Saʻili e le ʻAu Mino Upu Moni o le Tusi Paia

INA ua malama se tasi taeao iā Novema 2000, na iloa atu ai e ni misionare a Molimau a Ieova i Polivia i Amerika i Saute, ni tamāloloa ma ni fafine o loo tutū i fafo o le pa o le fale a le ʻaumisionare. Ina ua tatalaina e misionare le pa, na faapea atu ē na asiasi ane, “Matou te fia iloa upu moni o le Tusi Paia.” O i latou o tagata Mino. Na fai ofuvae uumi o tamāloloa, a o fafine na fai o latou talieleele lanu uli. Na tautatala i le faa-Siamani, ma na fefefe i latou. Na fai ma latou tilotilo solo neʻi mulimuli atu se tagata iā i latou. A o savavali i le fasitepu o le fale, na faapea ane se alii talavou, e na te fia iloa tagata o loo taʻuaina le suafa o le Atua.

Na toʻamālie le ʻauasiasi ina ua avatu i ai vaitaumafa i totonu o le fale. E mamao lava le nofoaga na faimalaga mai ai nei tagata faifaatoʻaga. Na latou mauaina Olomatamata e ala i le meli mo le ono tausaga. Na latou fesili ane, pe e moni le mea na latou faitau ai e faatatau i se parataiso i le lalolagi. Na faaali i ai e Molimau tali o loo i le Tusi Paia. (Isaia 11:9; Luka 23:43; 2 Peteru 3:7, 13; Faaaliga 21:3, 4) Na faapea ane se tasi o le ʻaufaifaatoʻaga: “Vaai la, e saʻo lava, o le a iai se parataiso i le lalolagi.” Na faapea ane nisi o i latou: “Pei uma lava ua tatou maua le upu moni.”

O ai nei tagata e taʻua o le ʻau Mino? O ā mea e talitonu i ai? E iloa le tali pe a toe tepa i tua i le senituri lona 16.

O Ai Nei Tagata e Taʻua o le ʻAu Mino?

Ona na tele ina faaliliu ma lomia Tusi Paia i gagana a Europa i tausaga e amata mai le 1500, na māfua ai ona toe sogasogā tagata e suʻesuʻe le Tusi Paia. Na teena e Matini Luteru ma isi tagata le tele o aʻoaʻoga a le lotu Katoliko. Ae na tausia pea e lotu Porotesano ua faatoʻa faatūina, le tele o faiga e lē ōgatusa ma le Tusi Paia. O se faaaʻoaʻoga, na talitonu le toʻatele o tagata e tatau ona papatiso pepe ina ia talia i latou e le lotu. Ae na iloa e nisi o tagata suʻesuʻe o le Tusi Paia, e avea se tasi ma vaega o le faapotopotoga Kerisiano, pe a fai lana lava filifiliga e tusa ai ma mea ua ia aʻoaʻoina, a o leʻi papatisoina o ia. (Mataio 28: 19, 20) O ē na talitonu i lenā manatu, na latou maelega e talaʻi ma aʻoaʻo atu le Tusi Paia i aai ma nuu, ma papatisoina tagata matutua. O le ala lea na taʻua ai i latou o Anabaptists, o lona uiga o tagata ua “toe papatisoina.”

Na saʻili atu Mino Simona i tagata Anabaptists mo le upu moni. O Mino o se patele Katoliko mai le nuu o Witmarsum i le itu i mātū o Holani. Na vavae ese Mino mai le lotu Katoliko i le 1536, ma na tuliloaina o ia e pei o se manu ʻaivao. Na folafola e le emeperoa o Roma o Salesa V i le 1542, e na te totogia le 100 tupe Holani i lē e puʻeina Mino. Ae e ui i lea, na aoaoina e Mino nisi o le ʻau Anabaptists ma amata ai ni faapotopotoga. Na taʻua Mino ma ē na mulimuli iā te ia, o le ʻau Mino.

