Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Manatu Tāua Mai le Tusi o Nofoaiga a Tupu Muamua

Manatu Tāua Mai le Tusi o Nofoaiga a Tupu Muamua

O Loo Ola le Afioga a Ieova

Manatu Tāua Mai le Tusi o Nofoaiga a Tupu Muamua

UA TUSA ma le 77 tausaga talu ona toe foʻi tagata Iutaia i lo latou nuu moni mai le tafeaga i Papelonia. Ua 55 nei tausaga talu ona toe fausia le malumalu e le Kovana o Serupapelu. O le pogai autū na toe foʻi atu ai tagata o sa Iutā, ina ia toe faia le tapuaʻiga moni i Ierusalema. Ae peitaʻi, ua lē maelega tagata i le tapuaʻiga iā Ieova. Ua manaʻomia vave ai ni faalaeiauga, ma o le mea tonu lenā o loo saunia mai i le tusi o Nofoaiga a Tupu Muamua.

E ese ai mai faamaumauga o gafa, o loo aofia ai i Nofoaiga a Tupu Muamua se vaitaimi e 40 tausaga, mai le maliu o le tupu o Saulo, e oo i le maliu o le tupu o Tavita. E foliga mai na tusia lenei tusi e le ositaulaga o Esera i le tausaga e 460 T.L.M. E tatou te naunau i le tusi o Nofoaiga a Tupu Muamua, talu ai ua tatou malamalama ai e uiga i le tapuaʻiga i le malumalu, ma ua saunia ai foʻi faamatalaga auʻiliʻili e uiga i le gafa o le Mesia. Ona o lenei tusi e mai le agaga o le Atua, ua faamalosia ai i tatou i le feʻau o loo i ai, ma ua faateleina ai foʻi lo tatou malamalama i le Tusi Paia.—Eperu 4:12.

SE FAAMAUMAUGA TĀUA O SUAFA

(1 Nofoaiga a Tupu 1:1–9:44)

O faamatalaga auʻiliʻili na faamauina e Esera, e tāua ona o ni māfuaaga se tolu pe a itiiti mai: ina ia faamautinoa ai, e na o tane ua tofia e tatau ona auauna o ni ositaulaga, e fesoasoani i le filifilia o tofi o ituaiga, ma le faasaoina o faamaumauga o gafa e oo atu i le Mesia. O lenei faamaumauga, ua mafai ai e tagata Iutaia ona suʻe o latou tupuaga ua mavae, ma oo atu ai lava i le uluaʻi tagata. E mai iā Atamu e oo iā Noa, e sefulu augātupulaga na, a o le isi sefulu, ua tatou oo atu ai iā Aperaamo. Ina ua uma ona lisiina mai le fanau a Isamaeli, le fanau a le palake a Aperaamo o Kitura, ma atalii o Esau, ona taulaʻi atu lea o le tala i ē na tupuga mai i atalii e toʻa 12 o Isaraelu.—1 Nofoaiga a Tupu 2:1.

E tele atu faamatalaga e uiga i ē na tupuga mai iā Iuta talu ai, o i latou na auala mai ai le tupu o Tavita. E 14 tupulaga mai iā Aperaamo e oo iā Tavita, ma le isi 14 e oo atu i le ave faatagataotauaina o tagata Iutaia i Papelonia. (1 Nofoaiga a Tupu 1:27, 34; 2:1-15; 3:1-17; Mataio 1:17) Ona lisiina mai lea e Esera o tupuaga o ituaiga i le itu i sasaʻe o le Ioritana, ona sosoo ai lea ma le gafa o atalii o Levi. (1 Nofoaiga a Tupu 5:1-24; 6:1) Ona sosoo ai lea ma se aotelega o nisi o isi ituaiga i le itu i sisifo o le vaitafe o le Ioritana, faapea le auʻiliʻiliga o le gafa o le ituaiga o Peniamina. (1 Nofoaiga a Tupu 8:1) O loo tusia ai foʻi igoa o i latou na uluaʻi aināina Ierusalema ina ua toe foʻi mai le tafeaga mai Papelonia.—1 Nofoaiga a Tupu 9:1-16.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

