Talaaga o le Soifuaga

Ola e Tusa ai ma le Mea ua Tonu

FAAMATALAINA E HADYN SANDERSON

Na fetalai Iesu i ona soo: “Afai ua outou iloa ia mea, amuia outou pe a outou faia.” (Ioane 13:17) Ioe, atonu i nisi taimi tatou te iloa le mea ua tonu, ae o le luʻi o le ola e tusa ai o ia mea! Peitaʻi, ina ua mavae le silia i le 80 tausaga o loʻu olaga, lea sa ou auauna ai o se misionare mo le 40 tausaga, na ou mautinoa ai le moni o fetalaiga a Iesu. O le faia o le mea e finagalo i ai le Atua e maua ai le fiafia. Seʻi oʻu faamatalaina atu.

I LE 1925 a o tolu oʻu tausaga, na auai atu ai oʻu mātua i se lauga faale-Tusi Paia na faia i lo matou nuu o Newcastle i Ausetalia. O le lauga na faamatuaina, “E Faitau Miliona o Loo Ola Nei e Lē Oo i ai le Oti,” na faatalitonuina ai loʻu tinā e faapea ua ia maua le upu moni, ma sa ia auai loa e lē aunoa i sauniga. Na vave lava ona mou atu le fiafia o loʻu tamā. Sa ia teena le lotu fou a loʻu tinā ma fai atu, o le a ia tuua i matou pe a lē lafoaʻia le lotu. Sa alofa loʻu tinā iā te ia ma manaʻo ia autasia pea lo matou aiga. Peitaʻi, sa iloa e loʻu tinā e sili atu le usitai i le Atua, ma sa ia maumauaʻi e fai le mea ua tonu i Ona fofoga. (Mataio 10:34-39) Na iʻu ina tuua e loʻu tamā i matou, ma e na o nisi lava taimi sa ma feiloaʻi ai.

Pe a toe manatu i taimi ua mavae, ou te talisapaia ai lava le faamaoni o loʻu tinā i le Atua. O lana filifiliga ua ma maua ai ma loʻu tuafafine matua o Beulah ni olaga e faaʻoaina faaleagaga. Ua ma iloa ai foʻi se lesona tāua; pe a tatou iloa le mea ua tonu, e ao ona faia loa.

Tofotofoga o le Faatuatua

Sa lolofi atu Molimau a Ieova po o Tagata Aʻoga o le Tusi Paia e pei ona iloa ai i na aso, e fesoasoani i lo matou aiga. Sa siitia mai le tinā o loʻu tinā matou te nonofo faatasi, ma na ia  taliaina foʻi upu moni o le Tusi Paia. Sa avea i laʻua ma loʻu tinā o ni paga i le galuega talaʻi, ma na faaaloalogia i laʻua e tagata ona o o la uiga tauagafau ma faaleuō.

O le taimi lenā na uaʻi faapitoa mai ai iā te aʻu uso Kerisiano matutua, ma aumai fesoasoani aogā. E leʻi leva ae ou iloa se taulimaga faigofie e ala i se pepa molimau. Sa ou tāina foʻi ni lauga faale-Tusi Paia i se laau feaveaʻi, ma auai i ni savaliga e faia i le taulaga lea e tautau ai ni pepa malō i ua e molimau atu ai. Sa faigatā tele lenei mea iā te aʻu auā sa ou fefe i tagata. E ui i lea, na ou iloa le mea ua tonu ma na ou maumauaʻi loa e fai.

Ina ua uma aʻu aʻoga, sa ou galue loa i se faletupe lea e aofia ai le faimalaga solo i isi lālā o le setete o New South Wales. E ui e lē tele ni uso Molimau sa iai i lenā itu o le atunuu, ae sa fesoasoani aʻoaʻoga ia na fai e faamalosia ai pea loʻu faatuatua. Na ou maua foʻi ni tusi faalaeiau mai loʻu tinā, na faamalosia atili ai loʻu itu faaleagaga.