O le ʻAu Mino i Aso Nei

Ona o sauāga mulimuli ane, na sosola ai le faitau afe o tagata Mino mai i Europa i sisifo e agaʻi atu i Amerika i mātū. Na faaauau ai i inā ona latou saʻili i le upu moni ma faalauiloa atu la latou feʻau. Peitaʻi, ua toetoe ina mou atu le tinoū o o latou augātamā e suʻesuʻe le Tusi Paia ma talaʻi atu i isi. Na talitonu pea le toʻatele i aʻoaʻoga e lē ōgatusa ma le Tusi Paia e pei o le Tasitolu, e lē oti le agaga ma le afi i seoli. (Failauga 9:5; Esekielu 18:4; Mareko 12:29) O galuega a misionare a le ʻau Mino i aso nei, e matele ina taulaʻi atu i mea tau soifua mālōlōina ma mataupu faalauaʻitele. Ua lē toe taulaʻi atu i le talaʻia o le tala lelei.

Pe tusa e 1,300,000 tagata o le lotu Mino o loo i atunuu e 65. Ua muimui le ʻau Mino i aso nei e pei o Mino Simona i aso ua mavae, ona o le leai o so latou autasi. Na matuā fevaevaeaʻi le lotu i le Taua Muamua a le Lalolagi, ona o le eseese o taofi i fetauaʻiga a le lalolagi. Na teena e le toʻatele o le ʻau Mino i Amerika i mātū le auai i vaegaau ona o aʻoaʻoga a le Tusi Paia. Ae ua faapea mai se tusi: “E oo ane i le 1914, ua auai i vaegaau, tagata o le lotu Mino i Europa i sisifo.” (An Introduction to Mennonite History) Ua mulimuli isi o le ʻau Mino i aso nei, i tū ma aga faaonapōnei. Ae o loo faamau pea ofu o isi i lave na i lo o faamau. E talitonu foʻi isi e lē tatau i tamāloloa ona sele a latou ʻava.

Ona o le lē fia aafia i le olaga faaonapōnei, ua siitia atu ai isi vaega o le ʻau Mino i nofoaga na o i latou, ona o le faatagaga a le malo. O se faaaʻoaʻoga, e tele nofoaga maotua i Polivia o loo nonofo ai na o le ʻau Mino pe tusa ma le 38,000. E tofu lava le nofoaga ma a latou tulafono. O isi nofoaga e faasā ai taavale ae faataga solofanua po o taavale solofanua. O isi nofoaga e faasā ai leitiō, TV ma musika. O isi nofoaga e faasā ai le aʻoaʻoina o le gagana a le atunuu o loo iai. Na faapea mai se tasi e nofo i na nofoaga: “E faasā e faifeʻau ona matou aʻoaʻoina le gagana Sepania ina ia pule mai pea iā i matou.” E matuā mafatia le toʻatele o tagata ma fefefe neʻi faateʻa i latou, lea e faasā ai ona toe feutagaʻi ma tagata o le nofoaga. E mataʻutia lenā mea aemaise e matuā lē masani lava i latou i le olaga faaonapōnei.

Totōina Fatu o le Upu Moni

O se nofoaga faapena na tagaʻi ai se tamāloa Mino e igoa iā Ioane, i se Olomatamata i le fale a lona tuaoi. Na siitia atu le aiga o  Ioane mai Kanata e agaʻi atu i Mekisikō, ona ō ane lea i Polivia. Ae na fia maua e Ioane se fesoasoani e malamalama ai i upu moni o le Tusi Paia. Na faanoi pe mafai ona ia faitauina le mekasini.

Mulimuli ane a o iai i le aai e faatau atu fua o lana faatoʻaga, na alu atu ai Ioane i se Molimau o loo tufatufaina atu Olomatamata i le maketi. Na taʻu i ai e le Molimau se misionare e tautala i le gagana Siamani. E leʻi umi ae maua loa e Ioane Le Olomatamata faa-Siamani i le meli. Na suʻesuʻeina lelei mekasini taʻitasi ma faasolosolo atu i aiga taʻitasi i lona nofoaga, seʻia toe lava ina masae le mekasini. I nisi aso, e potopoto ai aiga ina ia suʻesuʻe se Olomatamata ma suʻe uma mau o loo iai seʻia oo i le valuapō. Na mautinoa e Ioane o loo autasi Molimau a Ieova i le faia o le finagalo o le Atua i le lalolagi aoao. A o leʻi maliu o ia, na ia fai i lana avā ma lana fanau: “E tatau ona outou faitau pea i Le Olomatamata, auā o le a outou malamalama ai i le Tusi Paia.”