1:18—O ai le tamā o Selaa—o Kainano po o Afasata? (Luka 3:35, 36) O Afasata, o le tamā o Selaa. (Kenese 10:24; 11:12) O le upu “Kainano” i le Luka 3:36, e foliga mai na sesē ona faaleoina le upu “Kaletaia.” Afai o lea, atonu la e faitauina faapenei i le uluaʻi tusitusiga, o “le atalii o Afasata le Kaletaia.” Pe atonu foʻi, o igoa o Kainano ma Afasata, e faasino atu i le tagata e tasi. E lē maua foʻi le faaupuga “atalii o Kainano” i nisi manusikulipi.

2:15—Po o Tavita o le atalii lona fitu lea o Iese? E leai. E toʻavalu atalii o Iese, ma o Tavita o le uiʻi. (1 Samuelu 16:10, 11; 17:12) E foliga mai, na maliu le tasi atalii o Iese ae leai sana fanau. Talu ai e leai se suli o lenā atalii i faamaumauga o le gafa, e leʻi taʻua ai la o ia e Esera.

3:17—Aiseā ua taʻua ai i le Luka 3:27 e faapea, o Iekonia le atalii o Salatielu, o ia o le atalii o Neri? O Iekonia, o le tamā o Salatielu. Ae peitaʻi, e foliga mai, na avatu e Neri lona afafine e fai ma avā a Salatielu. Ua faasino atu Luka i le tane a le afafine o Neri e faapea, o le atalii o Neri e pei ona ia faia e tusa ai ma le tulaga o Iosefa, i le taʻua o ia o le atalii o Heli, le tamā o Maria.—Luka 3:23.

3:17-19—Na faapefea ona aiga ia Serupapelu, Petaia, ma Salatielu? O Serupapelu, o le atalii o Petaia, le uso o Salatielu. Ae, i nisi taimi, e taʻua ai i le Tusi Paia ia Serupapelu o le atalii o Salatielu. (Mataio 1:12; Luka 3:27) Atonu ua ala ona faapea, ona sa tausia e Salatielu ia Serupapelu ina ua maliu Petaia. Pe atonu foʻi ina ua maliu Salatielu ae leai sona atalii, sa faaipoipo atu ai loa Petaia i le avā a lona uso, ma avea ai Serupapelu ma a la ulumatua.—Teuteronome 25:5-10.

5:1, 2—O le ā le uiga iā Iosefa ina ua ia mauaina le tofi o le ulumatua? O lona uiga, na maua e Iosefa vaega e lua o le tofi. (Teuteronome 21:17) I lea, na avea ai ma tupuga o ituaiga e lua; o Efaraima ma Manase. A o isi atalii o Isaraelu, sa na o le taʻitasi ituaiga na latou maua.

Lesona mo i Tatou:

1:1–9:44. Ua faamaonia i gafa o tagata moni e faapea, o le faatulagaga mo le tapuaʻiga moni, e faavae i mea moni, ae lē o ni tala fatu.

4:9, 10. Na tali mai Ieova i tatalo faatauanau a Iapese mo le faalauteleina ma le toʻafilemu o lona laueleele, ina ia mafai ona nonofo ai le toʻatele o nisi tagata matataʻu i le Atua. E manaʻomia foʻi ona tatou fai atu ni tatalo ma le loto mo se faatelega a o tatou auai ma le maelega i le galuega o le faia o soo.

5:10, 18-22. I aso o le tupu o Saulo, na faatoʻilalo ai e ituaiga i le itu i sasaʻe o le Ioritana sa Akarā e ui lava ina matuā toʻatele nei ituaiga, e sili atu i le faaluaina. Na mafaia lenei mea ona sa faatuatua tagata malolosi o nei ituaiga iā Ieova, ma talosaga atu iā te ia mo se fesoasoani. Seʻi tuu atu lo tatou faatuatuaga atoatoa iā Ieova a o tau pea la tatou taua faaleagaga faasaga i fili e sili atu ona toʻatele na i lo o i tatou.—Efeso 6:10-17.

