Mātua e, o le ā se Lumanaʻi Tou te Mananaʻo ia Maua e o Outou Alo?

“O tauleleʻa atoa ma teine, . . . ia latou vivii atu i le suafa o Ieova.” —Salamo 148:12, 13.

1. O ā mea e popole i ai mātua e faatatau i o latou alo?

O MĀTUA uma lava e popole i le lumanaʻi o o latou alo. E popole mātua i le soifua o lo laʻua alo mai lava a o pepe meamea, e oo foʻi i le taimi a o leʻi fanau mai. Pe e malosi o ia? Po o le a maua i se maʻi? E saputu mai foʻi isi popolega a o tuputupu aʻe le tamaitiiti. Ioe, e moomoo mātua ina ia manuia o latou alo.—1 Samuelu 1:11, 27, 28; Salamo 127:3-5.

2. Aiseā e mananaʻo ai le toʻatele o mātua ina ia sologa lelei olaga o a latou fanau pe a matutua?

² O se luʻitau mo mātua le tausi lelei o fanau i aso nei. Sa lutia le toʻatele o mātua i puapuaga e pei o taua, vesiga ona o faiga faaupufai, lē tagolima, faafitauli i le tino ma le mafaufau ma le tele o isi puapuaga. E masani lava ona lē mananaʻo mātua e oo a latou fanau i mea faapena. E ono mātauina e mātua i atunuu tamaoaiga, o loo maua e fanau a a latou uō ma tauaiga ni galuega mautotogi ma ni olaga e foliga mai e manuia. Ona o lea, latou te tauivi malosi ai ina ia maua foʻi e a latou fanau ni olaga manuia ma le sologa lelei pe a matutua.—Failauga 3:13.

Filifilia se Olaga Lelei

3. O le ā le filifiliga ua fai e Kerisiano?

³ Ua filifili Kerisiano e tuuina atu o latou ola iā Ieova, ona o i latou o soo o Iesu Keriso. Ua latou mulimuli i fetalaiga a Iesu: “A fia mulimuli mai se tasi iā te aʻu, ia faafiti o ia iā te ia, ma ave lona satauro i aso fai soo, i le mulimuli mai iā te aʻu.” (Luka 9:23; 14:27) Ioe, e lē faamuamuaina e Kerisiano o latou lava manaʻoga. Ae e lē faapea ai e ola faanoanoa ma e matuā leai lava ni a latou mea. Na i  lo lea, o se olaga lelei e fiafia ai ma maua ai le lotomalie, ona o loo iā i latou le agaga foaʻi. Na fetalai Iesu: “E sili le manuia o lē na te foaʻi atu, i lo lē na te talia mai.”—Galuega 20:35.

4. O le ā le mea na timaʻi atu ai Iesu e fai e ona soo?

⁴ Na matuā faigatā olaga o ē na soifua i aso o Iesu. E lē gata na tatau ona maua ni tupe e ola ai, ae na pulea foʻi ma le sauā i latou e le malo o Roma, ma na faapologaina i latou e taʻitaʻi lotu lē alolofa. (Mataio 23:2-4) Ae ui i lea, na lotomalilie le toʻatele o tagata na faalogo iā Iesu e mulimuli iā te ia, ae lafoaʻi mea e mananaʻo i ai e aofia ai ma a latou galuega. (Mataio 4:18-22; 9:9; Kolose 4:14) Pe na leaga la latou filifiliga na fai ona e lē o maua ai se lumanaʻi tamaoaiga? Ia mātau fetalaiga a Iesu: “Ai se tasi ua ia tuua o fale, po o uso, po o tuafāfine, po o le tamā, po o le tinā, po o le fanau, po o fanua ona o loʻu igoa, e maua e ia e taʻisautuaselau, e fai foʻi mona tofi le ola faavavau.” (Mataio 19:29) Na taʻutino atu e Iesu i ona soo, e silafia e le Tamā i le lagi o latou manaʻoga. O le pogai lea na timaʻi atu ai: “Ia outou muaʻi saʻili lona malo ma lana amiotonu; ona faaopoopoina atu lea o ia mea uma iā te outou.”—Mataio 6:31-33.

