Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

“Ia Outou Talia Malaga”

“Ia Outou Talia Malaga”

“Ia Outou Talia Malaga”

NA IAI se faafitauli o Fipe, o ia o se Kerisiano i le uluaʻi senituri. Na malaga mai o ia mai Kenikerea, i Eleni agaʻi i Roma, peitaʻi e lē masani ma uso talitonu i lenā aai. (Roma 16:1, 2) Na faapea mai se tagata faaliliu o le Tusi Paia o Edgar Goodspeed: “Sa leaga tele tagata Roma [i na ona pō], ma e lē talafeagai ona nofo se tamaʻitaʻi amiolelei i fale talimālō aemaise lava se fafine Kerisiano.” O lea, o fea nei la o le a nofo ai Fipe?

Sa tele ina faimalaga tagata i taimi o le Tusi Paia. Sa malaga Iesu Keriso ma ona soo ina ia talaʻi atu ai le tala lelei i Iutaia ma Kalilaia. E leʻi umi, ae avatu e misionare Kerisiano e pei o Paulo le tala lelei i vaipanoa i tafatafa o le sami Metitirani, e aofia ai ma Roma le laumua o le Emepaea o Roma. O fea na nonofo ai Kerisiano o le uluaʻi senituri pe a faimalaga, e tusa po o totonu po o fafo atu o Iutaia? O ā faafitauli na latou fesagaʻi i le saʻilia o ni mea e nonofo ai? O le ā tatou te aʻoaʻoina mai iā i latou e faatatau i le faaalia o le agaga talimālō?

“E Tatau Ona Ou Nofo i Lou Fale i le Aso Nei”

Ua loa ona talimālō tagata tapuaʻi moni o Ieova. O se faaaʻoaʻoga, na talimālō Aperaamo, Lota ma Repeka i isi. (Kenese 18:1-8; 19:1-3; 24:17-20) I le faamatalaina o lona manatu e faatatau i tagata ese, na taʻua e Iopu: “E leʻi moe i fafo le tagata ese; ua ou faaavanoa loʻu faitotoʻa ma malaga.”—Iopu 31:32.

Sa masani ona nofonofo tagata malaga i malae o le aai ma faatalitali mo le valaaulia mai i o latou uso Isaraelu. (Faamasino 19:15-21) E masani ona mulumulu e tagata talimālō vae o a latou malo ma ofo atu i ai meaʻai ma vai, ma saunia foʻi meaʻai mo a latou manu. (Kenese 18:4, 5; 19:2; 24:32, 33) O tagata malaga e lē mananaʻo e avea i latou ma avega mamafa i ē talimālō, latou te aveina mea e manaʻomia, o meaʻai ma uaina mo i latou ma meaʻai mo a latou asini. E na o se mea latou te momoe ai i le pō e manaʻomia.

E seāseā faaalia e le Tusi Paia le auala na maua ai ni mea na nofo ai Iesu i ana malaga talaʻi, ae sa iai se mea na momoe ai o ia ma ona soo. (Luka 9:58) Ina ua asiasi atu i Ieriko, na fetalai atu Iesu iā Sakaio: “E tatau ona ou nofo i lou fale i le aso nei.” Sa talia ma le “fiafia” e Sakaio lana malo. (Luka 19:5, 6) Sa masani ona avea Iesu ma mālō a ana uō o Mareta, Maria ma Lasalo i Petania. (Luka 10:38; Ioane 11:1, 5, 18) E foliga mai na nonofo Iesu ma Simona Peteru i Kapanaumi.—Mareko 1:21, 29-35.

Ua faaalia i faatonuga na avatu e Iesu i ona soo e toʻa 12, le auala o le a talia ai i latou i Isaraelu. Na fetalai Iesu iā i latou: “Aua neʻi teu ma outou o auro, po o ario, po o ʻapa memea i o outou fusi. Aua foʻi le ave se taga i le malaga, aua foʻi le taʻilua o ofutino, po o seevae, po o se tootoo; auā e tatau ona avatu le mea e ʻai i lē fai galuega. O se aai po o se faoa aai tou te oo atu i ai, ia fesili po o ai sē i ai ua tatau; ia outou nonofo ai i le tou o ai.” (Mataio 10:9-11) Na ia silafia o le a talia e ē lotofaamaoni ona soo, saunia meaʻai mo i latou, o mea e nonofo ai ma isi mea manaʻomia.

