo le faauuina o le ositaulaga sili o Arona, ma ona atalii e toʻafā o ē e avea ma ositaulaga lagolago, e pei ona faatonuina mai e le Atua. E foliga mai, e fitu aso na faia ai lenei sauniga, ae na amata le faiva faaositaulaga i le aso na sosoo ai.
Taliina Fesili Faale-Tusi Paia:
9:9—O le ā le tāua o le sasaaina o le toto i lalo ma i nifo o le fata faitaulaga? Ua faaalia ai i lenei mea, e talia e Ieova le toto e fai ma togisala. O le fuafuaga atoa o le togisala, sa faavae i le toto. Na tusia e le aposetolo o Paulo e faapea: “Na toe ina uma foʻi o mea uma ona faamamāina i le toto e tusa ma le tulafono; a lē o i ai foʻi se faamaligiina o le toto, ua leai foʻi se faamagaloina.”—Eperu 9:22.
10:1, 2—O ā mea atonu na aafia i le agasala a atalii o Arona o Natapu ma Aviu? E leʻi umi lava, ae faia e Natapu ma Aviu o la tiute faaositaulaga e tusa ma o laʻua lava manatu, sa faasā e Ieova ona faaaogā e ositaulaga le uaina po o se ʻava malosi a o auauna i le fale fetafaʻi. (Levitiko 10:9) Ua faaalia ai i lenei mea, atonu sa onanā atalii o Arona a o faia o la tiute e pei ona faamatalaina i inei. Ae peitaʻi, o le māfuaaga moni lava na feoti ai i laʻua, o lo la avatua o le “afi ese i luma o Ieova, na ia lē poloaʻi mai ai iā te i laʻua.”
Lesona mo i Tatou:
10:1, 2. E tatau i auauna taʻimua a Ieova i aso nei ona ōgatasi ma mea e manaʻomia e le Atua. E lē gata i lea, e lē tatau ona latou faafiapopoto a o faia o latou tiute.
10:9. E lē tatau ona faia tiute ua tuuina mai e le Atua a o aafia i āuga o le ʻava malosi.
E MANAʻOMIA ONA MAMĀ I LE TAPUAʻIGA I LE ATUA
E lua itu na aogā ai mo tagata Isaraelu le tulafono i mea e ʻai, e faatatau i manu mamā, ma manu lē mamā. O nei tulafono, sa puipuia ai i latou mai le aafia i siama o faamaʻi, ma faamalosia ai le vavaeesea o i latou mai tagata o nuu o loo siʻomia ai i latou. O isi tulafono sa feagai ma le mamā mai le papaʻi atu i tino o tagata oti, le faamamāina o fafine pe a fananau, āiāiga e aofia ai tagata ua maua i le lepela, ma le lē mamā e tusa ai ma le alu o le sua mai totogasā o tane ma fafine. O ositaulaga e latou te taulimaina ia mataupu e faatatau i le pisia mai se tasi tagata.
Taliina Fesili Faale-Tusi Paia:
12:2, 5—Aiseā na “lē mamā” ai se fafine pe a fanau? Na faia totoga fanautama ina ia maua mai ai se tagata soifua lelei atoatoa. Ae peitaʻi, ona o āuga o le agasala, ua tuufaasolo ai i fanau se olaga lē lelei atoatoa ma le agasala. O le “lē mamā” mo sina taimi lea e fesootaʻi ma le fanau tama, faapea isi mataupu e pei o le maʻi taumasina o fafine, ma le alu o le sua o le tino o se tane, na faamanatu atu ai i le fanauga a Isaraelu, o le agasala na tuufaasolo. (Levitiko 15:16-24; Salamo 51:5; Roma 5:12) O tulafono i le manaʻomia o le faamamāina, o le a fesoasoani e malamalama ai tagata Isaraelu, e manaʻomia se taulaga togiola e ufiufi ai agasala a tagata ma toe faafoʻisia le tulaga lelei atoatoa o le tagata. I lea, na avea ai le tulafono ma o latou ‘taʻitaʻitama na te taʻitaʻiina i latou iā Keriso.’—Kalatia 3:24.