5. O ā manatu o isi mātua i le taʻutinoga a Iesu e tausia e le Atua ana auauna?

⁵ E faapena foʻi aso nei. Ua silafia e Ieova o tatou manaʻoga. E pei ona taʻutino mai Iesu, o le a tausia e Ieova ē e faamuamua lona Malo, aemaise i latou o i le auaunaga faataimi atoa. (Malaki 3:6, 16; 1 Peteru 5:7) Ae e faaluafesasi isi mātua i lenei mea. Atonu e mananaʻo e agaʻigaʻi i luma a latou fanau i le auaunaga a Ieova, ma e sau se taimi ona auai lea i le auaunaga faataimi atoa. Peitaʻi, ona o le tulaga tau tamaoaiga ma le mauagatā o galuega i aso nei, ua manatu ai isi mātua e tāua ona lelei aʻoga a le fanau, ina ia maua ai ni galuega lelei pe ina ia maua ai foʻi ni tupe. Ona o lea, ua manatu isi mātua e ō le fanau i aʻoga e maualuluga atu.

Tapenapena mo le Lumanaʻi

6. O ā aʻoaʻoga o loo faasino atu i ai le faaupuga “aʻoga e maualuluga atu” e pei ona taʻua i lenei mataupu?

⁶ E eseese uma atunuu ma a latou polokalame tau aʻoaʻoga. O se faaaʻoaʻoga, e 12 tausaga o aʻoaʻoga faavae i Amerika. A uma lenā, e pule le talavou pe alu i se iunivesite po o se kolisi i inā lava i Amerika, mo le fā tausaga pe sili atu foʻi ina ia maua se tikeri. E mafai foʻi ona toe aʻoʻoga ē ua iai tikeri ina ia maua ni faailoga maualuluga i le faafomaʻi, loia, o atinaʻe eseese ma isi faailoga. O le faaupuga “aʻoga e maualuluga atu” e pei ona taʻua i lenei mataupu, o loo faasino atu i iunivesite. Ae e iai foʻi aʻoga matātā eseese po o isi polokalame tau aʻoaʻoga e lē umi se taimi e alu ai, lea e maua ai se tusi pasi po o se tipiloma i se matātā faapitoa.

7. O ā omiga ua fetaiaʻi ma tamaiti i aʻoga maualuluga?

⁷ I aso nei, e masani lava ona taulaʻi atu aʻoga tulaga lua ma aʻoga maualuluga, ina ia au le ʻautalavou i iunivesite. I le ma lea, o le tele o aʻoga maualuluga e taulaʻi atu i mataupu e lelei ai togi a tamaiti aʻoga i suʻega e ulu atu i iunivesite, na i lo le taulaʻi atu i mataupu e lava tapena ai tamaiti mo ni galuega. Ua tele omiga ua fetaiaʻi ma tamaiti i aʻoga maualuluga mai faiaʻoga, le ʻaufaufautua ma isi tamaiti aʻoga ina ia tausinio e ulu atu i iunivesite sili ona lelei. Latou te faamoemoe e maua ni o latou faailoga maualuluga, lea e ono maua ai ni galuega e lelei totogi.

8. O ā filifiliga e tatau ona fai e mātua Kerisiano?

⁸ O le ā le mea e tatau ona fai e mātua Kerisiano? E moni latou te mananaʻo ia lelei aʻoga a le fanau, ma aʻoaʻoina ni tomai auā so latou lumanaʻi lelei. (Faataoto 22:29) Ae pe e tatau ona tuu atu e mātua a latou fanau, ina ia aafia i tauvaga ina ia faaleleia le tulaga  tau tupe ma maua se olaga sologa lelei? E ala i upu ma gaoioiga a mātua, o ā ni sini o loo latou faalaeiau le fanau e tuliloa? E galulue mamafa isi mātua ma faaputu a latou tupe ina ia faaaʻoʻoga le fanau i iunivesite. O nisi ua fai a latou aitalafu ona o lenā fuafuaga. Ae e lē na o tupe e aofia ai. O ā mea e aofia ai i aʻoaʻoga i iunivesite i aso nei?—Luka 14:28-33.

