Talaaga o le Soifuaga

Na Ma Faia se Filifiliga Mautū mo le Pulega a le Atua

UA FAAMATALAINA E MICHAL ŽOBRÁK

Ina ua mavae se masina talu ona ou i le falepuipui, na toso faamalosi atu aʻu i luma o se tagata suʻesuʻe. E leʻi umi lava, ae ua matuā mūmū ona foliga i le ita ma eʻē mai: “O outou o sipai! O sipai Amerika!” O le ā le mea na ita tele ai o ia? Ona sa fesili mai iā te aʻu po o le ā laʻu lotu, sa ou tali atu: “O aʻu o se tasi o Molimau a Ieova.”

O LE mea lenei na tupu i le silia ma le 50 tausaga ua mavae. Na pulea e Komunisi le atunuu lea na ou nofo ai. Ae peitaʻi, muamua atu a o leʻi tupu lenā mea, na oo ai sauāga ogaoga i la matou galuega tau aʻoaʻoga faa-Kerisiano.

Ua Aafia i Matou i Āuga Tigā o le Taua

E amata le Taua Muamua a le Lalolagi i le 1914, ae ua valu oʻu tausaga. O le taimi lenā na pulea ai lo matou nuu o Zálužice, e Malo soofaatasi o Oseteria ma Hagakeri. Sa lē gata ina fesouaʻiina le lalolagi i le taua, ae na vave ai lava ona suia loʻu olaga talavou i le faia o tiute e masani ona fai e tagata matutua. O loʻu tamā, o se fitafita, ae na maliu i le tausaga muamua lava o le taua. O lenei mea, na tuua ai i matou ma loʻu tinā ma oʻu tuafāfine laiti e toʻalua i se tulaga mativa. Ona o aʻu e pito i matua o le fanau, o lea na ou faia uma ai le tele o tiute tauave i si o matou faatoʻaga laʻitiiti faapea le fale. Mai lava i loʻu laʻitiiti, sa ou fiafia i le lotu. E oo lava i le faifeʻau o la matou Lotu Toefuataʻiina (a Kalavini), sa fai mai iā te aʻu ou te sui iā te ia i le aʻoaʻoina o tamaiti o le aʻoga pe a alu o ia i se mea.

I le 1918, na ola ai le Taua Tele, ma na matou lagona ai e pei ua maua se mapusaga. Ua paʻū le Malo soofaatasi o Oseteria ma Hagakeri, ae avea  i matou ma tagatānuu o le pulega a Sekosolovakia. E leʻi pine lava, ae toe foʻi atu i o latou aiga le toʻatele mai lo matou vaipanoa o ē na faimalaga atu i Amerika. Mai iā i latou na, na sau ai ma Michal Petrík, o lē na sau i lo matou nuu i le 1922. Ina ua ia asiasi mai i se aiga i lo matou nuu, na valaaulia ai foʻi i maʻua ma loʻu tinā.

Ua Oo Ina Moni le Pulega a le Atua iā i Matou

O Michal, o se Tagata Aʻoga o le Tusi Paia e pei ona faaigoa ai Molimau a Ieova i na aso, ma sa ia talanoa mai e uiga i mataupu tāua faale-Tusi Paia ia na ou matuā fiafia i ai. O le mataupu aupito sili o nei mataupu, o le oo mai lea o le Malo o Ieova. (Tanielu 2:44) Ina ua ia faapea mai o le a faia se sauniga faa-Kerisiano i le nuu o Záhor i le Aso Sa e sosoo ai, sa ou manatu ai loa ou te alu i ai. Na ou ala i le 4:00 i le vaveao ma savali mo le lima maila (8 kilomita) i le fale o loʻu tausoga e faanoi mai se uila vilivae. Ina ua uma ona pamu le paʻu na pa, sa faaauau ai loa laʻu malaga mo le isi 15 maila (24 kilomita) i Záhor. Ou te leʻi iloa le mea e fai ai le sauniga, o lea, na vilivili lemū atu ai laʻu uila i se tasi o auala. Ae ou faalogoina loa se pese o le Malo o usu mai i se tasi o fale. Na matuā faafiafiaina loʻu loto ma ulufale atu loa, ma faamatala atu le pogai o loʻu alu atu i inā. Na valaaulia aʻu e le aiga matou te fai tī faatasi i le taeao, ona matou ō faatasi ai lea i le sauniga. E ui sa ou toe tiʻetiʻe atu ma savali mo le isi 20 maila (32 kilomita) i loʻu aiga, ae ou te leʻi lagona lava se vaivai.—Isaia 40:31.