Na talanoa atu nisi o le aiga o Ioane i o latou tuaoi, e tusa ai ma mea ua latou iloa mai le Tusi Paia. Na latou faapea atu: “E lē faaumatiaina le lalolagi. O le a liua e le Atua le lalolagi e fai ma parataiso.” “E lē faapuapuagatia e le Atua tagata i se afi i seoli.” E leʻi umi ae logotala loa faifeʻau i nei faamatalaga, ma latou faapea ane o le a faateʻa ese le aiga o Ioane, pe a lē tuu a latou faamatalaga faapena. A o fai se talanoaga a le aiga e faatatau i omiga mai toeaina o le lotu Mino, na faapea ane se alii talavou: “O le ā le mea e fai ai fua tala o toeaina o le lotu? . . . O lea ua tatou iloa le lotu moni, ae na o lo tatou nofonofo.” Na ootia le loto o le tamā ona o tala a lona atalii. E leʻi umi ae ō atu loa faalilolilo tagata e toʻa 10 o le aiga, e suʻe Molimau a Ieova. Na latou tau atu i le fale o misionare, e pei ona taʻua i le amataga o le tala.

Na asiasi atu misionare i le nofoaga a le ʻau Mino i le aso na sosoo ai. E pau le taavale na iai i le auala, o le taavale a misionare. E ofo misionare a o tilotilo atu i taavale solofanua, ae o lae foʻi e sioa le ʻau Mino i le taavale a misionare. E leʻi umi ae latou potopoto loa ma tagata Mino e toʻa 10 mai aiga e lua.

E fā itula na latou suʻesuʻeina ai le mataupu 1 o le tusi o Le Poto e Taʻitaʻia ai i le Ola e Faavavau. * Na suʻe e le ʻau Mino isi mau o le Tusi Paia i palakalafa taʻitasi, ona na fia iloa po o saʻo lo latou malamalamaga i mau na. Pe a uma fesili taʻitasi o le suʻesuʻega, ona faatali lea mo ni nai minute ae fetufaaʻi le ʻau Mino i le faa-Siamani. A uma, ona tali atu lea o se tasi o i latou i le faa-Sepania. O se aso e lē faagaloina. Ae ua lata ane sauāga. O le a lutia i latou i puapuaga, e pei ona oo iā Mino Simona, a o ia saʻilia upu moni o le Tusi Paia pe tusa i le 500 tausaga na muamua atu.

O Puapuaga Ona o le Upu Moni

I ni nai aso mulimuli ane ai, na ō ane ai toeaina o le lotu i le aiga o Ioane ma faapea atu i ē na talanoa ma misionare: “Na matou faalogo na asiasi mai Molimau a Ieova. O le a faateʻa outou pe a toe asiasi mai Molimau a Ieova, ma ia aumai a latou tusi seʻi susunu.” O se tofotofoga tele lenei mea, aemaise e na o le faatasi ona latou suʻesuʻeina le Tusi Paia ma Molimau a Ieova.

 Na tali atu se tasi o tamāloa: “E lē mafai ona matou faia lenā mea. O loo aʻoaʻoina i matou e tagata na i le Tusi Paia.” E faapeʻī le tali a toeaina? Na faateʻa i latou ona o le suʻesuʻeina o le Tusi Paia! Pagā se mea inā leaga. Na alu ane le taavale solofanua a le falegaosi sisi ae e leʻi tū i le fale o se tasi o aiga e ao le susu na latou saunia e faatau atu. Ona o lea, e leai se seleni na maua e le aiga lenā. Na tuli se tamāloa fai aiga mai lana galuega. Na faasā ona faatau e se isi tamāloa ni oloa mai le faleoloa, ma na tuli foʻi lona afafine e 10 tausaga mai le aʻoga. Na ō atu foʻi tuaoi i se tasi fale e aveese le avā a se tamāloa, auā na latou manatu e lē mafai ona la nonofo faatasi ona ua faateʻaina le tamāloa. E ui i na tulaga faigatā, ae e leʻi faavaivai ai aiga o ē na suʻesuʻeina le Tusi Paia, ona o le saʻilia o le upu moni.