Mea e Aofia ai i le Saʻilia o Aʻoaʻoga i Iunivesite

9. E faapeʻī pili aʻoga i iunivesite i aso nei?

⁹ E masani ona tele tupe e alu i pili aʻoga. I nisi atunuu, e lē totogia e talavou a latou pili aʻoga i iunivesite ona e totogi e le malo. Ae i le tele o atunuu, e taugatā pili o iunivesite ma o loo faaauau foʻi ona sii a latou pili. Ua faapea mai se nusipepa: “E masani ona manatu tagata e faapea, e tele avanoa lelei e maua pe a iʻu mai i le iunivesite. Ae i le taimi nei, o iunivesite ua iloa ai le eseesega o tagata mauʻoa ma ē lē tagolima.” (New York Times) Ua amata ona avea iunivesite e fai ma ē mauʻoa ma taualoa, e faaaʻoʻoga ai a latou fanau ina ia avea foʻi i latou ma ni tagata mauʻoa ma taualoa i lenei lalolagi. Pe e tatau i mātua Kerisiano ona faaaʻoʻoga a latou fanau i iunivesite?—Filipi 3:7, 8; Iakopo 4:4.

10. O le ā le fesootaʻiga o iunivesite ma le faaleleia o le lalolagi nei?

¹⁰ E iai tuutuuga e aofia ai tusa lava pe e lē totogia ni pili i iunivesite. O se faaaʻoaʻoga, ua lipoti mai e le nusipepa The Wall Street Journal e faapea, i se atunuu i saute i sasaʻe o Asia, e iai le polokalame a le malo “e matuā uunaʻi ai tamaiti sili ona popoto ina ia oo i le pito i luga.” O le faaupuga “oo i le pito i luga,” o loo faasino atu i le au o tamaiti i iunivesite sili ona taualoa a le lalolagi, e pei o Oxford ma Cambridge i Egelani ma iunivesite taualoa i Amerika ma isi foʻi iunivesite. Aiseā ua faia ai e le malo se polokalame faapena? Ua faapea mai le nusipepa: “Ina ia faaleleia ai le tamaoaiga o le atunuu.” E ui lava la e lē totogia ni pili aʻoga, ae e alu uma le malosi o talavou ina ia faaleleia le lalolagi nei. E ui lava o le mea lenā o loo taulaʻi i ai le lalolagi, ae e lē mananaʻo mātua Kerisiano e iʻu faapena a latou fanau.—Ioane 15:19; 1 Ioane 2:15-17.

11. O le ā le mea ua iloa mai i lipoti e tusa ai o le inu tele o talavou i iunivesite i le ʻava malosi atoa ai ma feusuaʻiga?

¹¹ Ia tomānatu foʻi i tagata o loo iai ma mea e tutupu i nofoaga e nonofo ai tagata i iunivesite. O i inā e sasao faaafi ai amioga leaga e pei o le faaaogāina o fualaau faasāina ma le inu tele i le ʻava malosi, o amioga lē mamā, lē faamaoni, faileagaina o tagata aʻoga fou ma isi mea leaga. Seʻi manatu i le inu tele i le ʻava malosi. Na lipoti mai se mekasini e faatatau i le inu i le ʻava malosi seʻi tau i le ua: “Pe tusa e 44 pasene o [le ʻauaʻoʻoga i iunivesite i Amerika] e faatasi i le lua vaiaso ona inu seʻi tau i ua.” (New Scientist) O le mea foʻi lenā o loo tupu i talavou i Ausetalia, Peretania, Rusia ma isi atunuu. O feusuaʻiga o se meanoa i talavou. Ua faapea mai le nusipepa Newsweek, “e feākisi pe e feusuaʻi e aunoa ma le faauō po o le talanoa foʻi.” E pei ona iloa mai i suʻesuʻega, e pe  tusa i le 60 i le 80 pasene o talavou e faia amioga faapena. Ua faapea mai se tasi na faia na suʻesuʻega: “O mea na e fai e talavou i iunivesite.”—1 Korinito 5:11; 6:9, 10.

