E Taulaʻi Atu Valoaga iā Keriso

“O le agaga o le valoaga o le mau lea iā Iesu.”—FAAALIGA 19:10.

1, 2. (a) O le ā le faaiʻuga sa tatau ona faia e Isaraelu e amata mai i le 29 T.A.? (e) O le ā o le a iloiloina i lenei mataupu?

I LE 29 T.A., na talanoa uma ai tagata e uiga i le Mesia folafolaina. O le talaʻiga a Ioane le Papatiso, na matuā naunau ai tagata i le afio mai o le Mesia. (Luka 3:15) Na taʻu atu e Ioane e lē o ia o le Keriso. Na i lo lea, na ia faasino atu iā Iesu le Nasareta: “[Ua] ou molimau o ia lava le Alo o le Atua.” (Ioane 1:20, 34) E leʻi pine lava, ae mulimuli tagata iā Iesu e faalogologo i ana aʻoaʻoga ma faamālōlōina i latou.

² I masina na sosoo ai, na saunia ai e Ieova le tele o faamaoniga e faatatau i lona Alo. O i latou na suʻesuʻe i le Tusi Paia ma mātauina galuega a Iesu, na iai se faavae autū e faatuatua ai iā te ia. Ae peitaʻi, na tau mou atu le faatuatua o tagata ia na osi feagaiga ma le Atua. E toʻaitiiti na talitonu o Iesu o le Keriso lea, ma o le Alo o le Atua. (Ioane 6:60-69) O le ā e te faia pe ana e soifua ai i tuā i inā? Faamata e te taliaina Iesu o le Mesia ma avea ma ona soo faamaoni? Ia iloilo faamaoniga na avatu e Iesu e iloa ai o ia, ina ua tuuaʻia o sē na solia le Sapati, ma mātau nisi faamaoniga na ia avatu mulimuli ane, ina ia faamalosia ai le faatuatua o ona soo faamaoni.

Na Avatu e Iesu Lava Ia le Faamaoniga

3. O ā tulaga na uunaʻia ai Iesu e avatu faamaoniga e faatatau iā te ia?

³ Na iai Iesu i Ierusalema i le taimi o le Paseka i le 31 T.A. Na faatoʻā uma lava ona ia faamālōlōina se tamāloa na maʻi mo le 38 tausaga, ae sauāina loa o ia e tagata Iutaia ona  na ia faia faamālōlōga i le aso Sapati. Na latou tuuaʻia foʻi o ia o lē faifai i le Atua, ma na latou fia fasiotia o ia ona sa ia fetalai atu, o le Atua o lona Tamā. (Ioane 5:1-9, 16-18) I lona puipuia o ia lava, na avatu ai e Iesu māfuaaga malolosi e tolu e ao ona faatalitonu ai se tagata Iutaia faamaoni po o ai moni o ia.

4, 5. O le ā le fuafuaga o le talaʻiga a Ioane, ma pe sa taulau manuia lea fuafuaga?

⁴ Muamua, na faasino atu e Iesu i le faamaoniga a lē na muamua atu iā te ia, o Ioane le Papatiso, i lona fetalai atu: “Na outou aauina atu nisi iā Ioane, na na molimau foʻi i le upu moni. O le molī o ia, sa mumū ma pupula mai; sa outou loto foʻi i nai isi aso e olioli i lona malamalama.”—Ioane 5:33, 35.

⁵ A o lumanaʻi lona faafalepuipuiina ma le lē tonu e Herota, na avea ai Ioane le Papatiso ma se ‘molī e mumū ma pupula’ auā, na ia faataunuuina le faatonuga a le Atua ina ia saunia le ala mo le Mesia. Na faapea mai Ioane: “Ina ia faaalia o ia [le Mesia] iā Isaraelu, o le mea lea na ou sau ai e papatiso i le vai. . . . Na ou iloa le Agaga ua afio ifo mai le lagi, peiseaʻī se lupe, ua nofo i ona luga. Ou te leʻi iloa o ia, peitaʻi o ia na auina mai aʻu e papatiso i le vai, na fetalai mai o ia iā te aʻu, O lē e te iloa le Agaga ua afio ifo i ai, ma nofo i luga iā te ia, o ia lava lea na te papatiso i le Agaga Paia. Ua ou vaaia foʻi, ma ou molimau o ia lava le Alo o le Atua.” * (Ioane 1:26-37) Na faailoa faapitoa mai lava e Ioane Iesu o le Alo o le Atua, le Mesia na folafolaina. Ona o le manino o le faamaoniga a Ioane, pe tusa ma le valu masina talu ona mavae lona maliu, e toʻatele tagata loto faamaoni Iutaia na faapea mai: “O mea uma na fai mai ai e Ioane iā te ia nei, e moni ia.”—Ioane 10:41, 42.

