Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Pe e Sa‘o A‘ia‘i le Talafaasolopito o le Tusi Paia?

Pe e Sa‘o A‘ia‘i le Talafaasolopito o le Tusi Paia?

Pe e Saʻo Aʻiaʻi le Talafaasolopito o le Tusi Paia?

I LA laʻua tusi, Battles of the Bible, ua faaalia ai e Chaim Herzog, o lē na avea muamua ma peresitene Isaraelu, faapea le polofesa tau i suʻesuʻega i le eleele o Mordechai Gichon, i le Iunivesite i Tel Aviv le manatu e faapea:

“O faamatalaga e uiga i taua i le Tusi Paia, . . . e lē mafai ona faapea o ni tala fatu. O se faaaʻoaʻoga, ia faatusatusa le tauiviga a Kitiona faasaga i tagata Mitiana ma a latou soātau, i le Faamasino 6-8, ma fetauaʻiga i le taua a Trojan, lea na faamatalaina e Homer i lana tusi o le Iliad. I le tusi a Homer, sa mafai ona tupu lenā taua i so o se matafaga ma se aai malosi e latalata ane . . . Ae lē faapena faamatalaga a le Tusi Paia e uiga i le tauiviga a Kitiona. O faamatalaga e uiga i a latou gaoioiga ma nofoaga sa latou iai o vaega uma e lua i le fetauaʻiga o loo aofia ai se tafā telē pe tusa ma le 40 maila [60 kilomita]; e lē mafai ona toe faamatalaina i se isi lava mea . . . I lea, e tatau ona tatou talia le faamatalaga moni e uiga i taua e pei ona iai i le Tusi Paia.”

E mafai ona e suʻesuʻeina le tauiviga a Kitiona i le faafanua i le itulau e 18 ma le 19 o le polosiua e pei o se faafanua, ‘Matamata i le Nuu Lelei.’ * Na amata le tala e faapea, ona “faapotopoto faatasi ai lea o Mitiana uma lava, ma Amaleka atoa ma tagata mai sasae, ua latou sopoʻia mai le vaitafe, ua latou to lauapi i le vanu o Isereelu.” Na aauina atu e Kitiona ia sāvali i ituaiga na latalata ane ina ia fesoasoani ane. Na faia na mea e amata i le vaieli o Harota e oo atu i le mauga o More, ma toe liliu atu ai i le vanu o Ioritana. Sa tuliloa e Kitiona ia fili e sopoʻia atu le Ioritana, ma faatoʻilaloina ai i latou.—Faamasino 6:33–8:12.

Ua faaalia i le faafanua lenā e i le polosiua ‘Matamata i le Nuu Lelei’ nofoaga autū o loo taʻua ma vaega o le laueleele o loo aofia ai. O loo faailoa mai i le isi faafanua (itulau e 15) le oganuu o ituaiga o Isaraelu. Ua fesoasoani faafanua nei e lua e te iloa ai le saʻo aʻiaʻi o le faamatalaga a le Tusi Paia.

Ua ioeina lea ma le manatu a le Polofesa o Yohanan Aharoni: “I nuu o le Tusi Paia, e fesootaʻi lelei ia nofoaga ma le talafaasolopito, o lea e manaʻomia ai vala uma e lua ina ia malamalama i ai.”

[Faamatalaga pito i lalo]

^ pala. 4 Lomia e Molimau a Ieova.

[Faamatalaga i Ata i le itulau 32]

Faafanua i tua: E faavae mai i faafanua ua lomia e Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel