Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

A‘oa‘oina i Lona Soifuaga Atoa

A‘oa‘oina i Lona Soifuaga Atoa

Talaaga o le Soifuaga

Aʻoaʻoina i Lona Soifuaga Atoa

FAAMATALAINA E HAROLD GLUYAS

Ou te manatua pea lenei mea a o oʻu laʻitiiti i le sili atu i le 70 tausaga ua mavae. Na ou i le umukuka ma faataupupula i le fagu o loo tusia ai “Ti a Ceylon.” Sa iai foʻi se ata o ni tamaʻitaʻi o loo oto lau o ti i se laufanua lauolaola i Ceylon (lea ua taʻua nei o Sri Lanka). Sa faagaeetia laʻu vaai ona na matuā ese lenei ata mai i lo matou nofoaga mugalā i Ausetalia i Saute. Maʻeu se manaia ma le matagofie o lenei atunuu! I lenā taimi ou te leʻi iloa o le a ou nofo i lenā motu manaia mo le 45 tausaga ona o le galuega faamisionare.

NA OU fanau iā Aperila 1922 ma ua matuā ese le lalolagi i aso nei ma aso la. Na galulue loʻu aiga i se faatoʻaga e latalata i se nuu maotua e taʻua o Kimba, e i le ogatotonu o le atunuu o Ausetalia ma e i le faatausiʻusiʻuga o saute o le toafa telē lava. O se olaga faigatā tele ona o lāmala, o mala o iniseti ma le vevela. Na matuā galue mamafa loʻu tinā i le tausia o tamā ma le toʻaono o matou tamaiti i se tamaʻi fale e pei o se faleoo e ato i ʻapa.

Iā te aʻu, o tuā i inā o se nofoaga o le saʻolotoga ma le fiafia. Ou te manatua loʻu ofo a o oʻu laʻitiiti ina ua ou vaai i ni povi malolosi o latou toso ni suō e aveese ai laau ma vao ae faamamā le laufanua. Ou te manatua ai foʻi le ū a le matagi a o agi mai ma aumai le tele o le pefu. Sa tele mea na ou aʻoaʻoina a o oʻu leʻi alu i le aʻoga i se tamaʻi faleaʻoga e na o le tasi le faiaʻoga ma e tusa ma le tolu maila (5 kilomita) le mamao mai le fale.

O oʻu mātua o ni tagata lotu e ui lava e lē ō i laʻua i se lotu ona o le mamao tele o le falesā. Ae peitaʻi, i le amatamataga o tausaga o le 1930-1939, na amata ai ona faalogologo Tinā i lauga faale-Tusi Paia sa faia e Judge Rutherford, i le leitiō i vaiaso taʻitasi mai le ofisa o faasalalauga i Adelaide. Na ou manatu o Judge Rutherford o se tasi o faifeʻau i Adelaide ma na ou faalēfiafia i ai. Ae sa fiafia Tinā e faatalitali i vaiaso taʻitasi faasalalauga a Rutherford ma faalogologo ma le naunau i lona leo e ui i le gogolo o la matou leitiō tuai e alu i maa.

I se tasi aoauli vevela ma le pefu, na tu ai i luma o lo matou fale se pikiapu tuai lava ae tuli oso mai ai ni tamāloloa se toʻalua e laʻei mamā. O i laʻua o Molimau a Ieova. Na faalogo Tinā iā i laʻua ma faia sana foaʻi tauofo mo ni tusi, ia na amata ona ia faitauina. Na matuā faagaeetia o ia ona o nei tusi o lea na fai atu ai iā tamā e momoli o ia i tuaoi ina ia talanoa atu iā i latou e faatatau i mea ua ia aʻoaʻoina.

Aogā o Taaʻiga Lelei

E leʻi umi talu lea taimi, ona o tulaga faigatā o le olaga i tuā i inā, na matou siitia atu ai i le aai o Adelaide pe tusa ma le 300 maila (500 kilomita) le mamao. Na amata ona auaufaatasi lo matou aiga ma le Faapotopotoga o Molimau a Ieova i Adelaide ma agaʻigaʻi i luma i le itu faaleagaga. O lo matou siitia atu na muta ai foʻi i inā ma aʻu aʻoga. Na uma aʻu aʻoga ina ua 13 oʻu tausaga i le vasega fitu. Ona o oʻu uiga, ana lē fesoasoani mai uso paeonia iā te aʻu, semanū ua ou see ese mai i le saʻilia o mea faaleagaga.

