O le Taimi Lenei e Gaoioi ai Loa!
O le Taimi Lenei e Gaoioi ai Loa!
“Pe tou te faalētonu i manatu e lua seʻia afea?”—1 TUPU 18:21.
1. Aiseā ua ese ai o tatou aso pe a fua i aso ua teʻa?
PE E te talitonu o Ieova o le Atua moni e toʻatasi? Pe e te talitonu foʻi o loo faapea mai valoaga o le Tusi Paia, ua tatou ola nei i “aso e gata ai” o le lalolagi a Satani? (2 Timoteo 3:1) Afai o lea, e ao la ona e ioe o le taimi lenei e tatau ona gaoioi ai loa. O loo lamatia soifua o tagata i le taimi nei.
2. O ā mea na tutupu i le malo o ituaiga e sefulu o Isaraelu a o fai Aapo ma tupu?
2 Sa tatau ona fai se filifiliga tāua e le nuu o Isaraelu i tuā i le senituri lona sefulu T.L.M. O ai e ao ona latou auauna i ai? Ona o taaʻiga a lana avā faapaupau o Iesepela, na viiviia ai e le tupu o Aapo le tapuaʻiga iā Paala i le malo o ituaiga e sefulu o Isaraelu. O Paala o le atua o le fanautama, ma na manatu tagata o Paala e na te aumaia le timu ma fua o faaeleeleaga. O le toʻatele o tagata tapuaʻi o Paala, atonu na ifo i se faatusa o lo latou atua pe sogi foʻi i ai. Na auai tagata tapuaʻi o Paala i poula e fai ai feusuaʻiga ma fafine talitane o le malumalu, ina ia faamanuia mai ai e Paala fua o a latou faaeleeleaga ma lafumanu. Sa masani foʻi ona latou selei o latou tino ina ia faamaligi ifo le toto.—1 Tupu 18:28.
3. O ā āuga na oo i tagata o le Atua ona o le tapuaʻiga a Paala?
3 E leʻi auai se vaega totoe o tagata e 7,000 o Isaraelu, i lenei tapuaʻiga ifo i tupua e tumu i faiga matagā ma le sauā. (1 Tupu 19:18) Na sauāina i latou ona o le faamaoni i la latou feagaiga ma Ieova le Atua. O se faaaʻoaʻoga, na fasiotia e le masiofo o Iesepela le toʻatele o perofeta a Ieova. (1 Tupu 18:4, 13) Ona o nei tulaga faigatā, na taumafai ai le toʻatele o tagata Isaraelu e faafiafia Ieova atoa foʻi ma Paala, e ala i le tapuaʻi iā Ieova atoa ma Paala. Peitaʻi ane, afai e liliuese se tagata Isaraelu mai iā Ieova ma tapuaʻi atu i se atua sesē, e tusa lenā ua ia fulitua i le tapuaʻiga moni. Na folafola e Ieova o le a ia faamanuia le nuu o Isaraelu pe a latou alolofa iā te ia ma mulimuli i ana tulafono. Ae na ia lapataʻi atu foʻi, e faaumatia i latou pe a latou lē tapuaʻi tau lava o Ia.—Teuteronome 5:6-10; 28:15, 63.
4. O le ā le mea na valoia e Iesu ma ona aposetolo o le a tupu i Kerisiano, ma ua faapefea ona faataunuu?
4 O le mea foʻi lenā o loo tupu i lotu ua taʻua o Kerisiano i aso nei. Ua latou faapea mai o i latou o Kerisiano, ae o a latou aso mālōlō, amioga ma talitonuga ua feteenaʻi ma aʻoaʻoga a le Tusi Paia. E pei o Iesepela, ua taulamua taʻitaʻi lotu i le sauāina o Molimau a Ieova. Ua loa tausaga o lagolago e taʻitaʻi lotu taua. Ona o lea, ua tuuaʻia i latou i le faitau miliona o tagata lotu ua feoti. O le lagolagoina e lotu o malo o le lalolagi, e taʻua e le Tusi Paia le mea lenā o le faitaaga faaleagaga. (Faaaliga 18:2, 3) Ua faasolosolo ina talia foʻi e nei lotu le faia o le amioleaga o le faitaaga, e aofia ai le faitaaga o taʻitaʻi lotu. Na valoia e Iesu Keriso ma ona aposetolo o le a fulitua tagata i le tapuaʻiga moni. (Mataio 13:36-43; Galuega 20:29, 30; 2 Peteru 2:1, 2) O le ā le mea o le a tupu i tagata e silia ma le tasi le piliona o ē o auai i lotu ua taʻua o Kerisiano? O le ā le tiutefai o auauna a Ieova i nei tagata lotu atoa foʻi ma isi tagata o ē ua faasesēina e lotu sesē? E maua tali o nei fesili, pe a iloilo mea na tutupu lea na ala ai ona “faaumatia Paala . . . i Isaraelu.”—2 Tupu 10:28.