15:16-18—O le ā le ʻsua o le tino lea e alu’ e pei ona taʻua i fuaiupu nei? O lenei mea, atonu e faasino atu i le sua e alu i pō faapea le sua e alu pe a faia feusuaʻiga faaleulugalii.
Lesona mo i Tatou:
11:45. O Ieova le Atua, e paia ma e manaʻomia ona mamā i latou o loo avatua le auaunaga paia iā te Ia. E tatau ona latou mamā i taimi uma ma ia tumau i le mamā faaletino ma le faaleagaga.—2 Korinito 7:1; 1 Peteru 1:15, 16.
12:8. Sa faataga e Ieova tagata matitiva e ofoina atu ni manulele na i lo o se mamoe taugatā e fai ai le taulaga. E magafagafa o ia i tagata matitiva.
E TATAU ONA TAUSISIA LE PAIA
O le taulaga aupito sili ona tāua mo agasala, sa ofoina atu lea i le Aso o le Togisala faaletausaga. Sa ofoina atu se povi poʻa mo ositaulaga ma le ituaiga o sa Levī. O le ʻoti, sa faia ai le taulaga mo ituaiga o Isaraelu e lē o ni ositaulaga. O se isi ʻoti ola, sa auina ese atu i le vao ina ua uma ona faaee atu i ona luga agasala a tagata. O ʻoti e lua, sa manatu i ai o se taulaga e tasi mo agasala. O nei mea uma, sa faasino atu i le mea moni e faapea, o le a faataulagaina Iesu Keriso ma o le a aveesea ai foʻi agasala.
O tulafono e uiga i le ʻaina o aano o manu ma e faatatau i isi taulaga, ua faamamafa ai iā i tatou le manaʻomia ona tumau i le paia pe a tatou tapuaʻi atu iā Ieova. Ua tatau ai foʻi ona tausia e ositaulaga lo latou paia. O tausamiga faaletausaga e tolu, o ni taimi mo le olioli tele ma le avatua o le faafetai i Lē na Foafoaina Mea. Na tuuina atu foʻi e Ieova i ona tagata ia tulafono e aofia ai le faalumaina o lona suafa paia, le tausia o le Sapati ma le Iupeli, uiga faaalia i tagata matitiva, ma le faiga o pologa. Le faatusatusa atu o faamanuiaga e maua mai le usiusitai i le Atua, ma mala e oo mai pe a lē usiusitai. E iai foʻi tulafono e faatatau i taulaga e tusa ai ma tautoga ma mea ua maua, o ulumatua a manu, le avatua o mea uma e sefuluaʻi mea, o se “mea e paia iā Ieova.”
Taliina Fesili Faale-Tusi Paia:
16:29—I le ā le auala na “faapuapuagatia” ai e tagata Isaraelu i latou lava? O lenei taualumaga, na sosoo ma le Aso o le Togisala, sa faaautū i le saʻilia o le faamagaloga mo agasala. E manino lava, o le anapogi, sa fesootaʻi atu ma le taʻutinoina o agasala. E foliga mai la, o le “faapuapuagatiaina” o i latou lava, sa tele ina faasino atu i anapogi.
19:27—O le ā le uiga o le poloaʻiga, e ʻaua le sele faataaliʻoliʻo i o latou lauulu’ pe ʻfaasaunoa i pito’ o ʻava? O le tulafono lenei, e manino mai, sa tuuina atu ina ia puipuia ai tagata Iutaia mai le seleina o a latou ʻava po o lauulu i se auala e latou te faataʻitaʻi atu ai i nisi o faiga faapaupau. (Ieremia 9:25, 26; 25:23; 49:32) Ae peitaʻi, e lē o le uiga o le poloaʻiga a le Atua e aua lava neʻi seleina ia ʻava pe ʻotiina lauulu o tagata Iutaia.—2 Samuelu 19:24.
