Talaaga o le Soifuaga

Na Faamalosia Aʻu i le Faaaʻoaʻoga a Oʻu Mātua

FAAMATALAINA E JANEZ REKELJ

O le tausaga lea e 1958. Sa ma iai ma laʻu avā o Stanka, i luga o le mauga maualuga o Karawanken, i le tuaoi o Yugoslavia ma Oseteria, a o ma taumafai e sosola atu i Oseteria. Sa lamatia lava lenei taumafaiga, auā sa leoleoina e fitafita a Yugoslavia le tuaoi, ma sa taofia so o se tasi e fia sopoʻia le tuaoi. A o ma agaʻi atu, na ma fesagaʻi ai ma se tofē e matuā tafatō i o ma luma. E ma te leʻi iloa muamua ma Stanka le itu lenei o le mauga e pito i Oseteria. Na ma ō atu i sasaʻe, ma taunuu ai i se tafatō gaoā o papa ma maamaa. Sa taataai i maʻua i se tapoleni mafiafia na ma ō ma ave, na ma faasee ai i lalo i le autafa o le mauga, e aunoa ma le iloa po o le ā se mea o le a oo iā i maʻua.

SEʻI oʻu faamatala atu le pogai na ma oo ai i lenei tulaga, ma le auala na uunaʻia ai aʻu e le faaaʻoaʻoga faamaoni a oʻu mātua ina ia faamaoni pea iā Ieova i taimi o faigatā.

Na ou ola aʻe i Slovenia, lea ua avea i aso nei o se atunuu laʻitiiti o Europa Tutotonu. O Slovenia, e tū i le mea e iai atumauga o Europa, a o Oseteria, e i le itu i mātū, e i sisifo ia Italia, o saute e iai ia Croatia, ae e i sasaʻe, ia Hagakeri. Ae peitaʻi, e fananau oʻu mātua o Franc ma Rozalija Rekelj, a o avea Slovenia ma vaega o le malo o Oseteria ma Hagakeri. I le faaiʻuga o le Taua Muamua a le Lalolagi, na avea ai Slovenia ma vaega o se malo fou lea na taʻua o le Malo o Serbia, Croatia, ma Slovenia. I le 1929, na suia ai le igoa o le atunuu iā Yugoslavia, o lona uiga, o “Slavia i Saute.” Na ou fanau iā Ianuari 9 1929, i le nuu o Podhom, e latalata i le vaituloto manaia o Bled.

Sa ola aʻe loʻu tinā i le Lotu Katoliko. Sa avea  le tasi uso o lona tamā ma patele, ma e toʻatolu ona tuafāfine matutua, na avea ma taupousa. Sa naunau lava o ia e fia mauaina sana lava Tusi Paia, e faitau ma malamalama i ai. Ae peitaʻi, e leʻi manatu mamafa tele loʻu tamā i le lotu. Sa lē fiafia o ia ona o le auai o lotu i le Taua Tele a le lalolagi i le 1914-1918.

Aʻoaʻoina le Upu Moni

I se taimi, ina ua uma le taua, na avea ai le tausoga o loʻu tinā o Janez Brajec, ma lana avā o Ančka ma Tagata Aʻoga o le Tusi Paia, e pei ona taʻua ai Molimau a Ieova i na aso. I lenā taimi, sa nonofo ai i laʻua i Oseteria. Pe tusa o le 1936 ma faasolo mai ai, sa tele lava ina asiasi mai Ančka i loʻu tinā. Sa ia aumai se Tusi Paia iā Tinā, ma sa vave lava ona ia faitauina faatasi ma kopi o Le Olomatamata, ma isi lomiga faale-Tusi Paia i le gagana Slovenia. Mulimuli ane, ina ua pulea e Hitila ia Oseteria i le 1938, na toe foʻi atu ai ia Janez ma Ančka i Slovenia. Ou te manatua, o i laʻua o se ulugalii e malamalama ma aʻoaʻoina, e alolofa moni iā Ieova. Sa masani ona latou talanoa ma Tinā i upu moni o le Tusi Paia, ia na uunaʻia ai o ia e tuuina atu lona ola iā Ieova. Na papatisoina loʻu tinā i le 1938.

