O Loo Ola le Afioga a Ieova

Manatu Tāua Mai le Tusi Muamua a Samuelu

O LE tausaga e 1117 T.L.M. Pe tusa ma le 300 tausaga ua mavae talu ona faatoʻilaloina e Iosua le Nuu o le Folafolaga. Na ō mai toeaina o Isaraelu i le perofeta a Ieova ma se talosaga mataʻina. Na tatalo le perofeta e uiga i le mataupu, ma na talia e Ieova a latou talosaga. O le faaiʻuga lea o le vaitaimi o Faamasino, ae amata ai le vaitaimi o pulega a tupu. Ua faamatalaina i le tusi Muamua a Samuelu se vaitaimi tāua o se tai liliu i le talafaasolopito o Isaraelu.

O le tusi Muamua a Samuelu, na tusia e Samuelu, Natano ma Kato, ma sa aofia ai se vaitaimi e 102 tausaga, mai le 1180-1078 T.L.M. (1 Nofoaiga a Tupu 29:29) O se tala i toeaina e toʻafā o Isaraelu. Na auauna le isi toʻalua o ni faamasino, o le isi toʻalua o ni tupu. Na usiusitai le isi toʻalua iā Ieova ae lē faapena le isi toʻalua. Ua tatou iloa ai foʻi faaaʻoaʻoga a ni fafine se toʻalua, ma se toa malosi ae agamalu. Ua aumaia e nei faaaʻoaʻoga ni lesona aogā i uiga ma gaoioiga e ao ona faaaʻoaʻo i ai, ma uiga e ao ona ʻalofia. O mea o tusia i le Muamua Samuelu ua mafai ai ona galue le mana i o tatou mafaufau ma gaoioiga.—Eperu 4:12.

NA SOLOAʻI ANE SAMUELU E FAI MA SUI IĀ ELI O SE FAAMASINO

(1 Samuelu 1:1–7:17)

O Hana sa nofo i Rama, sa matuā olioli o ia i le taimi o le Tausamiga o le aoaoina o mea. * Na tali mai Ieova i ana tatalo, ma ua fanau e ia se tama tane. Ina ia faataunuu lana tautoga, na avatu ai e Hana lana tama o Samuelu e auauna i le “fale o Ieova.” O i inā na avea ai le tama ma “auauna iā Ieova i luma o Eli le faitaulaga.” (1 Samuelu 1:24; 2:11) A o laʻitiiti lava Samuelu, na fetalai atu ai Ieova iā te ia, ma faalauiloa atu faamasinoga faasaga i le aiga o Eli. A o tuputupu aʻe Samuelu ma avea ma tagata matua, na iloa uma e tagata Isaraelu o ia o le perofeta a Ieova.

Mulimuli ane, sa sii taua Filisitia faasaga iā Isaraelu. Na latou avea le Atolaau ma fasiotia atalii e toʻalua o Eli. Ina ua faalogo i ai Eli i le tala, ona oti ai lea o ia ona ua toeaina, ma na ia “faamasino iā Isaraelu i tausaga e fagafulu.” (1 Samuelu 4:18) O le mauaina o le Atolaau o se mea mataʻutia mo Filisitia, o lea na latou toe faafoʻi ai iā Isaraelu. Ua faamasino nei Samuelu i Isaraelu, ma ua filemu ai le nuu.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

2:10—Aiseā na tatalo ai Hana iā Ieova ina ia “foaʻi atu le malosi i lana tupu” ae sa leai se tupu na pule i Isaraelu? Na valoia i le Tulafono na tuu atu iā Mose, o le a iai se tupu o Isaraelu. (Teuteronome 17:14-18) I lana valoaga a o latalata i lona maliu, na faapea atu ai Iakopo: “E lē avea le tootoo [faailoga o le pule tautupu] iā Iuta, po o le faipule ai ona vae seʻia maliu mai Sailo.” (Kenese 49:10) Na fetalai Ieova e faatatau iā Sara, o ia na tupuga mai ai Isaraelu: “E tupuga mai foʻi iā te ia o tupu o nuu.” (Kenese 17:16) O lea, sa tatalo Hana e faatatau i se tupu i le lumanaʻi.