Na ou maua se fesoasoani i le taimi tatau mai na tusi. Ina ua amata le Taua Lona Lua a le Lalolagi, sa faatonuina aʻu e le malo ia auai i le vaegaʻau. O le pule o le faletupe, o se tasi e toʻaga tele i le lotu ma o se taʻitaʻiʻau foʻi. Ina ua ou faailoa iā te ia loʻu tulaga solitū o se Kerisiano, sa ia tuu mai iā te aʻu se filifiliga; o le tuua o loʻu talitonuga, po o le tuli ma le galuega! Na taualuga le mataupu ina ua ou oo i le ofisa ulu a le vaegaʻau. Sa iai loʻu pule, ma sa ia pupula toʻa iā te aʻu ina ua ou alu atu i le laulau lea e lesitala ai igoa. Na matuā feitai tagata ina ua ou lē sainia pepa mo le vaegaʻau. Sa faigatā tele lenā mea, peitaʻi sa ou maumauaʻi pea e fai le mea ua tonu. Sa ou toʻafilemu pea ma lototele ona o le fesoasoani mai a Ieova. Mulimuli ane ina ua ou iloa o loo saʻili ni tagata e fasi aʻu, sa faavave lava ona tapena laʻu ato ma alu ese loa i le nofoaafi!

Ina ua ou toe foʻi i Newcastle, sa faia soʻu faamasinoga faatasi ma isi uso e toʻafitu o ē na lē auai foʻi i le vaegaʻau. Na faasalaina i matou i masina e tolu i le falepuipui e faia galuega mamafa. E ui e lē o se mea manaia lenā tulaga, ae na ou maua ni faamanuiaga ona o le faia o le mea ua tonu. Ina ua matou magalo, sa valaaulia aʻu e se tasi o uso Molimau sa ma falepuipui faatasi e suafa iā Hilton Wilkinson, ina ia galue i lona fale puʻeata. O i inā sa ou feiloaʻi ai iā Melody o lē na avea mulimuli ane ma laʻu avā, lea sa galue o sē e tali telefoni. E leʻi leva talu ona tatalaina aʻu, ae ou papatiso loa e fai ma faailoga o le tuuina atu o loʻu ola iā Ieova.

Se Sini ia Auai i le Auaunaga Faataimi Atoa

Sa faia sa maʻua lava fale puʻeata ma Melody ina ua uma ona ma faaipoipo. E leʻi leva ae aafia lo ma ola mālōlōina ma le itu faaleagaga, ona o le tele naʻuā o galuega e fai. I lenā taimi, sa matou talanoa ma Ted Jaracz lea sa auauna i le ofisa o Molimau a Ieova i Ausetalia ma o lea ua avea nei ma sui o le Vaega Pule, e faatatau i o ma sini faaleagaga. Na fai la ma faaiʻuga o le a faatau atu la ma pisinisi, ma faafaigofie o ma olaga ina ua māeʻa lenā talanoaga. I le 1954, sa faatau mai ai sa ma taavale toso ma siitia atu loa i le taulaga o Ballarat i le setete o Victoria, ma galulue ai i inā o ni paeonia po o faievagelia faataimi atoa.

Na faamanuia e Ieova a ma taumafaiga a o galulue faatasi ma le faapotopotoga laʻitiiti i Ballarat. I le 18 masina, na vave ona faatupulaʻia le aofaʻiga o tagata e auai i sauniga mai le 17 i le 70. Na ma maua se valaaulia e galulue i  le galuega femalagaaʻi i se setete i saute o Ausetalia. I le tolu tausaga na sosoo ane ai, sa ma olioli i le asia o faapotopotoga i le taulaga o Adelaide, ma i vaipanoa ia e faia ai le uaina ma maua ai moli ma tipolo i le vaitafe o Murray. Na matuā suia o ma olaga! Na ma fiafia e galulue faatasi ma uso ma tuafāfine alolofa. Maʻeu se taui tele ona o le ola e tusa ai ma le mea ua tonu!

Se Tofiga Faamisionare

I le 1958, na ma faailoa atu ai i le ofisa o le lālā i Ausetalia lo ma faanaunauga, e fia auai i le Fonotaga Faavaomalo o le “Finagalo Tauatua,” lea na faia i Niu Ioka i le tausaga lava lenā. Sa latou tali mai ma auina mai ni tusi talosaga, mo le aʻoga faamisionare o Kiliata e faia i Amerika. Talu ai o le taimi lenā ua silia i le taʻi tolusefulu o ma tausaga, sa ma manatu ai ua teʻa tausaga faatulagaina e auai ai i Kiliata. Peitaʻi, na lafo pea a ma tusi talosaga ma na valaaulia i maʻua e auai i le vasega lona 32. A o leʻi uma le aʻoga, na maua lo ma tofiga faamisionare o Initia! E ui ina popole muamua, ae sa ma mananaʻo pea e fai le mea ua tonu ma talia fiafia le tofiga.