Na Alofa le Atua i Ona Tagata Fai Mea Sesē
5. Na faapefea ona alofa Ieova i ona tagata fai mea sesē?
5 E tigā le finagalo o le Atua pe a ia faasala tagata e lē faamaoni iā te ia. Ona o ia o se Tamā alofa, o lona finagalo ia salamō ma toe liliu atu iā te ia tagata amio leaga. (Esekielu 18:32; 2 Peteru 3:9) E faamaonia lenei mea i ona pō o Aapo ma Iesepela, auā na tofia e Ieova le tele o perofeta ina ia lapataʻi ona tagata i āuga leaga o le tapuaʻi iā Paala. Na tofia foʻi le perofeta o Elia. Ina ua uma se oge tele lea na valoia mai, na faapea atu Elia i le tupu o Aapo e faapotopoto ane tagata Isaraelu ma perofeta a Paala i le mauga o Karamelu.—1 Tupu 18:1, 19.
6, 7. (a) Na faapefea ona faaalia e Elia le iʻo o le faafitauli ua fulitua ai Isaraelu i le tapuaʻiga moni? (e) O ā mea na fai e perofeta a Paala? (i) O ā mea na fai e Elia?
6 Na faapotopoto tagata i le mea na iai muamua se fatafaitaulaga a Ieova, lea “sa soloia i lalo” e lē taumatea ina ia faamalie ai Iesepela. (1 Tupu 18:30) Ae pagā lea, na faaluafesasi tagata Isaraelu po o ai tonu lava o le a ia faatotō mai timuga, po o Ieova po o Paala. E 450 perofeta na tutulaʻi mo Paala, ae e na o le toʻatasi lava le perofeta na tulaʻi mo Ieova, o Elia lea. Na tautala Elia i le iʻo o le faafitauli, ina ua ia fesili atu i tagata: “Pe tou te faalētonu i manatu e lua seʻia afea?” Ona faamanino lea e Elia o le mataupu: “Afai o Ieova o le Atua ia, ia outou mulimuli atu iā te ia; a e afai o Paala, ia outou mulimuli atu iā te ia.” Ina ia uunaʻia tagata faalotolotolua o Isaraelu e tapuaʻi tau lava o Ieova, na faatū ai e Elia se tofotofoga e iloa ai po o ai le Atua moni. O le a fasi ni povi poʻa se lua e fai ai taulaga, e tasi mo Ieova a o le isi e mo Paala. O le Atua moni la, e na te faaumatia i le afi lana taulaga. Ona tapena lea e perofeta a Paala la latou taulaga, ma augani atu mo le tele o itula: “Paala e, ia e faafogafoga mai iā te i matou.” Ina ua tauemu atu Elia iā i latou, na latou selei iā te i latou ma faamaligiina ifo o latou toto, ma alalaga atu ma le leo tele. Ae e leai sē na te tali mai.—1 Tupu 18:21, 26-29.
7 Ona sosoo lea o le taulaga a Elia. Na toe fai muamua lava e Elia le fatafaitaulaga a Ieova, ona pena lea o le povi poʻa ma tuu i ai. Ona ia faapea atu lea ia faatumu ni fagu vai lapopoʻa se fā ma sasaa i luga o le taulaga mū. E faatolu ona fai lenei mea seʻia tumu i le vai le utu lea na siʻo ai le fatafaitaulaga. Ona tatalo lea o Elia: “Ieova e, le Atua o Aperaamo, ma Isaako, ma Isaraelu, ia faailoa i lenei aso, o oe o le Atua i Isaraelu, o aʻu foʻi o lau auauna, ma ua ou faia o nei mea uma e tusa ma lau afioga. Ia e faafofoga mai iā te aʻu, Ieova e, ia e faafofoga mai iā te aʻu, ina ia iloa e le nuu nei o oe o Ieova o le Atua, ma ua e faaliliuina mai o latou loto.”—1 Tupu 18:30-37.