Ae peitaʻi, na lata mai le taimi e tatau ai i faievagelia femalagaaʻi ona saunia mea e tausia ai i latou lava, ma tupe faaalu. Talu ai na silafia e Iesu o le a lē fiafia mai nisi i ona soo, atoa ai ma le faatelega o le talaʻiga i oganuu i fafo atu o Isaraelu i le lumanaʻi, na fetalai atu Iesu: “Ai se tagata e ana se ete tupe, inā tago ia i ai, e faapea foʻi sana ʻato.” (Luka 22:36) O le a manaʻomia ni fale e momoe ai pe a latou femalagaaʻi e faasalalau atu le tala lelei.

“Ia Tausisi i le Alofa i Tagata Ese”

Talu ai le tulaga filemu o le malo o Roma ma le tele foʻi o auala lelei i le atunuu i le uluaʻi senituri, ua mafai ai ona femalagaaʻi pea tagata. * O le toʻatele o tagata malaga na māfua ai le manaʻoga mo ni fale e api ai. Ona o lea manaʻoga, na iai ni fale talimālō tūtū solo i auala tele. Ae peitaʻi, ua taʻua e le tusi The Book of Acts in Its Graeco-Roman Setting: “E tusa ma tusi na maua, e lē lelei faamatalaga e faatatau i nei fale talimālō. O loo molimau mai ia tusi ma suʻesuʻega o toēga mea na faia i le eleele, e faalēlelei nei fale, e lē mamā, tau leai ni meafale, maua utu i moega, leaga mea taumafa ma vai inu, lē faamaoni pule ma tagata faigaluega, lē lelei amio a ē masani ona api ai, ma e tele ina fai ai amio lē mamā i inā.” O le mea moni, e ao i se tagata faimalaga amio lelei ona ʻalofia le nofo ai i na fale talimālō.

O lea la, e lē o se mea e ofo ai, ua timaʻi mai le Tusi Paia i Kerisiano ina ia alolofa i tagata ese. Na faalaeiau Paulo i Kerisiano i Roma: “Ia tufatufa atu ni a outou mea i lē mativa o le au paia, ia tausisi i le alofa i tagata ese.” (Roma 12:13) Na ia faamanatu i Kerisiano Iutaia: “Aua le galo le alofa i tagata ese; auā o lea ua talia ai e isi o agelu ma le lē iloa.” (Eperu 13:2) Na timaʻia e Peteru ona uso tapuaʻi ina ia ‘latou talia malaga ma le lē muimui.’—1 Peteru 4:9.

Ae peitaʻi, ua iai tulaga e lē talafeagai ai ona talimālō i tagata ese. Na faapea mai Ioane e faatatau i lenā tulaga: “O i latou uma lava o ē tuumavaega, a e lē tumau i le aʻoaʻoga iā Keriso, . . . aua tou te talia o ia i o outou fale, aua foʻi tou te ofo alofa iā te ia; auā o sē ofo alofa atu iā te ia, e faatasi ai o ia ma ana galuega leaga.” (2 Ioane 9-11) Na tusi Paulo e faatatau i ē agasala ae lē salamō: “Ai se tasi ua taʻuusoina a e faitaaga, pe matapeʻapeʻa, pe ifo i tupua, pe agatele, pe onā, pe fao mea; aua lava neʻi tou feoaʻi, aua foʻi tou te aai faatasi ma lē o faapea.”—1 Korinito 5:11.