6. Aiseā sa tatau ai ona talitonu tagata na lagolagoina e le Atua Iesu ona o galuega na ia faia?

⁶ Na sosoo ai lea ma le faamatalaina e Iesu o se isi fetalaiga e faamaonia ai o ia o le Mesia. Na ia faasino atu i ana galuega lelei e faamaonia ai o loo lagolagoina o ia e le Atua. Na ia fetalai: “Ua iā te aʻu le molimau e sili iā Ioane; auā o galuega na tuuina mai iā te aʻu e le Tamā ia ou faaumaina, o galuega lava ia ou te faia, e molimau mai ia iā te aʻu ua auina mai aʻu e le Tamā.” (Ioane 5:36) E oo lava i fili o Iesu, sa lē mafai ona latou faafitia lenei faamaoniga e aofia ai le tele o vavega. Na fesili nisi mulimuli ane: “Se ā sa tatou mea e fai? Auā ua faia faailoga e tele e lea tagata.” (Ioane 11:47) Ae na talia ma le fiafia e nisi ma faapea mai: “Pe a maliu mai le Keriso, e tele ea faailoga e faia e ia i faailoga ua faia e lenei tagata?” (Ioane 7:31) Sa faigofie ona malamalama le ʻaufaalogologo a Iesu i uiga o le Tamā, auā o uiga foʻi ia sa i le Atalii.—Ioane 14:9.

7. E faapefea ona molimau Tusitusiga Paia Eperu e uiga iā Iesu?

⁷ O le faamaoniga mulimuli, na tataʻi atu ai e Iesu manatu i se molimau lē mafaafitia. Na ia fetalai: “O Tusi foʻi ia o loo molimau iā te aʻu; . . . Auā afai ana outou talitonu iā Mose, po ua outou talitonu mai iā te aʻu; auā na tusia aʻu e ia.” (Ioane 5:39, 46) O le mea moni, o Mose o se tasi o le toʻatele o molimau anamua na tusi e faatatau i le Keriso. Ua aofia i nei tusitusiga le tele o valoaga ma faamatalaga o gafa, e faamaonia ai le Mesia. (Luka 3:23-38; 24:44-46; Galuega 10:43) Ae faapefea le Tulafono na tuu atu iā Mose? Na tusi Paulo: “Ua fai mo tatou taʻitaʻitama le tulafono, na te taʻitaʻiina i tatou iā Keriso.” (Kalatia 3:24) Ioe, “o le agaga o le valoaga [o lona uiga o le māfuaaga tonu na faia ai valoaga] o le mau lea iā Iesu.”—Faaaliga 19:10.

8. Aiseā na lē faatuatua ai le toʻatele o tagata Iutaia i le Mesia?

⁸ Pe e leʻi lava ea nei faamaoniga uma, e pei o le molimau manino a Ioane, o galuega mamana a Iesu ma ona uiga e atagia mai ai uiga o le Atua, faapea foʻi ma le anoanoaʻi o molimau a le Tusi Paia, e faatalitonuina ae oe, o  Iesu o le Mesia? O se tasi e alofa moni iā Ieova ma naunau i lana Afioga, e vave lava ona ia malamalama i lenei mataupu ma faatuatua iā Iesu o le Mesia folafolaina. Ae sa tauau ina mou atu lea alofa ma faanaunauga i tagata Isaraelu. Na fetalai Iesu i ē na tetee iā te ia: “Ua ou iloa lava outou, e leai so outou alofa i le Atua i totonu iā te outou.” (Ioane 5:42) Na i lo le saʻilia o “le viiga mai le Atua e toʻatasi,” na latou “mananaʻo i le viiga o le tasi i le tasi.” E lētioa la ona latou tetee iā Iesu, auā e ʻinoʻino o ia i na uiga e pei foʻi o lona Tamā.—Ioane 5:43, 44; Galuega 12:21-23.

Faamalosia e se Vaaiga Faavaloaga

9, 10. (a) Aiseā na talafeagai lelei ai le taimi na maua ai e soo o Iesu se faailoga? (e) O le ā le folafolaga mataʻina na faia e Iesu i ona soo?