Na matuā faateʻia lava aʻu i faamatalaga manino e faavae mai i le Tusi Paia na saunia e Molimau a Ieova. O le faamoemoe e olioli i se olaga atoatoa ma faamalieina i lalo o le pulega a le Atua, na matuā pāʻia ai loʻu loto. (Salamo 104:28) Na ma filifili ai ma loʻu tinā e tuuina se tusi faamavae i le lotu sa ma iai. O lenei mea na matuā gugulu ai lo matou nuu. Na umi se taimi e leʻi toe tautatala mai nisi tagata iā i maʻua, ae peitaʻi, sa lelei lava a matou aufaatasiga ma le toʻatele o Molimau a Ieova i lo matou vaipanoa. (Mataio 5:11, 12) E leʻi leva lava ae ou papatiso loa i le vaitafe o Uh.

Na Avea le Faiva ma Vala Autū o o Matou Olaga

Na matou faaaogā avanoa uma e talaʻi atu ai e uiga i le Malo o Ieova. (Mataio 24:14) E matou te uaʻi atu lava i tauiviga ua faamaopoopoina o le talaʻiga i Aso Sa. Sa masani i na aso ona feala tagata i le taeao pō, o lea sa mafai ai ona vave amata la matou talaʻiga. Mulimuli ane i lenā aso, sa faia ai se sauniga mo le lautele. Sa talanoa mai ai faiaʻoga o le Tusi Paia e aunoa ma ni faamaumauga. Sa latou amanaʻia foʻi le aofaʻiga o tagata lotofiafia, o latou talaaga faalelotu, ma mataupu o loo latou manatu mamafa i ai.

O upu moni o le Tusi Paia ia o loo tatou talaʻia atu, ua malamalama ai le toʻatele o tagata lotofaamaoni. E leʻi umi lava talu ona ou papatiso, ae ou galue loa i le nuu o Trhovište. I se tasi fale, na ou talanoa ai i se fafine e ese le agalelei ma faaleuō, le faletua, o Zuzana Moskáal. E toʻaga o ia ma lona aiga i le lotu Kalavini e pei foʻi ona sa ou iai. E ui sa ia iloa le Tusi Paia, ae sa tele lava ni ana fesili faale-Tusi Paia na iai e leʻi taliina. Na umi lava se taimi o ma talanoa ma na ou tuuina ai le tusi, The Harp of God. *

Na faaaofia e le aiga o Moskáals le faitauina o le tusi, Harp, i le faasologa masani o la latou faitau Tusi Paia. Ua toʻatele atu isi aiga i lo matou nuu ua faaalia le naunau fiafia ma amata ona auai i a matou sauniga. Na avatu e le faifeʻau o le lotu Kalavini se lapataʻiga malosi faasaga iā i matou ma a matou lomiga. Ona fautua atu lea o nisi o tagata lotofiafia i le faifeaʻu ina ia sau i a matou sauniga ma faalauiloa atu ai le sesē o a matou aʻoaʻoga i ni felafolafoaʻiga i luma o le lautele.

Na sau le faifeʻau, ae na te leʻi mafai ona faailoa mai se mea se tasi mai le Tusi Paia e faamaonia ai ana aʻoaʻoga. Na ia faafiti ma faapea mai: “E matou te lē mafai ona talitonu i mea uma o loo fai mai ai le Tusi Paia. Talu ai sa tusia e tagata, e eseese foʻi la auala e mafai ona taliina ai fesili faalelotu.” O lenei mea na suia ai manatu o le toʻatele. Na fai atu nisi i le faifeʻau, afai e te lē talitonu i le Tusi Paia, e latou te lē toe ō atu e faalogologo i ana lauga. I lea, na latou faamavae ai  mai le Lotu Kalavini, ma e toʻa 30 nisi tagata mai lea nuu na tutū mausalī mo upu moni o le Tusi Paia.

Na avea le talaʻia o le tala lelei o le Malo ma vala autū i o matou olaga, o lea, sa ou saʻili ai mo se paaga e pei ona masani ai mai se aiga e malolosi faaleagaga. O se tasi sa ma galulue faatasi i le faiva, o Ján Petruška, na ia aʻoaʻoina le upu moni a o iai i le Iunaite Setete. Sa ou fiafia i lona afafine o Maria ona o lona naunau e molimau atu i tagata uma, e pei lava o lona tamā. I le 1936, na ma faaipoipo ai, ma na avea Maria ma aʻu paaga faamaoni mo le 50 tausaga, seʻia oo i lona maliu i le 1986. I le 1938, na fanau ai la ma tama tama e toʻatasi, o Eduard. Ae i le taimi lenā, na faaloloʻi mai ai foʻi le isi taua i Europa. O le a faapefea ona aafia ai la matou galuega?

