Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Tausia se Vaaiga Sa‘o i le Taumafaina o le ‘Ava Malosi

Tausia se Vaaiga Sa‘o i le Taumafaina o le ‘Ava Malosi

Tausia se Vaaiga Saʻo i le Taumafaina o le ʻAva Malosi

“O le uaina, o le faatauemu lea; o le ʻava, o le faapisapisao lea; o i latou uma o ē faasesēina ai, e lē popoto i latou.”—FAATAOTO 20:1.

1. Na faaalia faapefea e le faisalamo lona talisapaia mo nisi o mea alofa mai iā Ieova?

NA TUSI Iakopo: “O mea lelei uma e foaʻifuaina mai, atoa ma mea alofa uma e atoatoa ona lelei, mai lugā lava ia, e alu ifo mai le Tamā o malamalama.” (Iakopo 1:17) Ona o le lotofaafetai mo le tele o mea alofa mai le Atua, na uunaʻia ai le faisalamo e pese: “Ua faatupu e ia mutia mo manu vaefā, atoa ma mea totō e aogā i tagata; e faatupu mai le mea e ʻai i le eleele; ma le uaina e faafiafia ai loto o tagata, ina ia pupula ai o latou mata e sili i le suāuu, o le mea e ʻai foʻi e malosi ai tagata.” (Salamo 104:14, 15) O mea totō, mea ʻai, uaina ma isi ituaiga ʻava malosi o mea alofa na mai le Atua. E faapefea la ona tatou faaaogāina na mea?

2. O ā fesili o le a iloiloina e faatatau i le taumafaina o le ʻava malosi?

2 E aogā se mea alofa pe a talafeagai le auala e faaaogā ai. O se faaaʻoaʻoga, e “lelei” le meli peitaʻi, “o le ʻai tele i meli, e lē lelei.” (Faataoto 24:13; 25:27) Atonu e lelei le inuina o “sina uaina itiiti,” ae o le soona taumafa o le ʻava malosi o se faafitauli matuiā. (1 Timoteo 5:23) Ua lapataʻi mai le Tusi Paia, “O le uaina, o le faatauemu lea; o le ʻava, o le faapisapisao lea; o i latou uma o ē faasesēina ai, e lē popoto i latou.” (Faataoto 20:1) E faapefea ona iloa ua faasesēina se tasi e le ʻava malosi? * O le ā le tele o le ʻava malosi e tatau ona inu? O le ā le vaaiga saʻo e tusa ai ma lenei mataupu?

“Faasesēina” e le ʻAva Malosi—E Faapefea?

3, 4. (a) O le ā ua faaalia ai e taʻusalaina e le Tusi Paia le inu seʻia onā? (e) O ā nisi o aafiaga o le onā?

3 I Isaraelu anamua, o se atalii e ʻai tele ma onā ae lē salamō e fetogi i maa ia oti ai. (Teuteronome 21:18-21) Na lapataʻi Paulo i Kerisiano: “Ai se tasi ua taʻuusoina a e faitaaga, pe matapeʻapeʻa, pe ifo i tupua, pe agatele, pe onā, pe fao mea; aua lava neʻi tou feoaʻi, aua foʻi tou te aai faatasi ma lē o faapea.” E manino le mata o le vai, o le inu seʻia onā e taʻusalaina e le Tusi Paia.—1 Korinito 5:11; 6:9, 10.

4 Ua taʻua e le Tusi Paia aafiaga o le onā: “Aua e te vaai i le uaina pe a mūmū mai; pe a pupula mai i le ipu, e alualu saʻo ifo ia. E mulimuli ane e feū ia, pei se gata; e pei o le gata uogo lona tui; e vaai ou mata i fafine ese; e tautala foʻi lou loto i mea faapiʻopiʻo.” (Faataoto 23:31-33) O le taumafa tele e feū e pei o se gata oona, e faapogaia ai maʻi, fenuminumiaʻi ai se tagata ma iʻu ai ina lē iloa se mea. Atonu e iloa atu e le tagata onā se “fafine ese” lea e ono ia faaataina i lona mafaufau. E ono lē mafai ona taofia o ia e talanoa i manatu leaga ma faanaunauga mataʻutia.