I le 1959, sa ma malaga atu ai i se vaa ma taunuu i Bombay (lea ua taʻua nei o Mumbai) i se tasi o taeaopō. E faitau selau tagata faigaluega na taooto solo i luga o le uafu ma momoe ai. Sa ese le manogi sa iai. Ina ua oso aʻe le lā, sa ma iloa le olaga o le a ma ola ai. E ese le aasa o le lā! Na faafeiloaʻia i maʻua e Lynton ma Jenny Dower, o se ulugalii misionare na matou paeonia faatasi i Ballarat. Na la ave i maʻua i le ofisa o le lālā a Initia i se potu itiiti i le fogāfale pito i luga, e lata i le taulaga. E toʻaono i latou na galulue tauofo i le Peteli. Na fautuaina i maʻua e le uso o Edwin Skinner, o lē na galue o se misionare i Initia talu mai le 1926, e faatau ni ato feaveaʻi se lua a o leʻi amata i lo ma tofiga. Na masani tagata e vaai i nei ato, ma sa aogā tele a o ma femalagaaʻi solo.

Na ma taunuu i lo ma tofiga i Tiruchchirappalli, o se taulaga i le itu i saute o le setete o Madras (lea ua taʻua nei o Tamil Nadu), ina ua mavae se malaga i le nofoaafi e lua aso le umi. O inā na ma auai faatasi atu ai i ni paeonia faapito se toʻatolu, o ē na molimau i se aofaʻiga o tagata e 250,000. E faigofie lava le olaga. Na iai se taimi sa itiiti ifo i le fā talā Amerika la ma tupe na totoe i le ato. Ae ina ua uma ona faaalu lenā tupe, e leʻi tuulafoaʻia i maʻua e Ieova. Sa faanonō e se tasi na suʻesuʻeina le Tusi Paia iā i maʻua, se tupe e totogi ai se fale talafeagai e fai ai sauniga. O taimi lava ua tau lē lava ai sa ma meaʻai, e foaʻi mai ma le agalelei e se tuaoi se kale manogi mo i maʻua. E ese loʻu fiafia i ai, ae o le ova o le feū ou te loga ai!

Le Galuega Talaʻi

E ui e tautatala nai isi tagata i Tiruchchirappalli i le faa-Peretania, ae o le toʻatele lava e tautatala i le gagana Tamil. O lea la, sa ma taumafai e aʻoaʻo se taulimaga faigofie i le gagana Tamil e fai i le talaʻiga. Na matuā faaaloalogia i maʻua e tagata o le nuu, ona o a ma taumafaiga e aʻoaʻo la latou gagana.

Sa ma olioli tele i le talaʻiga. E ese le talimālō o tagata Initia, ma o le toʻatele lava latou te valaaulia i maʻua e fai se ipu tī. Talu ai sa masani ona vevela le tau i le 100 tikeri Fahrenheit [40°C], sa ma talisapaia tele ai lo latou agaga talimālō. A o leʻi faailoa atu le feʻau, o se tū faaaloalo le talanoa muamua i mataupu e faatatau i le tagata o le aiga. E masani lava ona fesili mai tagata iā i maʻua ma laʻu avā: “O fea lua te ō mai ai? E iai sa oulua fanau? Aiseā ua leai ai sa oulua fanau?” Pe a latou iloa nei e leai sa ma fanau, e masani lava ona latou taʻu mai iā i maʻua se fomaʻi lelei! E ui i lea, na mafai e na talanoaga ona faamatala atu ai le tāua o le galuega talaʻi.

O le tele lava o tagata e lolotu i le lotu Hinitū; o se lotu lea e matuā sala ese ona talitonuga ma le faa-Kerisiano. Na i lo le talanoa la i le lavelave o filosofia faa-Hinitū, e ma te talaʻi atu le tala lelei o le Malo o le Atua; ma e lelei iʻuga e maua mai ai. I le ono masina, toetoe  lava 20 i latou na auai mai i sauniga sa faia i lo ma fale misionare. O se tasi o i latou o se inisinia e igoa iā Nallathambi. Sa fesoasoani Nallathambi ma lona atalii o Vijayalayan i tagata pe tusa e toʻa 50, ina ia avea ma auauna a Ieova. Sa iai foʻi le taimi na auauna ai Vijayalayan i le lālā i Initia.