Tofotofoina lo Matou Tulaga Solitū

Ina ua amata le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na aafia ai Slovakia o se atunuu ua vavaeese i pulega a Nasi. Ae e leʻi iai se gaoioiga faalemalo na faia faasaga i le faalapotopotoga a Molimau a Ieova. O le mea moni, sa matou galulue faalilolilo, ma sa suʻeina e tagata pule a matou lomiga. Ae peitaʻi, sa matou faaauau pea ma le faamaoni i le faia o la matou galuega.—Mataio 10:16.

A o faasolo ina vevela le taua, na avea faamalosi ai aʻu i le vaegaau, e ui lava ua sili atu i le 35 oʻu tausaga. Ae ona o loʻu solitū faa-Kerisiano, na ou teena ai le auai i le taua. (Isaia 2:2-4) O le mea e fiafia ai, a o leʻi fuafuaina e taʻitaʻi o le malo le mea e fai iā te aʻu, ae faasaʻolotoina loa le vaega uma lea e tutusa o matou tausaga.

Na matou iloa ai foʻi le sili atu ona faigatā i o matou uso o loo nonofo i le aai, ona tausia i latou na i lo o i matou e nonofo i nofoaga maotua. Sa matou mananaʻo e tufa atu mea ia o loo matou maua. (2 Korinito 8:14) I lea, sa matou aveina ai le tele o meaʻai sa mafai ona matou avea, ma faimalaga atu mo le silia i le 300 maila (500 kilomita) agaʻi atu i le atunuu o Bratislava. O noataga o le alofa faaleuso ma le faauōga faa-Kerisiano na matou atiina aʻe i taimi o le taua, na matou gafatia ai tausaga faigatā a o agaʻi atu i luma.

Mauaina o Faalaeiauga Manaʻomia

Ina ua mavae le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na toe avea ai Slovakia ma vaega o Sekosolovakia. E mai i le 1946 e oo i le 1948, na faia ai tauaofiaga faavaomalo a Molimau a Ieova a lē i Brno, o Prague. Na matou faimalaga atu ai mai Slovakia i sasaʻe i nofoaafi faapitoa na fuafuaina mo sui usufono i le tauaofiaga. Atonu e te faaigoaina ia nofoaafi o nofoaafi o pesega, talu ai sa matou pepese lava a o alu le faigāmalaga.—Galuega 16:25.

Ou te manatua lava le tauaofiaga i Brno i le 1947, lea na auai ai ovasia Kerisiano e toʻatolu e  aofia ai ma le uso o Nathan H. Knorr. I le faalauiloaina o le lauga lautele, e toʻatele i matou na savavali i le aai sa tauaveina ni faailoilo na tusia i pepa malō e faasilasila ai le matua o le lauga. Sa lē fiafia la ma tama tama o Eduard, e na o le iva ona tausaga ona sa leai sana faailoilo. O lea, na faia ai e uso ia faailoilo laiti e lē gata e mo ia, ae faapea foʻi le toʻatele o isi tamaiti. Na matuā matagofie le vaega na faia e tamaiti na tauaveina ia faailoilo e faalauiloa atu ai le lauga!

Iā Fepuari 1948, na oo ai ina manumalo pulega faa-Komunisi. Sa matou iloa lava e faapea, e lē o toe umi, ona faasāina foʻi lea e le malo o la matou faiva. Iā Setema 1948, na faia ai se tauaofiaga i Prague, ma sa malosi lava lo matou lagona, o le a toe faasāina foʻi a matou aufaatasiga faitele, ae o lea faatoʻā tolu tausaga talu ona faia ma le saʻoloto la matou fonotaga. A o leʻi tuua le tauaofiaga, na matou talia ai se iʻugāfono ua faapea mai sona vaega: “O i matou, o Molimau a Ieova, o ē o loo tauaofia faatasi i inei . . . , ua matou filifili maumauaʻi e faateleina atili lenei auaunaga faamanuiaina, ma ona o le alofa tunoa o le Alii, ua matou finafinau ai i aso ma taimi o tofotofoga ina ia faalauiloa atu ma le matuā maelega le tala lelei o le malo o le Atua.”

“O Fili o le Malo”

I le na o le lua masina talu mai le tauaofiaga i Prague, na osofaʻi ai e leoleo nanā le aiga Peteli e latalata i Prague. Na latou faoa faamalosi le fanua, aveesea lomiga uma na latou maua, ma ave faapagota tagata uma o le aiga Peteli ma isi uso. Ae sa iai foʻi isi mea na tutupu.