9:26, 27. Sa tuuina atu i leoleo faitotoʻa o sa Levī, se tofiga e sili ona maufaatuatuaina. Na latou maua le kī e tatala ai faitotoʻa ina ia ulu atu i lotoā paia o le malumalu. Sa faamaoni i latou i le tatalaina o faitotoʻa i aso taʻitasi. Ua tuuina mai iā i tatou se tiute tauave o le ō atu lea e saʻili tagata i a tatou oganuu, ma fesoasoani iā i latou ina ia ō mai e tapuaʻi iā Ieova. Pe e lē tatau ea ona faamaonia atu i tatou o ni tagata maufaatuatuaina e pei o leoleo faitotoʻa o sa Levī?

UA PULE TAVITA O SE TUPU

(1 Nofoaiga a Tupu 10:1–29:30)

E amata le tala i le faamatalaga i le fasiotia o le tupu o Saulo ma ona atalii e toʻatolu i le taua ma Filisitia i le mauga o Kilepoa. Na avea Tavita le atalii o Iese ma tupu, i le ituaiga o Iuta. Na ō atu i Heperona tagata mai ituaiga uma ma faauu Tavita e fai ma tupu iā Isaraelu uma. (1 Nofoaiga a Tupu 11:1-3) E leʻi pine mulimuli ane, ae ia aʻea loa Ierusalema. Mulimuli ane, na avatu ai e le fanauga a Isaraelu le atolaau o le feagaiga i Ierusalema “ma le alalaga, ma le leo o le foafoa, ma . . . ua tā foʻi napeli, ma kitara.”—1 Nofoaiga a Tupu 15:28.

Na faailoa atu ai e Tavita lona faanaunauga e fausia se fale mo Ieova. Ae sa taofia e Ieova lenā faaeaga mo Solomona, ma na ia osia ai se feagaiga ma Tavita mo se Malo. Na tau pea Tavita ma fili, ma na manumalo pea o ia ona o le fesoasoani mai iā Ieova. O le faaiʻuga sesē na faia e Tavita i le faitauina o le nuu, na fasiotia ai le toʻa 70,000 o tagata. Ina ua uma ona taʻu atu e le agelu e ao ona faatūina se fata faitaulaga iā Ieova, na faatau ai e Tavita se fanua mai iā Aruna le sa Iepusē. Ua amata “ona sauniuni mea e tele” e Tavita mo le fausiaina o se fale “e taʻua, ma le matagofie i nuu uma” mo Ieova. (1 Nofoaiga a Tupu 22:5) Sa faatulagaina e Tavita le galuega mo sa Levī, ia o loo faamatalaina ma le matuā auʻiliʻili i inei na i lo o se isi tusi i le Tusi Paia. Na foaʻi e le tupu ma tagata le tele o meaalofa mo le malumalu. Ina ua mavae le 40 tausaga na pule ai, ona maliu ai lea o Tavita “ua matuā toeaina, ua tele ona tausaga, ma ana oloa, ma lona mamalu; ua soloaʻi ane foʻi Solomona lona atalii e fai ma tupu.”—1 Nofoaiga a Tupu 29:28.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

11:11—Aiseā ua 300 ai le aofaʻi o tagata na fasiotia, ae lē 800 e pei ona faamatalaina i le 2 Samuelu 23:8? O le taʻitaʻi o tagata e sili ona totoa sa iā Tavita, o Iasapama le Takamoni. O isi toa e toʻalua, o Eleasaro ma Sama. (2 Samuelu 23:8-11) E foliga mai ua eseese ai faamatalaga ia e lua, ona ua faasino atu i gaoioiga eseese na faia e le tagata lava e toʻatasi.

11:20, 21—O le ā le tulaga o Apisai e tusa ai ma tagata totoa sili e toʻatolu a Tavita? O Apisai, e lē o se tasi o tagata e aupito sili ona totoa e toʻatolu ia sa auauna iā Tavita. Ae peitaʻi, e pei ona taʻua i le 2 Samuelu 23:18, 19, o ia o le taʻitaʻiʻau o fitafita e 30, ma sa matuā iloga lava o ia na i lo o se tasi o i latou. Sa ese la le talaaga o Apisai mai tagata totoa na e toʻatolu, auā na ia faia se gaoioiga malosi e tali tutusa ma lea na faia e Iasapama.