Femalagaaʻi Pea

E leʻi atoa le ono masina talu ona ma i ai i inā, ae valaaulia loa aʻu e galue o le ovasia itumalo muamua a Initia. Na aofia i lenei galuega le faimalaga solo i Initia, faamaopoopoina o fonotaga, ma le galulue faatasi ma vaega e iva e eseese uma gagana. O se galuega e fitā tele. Na teu o ma lavalava ma mea uma na faaaogā mo le ono masina i ato lapopoʻa e tolu, ma ato feaveaʻi, ma malaga ese loa mai le taulaga o Madras (lea ua taʻua nei o Chennai) i le nofoaafi. O le mamao o le itumalo lea na ma femalagaaʻi solo ai e tusa e 4,000 maila [6,500 kilomita]. Ou te manatua se taimi na ma faaiʻu ai i se fonotaga, na faia i le itu i saute o le taulaga o Bangalore i le Aso Sa. Ona ma toe malaga atu lea i mātū i Darjeeling i auvae mauga o Himalaya, e auai ai i le isi foʻi fonotaga na faia i le vaiaso na sosoo ai. E 1,700 maila [2,700 kilomita] le mamao o le malaga lenei i Darjeeling, ma e faalima ona sui nofoaafi ma te ō ai a o faimalaga atu.

I taimi o a ma uluaʻi malaga, sa ma fiafia e faaali le ata o le New World Society in Action. Na faamasani e lenei ata tagata i le telē o le galuega o loo faia e auauna a Ieova i le lalolagi aoao. E masani lava e faitau selau i latou e matamata i nei ata. I se tasi o aso, sa ma faaali atu ai le ata i se vaega o tagata na nofonofo i autafa o le auala. A o faagasolo le ata, na matuā puaoa luga aʻe o i matou. Talu ai na ou manatua le taimi na feitai ai tagata ina ua faamuta faafuaseʻi le ata, sa ou mafaufau ai loa e faaauau pea ae faavave i luma. Na vave lava ona uma mea o le ata! O le mea e fiafia ai, na uma le ata e aunoa ma se mea na faalavelavea ai, ae amata loa ona timu.

A o faagasolo tausaga, sa ma faimalaga atu ma Melody i vaipanoa sili ona mamao o Initia. Talu ai e tofu lava le vaipanoa ma ana meataumafa, laʻei, gagana, ma vaaiga e tutasi ai, sa pei ai o loo ma faimalaga atu mai le isi atunuu i le isi atunuu. Maʻeu le anoanoaʻi o mea matagofie eseese i foafoaga a Ieova! E moni lenei i manu tataa o loo i Initia. I se tasi o aso a o ma tolauapi i le vaomatua o Nepalese, sa ma vaaia lelei ai se taika telē lava. O se meaola e matagofie tele. O le vaaia o lenā meaola na faamalosia ai lo ma faanaunauga ia ola i le Parataiso, lea o le a filemu ai le va o tagata ma manu.

Faaleleiga i le Faalapotopotoga a Ieova

I na aso, sa manaʻomia ona mulimuli lelei uso i Initia e tusa ai o le auala e faamaopoopo ai le galuega a Molimau a Ieova. I nisi o faapotopotoga, e saofafaʻi uso i le isi itu o le  maota e fai ai sauniga, ae o tuafāfine i le isi itu. E seāseā amata le sauniga i le taimi e tatau ona amata ai. I le isi vaipanoa, e ta leotele ai se logo e taʻu atu ai i tagata talaʻi le sauniga. I nisi nofoaga, e gasolosolo mai tagata i le sauniga e fua i le itulagi ua oo i ai le lā. E seāseā faia ni fonotaga ma ni asiasiga a ovasia femalagaaʻi. Sa naunau le ʻauuso e faia le mea ua tonu, peitaʻi latou te manaʻomia ni aʻoaʻoga.