⁹ E sili atu i le tausaga talu ona avatu e Iesu faamaoniga e pei ona taʻua muamua e faatatau i lona tulaga faa-Mesia. Ua uma le taimi o le Paseka i le tausaga e 32 T.A. O le toʻatele o ē na talitonu iā Iesu, na lē toe mulimuli iā te ia, atonu ona o sauāga, le matapeʻapeʻa po o popolega o le olaga. Atonu na faapena nisi ona o le lē fiafia po o le lē malamalama, talu ai na teena e Iesu taumafaiga a tagata e fai o ia ma tupu. E leʻi finagalo Iesu e faatino se faailoga mai le lagi e aumaia ai le viiga iā te ia, ina ua luʻia o ia e taʻitaʻi lotu Iutaia. (Mataio 12:38, 39) Atonu na lē malamalama nisi ina ua lē faia e Iesu lenā mea. E lē gata i lea, na faailoa e Iesu i ona soo se mea na faigatā ona latou malamalama i ai—“e tatau ona alu o ia i Ierusalema, e faatigāina foʻi i mea e tele e toeaina ma le ʻau ositaulaga sili, ma le ʻau tusiupu, e fasiotia foʻi o ia.”—Mataio 16:21-23.

¹⁰ Pe toe iva po o le sefulu masina, ona oo lea i le taimi “e tuua ai e [Iesu] lenei lalolagi, a e maliu atu i le Tamā.” (Ioane 13:1) Ona o le matuā popole o Iesu i ona soo faamaoni na ia folafola atu ai, o le a vaaia e nisi o i latou le mea lava lea, na ia lē faia mo tagata Iutaia lē faamaoni—o se faailoga mai le lagi. Na fetalai Iesu: “E moni, ou te fai atu iā te outou, O loo tutū mai iinei nisi e lē oo iā te i latou le oti, seʻia latou vaaia le Atalii o le tagata ua sau i lona malo.” (Mataio 16:28) E manino, e leʻi fetalai Iesu e iai nisi o ona soo o le a soifua pea seʻi oo ina faavaeina le Malo Faa-Mesia i le 1914. Na finagalo Iesu e avatu i ona soo e toʻatolu o ē vavalalata iā te ia, se vaaiga ofoofogia o lona mamalu pe a avea ma tupu i le Malo. Ua taʻua lenei vaaiga o le liliuina faavavega o Iesu.

11. Ia faamatala le vaaiga o le liliuina faavavega o Iesu.

¹¹ Ina ua mavae aso e ono, ona ō lea o Iesu, o Peteru, Iakopo ma Ioane i se mauga maualuga—atonu o se tuasivi o le mauga o Heremoni. O i inā na liua ai Iesu “i o latou luma, ua pupula mai ona fofoga e pei o le lā, ua sisina mai foʻi ona ofu e pei o le malamalama.” Na vaaia ai foʻi Mose ma Elia o loo fetautalatalaaʻi ma Iesu. Atonu na tupu lenei vaaiga ofoofogia i le pō, lea na matuā mataʻina ai. Ona e foliga mai e pei o se mea moni lava, na manaʻo ai Peteru e fai ni faleapitaga mo Iesu,  Mose ma Elia. A o tautala pea Peteru, na ufitia i latou i se ao pupula ma na fetalai mai se siʻufofoga: “O loʻu Atalii pele lenā, ou te fiafia iā te ia; ia outou faalogo iā te ia.”—Mataio 17:1-6.

12, 13. O le ā le aafiaga o le liliuina faavavega o Iesu i ona soo, ma aiseā?

¹² E moni, e leʻi leva ona faamaonia e Peteru o Iesu o le “Keriso, o le Alo o le Atua soifua.” (Mataio 16:16) Ae seʻi manatu i le faalogo atu i le Atua lava ia o molimau mai, ma faamautinoa ai o lona Alo lenei ua faauuina ma ua iai lana matafaioi! Na matuā faamalosia le faatuatua o Peteru, Iakopo ma Ioane ona o lenei vaaiga o le liliuina faavavega o Iesu. Na faamalosia lo latou faatuatua, ma sauniunia lelei mo le lumanaʻi ma la latou galuega tāua i le faapotopotoga o le a faavaeina.

¹³ E lē galo i le ʻausoo lenei liliuga faavavega o Iesu na latou vaai i ai. Na tusi Peteru ina ua mavae le silia i le 30 tausaga: “Auā na maua e [Iesu] mai le Atua le Tamā o le mamalu ma le viiga, ina ua tulei mai iā te ia le siʻufofoga lava nai le mamalu silisili ese, ua faapea mai, ‘O loʻu Atalii pele lenā, ou te fiafia lava iā te ia.’ O le siʻufofoga lava lea na matou faalogologo ai, na tulei mai mai le lagi, ina o matou i ai ma ia i le mauga paia.” (2 Peteru 1:17, 18) Na matuā faagaeetia foʻi Ioane i le mea na tupu. E foliga mai ina ua mavae le 60 tausaga, na ia taʻua lea mea i upu nei: “Na matou matamata i lona mamalu; o le mamalu lava lea o le Alo e toʻatasi o le Tamā.” (Ioane 1:14) Ae peitaʻi, o le liliuina faavavega o Iesu e lē o le vaaiga mulimuli lenā na tuu atu i soo o Iesu.