8. Na faapefea ona tali mai le Atua i le tatalo a Elia, ma o le ā le gaoioiga na fai e Elia?
8 Na tali mai le Atua moni ina ua ia faaumatia le taulaga ma le fatafaitaulaga i le afi mai le lagi. Na faaumatia foʻi e le afi le vai i le utu na siʻo ai le fatafaitaulaga! Pagā le teteʻi o tagata Isaraelu! “Ona faapauufaō ai lea o i latou, ua faapea, O Ieova, o le Atua ia; o Ieova o le Atua ia!” Na gaoioi loa Elia e faatonu tagata Isaraelu: “Ia outou pupuʻe i perofeta a Paala; aua neʻi sao atu so latou.” Na fasiotia uma perofeta e 450 a Paala i lalo o le mauga o Karamelu.—1 Tupu 18:38-40.
9. Na faapefea ona toe tofotofoina ē sa tapuaʻi i le Atua moni?
9 O le aso mataʻina lenā na faatotō mai ai e Ieova timuga i le laueleele, ae ua atoa le tolu ma le ʻafa tausaga e lē timu! (Iakopo 5:17, 18) E lē taumatea na talanoa ma le tiotio tagata Isaraelu a o toe foʻi i fale, ona ua faamaonia e Ieova o ia o le Atua moni. Ae e leʻi fiu ai tagata tapuaʻi o Paala. Na faaauau ona sauāina e Iesepela auauna a Ieova. (1 Tupu 19:1, 2; 21:11-16) Na toe tofotofoina le faamaoni o tagata o le Atua. Po o le a latou tapuaʻi tau lava o Ieova pe a oo mai lona aso e faasala ai ē e tapuaʻi iā Paala?
Ia Gaoioi Loa i le Taimi Nei
10. (a) O le ā le mea ua fai e Kerisiano faauuina i aso nei? (e) O le ā le mea e tatau ona fai pe a fua i le faatonuga o loo i le Faaaliga 18:4?
10 O loo faia i ona pō nei e Kerisiano faauuina se galuega e pei o le galuega a Elia. E ala i la latou talaʻiga ma lomiga, ua latou lapataʻia tagata o lotu uma i le atulaulau e faatatau i le leaga o tapuaʻiga sesē. O le iʻuga, ua faamavae le faitau miliona o tagata mai lotu sesē. Ua tuuina atu o latou ola iā Ieova ma papatisoina e fai ma soo o Iesu Keriso. Ioe, ua latou faalogo i le augani atu a le Atua e uiga i tapuaʻiga sesē: “Ia outou ō ese iā te ia, ina neʻi faatasia outou i ana agasala, ina neʻi tofusia foʻi outou i ona mala.”—Faaaliga 18:4.
11. O ā mea e fai ina ia fiafia mai ai le finagalo o Ieova?
11 Ae o loo faaluafesasi pea le faitau miliona o tagata i le mea e tatau ona fai, e ui lava e latou te fiafia i le feʻau o loo talaʻia e Molimau a Ieova. O nisi o i latou e fai ma auai mai i sauniga faa-Kerisiano, e pei o le Faamanatuga po o ni lauga o tauaofiaga itumalo. Matou te talosaga atu iā i te latou na, ina ia tomānatu i upu a Elia: “Pe tou te faalētonu i manatu e lua seʻia afea?” (1 Tupu 18:21) E tatau ona latou gaoioi loa i le taimi nei e finafinau e tuuina atu o latou ola iā Ieova ma papatisoina, ae aua le faimea tuu. Auā a leai, e ono lē maua e i latou le ola e faavavau!—2 Tesalonia 1:6-9.
12. O le ā le tulaga mataʻutia ua oo i ai nisi Kerisiano ua papatiso, ma e tatau ona latou faia le ā?
12 Ae pagā lea, ona ua iai ni Kerisiano ua seāseā po ua lē toe auai foʻi i sauniga ma le talaʻiga. (Eperu 10:23-25; 13:15, 16) Ua mou atu le maelega o nisi ona o le fefefe i sauāga, popolega i le tausiga o le ola, fia mauʻoa po o le faamalieina o le tagata lava ia. Na lapataʻi mai Iesu o mea na o le a tausuai, fetinaiina ma maileia ai nisi o ona soo. (Mataio 10:28-33; 13:20-22; Luka 12:22-31; 21:34-36) Na i lo le “faalētonu i manatu e lua,” e tatau i na Kerisiano ona ‘vilivilitaʻi ma salamō’ ma gaoioi loa ona o lo latou tuuina atu i le Atua.—Faaaliga 3:15-19.