12. O ā omiga e fetaiaʻi ma talavou i iunivesite?

¹² E lē gata i le leaga o tagata o loo iai ma mea e tutupu, ae o loo omia foʻi talavou ona o meaaʻoga ma suʻega. E tatau ona suʻesuʻe ma fai meaaʻoga a talavou ina ia pasi a latou suʻega. O nisi talavou e faigaluega i taimi avanoa a o aʻoʻoga foʻi. O nei mea uma e alu ai lo latou taimi ma le malosi. Pe e lava la so latou taimi e taulaʻi atu ai i mea faaleagaga? O ā mea latou te faamuamuaina pe a tele naʻuā mea e fai? Pe e faaauau ona latou faamuamua le Malo, pe tuu lona lua? (Mataio 6:33) Ua timaʻi mai le Tusi Paia i Kerisiano: “Ia faaeteete outou ina ia outou savavali ma le faautauta, aua neʻi faapei o ē valelea, a ia faapei o ē popoto; ia faaaogāina e outou aso o lenei olaga, auā o ona pō nei ua leaga.” (Efeso 5:15, 16) O le mea e faanoanoa ai, ona ua ō ese isi talavou mai le upu moni ona o le tele naʻuā o mea e fai i iunivesite, po o le faia foʻi o amioga e lē ōgatusa ma le Tusi Paia.

13. O ā fesili e tatau ona iloiloina e mātua Kerisiano?

¹³ E lē na o iunivesite ma isi aʻoga e iai  amioga lē mamā, amioga lē mafaufau ma isi omiga. Ae ui i lea, o le toʻatele o talavou o le lalolagi e manatu i na amioga o se mea e masani ai i le aʻoga, ma e manatu māmā i ai. Pe e tatau i mātua Kerisiano ona faaaʻoʻoga a latou fanau mo le fā pe sili atu foʻi tausaga, e ui e iloa lelei e mātua le leaga o mea e tutupu i iunivesite? (Faataoto 22:3; 2 Timoteo 2:22) Pe e mafai ona taʻutonuina lamatiaga o loo aafia ai le fanau, ona o faamanuiaga e ono maua mai iunivesite? O le fesili e sili ona tāua: O ā mea e aʻoaʻoina e le fanau i iunivesite e uiga i mea e tatau ona faamuamua i le olaga? * (Filipi 1:10; 1 Tesalonia 5:21) Mātua e, ia tatalo ma manatunatu totoʻa i nei fesili. Ia mafaufau foʻi i lamatiaga o le auina atu o fanau i aʻoga i se isi aai po o se isi foʻi atunuu.

O ā ni Mea e Sili Atu na i lo Iunivesite?

14, 15. (a) O ā fautuaga a le Tusi Paia e aogā i aso nei e ui i manatu o tagata? (e) O ā ni fesili e tatau ona fesili ifo ai talavou iā te i latou lava?

¹⁴ Ua manatu tagata i aso nei, e tatau ona ō talavou i iunivesite ina ia taulau manuia o latou olaga. Ae na i lo le mulimuli i manatu o tagata, e faalogo Kerisiano i le fautuaga o loo i le Tusi Paia: “Aua foʻi tou te amio faatasi ma lenei lalolagi, a e peitaʻi ia liliuina i le toe fuataʻiina o outou loto, ina ia outou suʻesuʻe pe se ā le finagalo o le Atua, o mea ua lelei, ma le mālie, ma le atoatoa.” (Roma 12:2) O le ā le finagalo o le Atua mo ona tagata o ē talavou ma ē matutua, a o iai i siʻui o aso e gata ai? Na timaʻi atu Paulo iā Timoteo: “Ia e faautauta i mea uma lava, ia e onosai i mea e tigā ai, ia e fai le galuega a lē folafola le tala lelei, ia e matuā faaiʻuina lau faiva.” E aogā foʻi lenei mau mo i tatou uma lava i aso nei.—2 Timoteo 4:5.

¹⁵ Ia tatou “faautauta” ma taulaʻi atu i mea faaleagaga, na i lo le lolo atu i le agaga matapeʻapeʻa o le lalolagi. Afai o oe o se talavou, ia fesili ifo iā te oe lava: ‘Po o oʻu finafinau ea e “faaiʻuina laʻu faiva,” ia ou agavaa e talaʻi atu le Afioga a le Atua? O ā ni aʻu fuafuaga mo le “matuā faaiʻuina” o laʻu faiva? Po o oʻu mafaufau ea e auai i le auaunaga faataimi atoa?’ Ioe, o ni fesili faigatā aemaise pe a e vaavaai atu i isi talavou o loo faia mea e mananaʻo ai lava i latou, ma latou ‘saʻilia mea tetele’ ona e manatu e maua ai so latou lumanaʻi manuia. (Ieremia 45:5) O le mea lea, e aʻoaʻoina ma le poto e mātua Kerisiano a latou fanau mai lava a o tamameamea, ina ia taulaʻi atu i mea faaleagaga.—Faataoto 22:6; Failauga 12:1; 2 Timoteo 3:14, 15.