12:8—I le ā le auala ua pei ai mata o sa Katō o “mata o leona”? O tagata totoa nei, sa nonofo pea ma Tavita a o iai i le vao. Ua oo ina uumi o latou lauulu. O le uumi o ō latou lauulu e oo i o latou tauʻau, na pei ai o latou foliga o ni leona feʻai.

13:5—O le ā le mea ua taʻua o ‘le Seora i Aikupito’? O le uiga o le upu seora i le faa-Eperu o se vaitafe. O lea ua manatu nisi, e faasino atu i se magāvai o le vaitafe o le Naila. O le manatu taatele o loo faatatau le “alia o Aikupito” i le Numera 34:5 i lea lava vaitafe. Ae peitaʻi, e ese le upu Eperu o loo faaaogāina i inei ma e mafai ona faaliliuina i se vanu. O lea la o le malamalamaga taatele, ua faasino atu le “seora i Aikupito” i se vanu umī e faailoga ai le tuaoi i saute sisifo o le Nuu o le Folafolaga.—Numera 34:2, 5; Kenese 15:18.

16:30—O le ā le uiga “ia outou gatete” i luma o Ieova? O le upu “gatete” i inei, ua faaaogā faafaatusa e faaalia ai le mataʻu i le Atua ma le manatu maualuga iā Ieova.

16:1, 37-40; 21:29, 30; 22:19—O ā faatulagaga mo le tapuaʻiga sa faatinoina pea i Isaraelu mai le taimi na avatu ai le Atolaau i Ierusalema seʻia oo ina fausiaina le malumalu? Na avatu e Tavita le Atolaau i Ierusalema ma tuu i totonu o le faleʻie na ia faia. Ua leva ona leʻi teuina le Atolaau i le fale fetafaʻi. Ina ua avatu i Ierusalema, sa tuu ai pea le Atolaau i le faleʻie. O le fale fetafaʻi sa i Kipeona, ma sa faia ai i inā e le Ositaulaga Sili o Satoka ma ona uso, taulaga e tusa ma le Tulafono. Sa faia pea lenei faatulagaga seʻia oo ina māeʻa le fausiaina o le malumalu i Ierusalema. Ina ua uma le malumalu, ona avatu lea o le fale fetafaʻi mai Kipeona i Ierusalema, ma na tuu ai le Atolaau i le Mea e Sili ona Paia i le malumalu.—1 Tupu 8:4, 6.

Lesona mo i Tatou:

13:11. Na i lo o le ita ma faitio iā Ieova pe a lē taulau a tatou taumafaiga, e tatau ona tatou iloilo le tulaga ma taumafai ia iloa le pogai ua lē taulau ai. E lē taumatea, o le mea lenā na fai e Tavita. Sa ia aʻoaʻo mai i ana mea sesē, ma na aumaia mulimuli ane le Atolaau i Ierusalema ma le manuia auā na aumaia i le auala saʻo. *

14:10, 13-16; 22:17-19. E tatau ona tatou faalatalata atu pea iā Ieova i le tatalo, ma saʻili lana taʻitaʻiga a o leʻi faia ni gaoioiga o le a aafia ai i tatou i le itu faaleagaga.

16:23-29. E tatau ona tatou faamuamua le tapuaʻiga iā Ieova i o tatou olaga.

18:3. O Ieova o Lē faataunuuina ana folafolaga. E ala iā Tavita, na ia faataunuuina ai lana folafolaga e avatu i le fanau a Aperaamo le nuu atoa o Kanana, e faalautele atu e “afua i le vaitafe o Aikupito e oo atu i le vaitafe tele, o le vaitafe o Eufirate lea.”—Kenese 15:18; 1 Nofoaiga a Tupu 13:5.

21:13-15. Na poloaʻi Ieova i le agelu ina ia taofi le mala, auā ua Ia salamō ona o le malaia o Ona tagata. E moni lava, “ua matuā tele lona alofa mutimuti vale.” *

22:5, 9; 29:3-5, 14-16. E ui lava e leʻi tofia o ia e fausia le malumalu o Ieova, ae na faaalia e Tavita le agaga limafoaʻi. Aiseā? Auā na ia talisapaia e faapea, o nei mea uma na ia maua, ona o le agalelei o Ieova. O faalogona faapena o le loto faafetai, e tatau foʻi ona uunaʻia ai i tatou ina ia iai se agaga limafoaʻi.