Sa mapuna aʻe ni finauga i lo matou nuu ina ua lē toe faamanatuina e loʻu tinā tū ma aga e lē faale-Tusi Paia, e pei o le Kerisimasi; ina ua lē toe ʻai o ia i sosisi e faia i le toto; aemaise lava ina ua ia susunu faatusa uma sa i lo matou fale. Sa vave lava ona tulaʻi mai ni teteega. Sa tusi mai ia tuafāfine taupousa o lona tamā, e taumafai ia toe foʻi atu o ia iā Maria ma le lotu. Ae, ina ua tusi atu Tinā ma fesili atu mo ni tali i ni fesili patino mai le Tusi Paia, e na te leʻi toe maua mai se tali. Sa tetee malosi foʻi i ai le tamā o loʻu tinā. E lē o ia o se tagata sauā. Ae ona o le tele o omiga mai o matou tauaiga, ma le nuu, na ia faatamaʻia ai i nisi taimi lomiga faale-Tusi Paia a Tinā, ae na te leʻi tagofia lana Tusi Paia. Sa tootuli o ia ma ʻaiʻoi atu i loʻu tinā ina ia toe foʻi i le lotu. Na oo lava ina ia faamataʻu loʻu tinā i se naifi. Ae na ita loʻu tamā ma fai atu ma le maumauaʻi i le tamā o loʻu tinā, e sā ona e toe faia na amioga.

Sa lagolagoina pea o loʻu tamā le aiā a loʻu tinā i le faitauina o le Tusi Paia, ma faia ana lava faaiʻuga e tusa ai ma ona talitonuga. I le 1946, na papatisoina ai foʻi Tamā. Talu ai na ou iloa na faamalosia e Ieova loʻu tinā ina ia tū ma le lē fefe mo le upu moni e ui i teteega, faapea ma le tauia o ia ona o lona faatuatua, na uunaʻia ai foʻi aʻu ina ia maua saʻu lava faiā ma le Atua. Sa aogā foʻi mo aʻu le fai ma masani  a Tinā ona faitau mai iā te aʻu le Tusi Paia, ma isi tusi e faavae i le Tusi Paia.

Sa masani foʻi ona umi se taimi na talanoa ai Tinā ma lona uso o Marija Repe, ma o le iʻuga, na ma papatiso faatasi ai ma Marija i le aso lava e tasi i le taulotoaʻiga o Iulai 1942. Na sau se uso ma faia se lauga puupuu, ma papatisoina ai i maʻua i se tapu taʻele telē.

Galuega Mamafa i le Taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi

I le 1942, a o vevesi le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na faoa ai e Siamani ma Italia ia Slovenia, ma vaetoluina ai iā i latou ma Hagakeri. E leʻi auai oʻu mātua i le Volksbund, le faalapotopotoga o le ʻau Nasi. I le aʻoga, ou te leʻi fai atu ia“Viia Hitila.” Ae e foliga mai na taʻu atu e loʻu faiaʻoga i pule o le malo lea tulaga.

Sa uta i matou i se nofoaafi ma malaga atu i se ʻolo e latalata i le nuu o Hüttenbach, i Bavaria, lea sa faafaigaluega ai pagota. Na fuafua e Tamā ou te nofo ma faigaluega i le aiga o se tagata fai falaoa i le nuu. I le taimi lenā na ou aʻoaʻoina ai le faiga o falaoa, lea sa matuā aogā tele i se taimi mulimuli ane. Na iʻu ina ave uma ai tagata o loʻu aiga, (e aofia ai ma Marija ma lona aiga) i le falepuipui i Gunzenhausen.

Ina ua iʻu le taua, na fuafua ai matou te ō faatasi ma se vaega o tagata na sauni e malaga atu i le mea sa iai oʻu mātua. Peitaʻi, i le pō ae malama le taeao matou ō, ae teʻi lava ua tū mai loʻu tamā. Ou te lē iloa po o le ā le mea na semanū e oo iā te aʻu pe ana matou ō ma le vaega lea, auā na iloa mulimuli o ni tagata leaga. Na ou toe lagona ai foʻi le tausiga alofa a Ieova ona o le puipuiga ma le aʻoaʻoina o aʻu e oʻu mātua. Sa ma savavali ma loʻu tamā mo aso e tolu e faafeiloaʻi lo matou aiga. Iā Iuni 1945, na matou toe taunuu ai i lo matou aiga.