3:3—Pe na moe Samuelu i le mea sili ona paia? E leai. O Samuelu o se sa Levī, e sau mai se aiga sa Koatō e lē o ni ositaulaga. (1 Nofoaiga a Tupu 6:33-38) O lea, e leʻi faatagaina o ia e alu i le “mea sili ona paia.” (Numera 4:17-20) E pau le vaega o le malumalu na mafai ona faaaogā e Samuelu, o le lotoa o le fale fetafaʻi. Atonu o i inā na moe ai o ia. E foliga mai na  moe foʻi Eli i se vaega o le lotoa. O le faaupuga le mea “o i ai le atolaau a le Atua,” e faasino atu i le fale fetafaʻi.

7:7-9, 17—Aiseā na ofo atu ai e Samuelu se taulaga mū i Mesepa ma fai se fata faitaulaga i Rama, ae sa masani ona ofo atu e lē aunoa taulaga i le mea ua filifilia e Ieova? (Teuteronome 12:4-7, 13, 14; Iosua 22:19) Ina ua aveesea le Atolaau paia mai le fale fetafaʻi i Sailo, ua lē toe faamaonia le iai o Ieova i inā. O lea, i le avea ma sui o le Atua, na ofo atu ai e Samuelu le taulaga mū i Mesepa ma faatū le fata faitaulaga i Rama. E foliga mai na faamaonia e Ieova nei gaoioiga.

Lesona mo i Tatou:

1:11, 12, 21-23; 2:19. O le tinoū o Hana e tatalo, o lona lotomaulalo, o le talisapaia o le agalelei o Ieova, ma le alofa faatinā o ni faaaʻoaʻoga lelei ia mo fafine uma e matataʻu i le Atua.

1:8. Maʻeu se faaaʻoaʻoga na faataatia e Elekana i le faalaeiauina o isi e ala i upu! (Iopu 16:5) I se uunaʻiga lelei, na ia fesili muamua atu ai iā Hana: “Se ā foʻi le mea e tigā ai lou loto?” O lea, na faalaeiauina ai Hana e faailoa atu ona faalogona. Ona faamautinoa atu lea e Elekana o lona alofa i le faapea atu: “E lē ua sili ea ona lelei o aʻu iā te oe i tama tane e toʻatinoagafulu?”

2:26; 3:5-8, 15, 19. E mafai ona avea i tatou o ni ē “ua faapelepeleina” e le Atua ma tagata, e ala i le faaauau pea ma le filigā i la tatou galuega mai i le Atua, mauaina aogā i toleniga faaleagaga, ma le ava ma le faaaloalo.

4:3, 4, 10. E ui lava o le atolaau o le feagaiga o se mea paia, ae e leʻi puipuia ai i latou. E ao ona leoleo i tatou ia “taumamao i tupua.”—1 Ioane 5:21.

SA TAULAU LE TUPU MUAMUA O ISARAELU PE LEAI?

(1 Samuelu 8:1–15:35)

Na faamaoni Samuelu iā Ieova i lona soifuaga atoa, ae e leʻi savavali ona atalii i ala o le Atua. Ina ua talosaga atu toeaina o Isaraelu i se tupu faaletagata, na faataga e Ieova. Na mulimuli Samuelu i le taʻitaʻiga a Ieova ma na ia faauuina Saulo, o se sa Peniaminā aulelei e avea ma tupu. Sa faamalosia e Saulo lona tulaga o se tupu, e ala i le faatoʻilaloina o sa Amonī.

Na faatoʻilaloina e le atalii lototele o Saulo o Ionatana le leoleoga a Filisitia. Na sii taua mai Filisitia faasaga iā Isaraelu i se ʻautau tele lava. O le fefe ma le lē usiusitai o Saulo, na ia ofoina atu ai se taulaga mū. Sa ia ave lona soātau, ma na osofaʻia ma le lototele e Ionatana le leoleoga a Filisitia. Ae peitaʻi, o tautoga faavavevave na faia e Saulo, na e leʻi atoatoa ai le manumalo. Ua alu Saulo ma “tau” faasaga i ona fili. (1 Samuelu 14:47) I le faatoʻilaloina o sa Amelekā, na lē usiusitai ai Saulo iā Ieova, e ala i le faasaoina o mea “ua faatōina.” (Levitiko 27:28, 29) O le iʻuga, na teena e Ieova Saulo o se tupu.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

9:9—O le ā le uiga o le faaupuga “auā o le perofeta i nei ona pō, sa taʻua o ia anamua o le tagata vaai”? Atonu e faaalia i nei upu, na sili atu ona lauiloa perofeta i aso o Iosua ma i le vaitaimi o tupu o Isaraelu, o le upu “tagata vaai” na oo ina suia i le upu “perofeta.” Na taʻua Samuelu o le uluaʻi perofeta i faasologa o perofeta.—Galuega 3:24.