Faamalamalamaaga Atili mo Tagata Faamaoni o le Atua

14, 15. O lē fea itu na tumau ai Ioane seʻia afio mai Iesu?

¹⁴ Ina ua mavae lona toe faatūina, na faaali atu ai Iesu i ona soo i le sami o Kalilaia. O i inā na ia fetalai atu ai iā Peteru: “Afai ou te loto ina ia tumau pea o [Ioane] seʻia ou sau, pe se ā lea mea iā te oe?” (Ioane 21:1, 20-22, 24) Pe na faaalia i nei upu o le a umi atu ona soifua Ioane na i lo isi aposetolo? E foliga mai o lenā, auā na ia auauna ma le faamaoni iā Ieova mo le pe a ma le isi 70 tausaga. Ae peitaʻi, ua faaalia i le fetalaiga a Iesu se mea e sili atu ona tāua, na i lo le umi ona soifua o Ioane.

¹⁵ O le faaupuga “seʻia ou sau” ua faamanatu mai ai iā i tatou le fetalaiga a Iesu e uiga i le “Atalii o le tagata ua sau i lona malo.” (Mataio 16:28) Na tumau pea Ioane seʻia afio mai Iesu, talu ai sa tumau o ia seʻia oo ina tuuina atu iā te ia se vaaiga faavaloaga o le afio mai o Iesu e fai ma Tupu i le Malo. Ina ua latalata i le mutaaga o le soifuaga o Ioane a o faaaunuua i le motu o Patamo, na ia maua ai le Faaaliga ma ona faailoga faavaloaga mataʻina o mea o le a tutupu i le “aso o le Alii.” Na matuā faagaeetia Ioane i nei vaaiga ofoofogia ma ina ua fetalai mai Iesu: “E moni, ou te vave alu atu,” na faapea atu loa Ioane: “Amene. O lea lava, le Alii e Iesu, ia e afio mai!”—Faaaliga 1:1, 10; 22:20.

16. Aiseā e tāua ai le faaauau pea ona faamalosia lo tatou faatuatua?

¹⁶ Na talia e tagata lotofaamaoni i le uluaʻi senituri Iesu o le Mesia, ma faatuatua ai iā te ia. Ona o le lē faatuatua o le toʻatele, ma le galuega e ao ona latou faia, ma tofotofoga i le  lumanaʻi, sa tatau ona faamalosia ai i latou o ē ua talitonu. Na avatu e Iesu le anoanoaʻi o faamaoniga o lona tulaga faa-Mesia ma faaaliga faavaloaga mo le faalaeiauina o ona soo faamaoni. I aso nei, ua fai si umi talu ona amata le “aso o le Alii.” Ua toe o se aga ona faaumatia lea e Keriso o faiga leaga o mea uma a Satani ae faasaoina tagata o le Atua. E ao foʻi ona faamalosia ai lo tatou faatuatua, e ala i le mauaina o aogā mai sauniuniga uma a Ieova mo lo tatou lelei faaleagaga.

Faasaoina i Taimi o le Puapuaga ma le Pogisa

17, 18. O le ā le eseesega mataʻina o soo o Iesu ma i latou na tetee i le fuafuaga a le Atua i le uluaʻi senituri, ma o le ā le iʻuga mo na vaega uma e lua?

¹⁷ Ina ua mavae le maliu o Iesu, na usiusitai ma le lototele soo i lana faatonuga ina ia molimau iā te ia i “Ierusalema, ma Iutaia uma lava, ma Samaria, e oo lava i le tuluʻiga o le lalolagi.” (Galuega 1:8) E ui i le faateleina o sauāga, ae na faamanuia e Ieova lenei faapotopotoga Kerisiano faatoʻa faavaeina e ala i le malamalama faaleagaga ma le faia o le tele o soo fou.—Galuega 2:47; 4:1-31; 8:1-8.