Ina ua mavae le taua, na pulea ai e Komunisi ia Yugoslavia, i le taʻitaʻiga a le peresitene o Josip Broz Tito. O le iʻuga, sa tumau ai pea ona faigatā tulaga o mea mo Molimau a Ieova.

I le 1948, na sau ai se uso mai Oseteria, ma matou aai faatasi. E so o se mea lava e alu i ai, sa mulimuli ai lava leoleo ma puʻe faapagota ia uso na ia asiasi atu i ai. Na puʻe faapagota foʻi loʻu tamā ona o le agalelei atu iā te ia, ae lē taʻuina atu i leoleo. E lua tausaga na faafalepuipui ai loʻu tamā ona o lenā mea. O se taimi sili ona faigatā lenā mo Tinā. E lē gata ua leai loʻu tamā, ae sa ia iloa foʻi, e toeitiiti ona fesagaʻi lea o i maʻua ma loʻu uso laʻitiiti, ma tofotofoga o lo ma solitū.

Faafalepuipui i Maketonia

Iā Novema 1949, na valaaulia ai aʻu ina ia auai i le vaegaʻau. Na ou alu e faailoa atu aʻu ma faamatala i ai le māfuaaga ua ou lē auai ai, ona o loʻu loto fuatiaifo. E leʻi fia faalogo mai pule o le malo iā te aʻu, ma tuu aʻu i se nofoaafi faatasi ma fitafita e malaga atu i Maketonia, i le isi itu o Yugoslavia.

E tolu tausaga na matou lē toe feiloaʻi ai ma loʻu aiga ma le ʻauuso, na tuua foʻi aʻu e aunoa ma ni tusi, e oo lava i se Tusi Paia. Sa matuā faigatā tele. Sa faamalosia aʻu e ala i le mafaufau loloto e uiga iā Ieova, ma le faaaʻoaʻoga a lona Alo, o Iesu Keriso. Sa faamalosia foʻi aʻu i le manatunatu pea i faaaʻoaʻoga a oʻu mātua. E lē gata i lea, o le tatalo e lē aunoa mo le malosi ina ia aua neʻi oʻu faavaivai.

Mulimuli ane, na auina atu ai aʻu i se falepuipui i Idrizovo, e latalata i Skopje. I le falepuipui lenei, sa galulue ai pagota i galuega ma matātā eseese. I le taimi muamua, na ou galue  ai i le faamamāina o fale, ma faigaluega foʻi o se ave meli i le va o ofisa. E ui lava ina fia malosi mai le tasi pagota o lē na avea muamua ma leoleo nanā, ae sa maua pea sa matou faiā lelei ma isi tagata uma; o leoleo, o pagota, e oo lava i le pule o le fale gaosi mea i le falepuipui.

Mulimuli ane, sa ou iloa ai o loo manaʻomia se fai falaoa a le falepuipui. I ni nai aso mulimuli ane, na sau ai le pule i le tauvalaauga. Na savali mai o ia i le laina, ma tū i oʻu luma ma fesili mai, “O oe o se fai falaoa?” Na ou tali atu, “Lau susuga, ioe.” Na ia faapea mai: “Ia e lipoti atu i le taeao a taeao i le fale falaoa.” O le pagota lea sa ia faileagaina aʻu, sa masani ona ui atu i luma o le fale falaoa, ae leai sana mea na mafai ona fai. Sa ou galue ai i inā mai iā Fepuari e oo iā Iulai 1950.

Ona toe auina atu lea o aʻu i le nofoaga i le aai o Volkoderi, i saute o Maketonia, e latalata i le vaituloto o Prespa. I le aai latalata ane o Otešovo, sa mafai ai ona ou tusia ni tusi i loʻu aiga. Sa matou galulue ma le ʻaufaiauala, ae o le tele o taimi, ou te galue ai i le fale falaoa, lea sa faigofie ai lava mea uma mo aʻu. Na ou magalo iā Novema, 1952.