I le pō o Fepuari 3-4, 1952, na faasopolia ai e ʻau o le saogalemu le atunuu ma puʻe faapagota ai le silia ma le 100 Molimau. O aʻu le tasi o i latou na. Ae, e tusa o le tolu i le vaveao, na fafagu ai e leoleo lo matou aiga atoa. E aunoa lava ma se faamatalaga, na latou fai mai iā te aʻu e matou te ō. Na loka oʻu lima ma fusi oʻu mata, ma fetogi i matou faatasi ma isi tagata i tua o se loli. Ma na tuuina ai aʻu i le falepuipui.

E uma lelei le masina e leai se tasi na talanoa mai iā te aʻu. E na o le leoleo lava le tagata na ou vaai i ai, lea na sau uunaʻi mai sina tamaʻi meaʻai i le avanoa i le faitotoʻa. Ona ave lea o aʻu i se tagata suʻesuʻe lea na ou taʻua i le amataga. Ina ua uma ona ia taʻua aʻu o le sipai, sa ia faapea mai atili: “E valea le lotu. E leai se Atua! E lē mafai ona e faavaleaina la matou ʻaufaigaluega. A lē o le sisiina o lou ua, e te oti ai lava i le falepuipui. Ae afai e sau lou Atua i inei, e matou te fasiotia foʻi ma ia!”

Talu ai sa iloa e pule o le malo e leai ni tulafono patino e faasāina ai la matou galuega faa-Kerisiano, sa mananaʻo ai e toe faaupuina la matou galuega ina ia fetaui ma a latou tulafono ina ia mafai ona taʻua i matou e faapea, “o fili o le malo” ma o ni sipai mai se isi atunuu. Ina ia faia lenā mea, sa latou taumafai e faavaivaia lo matou maumauaʻi ma ia matou “taʻutino” atu e moni tuuaʻiga sesē ia e molia ai i matou. Ina ua uma ona suʻesuʻeina aʻu i lenā pō, e leʻi faatagaina aʻu ou te moe. Ina ua mavae ni nai itula, na toe suʻesuʻeina ai foʻi aʻu. I le taimi lea, na manaʻo ai le tagata suʻesuʻe ina ia ou sainia se faamatalaga e faapea: “Ona o aʻu o se fili o tagata o le Malo Temokalasi o Sekosolovakia, ou te leʻi auai i le vaega tuufaatasi, talu ai o lea sa ou faatalitali i ʻautau Amerika.” Ina ua ou teena e sainia lenā tala pepelo, na auina atu ai aʻu i se sela e aʻoaʻia ai.

Sa faasā ona ou moe, taoto i lalo, e oo  lava i le nofo, sa na o le tū lava pe fesavaliaʻi foʻi. Ina ua ou vaivai, sa ou taoto i luga o le fola simā. Ona toe ave foʻi lea o aʻu e leoleo i le ofisa suʻesuʻe. Na fesili mai le tagata suʻesuʻe: “Po o le a e saini nei?” Ina ua ou toe teena, na ia pōina oʻu mata. Na tafe mai le toto i ou foliga. Ona ia fai atu lea i se leo oolo i leoleo: “Ua manaʻo o ia e pule i lona ola. Ia vaavaai lelei o ia!” Na toe auina atu aʻu i le falepuipui. E ono masina o fai pea nei suʻesuʻega faatogafiti ma i taimi eseese. E leai ni taumafaiga faaʻoleʻole na mafai ai ona ou faalauiloa atu o aʻu o se fili o le malo, ma faavaivaia ai laʻu filifiliga maumauaʻi ina ia tausisia pea loʻu faamaoni iā Ieova.

I se masina a o leʻi ou alu atu i loʻu faamasinoga, na sau ai se loia a le malo mai Prague, ma suʻesuʻe taʻitoʻatasi i matou, o uso e toʻa 12. Na ia fesili mai iā te aʻu: “O le ā se mea e te faia pe a osofaʻia lo tatou atunuu e malo mai sisifo?” Sa ou tali atu: “O le mea lenei na ou faia ina ua osofaʻia e le atunuu lenei faatasi ma Hitila le malo o Rusia. Ou te leʻi tau ai, ma ou te lē tau foʻi i le taimi lenei ona o aʻu o se Kerisiano, ma ou te solitū.” Ona ia fai mai lea iā te aʻu: “E matou te ʻinoʻino i Molimau a Ieova. O lea e manaʻomia ni fitafita ina neʻi osofaʻia i tatou e malo i Sisifo, ae e tatou te manaʻomia ni fitafita ina ia faasaʻoloto mai o tatou tagata faigaluega o loo i Sisifo.”