I le 1959, na faatulaga ai e Molimau a Ieova le Aʻoga o le Faiva o le Malo. Sa fesoasoani lenei polokalame tauaʻoaʻoga o loo faia i le lalolagi atoa i ovasia, paeonia faapito, misionare, ma toeaina o faapotopotoga, e faatino lelei ai o latou tiute tauave mai le Tusi Paia. Sa avea aʻu ma faiaʻoga ina ua amata le aʻoga i Initia iā Tesema 1961. Sa auaumālie ona maua e faapotopotoga uma aogā mai lenei aʻoga, ma na vave lava ona agaʻigaʻi i luma. Ina ua iloa e le ʻauuso le mea ua tonu, sa uunaʻia loa i latou e le agaga o le Atua e ola e tusa ai o na mea.

Na faalaeiauina ma autasia foʻi le ʻauuso ona o fonotaga tetele. O se tasi o nei fonotaga mataʻina, o le Fonotaga Faavaomalo lea na faia i New Delhi i le 1963, na faamatuaina “Tala Lelei e Faavavau.” Na malaga mai i le faitau afe o maila le tele o uso Molimau mai Initia e auai i lenā fonotaga, ma o le toʻatele na faaalu uma a latou teugātupe ina ia ō mai ai. Talu ai e 583 sui usufono mai isi atunuu e 27 na auai, o le taimi muamua la lenā na feiloaʻi ma aufaatasi atu ai Molimau a Ieova ia e nonofo i Initia, i ni uso asiasi toʻatele faapea.

I le 1961, sa valaaulia ai i maʻua ma Melody i le aiga Peteli i Bombay, lea na ou galue ai o se sui o le Komiti o le Lālā mulimuli ane ai. Sa toe i ai foʻi isi tofiga. Sa ou galue o se ovasia o le sone i vaipanoa o Asia ma Sasaʻe Tutotonu mo le tele o tausaga. Talu ai sa faasā le talaʻiga i le tele o nei atunuu, sa manaʻomia la i uso ia o loo nonofo ai ona “atamamai pei o gata, a ia fifilemu e pei o lupe.”—Mataio 10:16.

Faatelega ma Suiga

I le 1959 ina ua ma faatoʻā taunuu atu i Initia, sa iai le ʻautalaʻi e 1,514. I aso nei, ua faatupulaʻia lenā fuainumera i le silia ma le 24,000. Ina ia taulimaina lenei faatelega, e faalua ona matou siitia atu i ni fale fou mo Peteli i Bombay, ia po o se isi foʻi nofoaga lata ane i ai. Iā Mati 2002, na toe siitia ai foʻi le aiga; ae i se fale fou la e lata ane i Bangalore i le itu i saute o Initia. O loo nonofo ai sui o le aiga Peteli e toʻa 240, ma o loo faaliliuina e nisi o i latou lomiga i gagana e 20.

E ui na ma naunau ma Melody e siitia atu i Bangalore, ae o le tulaga lē lelei o le ola mālōlōina, na tatau ona ma toe foʻi ai i Ausetalia i le 1999. O loo ma auauna nei o ni sui o le aiga Peteli i Sini. E ui ua ma tuua Initia, ae o loo tumau pea le alofa mo uō pele ma i latou na ma fesoasoani i ai e aʻoaʻo le upu moni. Maʻeu le fiafia e maua pea tusi mai iā i latou!

Pe a toe tepa i le silia ma le 50 tausaga i le auaunaga faataimi atoa, ma te lagona ai ma Melody le matuā faaʻoaina i faamanuiaga. I le taimi muamua sa ma faia ai se fale puʻeata, ae na ma iloaina o le faia o se galuega faasaoola e sili atu ona tāua. Maʻeu le mananaia o mea na tutupu i o ma olaga, ona o la ma faaiʻuga ia faamuamua le faia o le finagalo o le Atua! Ioe, o le faia o le mea ua fetalai mai ai le Atua e tonu, e maua ai le fiafia!

[Faafanua/Ata i le itulau 15]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

INITIA

New Delhi

Darjeeling

Bombay (Mumbai)

Bangalore

Madras (Chennai)

Tiruchchirappalli

[Ata i le itulau 13]

Hadyn ma Melody i le 1942

[Ata i le itulau 16]

Le aiga Peteli i Initia, 1975