25:35-37—Pe sa sesē mo tagata Isaraelu le tāpā o ni totogi faasili? Afai sa nonō atu ni tupe e fai ai se pisinisi, e mafai e lē e ana le tupe ona tuu atu i ai se totogi faasili. Ae peitaʻi, sa faasāina i le Tulafono ona tuuina atu ni totogi faasili i nogatupe na faia e fesoasoani atu ai i tagata matitiva. O se mea sesē le maua o ni totogi faasili mai tupe a tagata e lē tagolima.—Esoto 22:25.
26:19—E mafai faapefea ona avea ʻle lagi e pei o le uʻamea ma le laueleele e pei o le ʻapa memea’? Ona o le leai o se timu, ua foliga mai ai ua maaa le lagi e pei o se uʻamea i luga aʻe o le laueleele o Kanana . O le leai o se timu, ua foliga enaena mai ai le laueleele e pei o se ʻapamemea iila.
26:26—O le ā le uiga o ʻfafine e toʻasefulu o loo tao meaʻai i le ogaumu e tasi’? E pei ona masani ai, e manaʻomia e fafine taʻitoʻatasi sana lava ogaumu e tao ai mea uma o loo ia faia. Ae ua faasino atu nei upu i le tulaga ua tau leai ni meaʻai, o lea e mafai lava e fafine e toʻasefulu ona tao uma a latou meaʻai i le ogaumu e tasi. O se tasi lenei o iʻuga na valoia ona o le lē taulau ona tausia le tulaga paia.
Lesona mo i Tatou:
20:9. O se agaga ita ma le feʻai, e tutusa lava lona leaga ma le fasioti tagata i le silafaga a Ieova. O lea, na ia taʻua ai le faasalaga lava lea e tasi mo se tagata e fetuu i ona mātua, e pei lava ua ia fasiotia moni i laʻua. Pe e lē tatau ona uunaʻia i tatou i lenei mea ina ia alolofa atu i o tatou uso talitonu?—1 Ioane 3:14, 15.
22:32; 24:10-16, 23. E lē tatau ona faalumaina le suafa o Ieova. I le tuufeagai ai, e ao ona tatou vivii atu i lona suafa ma tatalo mo le faapaiaina o lea suafa.—Salamo 7:17; Mataio 6:9.
LE AUALA UA AAFIA AI LA TATOU TAPUAʻIGA I LE TUSI O LEVITIKO
E lē o nonofo Molimau a Ieova i aso nei i le Tulafono. (Kalatia 3:23-25) O lea ua tatou malamalama i mea o fai mai ai le Levitiko e uiga i le silafaga a Ieova i le tele o mea, ae peitaʻi, e mafai ona aafia ai la tatou tapuaʻiga.
A o faia lau faitau Tusi Paia faalevaiaso e sauniuni ai mo le Aʻoga o le Faiva Faatiokarate, e lē taumatea o le a faafiafiaina oe i le mea moni e faapea, e manaʻomia e lo tatou Atua ana auauna ia paia. O lenei tusi o le Tusi Paia, e mafai foʻi ona uunaʻia ai oe e avatu i Lē Silisili ona Maualuga le mea aupito sili e te mafaia, ma ia tausisia pea lava le paia mo lona viiga.
[Ata i le itulau 21]
O taulaga na ofoina atu e tusa ma le Tulafono, sa faasino uma atu iā Iesu Keriso ma lana taulaga
[Ata i le itulau 22]
O le Tausamiga o Areto e Lē Faafefeteina o se sauniga na matuā olioli ai
[Ata i le itulau 23]
O tausamiga faaletausaga e pei o Tausamiga o Faleapitaga, o ni sauniga na ofo atu ai le faafetai iā Ieova