14:24-32, 44, 45—Pe na lē maua e Ionatana le finagalo malie o Ieova ona o le solia o le tautoga na faia e Saulo e ala i le ai o le meli? O lenei gaoioiga, e foliga mai e leʻi faapea na lē finagalo malie ai Ieova iā Ionatana. Muamua, e leʻi iloa e Ionatana se mea e faatatau i le tautōga a lona tamā. E lē gata i lea, o le tautōga na uunaʻia a lē o le maelega sesē o Saulo po o se vaaiga sesē e uiga i le malosi tau tupu ma ua faapogaia ai faafitauli mo tagata. Ua faapefea ona finagalo malie le Atua i sea tautoga? E ui lava na lotomalie Ionatana e talia āuga o le solia o lenā tautoga, ae sa faasaoina lona ola.

15:6—Aiseā na agalelei ai Saulo i tagata sa  Kenī? O sa Kenī, o atalii ia o le tamā o le avā a Mose. Na latou alolofa i tagata Isaraelu ina ua latou tuua le mauga o Sinai. (Numera 10:29-32) I le laueleele o Kanana, sa nonofo faatasi ai sa Kenī ma atalii o Iuta mo se taimi. (Faamasino 1:16) E ui sa latou nonofo mulimuli ane ma Ameleka ma isi tagata eseese, ae sa tumau le faauōga a sa Kenī ma Isaraelu. O lea la, o se māfuaaga tatau na faasaoina ai e Saulo sa Kenī.

Lesona mo i Tatou:

9:21; 10:22, 27. O le agamalu ma le lotomaulalo o Saulo ina ua faatoʻa avea ma tupu, na puipuia ai o ia mai le faia o se gaoioiga valea ina ua lē taliaina e “tagata ulavavale” lana pulega. O le mea moni, o lenā uiga o se puipuiga!

12:20, 21. Aua neʻi avea “mea faatauvaa,” e pei o le faatuatua i tagata ma vaega ʻau malolosi a atunuu, po o le ifo i tupua, e faaliliu ese ai oe mai le auauna atu iā Ieova.

12:24. O le fesoasoani tāua e tausisia ai le migao iā Ieova, ma auauna iā te ia ma o tatou loto atoa o le “manatunatu i mea tetele ua na faia” mo ona tagata i aso anamua aemaise foʻi aso nei.

13:10-14; 15:22-25, 30. Ia leoleo faasaga i le faamaualuga, e faaalia a lē i gaoioiga lē usiusitai po o se uiga mimita.—Faataoto 11:2.

UA FILIFILIA SE TAMA LEOLEO MAMOE E FAI MA TUPU

(1 Samuelu 16:1–31:13)

Na filifilia e Samuelu Tavita o le ituaiga o Iuta e avea ma tupu i le lumanaʻi. E leʻi umi mulimuli ane, ae fasiotia loa e Tavita le Filisitia tino ese o Koliata i se maatā. Na atiina aʻe se faauōga māfana a Tavita ma Ionatana. Na filifilia e Saulo Tavita i lana ʻautau. I le tali atu i le tele o manumalo a Tavita, na pepese ai fafine Isaraelu: “Ua fasia e Saulo ana toʻaafe, a o Tavita ana sefulu o afe.” (1 Samuelu 18:7) Ona o le fuā, na saʻili ai e Saulo se avanoa e fasiotia ai Tavita. Ina ua mavae ona osofaʻia faatolu e Saulo ia Tavita, ona sola ai lea o ia ma maumausolo.

A o maumausolo o ia i nei tausaga, e faalua ona faasaoina e Tavita le ola o Saulo. Na ia feiloaʻi atu foʻi iā Apikaila, ma la faaipoipo. Ina ua tau faasaga mai Filisitia iā Isaraelu, na fesili atu Saulo iā Ieova. Peitaʻi, na lafoaʻia o ia e Ieova. Na maliu Samuelu. Ona ua siliga se faamoemoe, na saʻili atu ai Saulo i se taulāitu, ma na taʻu atu e le taulāitu iā Saulo o le a fasiotia o ia i le taua ma Filisitia. Na matuā manuʻa tigāina Saulo i le taua ma fasiotia ai ona atalii. Na faaiʻu le tala i le oti o Saulo o sē na lē taulau. O loo lafilafi solo pea Tavita.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