O le a Uma Faafuaseʻi Lotu Sesē
13. Ia faamatala mai le tulaga o Isaraelu ina ua faauuina Ieu e fai ma tupu.
13 E iloa le māfuaaga e tāua ai ona gaoioi loa i le taimi nei, pe a toe tepa i tua i le mea na tupu i Isaraelu, pe tusa ma le 18 tausaga talu ona uma le tofotofoga e iloa ai le Atua moni, lea na faia i le mauga o Karamelu. Na faafuaseʻi ona oo ane le aso o le faasalaga a Ieova i le tapuaʻiga a Paala i ona pō o Elisaia, o lē na suia Elia. O le taimi lenā na nofo tupu ai Ioramo le atalii o Aapo le tupu o Isaraelu, ma sa iai pea foʻi Iesepela. Na auina atu faananā e Elisaia lana auauna ina ia faauu Ieu le taʻitaʻiʻau o Isaraelu, e fai ma tupu fou. O le taimi lenā na faatonutonu ai e Ieu se taua ma fili o Isaraelu, i le itu i sasaʻe o le Ioritana i Ramota-Kiliata. Na i Isereelu le tupu o Ioramo e lata ane i Mekito, ina ia fofō ona manuʻa mai le taua.—2 Tupu 8:29–9:4.
14, 15. O le ā le tofiga a Ieu, ma na faapeʻī lana tali?
14 O le faatonuga lenei a Ieova iā Ieu: “E te fasia le aiga o Aapo lou alii, ina ia ou taui ma sui iā Iesepela le toto o aʻu auauna le ʻau perofeta, atoa ma le toto o auauna uma a Ieova. Auā o le a fano le aiga uma lava o Aapo; . . . e ʻaina foʻi e ulī Iesepela i le fanua o Isereelu, e leai foʻi sē na te tanumia o ia.”—2 Tupu 9:7-10.
15 O Ieu e lē o se tagata faimea tuu. Na vave ona agaʻi atu lana kariota ma faatopetope i Isereelu. Na iloa mai e se tagata vaai Ieu ona o le teleaʻi o lana kariota, ma faapea ona ia faailoa atu iā Ioramo le tupu. Ona alu aʻe lea o Ioramo i lana kariota ma alu atu e faafeiloaʻi Ieu lana taʻitaʻiʻau. Ina ua la feiloaʻi, na fesili atu Ioramo: “Ieu e, e filemu ea?” Na tali atu Ieu: “Se ā se filemu, ona le ua tele ea o faitaaga a lou tinā o Iesepela, ma ana togafiti faataulāitu?” A o tau sola ese le tupu o Ioramo, ona loʻu gase lea e Ieu lana aufana ma fasioti ai Ioramo ina ua ati le ū i lona fatu.—2 Tupu 9:20-24.
16. (a) O le ā le tulaga na fetaiaʻi ma auauna sili a Iesepela? (e) Na faapefea ona faataunuu afioga a Ieova e uiga iā Iesepela?
16 Na faananati atu Ieu i le aai i lana kariota. A o vaai ifo Iesepela mai le faamalama, na faamataʻu ane o ia iā Ieu, ma ua uma ona vali ona mata. E leʻi ano i ai Ieu, ae na alaga atu: “O ai ea e ʻau iā te aʻu? Po o ai?” Na tatau loa ona gaoioi auauna a Iesepela. Na iloa atu ulu o auauna sili e toʻalua pe toʻatolu ai le faamalama. Ioe, ua tofotofoina lo latou faamaoni. Na alaga atu Ieu: “Ia outou lafo ifo ia iā te ia.” Ona latou lafo ifo lea o Iesepela i lalo, ma soli ai e solofanua a Ieu ma lana kariota. Na uma ai i inā le ola o Iesepela, o lē na taulamua i le tapuaʻiga a Paala. E pei ona valoia, e leʻi tanumia le tino o Iesepela ona na ʻaina e ulī.—2 Tupu 9:30-37.