5. E faapefea ona lamatia le taumafa tele i le ʻava malosi?

Pe e afāina pe afai e taumafa se tasi i le ʻava malosi peitaʻi e faaeteete ia aua neʻi mātauina e nisi ua onā? E itiiti ni faailoga e faaalia e nisi e iloa ai ua onā e tusa lava po o le a le tele o fagu ua ia inuina. Ae peitaʻi, o le manatu e lē afāina lenā faiga o le mea moni ua ʻolegiaina oe lava. (Ieremia 17:9) E faasolosolo mālie lava ona atili faalagolago se tasi i le ʻava malosi ma oo ina ‘faapologaina ai i le uaina.’ (Tito 2:3) Ua faapea mai le tusitala e suafa iā Caroline Knapp e tusa ai ma le faasologa o le pulea o se tasi e le ʻava malosi: “E faasolosolo mālie ona oo i se tagata.” Pagā se mailei mataʻutia o le taumafa tele i le ʻava malosi!

6. Aiseā e ao ai i se tasi ona ʻalofia le onā?

6 Seʻi iloilo foʻi le lapataʻiga a Iesu: “Ia outou, neʻi mafatia o outou loto i le soona ulavale, ma le onā, ma le popole i mea a le olaga nei, neʻi faafuaseʻi mai lea aso iā te outou e pei o se mailei; auā e oo mai ai i ē nonofo uma lava i le fogāeleele uma.” (Luka 21:34, 35) E lē faapea seʻiloga e onā se tasi ona faatoʻā avea lea ma sē matamoe ma paiē i le faaletino ma le faaleagaga. Ae faapefea pe afai e oo mai le aso o Ieova a o loo iai o ia i lea tulaga?

O Mea e Oo i ai Ona o le Soona Inu i le ʻAva Malosi

7. Aiseā e lē talafeagai ai le soona taumafa i le ʻava malosi ma le faatonuga o loo taʻua i le 2 Korinito 7:1?

7 O le soona taumafa i le ʻava malosi e oo ai le tele o lamatiaga, e lē gata i le faaletino a o le faaleagaga. O nisi o faamaʻi e māfua ona o le soona taumafa i le ʻava malosi o le maʻi o le ate, ma faaleaga ai le faiʻai. O le umi ona soona taumafa i le ʻava malosi e mafai ona oo atu foʻi i le kanesa, maʻi suka ma isi faamaʻi o le fatu ma le manava. O le taumafa tele i le ʻava malosi e lē talafeagai ma le faatonuga a le Tusi Paia: “Ia tatou faamamā iā te i tatou i mea uma e leaga ai le tino atoa ma le agaga, ia faaatoatoaina lo outou faapaiaina i le mataʻu i le Atua.”—2 Korinito 7:1.

8. E tusa ai ma le Faataoto 23:20, 21, o le ā e iʻu iai ona o le taumafa tele i le ʻava malosi?

8 E mafai foʻi ona aofia ai i le taumafa tele i le ʻava malosi le faamaumau o tupe, e oo lava ina tuli ai mai le galuega. Na lapataʻi mai le tupu o Isaraelu anamua o Solomona: “Aua neʻi fai oe ma so latou o ē inu tele i uaina; ma ē ua aai tetele i manu.” Aiseā? Na ia faamatalaina: “Auā o lē inu tele ma ʻai tele e faamativaina o ia; ma lē fia moe pea e ofu o ia i ofu masaesae.”—Faataoto 23:20, 21.

9. Aiseā e atamai ai i se tasi ona taumamao mai le taumafaina o le ʻava malosi pe a aveina se taavale?

9 Ua faapea mai le Encyclopedia of Alcoholism e faatatau i se isi lamatiaga: “Ua faaalia i suʻesuʻega o le ʻava malosi e faaitiitia ai le tomai tau avetaavale, e faagesegese ai le auala e te gaoioi ai, le uaʻi atu ma le vaai.” E mataʻutia āuga o le taumafa i le ʻava malosi ma ave le taavale. I Amerika, e faitau sefulu afe e maliliu ma e faitau selau afe e manunuʻa i tausaga taʻitasi i faalavelave tau taavale ona o le tagofia o le ʻava malosi ma ave le taavale. O le toʻatele lava o aafia ai o talavou, o ē e leai so latou poto masani i le ave taavale ma le inuina o le ʻava malosi. Pe e mafai e se tasi ua tele lana inu i le ʻava malosi ona ave se taavale ma i le taimi e tasi e faapea mai e na te faatāuaina le ola o se meaalofa mai iā Ieova le Atua? (Salamo 36:9) O le manatu i le tāua o le ola, e sili ai mo se tasi ona aua le taumafaina le ʻava malosi pe afai na te aveina se taavale.