16:14—O le ā le agaga leaga na osofia ai Saulo? O le agaga leaga lea na aveesea ai le filemu o le mafaufau o Saulo, o faanaunauga leaga o lona mafaufau ma lona loto, o le uunaʻiga ia faia le mea sesē. Ina ua teʻa le agaga paia o Ieova mai iā Saulo, na lē toe iai sona puipuiga ma ua oo ina pulea o ia e lona agaga leaga. Talu ai na faatagaina e Ieova lenā agaga e suitulaga i Lona agaga paia, o lenei la agaga leaga, ua faaupuina o le “agaga leaga mai iā Ieova.”

 17:55—E tusa ai ma le 1 Samuelu 16:17-23, aiseā na fesili ai Saulo, po o se atalii o ai Tavita? O le fesili a Saulo, sa lē na ona faatatau i le igoa o le tamā o Tavita. E foliga mai, na ia fia iloa le ituaiga tamā e ona le atalii, o lē na faataunuuina se gaoioiga mataʻina o le fasiotia o se tagata tino ese.

Lesona mo i Tatou:

16:6, 7. E ao ona tatou taumafai e vaai i isi i le auala o loo silasila ai Ieova iā i latou, na i lo le uunaʻia i le vaaiga mai i fafo, po o le faavavevave foʻi ona faamasinoina isi.

17:47-50. E mafai ona tatou fesagaʻia ma le lototele teteega po o sauāga mai fili e pei o Koliata, talu ai “o loo iā Ieova le taua.”

18:1, 3; 20:41, 42. E mafai ona maua uō moni iā i latou e alolofa iā Ieova.

21:12, 13. E faatalitalia e Ieova i tatou e faaaogā o tatou tomai ma mafaufau e taulima ai tulaga faigatā i le olaga. Ua ia tuuina mai iā i tatou lana Afioga, lea ua aumaia le faautauta, poto, ma le mafaufau. (Faataoto 1:4) Ua tatou maua foʻi le fesoasoani a toeaina Kerisiano.

24:6; 26:11. Ua aumaia e Tavita se faaaʻoaʻoga sili ona lelei o le faaaloalo moni mo lē na faauuina e Ieova!

25:23-33. Ua fai ma faaaʻoaʻoga le mafaufau lelei o Apikaila.

28:8-19. E mafai e agaga leaga ona faafoliga mai o se tasi ua maliu, ina ia taumafai ai e taʻitaʻi sesē po o le lamatia ai o tagata. E ao ona tatou ʻalofia so o se ituaiga o faiga faaagaga.—Teuteronome 18:10-12.

30:23, 24. Ua faaalia i lenei filifiliga na faavae i le Numera 31:27, e tāua iā Ieova i latou e auauna ma le felagolagomaʻi i le faapotopotoga. O lea la, po o le ā lava o tatou faia, seʻi o tatou “faia ma le loto, peiseaʻī ua faia i le Alii, a e lē o tagata.”—Kolose 3:23.

O le ā e ‘Sili i lo le Taulaga’?

O le ā le upu moni autū ua faamamafa i mea na tutupu iā Eli, Samuelu, Saulo ma Tavita? O le mea lenei: “Faauta, o le faalogo e sili lea i le taulaga, ma le usiusitai e sili lea i le gaʻo o mamoe poʻa. Auā o le fouvale, e tusa ia ma le agasala o le faataulāitu; o le finau vale, e tusa ia ma le leaga o le tapuaʻi i tupua.”—1 Samuelu 15:22, 23.

O se faaeaga ua tatou maua, o le faia lea o se sao i le talaʻiga o le Malo i le lalolagi aoao ma le faia o soo! A o tatou ofo atu iā Ieova, ‘taulaga o tatou laugutu,’ e ao ona tatou faia le mea silisili e usiusitai ai i le taʻitaʻiga ua ia aumaia e ala i lana Afioga, ma lana faalapotopotoga faalelalolagi.—Hosea 14:2; Eperu 13:15.

[Faamatalaga pito i lalo]

[Ata i le itulau 23]

Na suia le tupu muamua o Isaraelu mai le avea o se pule lotomaulalo ma le agamalu, i se tasi e mimita ma faamaualuga

[Ata i le itulau 24]

O le ā tatou te mautinoa pe a fesagaʻi ma teteega mai fili e pei o Koliata?