E ui i le mamao, ae na ō atu pea misionare i vaiaso taʻitasi e fai le suʻesuʻega faale-Tusi Paia. Na maua e aiga le tele o faalaeiauga mai na suʻesuʻega! E lua itula na faimalaga ai isi aiga i taavale solofanua ina ia auai ai i suʻesuʻega. O le taimi muamua na talosaga atu ai aiga i se tasi o misionare e na te faia se tatalo, o se mea na matuā faagaeetia ai. E leʻi faalogo lava le ʻau Mino o tatalo se tasi, auā e fai lē leoa a latou tatalo. Na loimatā fofoga o tamāloloa. Na faateʻia foʻi i latou ina ua aumaia e misionare se leitiō. E matuā faasā ona tā ni pese i lo latou nofoaga. Na latou mananaʻo e usuina pese o le Malo pe a uma suʻesuʻega taʻitasi, ona o le fiafia tele i ai. Ae e faapefea ona latou faafetaiaʻia le tele o suiga i o latou olaga?

Maua ni Uso Alolofa

Na amata ona fai e aiga a latou lava sisi, ona ua faateʻaina i latou. Na fesoasoani misionare ina ia maua ni tagata e faatauina a latou sisi. Na faalogo se Molimau a Ieova i Amerika i mātū e faatatau i le tulaga faigatā o nei aiga. Na soifua aʻe o ia i se nofoaga a le ʻau Mino i Amerika i saute. Na fia fesoasoani atu o ia i nei aiga, ma na faimalaga atu i le vaalele e asiasi atu iā i latou i Polivia. Na ia faalaeiauina faaleagaga i latou, ma fesoasoani i ai e faatau mai se pikiapu ina ō atu ai i sauniga i le Maota o le Malo, ma ave ai foʻi fua o a latou faatoʻaga i le maketi.

Fai mai se tagata o se tasi o aiga: “E ese le faigatā o mea ina ua faateʻa i matou. Na matou ō i le Maota o le Malo i le faanoanoa, ae toe foʻi mai ma le fiafia.” Na fesoasoani ane foʻi Molimau a Ieova i lenā vaipanoa. Na aʻoaʻoina e nisi o i latou le gagana Siamani, ma na ō ane foʻi i Polivia, Molimau e tautatala i le faa-Siamani mai Europa auā le faia o sauniga faa-Kerisiano i le faa-Siamani. E leʻi leva, ae auai loa le toʻa 14 o tagata Mino i le galuega talaʻi.

A o leʻi atoa se tausaga talu ona faatoʻā asiasi atu i le fale o misionare, na toe papatiso ai le toʻa 11 o ē na avea muamua ma Anabaptists. Ioe, na faailoga le tuuina atu o o latou soifua mo Ieova iā Oketopa 12, 2001. Na papatisoina foʻi nisi o nei tagata talu mai lenā taimi. Na faapea mai se tasi o i latou: “Ona ua matou iloa upu moni o le Tusi Paia, ua pei i matou o pologa ua tuusaʻoloto.” Ua faapea mai se isi: “Ua faitio le toʻatele o le ʻau Mino ona ua maalili le alofa o tagata i lo latou nofoaga. A o Molimau a Ieova e naunau le tasi i le isi. Ou te toʻamālie pe a ou iai ma i latou.” E ona lutia foʻi oe i faafitauli a o e fia malamalama atili i upu moni o le Tusi Paia. Ae e mafai foʻi ona e taulau manuia pe a e saʻili le fesoasoani a Ieova, ma faatuatua ma le lototele e pei o nei aiga.

[Faamatalaga pito i lalo]

[Ata i le itulau 25]

O se fiafiaga le mauaina o lomiga faale-Tusi Paia i le faa-Siamani

[Ata i le itulau 26]

E ui e faasā le musika, ae e pepese i latou pe a uma suʻesuʻega taʻitasi