10. E faapefea ona aafia o tatou mafaufau i le ʻava malosi, ma aiseā e mataʻutia ai?

10 O le soona inu e afāina ai tagata e lē gata i le faaletino a o le faaleagaga foʻi. Ua taʻua i le Tusi Paia: “[O] le uaina, ma le uaina fou e aveeseina ai le loto.” (Hosea 4:11) O le ʻava malosi e aafia ai le mafaufau. Ua faamatalaina e se lomiga a le U.S. National Institute on Drug Abuse: “Pe a inu se tasi, e mitiia atu le ʻava malosi i le vaega e faamalū ai mea ʻai ma agaʻi atu i le toto ma e vave lava ona oo atu i le faiʻai. E faasolosolo mālie ona afāina ai le vaega o le faiʻai lea e pulea mafaufauga ma faalogona. Ua lē mafai ai e se tasi ona taofia pe pulea o ia lava.” I lenā tulaga, ua faigofie ona “faasesēina” ai se tasi e faia ni amio lē talafeagai i se isi, ma oo atu ai i le tele o tofotofoga.—Faataoto 20:1.

11, 12. O le ā le lamatiaga faaleagaga e iʻu iai ona o le soona taumafa o le ʻava malosi?

11 E lē gata i lea, ua faatonu mai e le Tusi Paia: “Pe tou te aai, pe tou te inu, po o se tasi mea tou te faia, ia outou faia mea uma lava ia viia ai le Atua.” (1 Korinito 10:31) Pe e viia le Atua pe a taumafa tele i le ʻava malosi? E ao i se Kerisiano ona ʻalofia le iai o se talaaga o sē e inu tele. O na talaaga e lē faamamaluina ai le suafa o Ieova ae faalumaina ai.

12 E faapefea pe afai e tausuai se uso talitonu atonu o se soo fou, i se Kerisiano e lē pulea lana inu? (Roma 14:21) Na lapataʻi mai Iesu: “Ai sē na te faatausuai se tasi o i latou nei e faatauvaa o ē faatuatua iā te aʻu, e lelei i lea tagata pe ana nonoa se maaolo tele i lona ua, ma faagotoina o ia i le moana loloto.” (Mataio 18:6) O le soona inu e mafai foʻi ona iʻu i le aveesea ai o faaeaga i le faapotopotoga. (1 Timoteo 3:1-3, 8) O le isi āuga leaga o aafiaga i le aiga.

ʻAlofia Lamatiaga—E Faapefea?

13. O le ā le ki e ʻalofia ai le soona taumafa i le ʻava malosi?

13 O le ki e ʻalofia ai lamatiaga o le soona taumafa i le ʻava malosi o le iloa lea o le eseesega—e lē i le va o le inu tele ma le onā ae o le inu faatatau ma le inu tele. O ai e filifilia lenei tulaga mo oe? Talu ai e tele vala e aofia ai, e leai se tulafono maʻoti e faatatau i le po o le ā le tele e inu e se tasi e faapea ai ua inu tele. E iloa e le tagata lava ia le mea e gata ai ma pulea o ia lava. O le ā o le a fesoasoani iā te oe e iloa ai ua tatau ona lava lau inu? Pe e iai se mataupu silisili e fai ma taʻiala?

14. O le ā le mataupu silisili ua fai ma taʻiala o le a fesoasoani iā te oe e faaeseese ai le pulea lelei ma le inu tele?

14 Ua taʻua i le Tusi Paia: “Ia e taofi mau i le poto ma le mafaufau; e fai ia mea ma ola o lou agaga, ma mea matagofie i lou ua.” (Faataoto 3:21, 22) O le mataupu silisili la lenei e fai ma taʻiala: Afai o le tele o le ʻava malosi lea ua e inuina ua faalavelavea ai lou iloa o mea ma afāina ai le auala e te mafaufau ai ua tele la le ʻava malosi ua e taumafaina. Peitaʻi, e ao ona e faamaoni iā te oe lava i le iloaina o le mea e gata ai lou taumafaina o le ʻava malosi!

15. O le ā le taimi e atamai ai le taumamao mai le taumafaina e oo lava i se fagu se tasi?

15 I nisi tulaga, e atamai le aua neʻi taumafaina e oo lava i se fagu se tasi. Ona o le manatu i le lamatiaga o se pepe e leʻi fanau mai, e ono filifili ai se fafine maʻitō e na te lē taumafaina se ʻava malosi. O se gaoioiga agalelei le ʻalofia o le taumafaina o se ʻava malosi a o iai se tasi o lona faafitauli lenā po o se isi e lē faatagaina e lona lotofuatiaifo le taumafaina o le ʻava. Na faatonuina e Ieova i latou na faia tiute faaositaulaga i le fale fetafaʻi: “Aua e te inu le uaina po o le ʻava, . . . pe a outou ō i totonu o le fale fetafaʻi o le faapotopotoga, neʻi oti ai outou.” (Levitiko 10:8, 9) O lea la, ia ʻalofia le taumafaina o le ʻava malosi a o leʻi auai i sauniga faa-Kerisiano ma le talaʻiga po o le faia o isi tiute tauave faaleagaga. E lē gata i lea, i atunuu e lē faatagaina ai le ʻava malosi pe e faatapulaa le matua e tagofia ai, e ao i Kerisiano ona mulimuli i tulafono a le atunuu.—Roma 13:1.