E foliga mai na taumafai tagata pepelo ma isi e faaaogā sesē le alofa o Kerisiano moni. Ua faufautua mai se tusi i le faa-Peretania mai le senituri lona lua T. A., e faatatau i le faatuatuaga faa-Kerisiano e taʻua o Aʻoaʻoga a Aposetolo e Toʻasefululua (The Didache), e ao i se tagata faimalaga ona nofo i se “aso se tasi pe lua foʻi pe afai e manaʻomia.” Pe a mavae lenā, pe a alu o ia, “aua neʻi alu ma avea se mea vaganā ni meaʻai . . . Afai e ole atu mo se tupe, o ia o le perofeta pepelo.” Na toe faaauau mai le faamatalaga: “Afai e manaʻo o ia e nofo i lo outou aiga ae e iai se tomai e faia ai se galuega, ia tuu o ia e galue ina ia fesoasoani i le tausiga o ia. Ae afai e te iloa e leai sona tomai e faia ai se galuega, ia saunia ana mea manaʻomia ina neʻi iai se tagata paiē iā te outou ona o ia o se Kerisiano. Afai na te lē faia faapena, ua ia faaaogā sesē le alofa faa-Kerisiano; ia faaeteete i tagata faapena.”

Sa lē mafai e Paulo ona faaee atu se avega mamafa tautupe i ē na talimālō iā te ia i taimi na umi ai ona nofo i na aai. Na ia galue o sē fai faleʻie ina ia tausia ai o ia. (Galuega 18:1-3; 2 Tesalonia 3:7-12) Ina ia fesoasoani i ē faimalaga faamaoni, e foliga mai na faaaogā e uluaʻi Kerisiano tusi e faailoa ai, e pei o le faamatalaga a Paulo e uiga iā Fipe. Na tusi Paulo: “Ou te faailoa atu iā te outou lo tatou tuafafine o Fipe, . . . ina ia talia o ia e outou i le Alii . . . ia outou fesoasoani foʻi iā te ia i se mea a outou e aogā iā te ia.”—Roma 16:1, 2.

Faamanuiaga Ona o le Talimālō

Sa faalagolago misionare Kerisiano o le uluaʻi senituri iā Ieova e na te tausia o latou manaʻoga uma. Peitaʻi, pe na mafai ona latou faatalitalia o le a talimālō o latou uso talitonu iā i latou? Na faaavanoa e Litia lona fale mo Paulo ma isi. Na nonofo foʻi Paulo ma Akula ma Pisila i Korinito. Na laulauina e le pule o le falepuipui meaʻai iā Paulo ma Sila. Na taliaina ma le agalelei Paulo e Iasona i Tesalonia, e Filipo i Kaisareia, ma Nasona i le auala mai Kaisareia i Ierusalema. I lana malaga e ui atu i Roma, na talimālō uso i Puteoli iā Paulo. Maʻeu ni faamanuiaga faaleagaga na maua e i latou na talimālō iā te ia!—Galuega 16:33, 34; 17:7; 18:1-3; 21:8, 16; 28:13, 14.

Ua taʻua e se tagata atamai o Frederick F. Bruce: “O nei uō ma tagata na galulue faatasi, ma ē talimālō, na pau le māfuaaga na latou agalelei atu ai ona o lo latou alolofa iā Paulo ma lona Matai. Na latou iloa o lo latou auauna atu iā Paulo, o lo latou auauna atu foʻi lenā i le Matai.” O se uunaʻiga sili lea ona lelei ina ia talimālō ai.

O loo iai pea le manaʻoga o le fia talimālō i isi. O loo taliaina ma le agalelei le faitau afe o sui femalagaaʻi o Molimau a Ieova e o latou uso talitonu. E totogi e nisi o tagata talaʻi o latou pasese ma malaga atu e talaʻi i nofoaga e seāseā oo i ai le tala lelei. O le faaavanoaina o o tatou fale e tusa lava pe foliga mai e faatauvaa, i tagata talaʻi o le Malo e maua mai ai aogā sili. Pe a talimālō ma le alofa i isi e ui lava e na o sina taumafataga māmā, ae o le a tatou maua ai se avanoa sili ona lelei, e “fefaamafanafanai i lo tatou faatuatua,” ma alolofa atu i o tatou uso ma lo tatou Atua. (Roma 1:11, 12) O na tulaga e matuā tauia ai ē talimālō, auā “e sili le manuia o lē na te foaʻi atu, i lo lē na te talia mai.”—Galuega 20:35.

[Faamatalaga pito i lalo]

^ pala. 11 I le tausaga e 100 T.A., o le fua faatatau o auala tā na iai i Roma e 50,000 maila (80,000 kilomita).

[Ata i le itulau 23]

O Kerisiano e “tausisi i le alofa i tagata ese”