Iā Iulai 24, 1953, na ave faatopetope atu ai i matou i le potu faamasino. Ona valaaulia taʻitoʻatasi mai lea o i matou e toʻa 12 i luma o faamasino. Na matou faaaogā ai le avanoa e avatu ai se molimau e uiga i lo matou faatuatuaga. Ina ua uma ona matou tali atu i moliaga sesē na faia faasaga iā i matou, ona tū lea i luga o se loia a le malo ma faapea mai: “E tele taimi na ou iai i lenei potu faamasino. E masani foʻi ona tele ni taʻutinoga, faaalia le salamō, ma oo foʻi ina maligi loimata. Ae o nei tagata, o le a ō ese atu ua sili ona malolosi na i lo o le taimi na latou ō mai ai.” Mulimuli ane, na faalauiloa mai ai ua nofo sala i matou uma e toʻa 12, ona e faapea ua matou taupulepule leaga faasaga i le malo. Na faasalaina aʻu mo le tolu tausaga ma tuuina atu i le malo aʻu mea totino uma lava.

E Leʻi Mafai e le Tagata Matua Ona Taofia Aʻu

Ina ua ou sau i loʻu aiga, sa vaavaaia pea aʻu e leoleo nanā. E ui i lenā tulaga, ae sa toe amata foʻi laʻu galuega faale-Atua ma tuuina mai iā te aʻu le vaavaaiga o la matou faapotopotoga i le itu faaleagaga. E ui lava sa matou nonofo i o matou fale mai le malo, ae na toe faafoʻi mai iā te i matou e ala i le tulafono i le 40 tausaga mulimuli ane, ina ua paʻū pulega faa-Komunisi.

E lē o aʻu le tagata mulimuli o loʻu aiga na oo i le falepuipui. E na o le tolu tausaga talu ona ou sau i loʻu aiga, ae ave faamalosi loa Eduard i le vaegaau. Ona o lona loto fuatiaifo ua aʻoaʻoina i le Tusi Paia, na ia teena ai lea auaunaga ma na tuuina ai o ia i le falepuipui. I tausaga mulimuli ane, na oo ai foʻi Peter, le atalii o loʻu atalii i lea lava tulaga e ui lava i le lē lelei o lona soifua mālōlōina.

I le 1989, na paʻū ai le pulega a Komunisi i Sekosolovakia. Maʻeu loʻu fiafia ina ua mavae le 40 tausaga o faasāsāaga, ae mafai loa ona ou talaʻi atu ma le saʻoloto mai lea fale i lea fale! (Galuega 20:20) A o talafeagai pea ma loʻu malosi, ou te fiafia tele i lenei ituaiga o auaunaga. Ua 98 nei oʻu tausaga, ma ua lē tutusa loʻu malosi e pei ona sa iai, ae ou te fiafia ona o loo mafai pea ona ou molimau atu i tagata e uiga i folafolaga matagofie a Ieova mo le lumanaʻi.

Ou te manatua pea taʻitaʻi e 12 o o atunuu eseese e lima ia na pulea loʻu nuu. Sa iai taʻitaʻi tautalatasi, o peresitene, ma se tupu. E leai ma se tasi o i latou na mafai i a latou pulega ona aumaia ni vaifofō tumau mo maʻi ia ua faalavelavea ai tagata. (Salamo 146:3, 4) Ou te matuā faafetai iā Ieova ua mafai ona ou iloa o ia a o ou laʻitiiti lava. I lea ua mafai ai ona ou malamalama i le auala e aumai ai lana vaifofō e ala i le Malo faa-Mesia, ma ʻalofia ai le olaga iʻuvale e aunoa ma le Atua. Ua sili atu i le 75 tausaga o ou talaʻia ma le tiotio le tala aupito sili ona lelei, ma ua aumaia ai iā te aʻu se sini i le olaga, le fiafiaga moni, ma se faamoemoe pupula o le ola e faavavau i le lalolagi. O le ā la se isi mea ou te manaʻo i ai? *

[Faamatalaga pito i lalo]

[Ata i le itulau 26]

Ina ua faatoʻā uma lava la ma faaipoipoga

[Ata i le itulau 26]

I matou ma Eduard pe tusa ma le 1940

[Ata i le itulau 27]

Faalauiloaina atu o le tauaofiaga i Brno, i le 1947