16. E faapefea ona saunia e mātua Kerisiano ni aumea lelei mo a latou fanau?

¹⁶ O le tala lenei a le tama matua a se tuafafine ua leva ona iai i le auaunaga faataimi atoa: “Na mataʻitu e lo matou tinā a matou aumea. Na matou aumea atu i tagata o le faapotopotoga o ē malolosi faaleagaga, ae matou te leʻi aumea atu i tamaiti aʻoga. E masani foʻi ona valaaulia e lo matou tinā, tagata na auauna faataimi atoa e pei o misionare, ovasia femalagaaʻi, o le ʻau Peteli ma paeonia, ina ia matou faifaimea faatasi i le fale. Na matou fia auai i le auaunaga faataimi atoa ona o le faalogologo atu i a latou tala aemaise le vaavaai atu i lo latou olioli.” O le mea e fiafia ai, ona o loo auai uma nei tama e toʻatolu i le auaunaga faataimi atoa. O le tasi tama o loo i le Peteli, o le isi na auai i le Aʻoga mo Toleniga i le Faiva, ma o loo paeonia le isi!

17. O le ā se fesoasoani e mafai ona saunia e mātua mo le fanau a o filifili mataupu i le aʻoga ma ni galuega e fai i le lumanaʻi? (Tagaʻi i le pusa i le itulau e 29.)

¹⁷ E lē gata e saunia ni aumea lelei, ae e tatau foʻi i mātua ona fesoasoani i a latou fanau a o laiti, e filifili ma le poto ni mataupu  i le aʻoga ma ni galuega e fai i le lumanaʻi. Na faapea mai se uso Peteli: “Na paeonia oʻu mātua a o leʻi faaipoipo ma ina ua uma foʻi ona faaipoipo. Na la taumafai ina ia maua e lo matou aiga lenā lava agaga paeonia. A o filifili a matou mataupu i le aʻoga pe fai foʻi ni filifiliga e aafia ai lo matou lumanaʻi, e masani ona la faalaeiauina i matou e filifili ni mataupu e maua ai ni a matou galuega faavaitaimi ma paeonia.” Na i lo le filifili o ni mataupu e taulaʻi atu i iunivesite, e tatau i mātua ma fanau ona iloilo ni mataupu e aogā i le auaunaga faataimi atoa i le Atua. *

18. O ā galuega e ono mafaufau i ai le ʻautalavou?

¹⁸ Ua faaalia i suʻesuʻega i le tele o atunuu, o loo matuā manaʻomia ni tagata e galulue i matātā eseese na i lo le faauu mai i iunivesite. Ua lipotia mai i le nusipepa USA Today, “e lē manaʻomia e le 70 pasene o tagata faigaluega i le lumanaʻi, ona aʻoʻoga mo le fā tausaga ina ia maua se tikeri i se iunivesite, ae latou te manaʻomia se tusi pasi mai se aʻoga matātā eseese.” O le tele o na aʻoga e iai ni mataupu pupuu e aʻoaʻoina ai tomai i galuega faaofisa, inisinia, faaleleia komepiuta, palama, ʻoti ulu ma le tele o isi tomai. Pe e aogā nei galuega? Ioe, e aogā tele. Atonu e lē o ni galuega aloaʻia i le manatu o tagata, ae e talafeagai lelei ma manaʻoga o ē o loo fia auauna faataimi atoa iā Ieova.—2 Tesalonia 3:8.

19. O le ā le auala e mautinoa e maua ai le olioli ma le lotomalie?

¹⁹ O le ʻaiʻoiga lenei o loo i le Tusi Paia: “O tauleleʻa atoa ma teine, . . . ia latou vivii atu i le suafa o Ieova; auā ua na o lona suafa e mamalu; o lona viiga ua sili lea i le lalolagi atoa ma le lagi.” (Salamo 148:12, 13) O le auaunaga faataimi atoa iā Ieova, e mautinoa lava e maua ai le olioli ma le lotomalie, pe a fua i tulaga iʻuvale e maua i le lalolagi. Ia manatua le faamautinoaga o loo i le Tusi Paia: “O le faamanuia a Ieova, o lea e faatamaoaiga aʻi; na te lē faaopoopo i ai se tigā.”—Faataoto 10:22.