A o faagasolo taimi, o aafiaga mai nei uso paeonia maelega na māfua ai ona ou naunau i mea faaleagaga. Na ou fiafia e ō faatasi ma i latou ma mātauina lo latou agaga galulue mamafa. O lea, ina ua faia se faasilasilaga e faalaeiau ai le auaunaga faataimi atoa i se tauaofiaga na faia i Adelaide i le 1940, e aunoa ma soʻu faatalitalia na ou talosaga ai loa. Ou te leʻi papatiso i le taimi lenā ma ou te lē masani foʻi i le galuega talaʻi. Ae peitaʻi, i ni nai aso mulimuli ane ai, na valaaulia ai aʻu e ō faatasi ma se vaega o paeonia i le aai o Warrnambool i le setete tuaoi o Victoria, pe tusa ma le lima selau maila le mamao mai Adelaide.

E ui i lenei amataga lē mautū, ae na vave lava ona ou naunau tele i le faiva i le fanua, o se faanaunauga e mafai ona ou faapea atu e leʻi mou a o faagasolo tausaga. O le mea moni, na suia loʻu olaga ma amata ona ou faia ni agaʻigaʻi i luma faaleagaga. Na ou aʻoaʻoina le tāua o le vavalalata atu iā i latou e iai se faanaunauga mo mea faaleagaga. Na ou iloa, o a latou taaʻiga lelei ua mafai ai ona tatou faia gaoioiga lelei e tusa lava pe lelei a tatou aʻoga pe leai, ma o lesona e aʻoaʻoina mai ai e aogā mo le olaga atoa.

Faamalosia e Ala i Tofotofoga

E leʻi leva ona ou paeonia ae faasā loa le galuega a Molimau a Ieova i Ausetalia. Talu ai sa ou lē mautinoa i le mea e fai, na ou saʻili ai se taʻitaʻiga mai uso, o ē na latou faapea mai e lē faasā le talanoa i tagata e faatatau i le Tusi Paia. Na amata ona matou ō ma isi paeonia mai lea fale i lea fale ma e na o le Tusi Paia na matou faaaogāina. Na faamalosia ai aʻu e feagai ma tofotofoga lea na fotuaʻi mai.

E fā masina mulimuli ane ai ae atoa loa loʻu 18 tausaga, ma na faatonuina aʻu e lipoti atu mo le auaunaga i le vaegaau. Na ou maua ai le avanoa e molimau atu ai e uiga i loʻu talitonuga i luma o tagata maualuluga o le vaegaau ma se faamasino. I lenā taimi, pe tusa ma le toʻa 20 uso sa i le falepuipui i Adelaide ona o lo latou solitū ma e leʻi umi ae ou iai faatasi ma i latou. Na tofia i matou e faia ni galuega mamafa, o le eliina o maa ma le faaleleia o auala. Na fesoasoani ia mea iā te aʻu e atiina aʻe uiga e pei o le onosai ma le maumauaʻi. O a matou amioga lelei ma le tumau mausalī na fiafia ai le toʻatele o leoleo o le falepuipui iā i matou.

Ina ua tatala aʻu i ni masina mulimuli ane ai, na ou olioli ai i se taumafataga manaia ma toe amata ai ona paeonia. Ae peitaʻi, e lē lava paga paeonia, o lea sa fesiligia ai aʻu pe ou te fia galue na o aʻu i se nofoaga mamao o faatoʻaga e i Ausetalia i Saute. Na ou malie i ai ma malaga atu loa i se vaa i le Yorke Peninsula e na o aʻu mea e faaaogā mo le talaʻiga ma se uila vilivae. Ina ua ou taunuu, na faasino mai e se aiga fiafia iā te aʻu se tamaʻi faletalimālō, o i inā sa tausia ai ma le agalelei aʻu e se tamaʻitaʻi e pei lava o sana tama. I le ao, sa ou alu atu i auala pefua ma talaʻi atu i aai tūtū solo i le tolotolo. Ina ia ou talaʻi i nofoaga mamao, sa ou moe i le pō i se tamaʻi faletalimālō. I lenei auala sa mafai ai ona ou alu atu i le faitau selau o maila ma na ou olioli i le tele o mea mananaia na tutupu. Na ou lē popole tele i le galue na o aʻu i le auaunaga, ae ina ua ou tofo i le tausiga alofa a Ieova na atili ou vavalalata atu ai iā te ia.

Feagai ma Faalogona o le Lē Agavaa

I le 1946, na ou maua ai se tusi e valaaulia ai aʻu i le galuega femalagaaʻi e avea o se auauna i uso (lea ua taʻua i aso nei o le ovasia matagaluega). E aofia ai le asiasi i ni faapotopotoga i se matagaluega. Na ou iloa, o tiute tauave o lenei tofiga o se galuega faigatā. Na ou faalogo i se tasi aso o faapea se uso, “O Harold e lē o se tagata failauga lelei, ae e matuā lelei lava o ia i le galuega talaʻi.” Na matuā faalaeiauina aʻu i lenei faamatalaga. Sa ou malamalama lelei e faalēlelei loʻu tomai e lauga atu ma faatulaga mea o le faapotopotoga, peitaʻi na ou iloa o le galuega talaʻi o le galuega autū lea a Kerisiano.