¹⁸ I le isi itu, ua agaʻi ina pogisa tele le lumanaʻi mo ē o loo tetee i le tala lelei. Ua taʻua i le Faataoto 4:19: “O le ala o ē amio leaga e tusa lea ma le pogisa; latou te lē iloa le mea latou te tausuai ai.” Na faateleina le “pogisa” i le 66 T.A. ina ua osofaʻia Ierusalema e ʻautau a Roma. Peitaʻi na toe solomuli nei ʻautau e aunoa ma se māfuaaga, ae na latou toe foʻi ane i le 70 T.A. ma matuā faatafunaina le aai. E tusa ai ma le faamatalaga a le tusitala Iutaia o Iosefasa, e sili atu i le miliona tagata Iutaia na maliliu. Ae peitaʻi, e leʻi maliliu Kerisiano faamaoni. Aiseā? Talu ai ina ua solomuli ʻautau a Roma mo se taimi puupuu, na latou usiusitai i le faatonuga a Iesu ina ia sosola.—Luka 21:20-22.

19, 20. (a) Aiseā e lē tatau ai ona matataʻu tagata o le Atua a o latalata mai le iʻuga o lenei faiga o mea? (e) O le ā le malamalamaaga mataʻina na avatu e Ieova i ona tagata i tausaga a o lumanaʻi le 1914?

¹⁹ Ua faapena foʻi le tulaga o loo tatou iai. Pe a oo mai le puapuaga tele lea o loo fotuaʻi mai, o le iʻuga lenā o le faiga atoa o mea a Satani. Peitaʻi, e lē tatau ona matataʻu ai tagata o le Atua, auā na folafola mai e Iesu: “Faauta foʻi, ou te iā te outou i aso uma lava, e oo lava i le gataaga o le lalolagi.” (Mataio 28:20) Ina ia faamalosia le faatuatua o ona soo ma sauniunia mo le lumanaʻi, na avatu ai e Iesu se vaaiga o lona mamalu faalelagi pe a avea o ia ma tupu faa-Mesia. Ae faapefea aso nei? I le 1914, na avea ma mea moni lea vaaiga faavaloaga. Maʻeu le faamalosia ai o le faatuatua o tagata o le Atua! Ua folafola mai se lumanaʻi matagofie, ma ua maua pea e auauna a Ieova le malamalamaaga e uiga i le Malo Faa-Mesia. O loo faateleina le tulaga pogisa o lenei lalolagi ae, “o le ala o ē amiotonu, e tusa ia ma le malamalama o le ao, o loo tupu pea lona malamalama e oo i le tutonu o le lā.”—Faataoto 4:18.

²⁰ A o lumanaʻi le 1914, na malamalama ai se vaega toʻaitiiti o Kerisiano faauuina i upu moni tāua e faatatau i le toe afio mai o le Alii. O se faaaʻoaʻoga, na latou iloa e lē vaaia le toe afio mai o le Alii, e pei ona taʻua e agelu e toʻalua o ē na faaali atu i soo i le 33 T.A., a o afio  aʻe Iesu i le lagi. Ina ua aveina aʻe Iesu i ao mai le vaai a ona soo, na fetalai atu le agelu: “O Iesu lenā, ua aveina ae nai iā te outou i le lagi, e faapea ona toe afio mai o ia, pei o lona afio atu i le lagi na outou vaavaai i ai.”—Galuega 1:9-11.

21. O le ā o le a talanoaina i le mataupu o sosoo mai?

²¹ E na o soo faamaoni lava o Iesu na iloa lona afio atu i le lagi. E leʻi faaalia foʻi i le lautele le faaliliuina faavavega o Iesu; e leʻi iloa e le lalolagi le mea na tupu. O le mea foʻi lenā e tupu pe a toe afio mai Keriso i le mana o le Malo. (Ioane 14:19) E na o ona soo faamaoni faauuina o le a iloa lona faatasi mai. I le mataupu o sosoo mai, o le a tatou iloa ai le auala ua matuā aafia ai i latou i lenā malamalamaaga, ma iʻu ai i le aoaoina o le toʻatele o le a avea ma tagata nuu a Iesu i le lalolagi.—Faaaliga 7:9, 14.

[Faamatalaga pito i lalo]

Pe E te Manauta?

• Ina ua tuuaʻia Iesu i le solia o le Sapati, ma o sē e faifai i le Atua, o le ā le faamaoniga na ia avatu e faaalia ai o ia o le Mesia?

• Na faapefea ona mauaina e uluaʻi soo o Iesu aogā mai lona liliuina faavavega?

• O le ā le uiga o le fetalaiga a Iesu e ao ona tumau pea Ioane seʻia afio mai o ia?

• O le ā le vaaiga faavaloaga na avea ma mea moni i le 1914?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Ata i le itulau 10]

Na avatu e Iesu faamaoniga o ia o le Mesia

[Ata i le itulau 12]

Na faamalosia le faatuatua i le liliuina faavavega o Iesu

[Ata i le itulau 13]

E ao ona tumau pea Ioane seʻia ‘afio’ mai Iesu