[Faamatalaga pito i lalo]

Pe E te Iloa Faamatala?

• O le ā le mea e faatuatuaina e Kerisiano mo le mauaina o se lumanaʻi manuia?

• O ā luʻitau ua fetaiaʻi ma mātua Kerisiano e faatatau i le lumanaʻi o le fanau?

• O ā mea e tatau ona uaʻi i ai a o iloiloina mea e aofia ai i aʻoaʻoga i iunivesite?

• E faapefea ona fesoasoani mātua i le fanau e filifili le auaunaga faataimi atoa iā Ieova?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Pusa i le itulau 29]

O ā Aogā o Iunivesite?

O le toʻatele o tagata e aʻoʻoga i iunivesite, latou te faamoemoe e maua se tikeri lea e maua ai ni galuega lelei. Ae ua faaalia i lipoti a le malo, e pe ā ma le 25 pasene o ē aʻoʻoga i iunivesite e maua a latou tikeri i le ono tausaga, ma o se fuainumera maualalo. Po o lona uiga la, e mautinoa e maua ni galuega lelei a tagata e iai tikeri? O le tali i ai o le leai, pe a fua i suʻesuʻega ua maua mai.

“E lē faafuaseʻi ona maua ni galuega lelei ma ni totogi lelei ona na aʻoʻoga i [iunivesite o] Harvard ma Duke. . . . E lē iloa e kamupani le ʻautalavou o loo faigaluega mo i latou. O se mea mataʻina le iai o se tusi pasi lelei (o se tikeri mai se iunivesite taualoa i Amerika). Peitaʻi, e sili atu ona tāua i kamupani mea e mafai pe e lē mafai foʻi ona fai e tagata.”—Newsweek, Novema 1, 1999.

“E ui e maualuluga atu tomai o loo manaʻomia i galuega i aso nei na i lo le taimi ua teʻa . . . , ae o tomai e manaʻomia mo nei galuega o le popoto lea i mataupu i aʻoga maualuga, e pei o le matematika, faitau, tusitusi i le tausaga lona iva . . . , ae lē o iunivesite. . . . E lē manaʻomia ona aʻoʻoga talavou i iunivesite ina ia maua ni galuega lelei, ae ia lelei ona latou aʻoaʻoina mataupu i aʻoga maualuga.”—American Educator, Mati-Iuni, 2004.

“E faalēaogā le tele o aʻoaʻoga i iunivesite i le tapenapenaga o tagata aʻoga mo galuega pe a iʻu a latou aʻoga. Ua amata ona taʻutaʻua . . . aʻoga matātā eseese. Ua sii le fuainumera o le ʻauaʻoʻoga i le 48% mai le 1996 e oo i le 2000. . . . Ae ua tele ina lē toe aogā tipiloma mai iunivesite lea e taugatā ma umi se taimi e alu ai.”—Time, Ianuari 24, 2005.

“O le fuafaatatau a le Matagaluega o Leipa i Amerika i le 2005, pe tusa ma le 33% o tagata faauu mai iunivesite o ē na aʻoʻoga mo le fā tausaga, o le a lē maua ni galuega e talafeagai ma o latou tikeri.”—The Futurist, Iulai/Aokuso 2000.

Ona o lea, ua faasolo ina toʻatele faiaʻoga ua faaluafesasi i le aogā o iunivesite i aso nei. Ua faapea mai le Futurist, “e sesē sini o loo tatou aʻoaʻoina i tagata.” Ia mātau mai le eseesega o lenā mea ma le tala a le Tusi Paia e faatatau i le Atua: “O aʻu o Ieova, o lou Atua, o loo aʻoaʻo iā te oe i mea e aogā, o loo taʻitaʻiina oe i le ala e te ui ai. E! ana uaʻi mai ou taliga i aʻu poloaʻiga, po ua tusa ma se vaitafe lou manuia; ma lau amiotonu, e tusa lea ma peau o le sami.”—Isaia 48:17, 18.

[Ata i le itulau 26]

Na latou lafoaʻia mea e mananaʻo i ai ae mulimuli iā Iesu

[Ata i le itulau 31]

E saunia ma le poto e mātua Kerisiano ni uō lelei mo a latou fanau a o laiti pea