Na matuā fiafia uso ina ua logo mai o le a asiasi mai Nathan Knorr ma Milton Henschel mai le ofisa ulu o Molimau a Ieova i Brooklyn i le 1947. O le uluaʻi asiasiga lea mai i le ofisa ulu talu mai le malaga a le uso o Rutherford i le 1938. Na faia se tauaofiaga tele i Sini ona o la asiasiga. I le pei o isi paeonia talavou, na ou fiafia i le toleniga o misionare lea e faia i le Aʻoga Faale-Tusi Paia a le Olomatamata o Kiliata i South Lansing, i Niu Ioka, i le Iunaite Setete o Amerika. Na tōmanatu nisi o i matou i le aofia pe manaʻomia ona lava le aʻoga ina ia auai i Kiliata. Ae peitaʻi, na faamatala mai e le uso o Knorr afai e mafai ona matou faitauina se mataupu o le Olomatamata ma manatua manatu autū, atonu o le a matou taulau manuia ai i Kiliata.

Na ou manatu o le lē lava o aʻu aʻoaʻoga o le a ou lē agavaa ai. Ae na faateʻia aʻu i nai masina mulimuli ane, na valaaulia ai aʻu e fai saʻu talosaga e auai i Kiliata. Mulimuli ane, na talia aʻu o se tagata aʻoga ma na ou auai i le vasega lona 16 na faia i le 1950. O se mea matagofie le auai i lea aʻoga ma na faateleina ai loʻu agavaa. Na faamaonia ai iā te aʻu o le atamai tau aʻoaʻoga e lē o le vala autū lea o le taulau manuia. Na i lo lea, o le filigā ma le usiusitai o mea manaʻomia ia. Na faalaeiauina i matou e o matou faiaʻoga ina ia faia le mea sili e mafai ona matou faia. O loʻu utagia o a latou fautuaga, na ou agaʻigaʻi ai i luma ma na mafai ona ou malamalama lelei i mataupu o le aʻoga.

Tuua se Atunuu Mugalā ae Tofia i se Motu Matagofie

Ina ua uma le faauuga, na tofia matou ma isi uso e toʻalua mai Ausetalia i Ceylon (lea ua taʻua nei o Sri Lanka). Na matou taunuu i le taulaga o Colombo iā Setema 1951. E vevela ma susū le ʻea, e tele mea e fou i le vaai, faalogo ai ma manogi fou. Ina ua matou tuua le vaa, na faafeiloaʻia aʻu e se tasi misionare o loo galue i le atunuu, ma tuu mai se pepa valaaulia mo se lauga lautele i le Aso Sa e sosoo ai o le a faia i le malae o le aai. Na faateʻia aʻu ona o loʻu igoa o loo i le pepa valaaulia—o aʻu o le failauga! Seʻi manatu i loʻu popole tele. Ae na ou aʻoaʻoina mai tausaga na ou paeonia ai i Ausetalia, ia talia tofiga uma e tuuina mai. O lea, o le fesoasoani a Ieova na taulau manuia ai loʻu faia o le lauga. Na amata e i matou e toʻatolu ona aʻoaʻoina se gagana faigatā a le atunuu, ma auai i le faiva i le fanua faatasi ma isi uso nofofua e toʻafā, na nonofo i le fale misionare i Colombo i lenā taimi. O le tele o le taimi matou te galulue taʻitoʻatasi ai ma matou te fiafia e feiloaʻi ma tagata e faaaloalo ma talimālō. E leʻi umi ae amata ona faatupulaʻia le aofaʻi o ē auai i sauniga.

A o faagasolo taimi, na amata ona ou mafaufau loloto i se tuafafine paeonia aulelei e suafa iā Sybil, na ou feiloaʻi i ai a o oʻu malaga atu i le vaa i le Aʻoga o Kiliata. Na malaga atu o ia e auai i le tauaofiaga faavaomalo i Niu Ioka. Mulimuli ane, na ia auai i le vasega lona 21 a Kiliata ma na tofia atu i Hong Kong i le 1953. Na ou tusi atu iā te ia, ma na amata ona ma fetusiaʻi seʻia oo i le 1955 ina ua sau Sybil i Ceylon, ma o i inā na ma faaipoipo ai.