24:7-18. O le fuafuaga lea na faavaeina e Tavita i le vaevaeina o faitaulaga i vaega e 24, na faaauau pea ina ua faaali atu le agelu a Ieova iā Sakaria, le tamā o Ioane le Papatiso, ma folafola atu le fanau mai o Ioane. Ona o ia o se sui o le “vasega o Avia,” na auauna ai Sakaria i le malumalu. (Luka 1:5, 8, 9) O le tapuaʻiga moni, e fesootaʻi atu i tagata moni na soifua; ae lē o tagata o ni tala faafagogo. E maua faamanuiaga i lo tatou felagolagomaʻi ma “le auauna faamaoni ma le mafaufau” e tusa ai ma le tapuaʻiga ua faamaopoopoina lelei a Ieova i aso nei.—Mataio 24:45.

Ia Auauna iā Ieova “ma le Loto Fiafia”

O le Nofoaiga a Tupu Muamua, e lē na o ni tala i gafa o aofia ai. Ae o loo faamatala mai ai foʻi le avatua e Tavita o le atolaau i Ierusalema, o ona manumalo tetele, le sauniuniga mo le fausiaina o le malumalu, ma le faatulagaina o vasega o sa Levī ma a latou galuega faaositaulaga. O mea uma o loo faamatalaina e Esera i le Nofoaiga a Tupu Muamua, e mautinoa lava sa aogā mo tagata Isaraelu. Sa fesoasoani iā i latou e toe faafouina ai lo latou maelega mo le tapuaʻiga iā Ieova i le malumalu.

Maʻeu se faaaʻoaʻoga lelei a Tavita i le faamuamuaina pea o le tapuaʻiga iā Ieova! Na i lo o le saʻilia o ni faaeaga, sa saʻili Tavita e faia le finagalo o le Atua. Ua faalaeiauina i tatou ina ia faatatauina lana fautuaga e auauna iā Ieova “ma le loto atoa, ma le loto fiafia.”—1 Nofoaiga a Tupu 28:9.

[Faamatalaga pito i lalo]

^ pala. 32 Mo isi lesona mai le taumafai o Tavita e ave le Atolaau i Ierusalema, tagaʻi i Le Olomatamata, o Me 15, 2005, itulau e 16-19.

^ pala. 36 Mo isi lesona e faatatau i le faitauina e Tavita o le nuu, tagaʻi i Le Olomatamata, Me 15, 2005, itulau e 16-19.

[Siata/Ata i le itulau 8-11]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

O tupulaga mai iā Atamu iā Noa, (1,056 tausaga)

4026 T.L.M. Atamu

tausaga e 130⇩

Setu

105 ⇩

Enosa

90 ⇩

Kainano

70 ⇩

Maalaelu

65 ⇩

Iareto

162 ⇩

Enoka

65 ⇩

Metusela

187 ⇩

Lameko

182 ⇩

2970 T.L.M. na fanau ai NOA

O tupulaga mai iā Noa e oo iā Aperaamo, (952 tausaga)

2970 T.L.M. Noa

502 tausaga ⇩

Semu

100 ⇩

O LE LOLO 2370 T.L.M.

Afasata

35 ⇩

Selaa

30 ⇩

Eperu

34 ⇩

Peleko

30 ⇩

Reu

32 ⇩

Seruka

30 ⇩

Nakori

29 ⇩

Tara

130 ⇩

2018 T.L.M. na fanau ai APERAAMO

2018 T.L.M. Aperaamo

Mai iā Aperaamo iā Tavita: e 14 tupulaga (911 tausaga)

100 tausaga ⇩

Isaako

60 ⇩

Iakopo

Pe tusa o le 88 ⇩

Iuta

Faresa

Esarona

Rama

Aminatapu

Naasona

Salemona

Poasa

Opeta

Iese

1107 T.L.M. na fanau ai TAVITA