I le taimi na toese ai aʻu mai Podhom, na faavaeina ai se faapotopotoga i ina. I le taimi muamua, sa faapotopoto le faapotopotoga i se fale talimālō i Spodnje Gorje. Mulimuli ane, na faaavanoa ai e loʻu tamā se potu i lo matou fale e fai ai sauniga. Sa ou fiafia lava e faatasi ma i latou ina ua ou toe foʻi atu mai Maketonia. Sa toe faaauau la ma masaniga ma Stanka, lea na ma feiloaʻi ae ou te leʻi alu i le falepuipui. Iā Aperila 24, 1954, na ma faaipoipo ai. Ae e leʻi pine, ae faamuta foʻi lenā saʻolotoga.

Faafalepuipui i Maribor

Iā Setema 1954, na toe valaau ai aʻu i le vaegaau. I le taimi lea, na faasalaina ai aʻu e sili atu i le 3 ma le ʻafa tausaga i le falepuipui i Maribor, lea e tū i le pito i sasaʻe o Slovenia. I le taimi lava na ou mafaia ai, na ou faatauina mai ai ni pepa ma ni penitala. Na amata ai ona ou tusia mea uma na mafai ona ou manatua; o mau o le Tusi Paia, o faamatalaga na sii mai i Le Olomatamata, ma manatu mai isi lomiga faa-Kerisiano. Sa ou faitauina aʻu faamaumauga, ma faaopoopo i ai ma isi faamatalaga i laʻu tusi a o tele mea o mafai ona ou manatua. I le iʻuga, sa tumu le tusi, ma o lenei mea, na mafai ai ona ou taulaʻi atu i le upu moni ma tumau ai ona malosi faaleagaga. Sa aogā tele foʻi le tatalo ma le mafaufau loloto ina ia ou malosi faaleagaga, na mafai ai ona ou maua le loto tele e talaʻi atu ai le upu moni i isi.

I lenā taimi, sa na o le tasi le tusi sa faataga ona ou maua i le masina, ma se asiasiga e tasi i le masina, e na o le 15 minute. Sa malaga mai Stanka i le po atoa i le nofoaafi ina ia taunuu vave i le falepuipui e asi mai aʻu, ma toe foʻi atu i le aso lava lenā. Sa matuā faalaeiauina ai aʻu i na asiasiga. O lea, na ou faia ai se fuafuaga ina ia maua ai saʻu Tusi Paia. Sa ma nonofo faafesagaʻi ma Stanka i se laulau, sa iai ma se leoleo e vaavaaia i maʻua. Ina ua lē tilotilo mai le leoleo, sa ou tago faapaʻū se tusi i lana ato taʻitaʻi e talosaga ai e sau ma aumai se Tusi Paia i le isi taimi e asiasi mai ai.

Sa manatu ia Stanka ma oʻu mātua, e lamatia tele lenei mea, o lea na latou faataape ai se kopi o se Tusi Paia Eleni, ma tuu ni itulau o le Tusi Paia i totonu o ni pani. O le auala lenei na ou maua ai se Tusi Paia. O le auala foʻi lea, na ou maua ai kopi o Le Olomatamata, na tusia e Stanka. Sa vave lava ona ou toe tusia se isi kopi  i laʻu lava tusilima ae faatamaʻia ia kopi muamua, ina ia aua neʻi iloa e se tasi le auala na ou maua ai nei mataupu.

Ona o loʻu maumauaʻi pea e talaʻi, na fai mai ia isi pagota, e toeitiiti lava oo se faalavelave iā te aʻu. I se tasi taimi, sa faia ai sa ma talanoaga manaia lava ma se tasi pagota. Ae ma faalogo atu loa, ua sulu le ki i le faitotoʻa, ae savali mai i totonu se leoleo. Sa ou manatu loa, o le a ave aʻu i se potu e taofia ai na o aʻu. Ae e lē o le faanaunauga lenā o le leoleo. Sa ia faalogologo mai i la ma talanoaga ma manaʻo loa e auai. Ina ua faamalieina i tali o ana fesili, ona alu loa lea ae loka le faitotoʻa o le sela.