O lo ma uluaʻi tofiga o se ulugalii misionare, o le galulue lea i se aai i le itu i mātū o Sri Lanka e taʻua o Jaffna. Pe a ma le 1955 na amata ona vaevaeina tagata Sinhala ma Tamil i ni vaega eseese faapolotiki ma mulimuli ane tutupu ai fetauaʻiga. Maʻeu le faamāfanafana loto i le vaai atu i Molimau Sinhala ma Tamil o puipuia e le tasi le isi mo ni masina a o faagasolo na tausaga faigatā! O na faigatā na faafouina ma faamalosia ai le faatuatua o uso.

Talaʻi ma Aʻoaʻo Atu i Sri Lanka

O le faamasani i tagata Hinitu ma Musalimi e manaʻomia ai le onosaʻi. Ae ui i lea, mulimuli ane na ma fiafia i a latou aganuu ma o latou uiga lelei. Talu ai e lē masani ona vaai i tagata mai i fafo o tiʻetiʻe i pasi, e masani ai lava ona faataupupula mai iā i maʻua. Na tali atu i ai Sybil e ala i le ataata. Sa ma fiafia ina ua toe ataata mai tagata iā i maʻua!

I se tasi mea na taofia ai i maʻua i se poloka o le auala. Na fesili mai le leoleo sa tiute po o fea ma te ō mai ai ma o fea a ma ō i ai, na ia toe fesili atili mai iā i maʻua.

“O ai lea fafine?”

Na ou tali atu, “O laʻu āva.”

“O le ā le umi talu ona lua faaipoipo?”

“E valu tausaga.”

“E iai sa oulua fanau?”

“E leai.”

“Oi auē! Na lua ō e vaai se fomaʻi?”

O lenei uiga fia iloa na faateʻia ai i maʻua i le amataga, ae a o faagasolo taimi na ma iloa ai o se faaaliga o le naunau fiafia o tagata i isi. O le mea moni, o nei uiga o se mea na fiafia tele ai. E na ona tū lava o se tasi i le nofoaga faitele mo sina taimi, ona faalatalata atu lea o se tasi ma fesili atu ma le agalelei pe manaʻomia se fesoasoani.

Suiga ma Manatunatuga i Aso ua Mavae

A o faagasolo tausaga, na ma olioli i tofiga eseese e faaopoopo atu i la ma galuega misionare i Sri Lanka. Na tofia aʻu e galue i le galuega matagaluega ma le itumalo ma o se sui o le Komiti o le Lālā. I le 1996, ua silia i le 70 oʻu tausaga. Na ou fiafia e toe tomānatu i tua i le silia i le 45 tausaga o le auaunaga misionare i Sri Lanka. O le uluaʻi sauniga na ou auai i Colombo pe tusa ma le 20 tagata sa auai. Ua faateleina lenā aofaʻiga i le sili atu i le 3,500! Ua ma manatu ma Sybil i le toʻatele o nei tagata ua pele iā i maʻua, e pei o ni a ma fanau ma fanau a ma fanau faaleagaga. Ae ui i lea, o loo tele pea galuega e fai i le atunuu—o galuega e manaʻomia ai le malosi ma le tomai o i latou e laiti iā i maʻua. Ona o lenei mea, na ma taliaina ai le valaaulia mai le Vaega Pule e toe foʻi atu i Ausetalia. O le ma tuua o Sri Lanka ua mafai ai e ulugalii laiti ua agavaa ona ō atu i inā o ni misionare e suia i maʻua.

Ua savali nei i le 83 o oʻu tausaga, ma ua ma fiafia ma Sybil ona o loo ma ola mālōlōina pea ma faaauau la ma auaunaga paeonia i loʻu nuu o Adelaide. O la ma faiva o loo faaauau ai ona ma mataala faalemafaufau ma fetuutuunaʻi ai. Ua fesoasoani foʻi iā i maʻua e faamasani i se olaga fou i lenei atunuu.

O loo faaauau pea ona tausia e Ieova o ma manaʻoga faaletino ma lagolagoina ma le alofa i maʻua e uso ma tuafāfine o la matou faapotopotoga. E lata mai nei lava na ou toe mauaina ai se tofiga fou. O loo oʻu auauna o le failautusi i la matou faapotopotoga. O lea la, ua ou iloa ai e faapea, a o oʻu taumafai e auauna ma le faamaoni iā Ieova, e faaauau pea ona aʻoaʻoina aʻu. Pe a ou toe tomānatu i tausaga ua mavae, ou te matuā ofo ai ona o le mafai e se tama e lē tele se tomai mai nuu maotua ona aʻoaʻoina i lenei auala matagofie i lona soifuaga atoa.

[Ata i le itulau 26]

O le aso o la ma faaipoipoga i le 1955

[Ata i le itulau 27]

Galuega i le faiva i le fanua ma Rajan Kadirgamar, o se uso i inā, i le 1957

[Ata i le itulau 28]

O i maʻua ma Sybil i aso nei