17. O le faasalaga a le Atua iā Iesepela e faamalosia ai lo tatou faatuatua i le ā le mea o le a tupu?
17 O le mea foʻi lenā o le a tupu i le fafine talitane faafaatusa, o lē ua taʻua o “Papelonia le aai tele.” O lenei fafine talitane o loo fai ma faatusa o lotu sesē uma lava o le lalolagi a Satani, ia na tupuga mai i le aai anamua o Papelonia. Pe a uma ona faaumatia lotu sesē, ona liuliualo mai lea o Ieova i tagata uma o loo aafia i mataupu faaupufai ma fefaatauaʻiga a le lalolagi a Satani. O le a faaumatia i latou uma na. Ona saunia lea e Ieova o le lalolagi fou e mau ai ē amiotonu.—Faaaliga 17:3-6; 19:19-21; 21:1-4.
18. O le ā le mea na tupu i ē na tapuaʻi iā Paala i Isaraelu ina ua oti Iesepela?
18 Ina ua oti Iesepela, na alu atu loa le tupu o Ieu ma fasiotia ē uma lava na totoe o le aiga o Aapo ma ē uma na lagolagoina Aapo. (2 Tupu 10:11) Ae na totoe pea le toʻatele o tagata Isaraelu o ē na tapuaʻi iā Paala. Na gaoioi Ieu ona o lona “maelega iā Ieova.” (2 Tupu 10:16) Na fai lana togafiti ma pei ai e tapuaʻi foʻi ia iā Paala. Na ia faia se tausamiga tele i le malumalu o Paala lea na fausia e Aapo i Samaria. Na ō mai uma lava i ai tagata tapuaʻi o Paala i Isaraelu. E leʻi sao i fafo se tasi mai le malumalu, ma na fasiotia uma i latou e ʻau a Ieu. Ua faapea mai upu faaiʻu o lenei tala: “O lenei, ua faaumatia Paala e Ieu i Isaraelu.”—2 Tupu 10:18-28.
19. O le ā le lumanaʻi matagofie o le “motu o tagata e toʻatele” o auauna faamaoni a Ieova?
19 Na tafiesea le tapuaʻiga a Paala mai Isaraelu. E faapena foʻi ona uma faafuaseʻi lotu sesē o le lalolagi. O ai e te ʻau i ai pe a oo mai lenā aso tele o le faasalaga? Ia gaoioi loa i le taimi nei, ma e ono aofia ai oe i le “motu o tagata e toʻatele” o ē o le a faasaoina nai le “puapuaga tele.” O le a e toe tepa i tua ma le fiafia ma viia le Atua ona o lona faaumatiaina o “le fafine talitane e sili, o lē na faaleagaina le lalolagi i lana faitaaga.” O le a outou auaufaatasi ma tagata e tapuaʻi i le Atua, ma lagi faatasi le pese a le ʻauagelu: “Aleluia! Auā ua fai ma tupu [Ieova] le Atua e ona le malosi uma lava.”—Faaaliga 7:9, 10, 14; 19:1, 2, 6.
Fesili e Manatunatu Loloto i Ai
• O ā mea sesē na fai e le nuu o Isaraelu ina ua latou tapuaʻi iā Paala?
• O ā valoaga a le Tusi Paia i le fulitua o tagata i le tapuaʻiga moni, ma na faapefea ona faataunuu?
• Na faapefea ona tafiesea e Ieu le tapuaʻiga a Paala?
• O ā mea e tatau ona tatou fai ina ia sao ai i le aso o le faasalaga a le Atua?
[Fesili mo le Suʻesuʻega]
[Faafanua/Ata i le itulau 25]
(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)
Suka
Afeka
Helekata
Iokeneama
Mekito
Tanaka
Totana
SAMARIA
Enetoro
Sunema
Ofira
Isereelu
Ipelamo (Katarimoni)
Tiresa
Petesemesa
Peteseana
Iapese-Kiliata?
Apelemeola
Petarepelu
Ramota-kiliata
[Mauga]
Mauga o Karamelu
Mauga o Tapora
Morē
Mauga o Kilepoa
[Sami]
Sami o Metitirani
Sami o Kalilaia
[Vaipuna]
Vaipuna i Harota
[Vaitafe]
Vaitafe o Ioritana
[Faamatalaga i Ata]
Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel
[Ata i le itulau 26]
O le toʻaʻaga e talaʻi le Malo ma auai i sauniga faa-Kerisiano, e tāua tele i le tapuaʻiga moni
[Ata i le itulau 28, 29]
O i latou uma e fia sao atu i le aso o Ieova, e tatau ona gaoioi loa e pei o Ieu