16. O le ā e te filifili e fai pe afai ua i ou luma se ʻava malosi?

16 Pe afai e ofo atu se ʻava malosi iā te oe pe ua i ou luma foʻi, o le fesili muamua lava: ‘Pe tatau ona ou inu?’ Afai ua e filifili e tagofia, ia manino i lou mafaufau le mea e gata ai ma ia aua lava neʻi e sopo atu i lenā tapulaa. Aua neʻi taaʻina i uunaʻiga a se tagata talimālō agalelei. Ia faaeteete i meainu e inu fua e lē totogia i se fiafia po o se faatasitasiga e fai e pei o ni faaipoipoga. I le tele o atunuu, e faatagaina ai faaletulafono tamaiti e tagofia le ʻava malosi. O le tiute tauave o mātua le faatonuina o a latou fanau e tusa ai ma le inuina o le ʻava malosi ma pulea a latou gaoioiga.—Faataoto 22:6.

E Mafai Ona E Foʻia le Faafitauli

17. O le ā e fesoasoani iā te oe e malamalama ai pe e i ai sou faafitauli i le taumafa tele i le ʻava malosi?

17 Po o se faafitauli iā te oe le inu tele o le uaina ma le ʻava malosi? Ia e mautinoa, afai o avea le soona taumafa i le ʻava malosi o se agasala faalilolilo, e alu aso ae sau se aso o le a iloa ai. O lea, ia faia se iloiloga faamaoni o oe lava. Ia fesili iā te oe lava: ‘Po ua ou inu faalausosoo na i lo le taimi muamua? Po ua faasolo ina sili atu ona malosi laʻu inu? Po oʻu inu ina ia faagalo ai popolega ma faafitauli? Po o popole mai se tasi o loʻu aiga po o se uō ona o loʻu soona inu ʻava malosi? Po ua faapogaia ai ea faafitauli i loʻu aiga? Pe e faigatā iā te aʻu pe a lē inuina le ʻava malosi mo se vaiaso, masina po o ni nai masina? Po o ou natia mai i isi le tele o le uaina po o le ʻava malosi o oʻu inuina?’ O le ā pe afai o le tali i nisi o nei fesili o le ioe? Ia aua neʻi pei o le tagata ua ‘vaavaai i le faaata i ona lava mata na fanau ma ia; ona alu ese lea, ua galo loa le uiga o ona mata.’ (Iakopo 1:22-24) Ia uia laasaga e faasaʻo ai le faafitauli. O le ā e mafai ona e fai?

18, 19. E mafai faapefea ona e taofia le soona taumafa i le ʻava malosi?

18 Na lapataʻia e Paulo Kerisiano: “Aua foʻi neʻi onā outou i le uaina, o le mea e ulavale ai; a ia faatumuina outou i le Agaga.” (Efeso 5:18) Ia filifili po o le ā le tele o le ʻava malosi e ao ona e taumafaina ma faatulaga le mea e gata mai ai. Ia filifili e aua neʻi ova atu i le mea e gata mai ai, ma ia pulea oe lava. (Kalatia 5:22, 23) Po o iai ni omiga mai i au uō e faapogaia ai oe e inu tele? Ia mataala. Ua taʻua i le Tusi Paia: “O lē latou te feoaʻi ma tagata popoto, e poto lava ia; a o le uō a ē valelea, e leaga ai lava ia.”—Faataoto 13:20.

19 Afai ua e taumafaina le ʻava malosi e sola ese ai mai nisi faafitauli, ia saʻili ni auala e foʻia le faafitauli. E mafai ona faafetaiaʻia faafitauli e ala i le faatatauina o le fautuaga mai le Afioga a le Atua. (Salamo 119:105) Aua le faatalatū e saʻili le fesoasoani a toeaina Kerisiano maufaatuatuaina. Ia faaaogā lelei sauniuniga a Ieova e atiina aʻe ai lou itu faaleagaga. Ia faamalosia la oulua faiā ma le Atua. Ia tatalo atu e lē aunoa iā te ia, aemaise lava e faatatau i lou vaivaiga. Ia ole atu i le Atua e ‘faamamā i ou manatu ma lou loto.’ (Salamo 26:2) E pei ona talanoaina i le mataupu o muamua atu, ia e faia le mea sili e savali ai ma le amio saʻo.