I le masina mulimuli o loʻu faasalaga, na sau ai le komesina e pule i le toe fuataʻiina o pagota ma faamalō mai iā te aʻu ona o loʻu tūmausalī i le upu moni. Sa ou lagona o se taui lelei lea mo aʻu taumafaiga e faalauiloa atu le suafa o Ieova. Iā Me 1958, na toe tatala ai aʻu mai le falepuipui.

Sosola i Oseteria, ma Oo Atu ai i Ausetalia

Iā Aokuso 1958, na maliu ai loʻu tinā. Na umi se taimi o maʻi o ia. Ae iā Setema i le 1958, na toe valaaulia ai aʻu i le vaegaau, ma o le faatolu lea. I lenā pō, na ma faia ai ma Stanka se filifiliga maʻoti lea na iʻu ai ina ma ō atu e sopoʻia le tuaoi e pei ona ou taʻua i le amataga. E aunoa ma le taʻuina atu i se isi, na teu ni a ma ato faafafa se lua, ma se tapoleni, na ma ui atu i se faamalama, ma agaʻi atu i le tuaoi o Oseteria i le itu i sisifo o le mauga o Stol. E foliga mai, na faia e Ieova le auala mo i maʻua ina ua ia silafia, ua ma manaʻomia se mapusaga.

Na auina atu i maʻua e pule o le malo o Oseteria i se togālauapi o tagata sulufaʻi e latalata i Salzburg. Sa matou auaufaatasi pea lava ma Molimau i le ono masina na ma iai i inā ma sa itiiti lava se taimi na ma iai i le togālauapi. Sa faateʻia isi i le togālauapi i le auala na vave ai ona maua ni a ma uō. O le taimi lea, na ma auai i la ma uluaʻi fonotaga. O le taimi muamua foʻi lea na mafai ai ona ma talaʻi atu ma le saʻoloto mai lea fale i lea fale. Sa faigatā tele mo i maʻua ona tuua o nei uō pele ina ua oo i le taimi ma te ō ese ai.

Na ofo mai e pule o Oseteria iā i maʻua le avanoa ma te faimalaga atu ai i Ausetalia. E ma te leʻi faatalitalia lava o le a ma malaga atu i se atunuu e faapea ona mamao. Na ma malaga atu i se nofoaafi i Genoa i Italia, ona ma ō atu ai lea i se vaa agaʻi i Ausetalia. Sa ma faamautū mulimuli ane i le aai o Wollongong, i New South Wales. O i inā na fanau ai la ma tama o Phillip, iā Mati 30, 1965.

O lo matou nonofo ai i Ausetalia, na tele ai avanoa na maua i le auaunaga, e aofia ai le talaʻi atu i isi na faimalaga atu mai le atunuu lea na igoa muamua iā Yugoslavia. Ua ma lotofaafetai ona o faamanuiaga a Ieova, e aofia ai lo matou auauna faatasi atu iā te ia o se aiga. Ua maua e Phillip ma lana avā o Susie le faaeaga e auauna ai i le ofisa o le lālā o Molimau a Ieova i Ausetalia. Na la auauna ai foʻi i le ofisa o le lālā i Slovenia mo le lua tausaga.

E ui i faigatā ua oo mai ona o le tagata matua ma faafitauli o le soifua mālōlōina, ae ma te olioli pea i le auaunaga iā Ieova. Ou te matuā lotofaafetai ona o le faaaʻoaʻoga lelei a oʻu mātua! O lenā faaaʻoaʻoga o loo faamalosia ai pea aʻu, ma fesoasoani ou te faia ai e tusa ai ma upu a Paulo: “Ia olioli i le faamoemoe, ia onosai i le puapuaga, ia finafinau i le tatalo.”—Roma 12:12.

[Ata i le itulau 16, 17]

O oʻu mātua i le taimi pe ā ma le 1928/1929

[Ata i le itulau 17]

O loʻu tinā i le pito taumatau, ma lona tausoga o Ančka, lea na aʻoaʻoina o ia i le upu moni

[Ata i le itulau 18]

I maʻua ma laʻu avā o Stanka, ina ua faatoʻā uma lava ona ma faaipoipo

[Ata i le itulau 19]

Le faapotopotoga lea na feiloaʻi i lo matou fale i le 1955

[Ata i le itulau 20]

I maʻua ma laʻu avā, ma la ma tama o Phillip ma lana avā o Susie