20. O le ā le gaoioiga e te ono fai pe afai e faaauau pea le faafitauli o le inu tele?

20 Ae ā pe afai e faaauau pea le faafitauli o le inu tele e ui lava i au taumafaiga? E ao ona e mulimuli i le fautuaga a Iesu: “A faatausuaiina foʻi oe e lou lima, inā tutū ese ia; e lelei ona e sao i le ola a ua e lima mutu, a e leaga ona lima lua, a e alu i Kēna.” (Mareko 9:43) O le tali: Aua le inu. O le mea lenā na filifili se tasi fafine o le a tatou faaigoa iā Irene e fai. Ua ia faapea mai: “Ina ua mavae le toetoe lua ma le ʻafa tausaga o oʻu ʻalofiaina le ʻava malosi, na amata ona ou mafaufau atonu e lē afāina le na o le tasi lava, seʻi vaai pe faapefea ona ou afāina ai. Peitaʻi o le taimi lava na ou manatu ai faapena, na vave lava ona ou tuuina atu le mataupu iā Ieova e ala i le tatalo. Ua ou filifili nei ou te lē toe inuina le ʻava malosi seʻia oo i le faiga fou.” E lē o se mea telē lou ʻalofia atoatoa o le ʻava malosi, ina ia e ola ai i le lalolagi fou amiotonu a le Atua.—2 Peteru 3:13.

“Ia Faapea Ona Outou Tausinio, Ina ia Outou Maua”

21, 22. O le ā le toʻatugā e taofia ai i tatou mai le oo atu i le tini i le tausinioga mo le ola, ma e faapefea ona tatou ʻalofia?

21 Na faapea mai Paulo ua pei le olaga faa-Kerisiano o se tuuga po o se tausinioga: “Tou te lē iloa ea, o ē tausinio i le ala tanu, e tausinio uma i latou, a e maua le taui e le toʻatasi? Ia faapea ona outou tausinio, ina ia outou maua. O i latou uma o ē fai aigofie e fai faatatau i mea uma lava; o i latou foʻi ua latou faapea ina ia maua le pale palagofie, a o i tatou, ina ia maua le pale e lē pala lava. O aʻu nei foʻi, ua faapea ona ou momoʻe e lē ma le faalētonu; ua faapea ona ou tuʻi, e lē pei o se tuʻi le matagi. A ou te faatoʻilaloina loʻu nei tino, ma aʻu fai ai ma pologa, ina neʻi iʻu ina lē faamaoni aʻu, o aʻu sa talaʻi atu i isi tagata.”—1 Korinito 9:24-27.

22 E na o i latou e tini i le tuuga e maua le taui. I le tausinioga mo le ola, e mafai ona tatou lē oo atu i le tini ona o le soona taumafa i le ʻava malosi. E ao ona pulea i tatou lava. E manaʻomia le momoʻe ma le mautinoa tatou te lē o “inu tele i le uaina.” (1 Peteru 4:3) O lea la, e manaʻomia ona pulea i tatou lava i mea uma. Pe a oo mai i le taumafaina o le ʻava malosi, e atamai mo i tatou ona “teteʻa ese ma le faalēmataʻu atoa ma tuʻinanau faalelalolagi, a ia tatou nonofo ma le faautauta ma le amiotonu atoa ma le amio Atua.”—Tito 2:12.

[Faamatalaga pito i lalo]

^ pala. 2 E pei ona faaaogāina i lenei mataupu, o le “ʻava malosi” e faasino atu i le pia, uaina ma isi ituaiga ʻava malosi.

Pe E te Manatua?

• O le ā le uiga o le soona taumafa i le ʻava malosi?

• O ā iʻuga leaga ona o le taumafa tele i le ʻava malosi?

• E mafai faapefea ona e ʻalofia lamatiaga o le soona taumafa i le ʻava malosi?

• E faapefea ona taulimaina e se tasi le faafitauli o le taumafa tele i le ʻava malosi?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Ata i le itulau 19]

O le uaina e “faafiafia ai le loto o le tagata”

[Ata i le itulau 20]

E ao ona tatou iloa le mea e gata mai ai ma tausisi i ai

[Ata i le itulau 21]

Ia filifili mamao i le mea e gata ai

[Ata i le itulau 22]

Ia tatalo e lē aunoa iā Ieova e faatatau i lou vaivaiga

[Ata i le itulau 23]

E i mātua le tiute tauave e faatonu ai o latou alo e faatatau i le faaaogāina o le ʻava malosi